| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਸਿਕ੍ਖਾ-ਮੂਲਸਿਕ੍ਖਾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
੩੨. ਨਿਸ੍ਸਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
32. Nissayaniddesavaṇṇanā
੨੩੦. ਬ੍ਯਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਚੇ? ਨਿਸ੍ਸਯਮੁਚ੍ਚਨਕੇਨ ਪਨ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿਮੇਨ ਧਮ੍ਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਅਤ੍ਥਤੋ ਚ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਚ ਦ੍વੇ ਮਾਤਿਕਾ ਪਗੁਣਾ વਾਚੁਗ੍ਗਤਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਪਕ੍ਖਦਿવਸੇਸੁ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾવਨਤ੍ਥਾਯ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਭਾਣવਾਰਾ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਸਾਨਂ ਪਰਿਕਥਨਤ੍ਥਾਯ ਅਨ੍ਧਕવਿਨ੍ਦਮਹਾਰਾਹੁਲੋવਾਦਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਦਿਸੋ ਏਕੋ ਕਥਾਮਗ੍ਗੋ, ਸਙ੍ਘਭਤ੍ਤਮਙ੍ਗਲਾਮਙ੍ਗਲੇਸੁ ਅਨੁਮੋਦਨਤ੍ਥਾਯ ਤਿਸ੍ਸੋ ਅਨੁਮੋਦਨਾ, ਉਪੋਸਥਪ੍ਪવਾਰਣਾਦਿવਿਜਾਨਨਤ੍ਥਂ ਕਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ , ਸਮਣਧਮ੍ਮਕਰਣਤ੍ਥਂ ਸਮਾਧਿવਸੇਨ વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਏਕਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਚਾਤੁਦਿਸੋ, ਇਤਰਥਾ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ।
230.Byattassāti ettha kittāvatā byatto hotīti ce? Nissayamuccanakena pana sabbantimena dhammaparicchedena atthato ca byañjanato ca dve mātikā paguṇā vācuggatā kātabbā, pakkhadivasesu dhammassāvanatthāya suttantato cattāro bhāṇavārā, sampattānaṃ parisānaṃ parikathanatthāya andhakavindamahārāhulovādadhammakkhandhasadiso eko kathāmaggo, saṅghabhattamaṅgalāmaṅgalesu anumodanatthāya tisso anumodanā, uposathappavāraṇādivijānanatthaṃ kammākammavinicchayo , samaṇadhammakaraṇatthaṃ samādhivasena vā vipassanāvasena vā arahattapariyosānaṃ ekaṃ kammaṭṭhānaṃ ettakaṃ uggahetabbaṃ. Ettāvatā byatto nāma hoti cātudiso, itarathā abyatto.
੨੩੧. ਇਦਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਯਗ੍ਗਹਣਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਕਂਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ (ਮਹਾવ॰ ੧੦੩) ਆਯਸ੍ਮਤੋਤਿ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ।
231. Idāni nissayaggahaṇākāraṃ dassetuṃ ‘‘ekaṃsa’’ntiādi vuttaṃ. Ettha (mahāva. 103) āyasmatoti āyasmantaṃ.
੨੩੨. ਇਦਾਨਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿવਿਧਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਸ੍ਸਯਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯੋ ਉਪਜ੍ਝਾਯਮ੍ਹਾ। ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ વਾ ਹੋਤਿ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ વਾ ਕਾਲਕਤੋ વਾ ਪਕ੍ਖਸਙ੍ਕਨ੍ਤੋ વਾ ਆਣਤ੍ਤਿਯੇવ ਪਞ੍ਚਮੀ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੮੩), ‘‘ਛਯਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਸ੍ਸਯਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯੋ ਆਚਰਿਯਮ੍ਹਾ। ਆਚਰਿਯੋ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ વਾ ਹੋਤਿ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ વਾ ਕਾਲਕਤੋ વਾ ਪਕ੍ਖਸਙ੍ਕਨ੍ਤੋ વਾ ਆਣਤ੍ਤਿਯੇવ ਪਞ੍ਚਮੀ, ਉਪਜ੍ਝਾਯੇਨ વਾ ਸਮੋਧਾਨਗਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਉਭਯਂ ਇਧ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਸਚੇ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾ ਸਾਮਨ੍ਤવਿਹਾਰੇਸੁਪਿ ਅਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਲੇਡ੍ਡੁਪਾਤਦ੍વਯਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ વਸਨ੍ਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ। ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁਪਿ ਨ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤੀਤਿ ਏਕੇ। ਆਚਰਿਯਾ ਪਨ ਨ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਚੇ? ਨਿਸ੍ਸਯਗ੍ਗਹਣਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੀਨਂ ਉਪਚਾਰਸੀਮਾਯ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਲੇਡ੍ਡੁਪਾਤੇਨ ਉਪਚਾਰਸੀਮਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਅਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਏવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਨ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ। ਤਸ੍ਮਾ ਆਚਰਿਯਾਨਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇવ ਠਾਤਬ੍ਬਂ।
