Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయాలఙ్కార-టీకా • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
౨౩. నిస్సయవినిచ్ఛయకథా
23. Nissayavinicchayakathā
౧౫౧. ఏవం ఉపసమ్పదావినిచ్ఛయం కథేత్వా ఇదాని నిస్సయవినిచ్ఛయం కథేతుం ‘‘నిస్సయోతి ఏత్థ పనా’’తిఆదిమాహ. తత్థ నిస్సయనం నిస్సయో, సేవనం భజనన్త్యత్థో. నిపుబ్బసి సేవాయన్తి ధాతు భావసాధనో, న ‘‘నిస్సాయ నం వసతీతి నిస్సయో’’తి ఇధ వియ అవుత్తకమ్మసాధనో. తత్థ హి సేవితబ్బో పుగ్గలో లబ్భతి, ఇధ పన సేవనకిరియాతి. ఇదాని తం నిస్సయం పుచ్ఛాపుబ్బఙ్గమాయ విస్సజ్జనాయ విత్థారతో ఠపేతుం ‘‘కేన దాతబ్బో’’తిఆదిమాహ. తత్థ కేన దాతబ్బో, కేన న దాతబ్బోతి నిస్సయదాయకం కత్తారం పుచ్ఛతి, కస్స దాతబ్బో, కస్స న దాతబ్బోతి నిస్సయపటిగ్గాహకం సమ్పదానం, కథం గహితో హోతి, కథం పటిప్పస్సమ్భతీతి కారణం, నిస్సాయ కేన వసితబ్బం, కేన న వసితబ్బన్తి నిస్సయపటిపన్నకం. తతో పుచ్ఛానుక్కమేన విస్సజ్జేతుం ‘‘తత్థ’’త్యాదిమాహ. న కేవలం ఏత్థేవ, అథ ఖో నిస్సయముచ్చనఙ్గేపి ‘‘బ్యత్తేనా’’తి ఆగతో.
151. Evaṃ upasampadāvinicchayaṃ kathetvā idāni nissayavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘nissayoti ettha panā’’tiādimāha. Tattha nissayanaṃ nissayo, sevanaṃ bhajanantyattho. Nipubbasi sevāyanti dhātu bhāvasādhano, na ‘‘nissāya naṃ vasatīti nissayo’’ti idha viya avuttakammasādhano. Tattha hi sevitabbo puggalo labbhati, idha pana sevanakiriyāti. Idāni taṃ nissayaṃ pucchāpubbaṅgamāya vissajjanāya vitthārato ṭhapetuṃ ‘‘kena dātabbo’’tiādimāha. Tattha kena dātabbo, kena na dātabboti nissayadāyakaṃ kattāraṃ pucchati, kassa dātabbo, kassa na dātabboti nissayapaṭiggāhakaṃ sampadānaṃ, kathaṃ gahito hoti, kathaṃ paṭippassambhatīti kāraṇaṃ, nissāya kena vasitabbaṃ, kena na vasitabbanti nissayapaṭipannakaṃ. Tato pucchānukkamena vissajjetuṃ ‘‘tattha’’tyādimāha. Na kevalaṃ ettheva, atha kho nissayamuccanaṅgepi ‘‘byattenā’’ti āgato.
తత్థ ఏత్థ చ కో విసేసోతి ఆహ ‘‘ఏత్థ చ ‘బ్యత్తో’తి ఇమినా పరిసుపట్ఠాపకో బహుస్సుతో వేదితబ్బో’’తి. ఇదాని పరిసుపట్ఠాపకలక్ఖణం దస్సేతుం ‘‘పరిసుపట్ఠాపకేన హీ’’తిఆదిమాహ. తత్థ అభివినయేతి సకలే వినయపిటకే. వినేతున్తి సిక్ఖాపేతుం. ద్వే విభఙ్గా పగుణా వాచుగ్గతా కాతబ్బాతి ఇదం పరిపుచ్ఛావసేన ఉగ్గణ్హనం సన్ధాయ వుత్తన్తి వదన్తి. ఏకస్స పముట్ఠం, ఇతరేసం పగుణం భవేయ్యాతి ఆహ ‘‘తీహి జనేహి సద్ధిం పరివత్తనక్ఖమా కాతబ్బా’’తి. అభిధమ్మేతి నామరూపపరిచ్ఛేదే. హేట్ఠిమా వా తయో వగ్గాతి మహావగ్గతో హేట్ఠా సగాథావగ్గో నిదానవగ్గో ఖన్ధవగ్గోతి ఇమే తయో వగ్గా. ‘‘ధమ్మపదమ్పి సహ వత్థునా ఉగ్గహేతుం వట్టతీ’’తి మహాపచ్చరియం వుత్తత్తా జాతకభాణకేన సాట్ఠకథం జాతకం ఉగ్గహేత్వాపి ధమ్మపదం సహ వత్థునా ఉగ్గహేతబ్బమేవ.
