| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
८. निस्सयपच्चयनिद्देसवण्णना
8. Nissayapaccayaniddesavaṇṇanā
८. निस्सयपच्चयनिद्देसे सहजातपच्चयनिद्देसस्स पुरिमानं पञ्चन्नं कोट्ठासानं वसेन सहजातनिस्सयनयं दस्सेत्वा पुन छट्ठेन कोट्ठासेन पुरेजातनिस्सयनयं दस्सेतुं चक्खायतनं चक्खुविञ्ञाणधातुयातिआदि आरद्धं। तत्थ यं रूपं निस्सायाति वत्थुरूपं सन्धाय वुत्तं। तञ्हि निस्साय तिविधा मनोधातु, ठपेत्वा अरूपविपाकं द्वासत्ततिविधा मनोविञ्ञाणधातूति इमानि पञ्चसत्तति चित्तानि वत्तन्तीति अयं तावेत्थ पाळिवण्णना। अयम्पि निस्सयपच्चयो जातिवसेन कुसलादिभेदतो पञ्चधाव भिज्जति। तत्थ कुसलो भूमितो चतुब्बिधोव अकुसलो एकविधो विपाको चतुब्बिधो, किरियसङ्खातो तिविधो, रूपं एकविधमेवाति एवमेत्थ नानप्पकारभेदतो विञ्ञातब्बो विनिच्छयो।
8. Nissayapaccayaniddese sahajātapaccayaniddesassa purimānaṃ pañcannaṃ koṭṭhāsānaṃ vasena sahajātanissayanayaṃ dassetvā puna chaṭṭhena koṭṭhāsena purejātanissayanayaṃ dassetuṃ cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyātiādi āraddhaṃ. Tattha yaṃ rūpaṃ nissāyāti vatthurūpaṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi nissāya tividhā manodhātu, ṭhapetvā arūpavipākaṃ dvāsattatividhā manoviññāṇadhātūti imāni pañcasattati cittāni vattantīti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā. Ayampi nissayapaccayo jātivasena kusalādibhedato pañcadhāva bhijjati. Tattha kusalo bhūmito catubbidhova akusalo ekavidho vipāko catubbidho, kiriyasaṅkhāto tividho, rūpaṃ ekavidhamevāti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
एवं भिन्ने पनेत्थ चतुभूमकम्पि कुसलं पञ्चवोकारे सम्पयुत्तक्खन्धानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपस्स च निस्सयपच्चयेन पच्चयो होति। तथा अकुसलं । यं पनेत्थ आरुप्पे उप्पज्जति, तं अरूपधम्मानञ्ञेव निस्सयपच्चयो होति। कामावचररूपावचरविपाकं पवत्ते सम्पयुत्तधम्मानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपस्स च, पटिसन्धियं कटत्तारूपस्सापि निस्सयपच्चयो होति। अरूपावचरविपाकं सम्पयुत्तक्खन्धानंयेव होति। लोकुत्तरविपाकं पञ्चवोकारे; सम्पयुत्तकानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपस्स च, चतुवोकारे अरूपस्सेव निस्सयपच्चयो होति। कामावचरअरूपावचरकिरिया पञ्चवोकारे सम्पयुत्तकानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपस्स च निस्सयपच्चयो होति, चतुवोकारे अरूपानञ्ञेव। रूपावचरकिरिया सम्पयुत्तकानञ्चेव चित्तसमुट्ठानरूपस्स च एकन्तेन निस्सयपच्चयो होति।
Evaṃ bhinne panettha catubhūmakampi kusalaṃ pañcavokāre sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca nissayapaccayena paccayo hoti. Tathā akusalaṃ . Yaṃ panettha āruppe uppajjati, taṃ arūpadhammānaññeva nissayapaccayo hoti. Kāmāvacararūpāvacaravipākaṃ pavatte sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpassāpi nissayapaccayo hoti. Arūpāvacaravipākaṃ sampayuttakkhandhānaṃyeva hoti. Lokuttaravipākaṃ pañcavokāre; sampayuttakānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, catuvokāre arūpasseva nissayapaccayo hoti. Kāmāvacaraarūpāvacarakiriyā pañcavokāre sampayuttakānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca nissayapaccayo hoti, catuvokāre arūpānaññeva. Rūpāvacarakiriyā sampayuttakānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca ekantena nissayapaccayo hoti.
चतुसमुट्ठानिकरूपस्स च कम्मसमुट्ठानरूपे एकं महाभूतं तिण्णं, तीणि एकस्स, द्वे द्विन्नं महाभूतानं, महाभूता उपादारूपानं, वत्थुरूपं पञ्चवोकारभवे चतुभूमककुसलस्स, अकुसलस्स, ठपेत्वा आरुप्पविपाकञ्चेव द्वे पञ्चविञ्ञाणानि च सेसतेभूमकविपाकस्स, तेभूमककिरियस्साति इमेसं चतुन्नं धम्मरासीनं निस्सयपच्चयो होति। चक्खायतनादीनि पञ्च ससम्पयुत्तानं चक्खुविञ्ञाणादीनं निस्सयपच्चयो होति। उतुचित्ताहारसमुट्ठानेसु पन महाभूता महाभूतानञ्चेव उपादारूपस्स च निस्सयपच्चयेन पच्चयोति एवमेत्थ पच्चयुप्पन्नतोपि विञ्ञातब्बो विनिच्छयोति।
Catusamuṭṭhānikarūpassa ca kammasamuṭṭhānarūpe ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇaṃ, tīṇi ekassa, dve dvinnaṃ mahābhūtānaṃ, mahābhūtā upādārūpānaṃ, vatthurūpaṃ pañcavokārabhave catubhūmakakusalassa, akusalassa, ṭhapetvā āruppavipākañceva dve pañcaviññāṇāni ca sesatebhūmakavipākassa, tebhūmakakiriyassāti imesaṃ catunnaṃ dhammarāsīnaṃ nissayapaccayo hoti. Cakkhāyatanādīni pañca sasampayuttānaṃ cakkhuviññāṇādīnaṃ nissayapaccayo hoti. Utucittāhārasamuṭṭhānesu pana mahābhūtā mahābhūtānañceva upādārūpassa ca nissayapaccayena paccayoti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
निस्सयपच्चयनिद्देसवण्णना।
Nissayapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / पट्ठानपाळि • Paṭṭhānapāḷi / (२) पच्चयनिद्देसो • (2) Paccayaniddeso