232. Idāni paṭippassaddhividhānaṃ dassetuṃ ‘‘pakkante’’tiādi vuttaṃ, ‘‘pañcimā, bhikkhave, nissayappaṭippassaddhiyo upajjhāyamhā. Upajjhāyo pakkanto vā hoti vibbhanto vā kālakato vā pakkhasaṅkanto vā āṇattiyeva pañcamī’’ti (mahāva. 83), ‘‘chayimā, bhikkhave, nissayappaṭippassaddhiyo ācariyamhā. Ācariyo pakkanto vā hoti vibbhanto vā kālakato vā pakkhasaṅkanto vā āṇattiyeva pañcamī, upajjhāyena vā samodhānagato hotī’’ti idaṃ pana ubhayaṃ idha dassitaṃ. Sace ācariyupajjhāyā sāmantavihāresupi aparikkhittesu leḍḍupātadvayabbhantare vasanti, nissayo na paṭippassambhati. Parikkhittesupi na paṭippassambhatīti eke. Ācariyā pana na icchanti. Kasmāti ce? Nissayaggahaṇappaṭippassaddhīnaṃ upacārasīmāya paricchinnattā. Leḍḍupātena upacārasīmāparicchedo pana aparikkhittesu eva labbhati, na parikkhittesu. Tasmā ācariyānaṃ vinicchayeva ṭhātabbaṃ.
ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇਤਿ ਏਤ੍ਥ (ਮਹਾવ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੮੩) ਸਚੇ ਆਚਰਿਯੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਂ ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾવ ਉਪਚਾਰਸੀਮਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ। ਸਚੇ ਉਪਚਾਰਸੀਮਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾવ ਨਿવਤ੍ਤਤਿ, ਨ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ। ਆਚਰਿਯਂ ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਸ੍ਸ ਗਮਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਚੇ ਆਚਰਿਯੋ ਕਤ੍ਥਚਿ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਂ ਆਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋਪਿ ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਤਿ, ਤਙ੍ਖਣੇ ਏવ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ। ਏવਂ ਆਚਰਿਯਂ ਆਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਸ੍ਸ ਗਮਨੇਪਿ। ਦ੍વੀਸੁਪਿ ਅਨ੍ਤੋવਿਹਾਰੇਯੇવ ਠਿਤੇਸੁ ਆਚਰਿਯੋ વਾ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਂ, ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ વਾ ਆਚਰਿਯਂ ਅਨਾਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾવ ਸਚੇ ਦ੍વੇ ਲੇਡ੍ਡੁਪਾਤੇ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ। ਪਕ੍ਖਸਙ੍ਕਨ੍ਤੇ વਾ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤੇ વਾ ਕਾਲਕਤੇ વਾ ਤਙ੍ਖਣੇਯੇવ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ । ਆਣਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨਿਸ੍ਸਯਪ੍ਪਣਾਮਨਾ। ਦਸ੍ਸਨਸવਨવਸੇਨ ਦੁવਿਧਂ ਸਮੋਧਾਨਂ।
Pakkanteti ettha (mahāva. aṭṭha. 83) sace ācariyo antevāsikaṃ anāmantetvāva upacārasīmaṃ atikkamati, nissayo paṭippassambhati. Sace upacārasīmaṃ anatikkamitvāva nivattati, na paṭippassambhati. Ācariyaṃ anāmantetvā antevāsikassa gamanepi eseva nayo. Sace ācariyo katthaci gantukāmo antevāsikaṃ āpucchati, antevāsikopi ‘‘sādhu sādhū’’ti sampaṭicchati, taṅkhaṇe eva paṭippassambhati. Evaṃ ācariyaṃ āpucchitvā antevāsikassa gamanepi. Dvīsupi antovihāreyeva ṭhitesu ācariyo vā antevāsikaṃ, antevāsiko vā ācariyaṃ anāpucchitvāva sace dve leḍḍupāte atikkamati, paṭippassambhati. Pakkhasaṅkante vā vibbhante vā kālakate vā taṅkhaṇeyeva paṭippassambhati . Āṇatti nāma nissayappaṇāmanā. Dassanasavanavasena duvidhaṃ samodhānaṃ.
