| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
२२. निस्सयपटिप्पस्सद्धिकथा
22. Nissayapaṭippassaddhikathā
आणत्तिविनिच्छयो
Āṇattivinicchayo
८३. ‘‘निस्सयपटिपस्सद्धीसू’’ति समूहाधारो। ‘‘उपज्झायो पक्कन्तो वातिआदीसू’’ति अवयवाधारो। ‘‘विप्पवसितुकामो’’ति इमिना निरालयभावं दस्सेति। एवं गतेति एवं उपज्झाये गतेति योजना। अञ्ञदापीति अञ्ञस्मिम्पि काले। उपज्झायेन पवासितकालेति अत्थो। एकसम्भोगपरिभोगोति अत्तना वा उपज्झायेन वा एको पच्चयसम्भोगो च धम्मपरिभोगो च। एकदिवसम्पीति पिसद्दो गरहत्थो, द्विहादिकं पन पगेवाति अत्थो। परिहारो नत्थीति आपत्तिपरिहारो नत्थि, आपत्तिया परिहरणं अपनयनं नत्थीति अधिप्पायो। लज्जी पेसलोति लज्जी हुत्वा पियसीलो भिक्खूति सम्बन्धो। तदहेवाति तस्मिं उपज्झायस्स पक्कन्तअहनि एव। तथाति यथा ‘‘उपज्झायो लहुं आगमिस्सती’’ति पुच्छति, तथा ‘‘अहं लहुं आगमिस्सामी’’ति वुत्तन्ति अत्थो। सचे वदतीति सचे आचरियो वदतीति योजना। अस्साति भिक्खुस्स। सभागतन्ति लज्जिपेसलभावं।
83. ‘‘Nissayapaṭipassaddhīsū’’ti samūhādhāro. ‘‘Upajjhāyo pakkanto vātiādīsū’’ti avayavādhāro. ‘‘Vippavasitukāmo’’ti iminā nirālayabhāvaṃ dasseti. Evaṃ gateti evaṃ upajjhāye gateti yojanā. Aññadāpīti aññasmimpi kāle. Upajjhāyena pavāsitakāleti attho. Ekasambhogaparibhogoti attanā vā upajjhāyena vā eko paccayasambhogo ca dhammaparibhogo ca. Ekadivasampīti pisaddo garahattho, dvihādikaṃ pana pagevāti attho. Parihāro natthīti āpattiparihāro natthi, āpattiyā pariharaṇaṃ apanayanaṃ natthīti adhippāyo. Lajjī pesaloti lajjī hutvā piyasīlo bhikkhūti sambandho. Tadahevāti tasmiṃ upajjhāyassa pakkantaahani eva. Tathāti yathā ‘‘upajjhāyo lahuṃ āgamissatī’’ti pucchati, tathā ‘‘ahaṃ lahuṃ āgamissāmī’’ti vuttanti attho. Sace vadatīti sace ācariyo vadatīti yojanā. Assāti bhikkhussa. Sabhāgatanti lajjipesalabhāvaṃ.
याव आगमनाति उपज्झायस्स याव आगमना। नन्ति उपज्झायं। ‘‘वासेन्तियेवा’’तिपदे कारितकम्मं। तत्थाति उपज्झायस्स गतट्ठाने। तेनाति उपज्झायेन। पवत्तीति पवत्तनं। नदीपूरेन वा उपद्दुतोति सम्बन्धो। नदीपूरत्ता उदकोसक्कनं आगमेति, चोरादीनं उपद्दुतत्ता सहाये परियेसति। सोति उपज्झायो।
Yāva āgamanāti upajjhāyassa yāva āgamanā. Nanti upajjhāyaṃ. ‘‘Vāsentiyevā’’tipade kāritakammaṃ. Tatthāti upajjhāyassa gataṭṭhāne. Tenāti upajjhāyena. Pavattīti pavattanaṃ. Nadīpūrena vā upaddutoti sambandho. Nadīpūrattā udakosakkanaṃ āgameti, corādīnaṃ upaddutattā sahāye pariyesati. Soti upajjhāyo.