Tattha ettha ca ko visesoti āha ‘‘ettha ca ‘byatto’ti iminā parisupaṭṭhāpako bahussuto veditabbo’’ti. Idāni parisupaṭṭhāpakalakkhaṇaṃ dassetuṃ ‘‘parisupaṭṭhāpakena hī’’tiādimāha. Tattha abhivinayeti sakale vinayapiṭake. Vinetunti sikkhāpetuṃ. Dve vibhaṅgā paguṇā vācuggatā kātabbāti idaṃ paripucchāvasena uggaṇhanaṃ sandhāya vuttanti vadanti. Ekassa pamuṭṭhaṃ, itaresaṃ paguṇaṃ bhaveyyāti āha ‘‘tīhi janehi saddhiṃ parivattanakkhamā kātabbā’’ti. Abhidhammeti nāmarūpaparicchede. Heṭṭhimā vā tayo vaggāti mahāvaggato heṭṭhā sagāthāvaggo nidānavaggo khandhavaggoti ime tayo vaggā. ‘‘Dhammapadampi saha vatthunā uggahetuṃ vaṭṭatī’’ti mahāpaccariyaṃ vuttattā jātakabhāṇakena sāṭṭhakathaṃ jātakaṃ uggahetvāpi dhammapadaṃ saha vatthunā uggahetabbameva.
పఞ్చహి భిక్ఖవే అఙ్గేహి సమన్నాగతేనాతిఆదీసు న సామణేరో ఉపట్ఠాపేతబ్బోతి ఉపజ్ఝాయేన హుత్వా సామణేరో న ఉపట్ఠాపేతబ్బో. అసేక్ఖేన సీలక్ఖన్ధేనాతి అసేక్ఖస్స సీలక్ఖన్ధోపి అసేక్ఖో సీలక్ఖన్ధో నామ. అసేక్ఖస్స అయన్తి హి అసేక్ఖో, సీలక్ఖన్ధో. ఏవం సబ్బత్థ. ఏవఞ్చ కత్వా విముత్తిఞాణదస్సనసఙ్ఖాతస్స పచ్చవేక్ఖణఞాణస్సపి వసేన అపేక్ఖిత్వా ఉప్పన్నా అయం కథా. అసేక్ఖసీలన్తి చ న అగ్గఫలసీలమేవ అధిప్పేతం, అథ ఖో యం కిఞ్చి అసేక్ఖసన్తానే పవత్తసీలం లోకియలోకుత్తరమిస్సకస్స సీలస్స ఇధాధిప్పేతత్తా. సమాధిక్ఖన్ధాదీసుపి విముత్తిక్ఖన్ధపరియోసానేసు అయమేవ నయో, తస్మా యథా సీలసమాధిపఞ్ఞాక్ఖన్ధా లోకియమిస్సకా కథితా, ఏవం విముత్తిక్ఖన్ధోపీతి తదఙ్గవిముత్తిఆదయోపి వేదితబ్బా, న పటిప్పస్సద్ధివిముత్తి ఏవ. విముత్తిఞాణదస్సనం పన లోకియమేవ. తేనేవ సంయుత్తనికాయట్ఠకథాయం (సం॰ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧.౧౩౫) వుత్తం ‘‘పురిమేహి చతూహి పదేహి లోకియలోకుత్తరసీలసమాధిపఞ్ఞావిముత్తియో కథితా, విముత్తిఞాణదస్సనం పచ్చవేక్ఖణఞాణం హోతి, తం లోకియమేవా’’తి.
Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgatenātiādīsu na sāmaṇero upaṭṭhāpetabboti upajjhāyena hutvā sāmaṇero na upaṭṭhāpetabbo. Asekkhena sīlakkhandhenāti asekkhassa sīlakkhandhopi asekkho sīlakkhandho nāma. Asekkhassa ayanti hi asekkho, sīlakkhandho. Evaṃ sabbattha. Evañca katvā vimuttiñāṇadassanasaṅkhātassa paccavekkhaṇañāṇassapi vasena apekkhitvā uppannā ayaṃ kathā. Asekkhasīlanti ca na aggaphalasīlameva adhippetaṃ, atha kho yaṃ kiñci asekkhasantāne pavattasīlaṃ lokiyalokuttaramissakassa sīlassa idhādhippetattā. Samādhikkhandhādīsupi vimuttikkhandhapariyosānesu ayameva nayo, tasmā yathā sīlasamādhipaññākkhandhā lokiyamissakā kathitā, evaṃ vimuttikkhandhopīti tadaṅgavimuttiādayopi veditabbā, na paṭippassaddhivimutti eva. Vimuttiñāṇadassanaṃ pana lokiyameva. Teneva saṃyuttanikāyaṭṭhakathāyaṃ (saṃ.ni. aṭṭha. 1.1.135) vuttaṃ ‘‘purimehi catūhi padehi lokiyalokuttarasīlasamādhipaññāvimuttiyo kathitā, vimuttiñāṇadassanaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ hoti, taṃ lokiyamevā’’ti.
