| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๑๐. นิสฺสารณียสุตฺตวณฺณนา
10. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
๒๐๐. ทสเม นิสฺสรนฺตีติ นิสฺสรณียาติ วตฺตเพฺพ ทีฆํ กตฺวา นิเทฺทโสฯ กตฺตริ เหส อนีย-สโทฺท ยถา ‘‘นิยฺยานิยา’’ติฯ เตนาห ‘‘นิสฺสฎา’’ติฯ กุโต ปน นิสฺสฎา? ยถาสกํ ปฎิปกฺขโตฯ นิชฺชีวเฎฺฐน ธาตุโยติ อาห ‘‘อตฺตสุญฺญสภาวา’’ติฯ อตฺถโต ปน ธมฺมธาตุมโนวิญฺญาณธาตุวิเสโส ฯ ตาทิสสฺส ภิกฺขุโน กิเลสวเสน กาเมสุ มนสิกาโร นตฺถีติ อาห ‘‘วีมํสนตฺถ’’นฺติ, ‘‘เนกฺขมฺมนิยตํ อิทานิ เม จิตฺตํ, กิํ นุ โข กามวิตโกฺกปิ อุปฺปชฺชิสฺสตี’’ติ วีมํสนฺตสฺสาติ อโตฺถฯ ปกฺขนฺทนํ นาม อนุปฺปเวโสฯ โส ปน ตตฺถ นตฺถีติ อาห ‘‘นปฺปวิสตี’’ติฯ ปสีทนํ นาม อภิรุจิฯ สนฺติฎฺฐนํ ปติฎฺฐานํฯ วิมุจฺจนํ อธิมุจฺจนนฺติฯ ตํ สพฺพํ ปฎิกฺขิปโนฺต วทติ ‘‘ปสาทํ นาปชฺชตี’’ติอาทิฯ เอวํภูตํ ปนสฺส จิตฺตํ ตสฺส กถํ ติฎฺฐตีติ อาห ‘‘ยถา’’ติอาทิฯ
200. Dasame nissarantīti nissaraṇīyāti vattabbe dīghaṃ katvā niddeso. Kattari hesa anīya-saddo yathā ‘‘niyyāniyā’’ti. Tenāha ‘‘nissaṭā’’ti. Kuto pana nissaṭā? Yathāsakaṃ paṭipakkhato. Nijjīvaṭṭhena dhātuyoti āha ‘‘attasuññasabhāvā’’ti. Atthato pana dhammadhātumanoviññāṇadhātuviseso . Tādisassa bhikkhuno kilesavasena kāmesu manasikāro natthīti āha ‘‘vīmaṃsanattha’’nti, ‘‘nekkhammaniyataṃ idāni me cittaṃ, kiṃ nu kho kāmavitakkopi uppajjissatī’’ti vīmaṃsantassāti attho. Pakkhandanaṃ nāma anuppaveso. So pana tattha natthīti āha ‘‘nappavisatī’’ti. Pasīdanaṃ nāma abhiruci. Santiṭṭhanaṃ patiṭṭhānaṃ. Vimuccanaṃ adhimuccananti. Taṃ sabbaṃ paṭikkhipanto vadati ‘‘pasādaṃ nāpajjatī’’tiādi. Evaṃbhūtaṃ panassa cittaṃ tassa kathaṃ tiṭṭhatīti āha ‘‘yathā’’tiādi.
ตนฺติ ปฐมชฺฌานํฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ จิตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ ปริกมฺมจิเตฺตน สทฺธิํ ฌานจิตฺตํ เอกตฺตวเสน เอกชฺฌํ กตฺวา วทติฯ โคจเร คตตฺตาติ อตฺตโน อารมฺมเณ เอว ปวตฺตตฺตาฯ อหานภาคิยตฺตาติ ฐิติภาคิยตฺตาฯ สุฎฺฐุ วิมุตฺตนฺติ วิกฺขมฺภนวิมุตฺติยา สมฺมเทว วิมุตฺตํฯ จิตฺตสฺส จ กายสฺส จ วิหนนโต วิฆาโตฯ ทุกฺขํ ปริทหนโต ปริฬาโหฯ กามเวทนํ น เวทิยติ อนุปฺปชฺชนโตฯ นิสฺสรนฺติ ตโตติ นิสฺสรณํฯ เก นิสฺสรนฺติ? กามาฯ เอวญฺจ กามานนฺติ กตฺตุสามิวจนํ สุฎฺฐุ ยุชฺชติฯ ยทเคฺคน กามา ตโต นิสฺสฎาติ วุจฺจนฺติ, ตทเคฺคน ฌานมฺปิ กามโต นิสฺสฎนฺติ วตฺตพฺพตํ ลภตีติ วุตฺตํ ‘‘กาเมหิ นิสฺสฎตฺตา’’ติฯ เอวํ วิกฺขมฺภนวเสน กามนิสฺสรณํ วตฺวา อิทานิ สมุเจฺฉทวเสน อจฺจนฺตโต นิสฺสรณํ ทเสฺสตุํ ‘‘โย ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เสสปเทสูติ เสสโกฎฺฐาเสสุฯ
Tanti paṭhamajjhānaṃ. Assāti bhikkhuno. Cittaṃ pakkhandatīti parikammacittena saddhiṃ jhānacittaṃ ekattavasena ekajjhaṃ katvā vadati. Gocare gatattāti attano ārammaṇe eva pavattattā. Ahānabhāgiyattāti ṭhitibhāgiyattā. Suṭṭhu vimuttanti vikkhambhanavimuttiyā sammadeva vimuttaṃ. Cittassa ca kāyassa ca vihananato vighāto. Dukkhaṃ paridahanato pariḷāho. Kāmavedanaṃ na vediyati anuppajjanato. Nissaranti tatoti nissaraṇaṃ. Ke nissaranti? Kāmā. Evañca kāmānanti kattusāmivacanaṃ suṭṭhu yujjati. Yadaggena kāmā tato nissaṭāti vuccanti, tadaggena jhānampi kāmato nissaṭanti vattabbataṃ labhatīti vuttaṃ ‘‘kāmehi nissaṭattā’’ti. Evaṃ vikkhambhanavasena kāmanissaraṇaṃ vatvā idāni samucchedavasena accantato nissaraṇaṃ dassetuṃ ‘‘yo panā’’tiādi vuttaṃ. Sesapadesūti sesakoṭṭhāsesu.
อยํ ปน วิเสโสติ วิเสสํ วทเนฺตน ตํ ฌานํ ปาทกํ กตฺวาติอาทิโก อวิเสโสติ กตฺวา ทุติยตติยวาเรสุ สพฺพโส อนามโฎฺฐ, จตุตฺถวาเร ปน อยมฺปิ วิเสโสติ ทเสฺสตุํ ‘‘อจฺจนฺตนิสฺสรณเญฺจตฺถ อรหตฺตผลํ โยเชตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ ยสฺมา อรูปชฺฌานํ ปาทกํ กตฺวา อคฺคมคฺคํ อธิคนฺตฺวา อรหเตฺต ฐิตสฺส จิตฺตํ สพฺพโส รูเปหิ นิสฺสฎํ นาม โหติฯ ตสฺส หิ ผลสมาปตฺติโต วุฎฺฐาย วีมํสนตฺถํ รูปาภิมุขํ จิตฺตํ เปเสนฺตสฺสฯ อิทมกฺขาตนฺติ สมถยานิกานํ วเสน เหฎฺฐา จตฺตาโร วารา คหิตาฯ อิทํ ปน สุกฺขวิปสฺสกสฺส วเสนาติ อาห ‘‘สุทฺธสงฺขาเร’’ติอาทิฯ ‘‘ปุน สกฺกาโย นตฺถี’’ติ อุปฺปนฺนนฺติ ‘‘อิทานิ เม สกฺกายปฺปพโนฺธ นตฺถี’’ติ วีมํสนฺตสฺส อุปฺปนฺนํฯ
Ayaṃ pana visesoti visesaṃ vadantena taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvātiādiko avisesoti katvā dutiyatatiyavāresu sabbaso anāmaṭṭho, catutthavāre pana ayampi visesoti dassetuṃ ‘‘accantanissaraṇañcettha arahattaphalaṃ yojetabba’’nti vuttaṃ. Yasmā arūpajjhānaṃ pādakaṃ katvā aggamaggaṃ adhigantvā arahatte ṭhitassa cittaṃ sabbaso rūpehi nissaṭaṃ nāma hoti. Tassa hi phalasamāpattito vuṭṭhāya vīmaṃsanatthaṃ rūpābhimukhaṃ cittaṃ pesentassa. Idamakkhātanti samathayānikānaṃ vasena heṭṭhā cattāro vārā gahitā. Idaṃ pana sukkhavipassakassa vasenāti āha ‘‘suddhasaṅkhāre’’tiādi. ‘‘Puna sakkāyo natthī’’ti uppannanti ‘‘idāni me sakkāyappabandho natthī’’ti vīmaṃsantassa uppannaṃ.
นิสฺสารณียสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
พฺราหฺมณวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Brāhmaṇavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
จตุตฺถปณฺณาสกํ นิฎฺฐิตํฯ
Catutthapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑๐. นิสฺสารณียสุตฺตํ • 10. Nissāraṇīyasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๑๐. นิสฺสารณียสุตฺตวณฺณนา • 10. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