‘‘निस्सयपणामना’’ति इमिना आणापनं आणत्तीति वचनत्थेन निस्सयपणामना आणत्तीति वुच्चतीति दस्सेति। निस्सयपणामनाति निस्सयस्स उपज्झाचरियस्स पणामना। तस्मा पणामितो होतीति सम्बन्धो। ‘‘आपुच्छीतिआदिना’’ति एत्थ आदिसद्देन ‘‘मा मं सुसानगमनं आपुच्छी’’तिआदयो सङ्गण्हाति। तेनाति सद्धिविहारिकेन। खमापेतब्बोति तितिक्खापेतब्बो।
‘‘Nissayapaṇāmanā’’ti iminā āṇāpanaṃ āṇattīti vacanatthena nissayapaṇāmanā āṇattīti vuccatīti dasseti. Nissayapaṇāmanāti nissayassa upajjhācariyassa paṇāmanā. Tasmā paṇāmito hotīti sambandho. ‘‘Āpucchītiādinā’’ti ettha ādisaddena ‘‘mā maṃ susānagamanaṃ āpucchī’’tiādayo saṅgaṇhāti. Tenāti saddhivihārikena. Khamāpetabboti titikkhāpetabbo.
तावाति महाथेरेहि, महाथेरानं वा पठमं। अञ्ञत्थाति उपज्झायस्स विहारतो अञ्ञं विहारं। अप्पेवाति अपि एव नाम खमेय्याति योजना। तत्रेवाति अञ्ञत्थेव। दुब्भिक्खादिदोसेनाति एत्थ आदिसद्देन ञातिवियोगादिदोसो गहेतब्बो। तंयेवाति अत्तना वसितं तमेव ठानं। अञ्ञस्साति उपज्झायतो अञ्ञस्स भिक्खुस्साति सम्बन्धो। इमिना उपज्झायेन परिच्चत्तत्ता उपज्झायसमोधाने निस्सयपटिप्पस्सद्धि नत्थीति दीपेति।
Tāvāti mahātherehi, mahātherānaṃ vā paṭhamaṃ. Aññatthāti upajjhāyassa vihārato aññaṃ vihāraṃ. Appevāti api eva nāma khameyyāti yojanā. Tatrevāti aññattheva. Dubbhikkhādidosenāti ettha ādisaddena ñātiviyogādidoso gahetabbo. Taṃyevāti attanā vasitaṃ tameva ṭhānaṃ. Aññassāti upajjhāyato aññassa bhikkhussāti sambandho. Iminā upajjhāyena pariccattattā upajjhāyasamodhāne nissayapaṭippassaddhi natthīti dīpeti.
समोधानविनिच्छयो
Samodhānavinicchayo
आपुच्छित्वाति =०० अन्तेवासिकं आपुच्छित्वा। तत्रापीति आचरियन्तेवासिकेसुपि। कदाति कस्मिं काले। सायन्हे वा रत्तिंवाति अज्ज सायन्हे वा रत्तिं वा। तंखणेयेवाति तस्मिं सम्पटिच्छनक्खणेयेव।
Āpucchitvāti =00 antevāsikaṃ āpucchitvā. Tatrāpīti ācariyantevāsikesupi. Kadāti kasmiṃ kāle. Sāyanhe vā rattiṃvāti ajja sāyanhe vā rattiṃ vā. Taṃkhaṇeyevāti tasmiṃ sampaṭicchanakkhaṇeyeva.
सो चाति अन्तेवासिको च। ततोति गामतो। सुगतोति सुट्ठु गतो, निस्सयो पटिप्पस्सम्भतीति अधिप्पायो। अथापीति पुन च परं। आपुच्छित्वा पक्कमने विनिच्छयं दस्सेत्वा आपुच्छित्वा पक्कमने तं दस्सेन्तो आह ‘‘आचरियं अनापुच्छा’’तिआदि। उपचारसीमातिक्कमेति उपचारसीमाय अतिक्कमे सति, अतिक्कमनहेतु वाति योजना। एत्थ च उपचारसीमा नाम परिक्खित्तस्स विहारस्स परिक्खेपोयेव, अपरिक्खित्तस्स परिक्खेपारहट्ठानं।
So cāti antevāsiko ca. Tatoti gāmato. Sugatoti suṭṭhu gato, nissayo paṭippassambhatīti adhippāyo. Athāpīti puna ca paraṃ. Āpucchitvā pakkamane vinicchayaṃ dassetvā āpucchitvā pakkamane taṃ dassento āha ‘‘ācariyaṃ anāpucchā’’tiādi. Upacārasīmātikkameti upacārasīmāya atikkame sati, atikkamanahetu vāti yojanā. Ettha ca upacārasīmā nāma parikkhittassa vihārassa parikkhepoyeva, aparikkhittassa parikkhepārahaṭṭhānaṃ.