੨੩੩. ਅਲਜ੍ਜਿਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ –
233.Alajjinti ettha –
‘‘ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ।
‘‘Sañcicca āpattiṃ āpajjati;
ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਪਰਿਗੂਹਤਿ।
Āpattiṃ parigūhati;
ਅਗਤਿਗਮਨਞ੍ਚ ਗਚ੍ਛਤਿ।
Agatigamanañca gacchati;
ਏਦਿਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਲਜ੍ਜਿਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ॥ (ਪਰਿ॰ ੩੫੯) –
Ediso vuccati alajjipuggalo’’ti. (pari. 359) –
ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਨ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਅਲਜ੍ਜਿਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਤ੍ਥਬ੍ਬਂ। ਯੋ વਸੇਯ੍ਯ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੧੨੦) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Evaṃ vuttaṃ. ‘‘Na bhikkhave alajjinaṃ nissāya vatthabbaṃ. Yo vaseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 120) hi vuttaṃ.
੨੩੪. ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਅਲਭਮਾਨੇਨ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ વਤ੍ਥੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੧੨੧) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਦ੍ਧਿਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਗਿਲਾਨੁਪਟ੍ਠਾਕਸ੍ਸ ਚ ਯਾਚਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਗਿਲਾਨੁਪਟ੍ਠਾਕੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਅਲਭਮਾਨੇਨ ਯਾਚਿਯਮਾਨੇਨ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ વਤ੍ਥੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੧੨੧) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੇਨ ਫਾਸੁਕਨ੍ਤਿ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੇਨ। ਇਦਂ ਪਨ ਪਰਿਹਾਰਂ (ਮਹਾવ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੨੧) ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਿਅਰਿਯਸਾવਕੋ વਾ ਥਾਮਗਤਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਲਾਭੀ વਾ ਬਾਲਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ વਾ ਨ ਲਭਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਖੋ ਪਨ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਤਰੁਣਾ ਹੋਤਿ, ਨ ਥਾਮਗਤਾ, ਅਯਂ ਲਭਤਿ। ਅਸਨ੍ਤੇ ਨਿਸ੍ਸਯਦਾਯਕੇ ‘‘ਯਦਾ ਪਟਿਰੂਪੋ ਨਿਸ੍ਸਯਦਾਯਕੋ ਆਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਦਾ ਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਭੋਗਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਆਸਾਲ਼੍ਹੀਪੁਣ੍ਣਮਾ, ਤਾવ વਸਿਤੁਂ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਆਸਾਲ਼੍ਹੀਮਾਸੇ ਨਿਸ੍ਸਯਦਾਯਕਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਯਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਅਨ੍ਤੋવਸ੍ਸੇ ਪਨ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ વਤ੍ਥੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਭਾਗੇ ਦਾਯਕੇ ਅਸਨ੍ਤੇ વਸਿਤੁਂ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਨਿਸ੍ਸਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।
234. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, addhānamaggappaṭipannena bhikkhunā nissayaṃ alabhamānena anissitena vatthu’’nti (mahāva. 121) vuttattā ‘‘addhikassā’’ti vuttaṃ. Gilānupaṭṭhākassa ca yācitassāti sambandho. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gilānupaṭṭhākena bhikkhunā nissayaṃ alabhamānena yāciyamānena anissitena vatthu’’nti (mahāva. 121) hi vuttaṃ. Sallakkhentena phāsukanti phāsuvihāraṃ sallakkhentena. Idaṃ pana parihāraṃ (mahāva. aṭṭha. 121) sotāpannādiariyasāvako vā thāmagatasamathavipassanālābhī vā bālaputhujjano vā na labhati. Yassa kho pana samathavipassanā taruṇā hoti, na thāmagatā, ayaṃ labhati. Asante nissayadāyake ‘‘yadā paṭirūpo nissayadāyako āgacchissati, tadā tassa nissāya vasissāmī’’ti ābhogaṃ katvā yāva āsāḷhīpuṇṇamā, tāva vasituṃ labhati. Sace pana āsāḷhīmāse nissayadāyakaṃ na labhati, yattha atthi, tattha gantabbaṃ. Antovasse pana anissitena vatthuṃ na vaṭṭati. Sabhāge dāyake asante vasituṃ labbhatīti sabbapadesu yojanā kātabbā. Nissayavinicchayo.
ਨਿਸ੍ਸਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Nissayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