सायन्हे वा रत्तिभागे वाति अज्ज सायन्हे वा रत्तिभागे वा। स्वेति सुवे।
Sāyanhe vā rattibhāge vāti ajja sāyanhe vā rattibhāge vā. Sveti suve.
बहिसीमन्ति उपचारसीमतो बहि। ततोति बहिसीमतो। द्विन्नं लेड्डुपातानन्ति अन्तेवासिकतो द्विन्नं लेड्डुपातानं। अतिक्कमित्वाति उपचारसीमतो बहि अन्तेवासिकसद्धिविहारिकानं वसनट्ठानतो अतिक्कमित्वा।
Bahisīmanti upacārasīmato bahi. Tatoti bahisīmato. Dvinnaṃ leḍḍupātānanti antevāsikato dvinnaṃ leḍḍupātānaṃ. Atikkamitvāti upacārasīmato bahi antevāsikasaddhivihārikānaṃ vasanaṭṭhānato atikkamitvā.
मुच्चितुकामोति अन्तेवासिकम्हा मुच्चितुकामो एव। पणामेतीति कायवाचाहि पणामेति। सालयोति आचरिये सापेक्खो। ‘‘निरालयो’’ति वत्वा तस्स अत्थं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘न दानी’’तिआदि। एवम्पीति धुरे निक्खित्तेपि। उभिन्नं धुरनिक्खेपे सति, धुरनिक्खेपहेतु वा पटिप्पस्सम्भतीति योजना। पणामितेन पटिपज्जितब्बन्ति सम्बन्धो।
Muccitukāmoti antevāsikamhā muccitukāmo eva. Paṇāmetīti kāyavācāhi paṇāmeti. Sālayoti ācariye sāpekkho. ‘‘Nirālayo’’ti vatvā tassa atthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘na dānī’’tiādi. Evampīti dhure nikkhittepi. Ubhinnaṃ dhuranikkhepe sati, dhuranikkhepahetu vā paṭippassambhatīti yojanā. Paṇāmitena paṭipajjitabbanti sambandho.
वुत्तमेवत्थं वित्थारेन्तो आह ‘‘सचे ही’’तिआदि। आचरियन्ति निस्सयाचरियं। चेतियं वा वन्दन्तं उपज्झायन्ति सम्बन्धो, मग्गप्पटिपन्नं वा उपज्झायन्ति योजना। दूरत्ताति दूरभावतो। उपरिपासादेति पासादस्स उपरि। तन्ति उपज्झायं। निसिन्नं उपज्झायन्ति सम्बन्धो।
Vuttamevatthaṃ vitthārento āha ‘‘sace hī’’tiādi. Ācariyanti nissayācariyaṃ. Cetiyaṃ vā vandantaṃ upajjhāyanti sambandho, maggappaṭipannaṃ vā upajjhāyanti yojanā. Dūrattāti dūrabhāvato. Uparipāsādeti pāsādassa upari. Tanti upajjhāyaṃ. Nisinnaṃ upajjhāyanti sambandho.
सवनवसेन समोधाने विनिच्छयो एवं वेदितब्बोति योजना। उपज्झायस्स सद्दन्ति सम्बन्धो।
Savanavasena samodhāne vinicchayo evaṃ veditabboti yojanā. Upajjhāyassa saddanti sambandho.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / २२. निस्सयपटिप्पस्सद्धिकथा • 22. Nissayapaṭippassaddhikathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / निस्सयपटिप्पस्सद्धिकथा • Nissayapaṭippassaddhikathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / निस्सयपटिप्पस्सद्धिकथावण्णना • Nissayapaṭippassaddhikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / निस्सयपटिप्पस्सद्धिकथावण्णना • Nissayapaṭippassaddhikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / निस्सयपटिप्पस्सद्धिकथावण्णना • Nissayapaṭippassaddhikathāvaṇṇanā