అస్సద్ధోతిఆదీసు తీసు వత్థూసు సద్ధా ఏతస్స నత్థీతి అస్సద్ధో. నత్థి ఏతస్స హిరీతి అహిరికో, అకుసలసమాపత్తియా అజిగుచ్ఛమానస్సేతం అధివచనం. న ఓత్తప్పతీతి అనోత్తప్పీ, అకుసలసమాపత్తియా న భాయతీతి వుత్తం హోతి. కుచ్ఛితం సీదతీతి కుసీతో, హీనవీరియస్సేతం అధివచనం. ఆరద్ధం వీరియం ఏతస్సాతి ఆరద్ధవీరియో, సమ్మప్పధానయుత్తస్సేతం అధివచనం. ముట్ఠా సతి ఏతస్సాతి ముట్ఠస్సతీ, నట్ఠస్సతీతి వుత్తం హోతి. ఉపట్ఠితా సతి ఏతస్సాతి ఉపట్ఠితస్సతీ, నిచ్చం ఆరమ్మణాభిముఖపవత్తసతిస్సేతం అధివచనం.
Assaddhotiādīsu tīsu vatthūsu saddhā etassa natthīti assaddho. Natthi etassa hirīti ahiriko, akusalasamāpattiyā ajigucchamānassetaṃ adhivacanaṃ. Na ottappatīti anottappī, akusalasamāpattiyā na bhāyatīti vuttaṃ hoti. Kucchitaṃ sīdatīti kusīto, hīnavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Āraddhaṃ vīriyaṃ etassāti āraddhavīriyo, sammappadhānayuttassetaṃ adhivacanaṃ. Muṭṭhā sati etassāti muṭṭhassatī, naṭṭhassatīti vuttaṃ hoti. Upaṭṭhitā sati etassāti upaṭṭhitassatī, niccaṃ ārammaṇābhimukhapavattasatissetaṃ adhivacanaṃ.
అధిసీలే సీలవిపన్నో చ అజ్ఝాచారే ఆచారవిపన్నో చ ఆపజ్జిత్వా అవుట్ఠితో అధిప్పేతో. సస్సతుచ్ఛేదసఙ్ఖాతం అన్తం గణ్హాతి, గాహయతీతి వా అన్తగ్గాహికా, మిచ్ఛాదిట్ఠి. పురిమాని ద్వే పదానీతి ‘‘న పటిబలో హోతి అన్తేవాసిం వా సద్ధివిహారిం వా గిలానం ఉపట్ఠాతుం వా ఉపట్ఠాపేతుం వా, అనభిరతం వూపకాసేతుం వా వూపకాసాపేతుం వా’’తి ఇమాని ద్వే పదాని.
Adhisīle sīlavipanno ca ajjhācāre ācāravipanno ca āpajjitvā avuṭṭhito adhippeto. Sassatucchedasaṅkhātaṃ antaṃ gaṇhāti, gāhayatīti vā antaggāhikā, micchādiṭṭhi. Purimāni dve padānīti ‘‘na paṭibalo hoti antevāsiṃ vā saddhivihāriṃ vā gilānaṃ upaṭṭhātuṃ vā upaṭṭhāpetuṃ vā, anabhirataṃ vūpakāsetuṃ vā vūpakāsāpetuṃ vā’’ti imāni dve padāni.
అభి విసిట్ఠో ఉత్తమో సమాచారో అభిసమాచారో, అభిసమాచారోవ ఆభిసమాచారికోతి చ సిక్ఖితబ్బతో సిక్ఖాతి చ ఆభిసమాచారికసిక్ఖా. అభిసమాచారం వా ఆరబ్భ పఞ్ఞత్తా సిక్ఖా ఆభిసమాచారికసిక్ఖా, ఖన్ధకవత్తపరియాపన్నసిక్ఖాయేతం అధివచనం. మగ్గబ్రహ్మచరియస్స ఆదిభూతాతి ఆదిబ్రహ్మచరియకా, ఉభతోవిభఙ్గపరియాపన్నసిక్ఖాయేతం అధివచనం. తేనేవ ‘‘ఉభతోవిభఙ్గపరియాపన్నం వా ఆదిబ్రహ్మచరియకం, ఖన్ధకవత్తపరియాపన్నం ఆభిసమాచారిక’’న్తి విసుద్ధిమగ్గే (విసుద్ధి॰ ౧.౧౧) వుత్తం, తస్మా సేక్ఖపణ్ణత్తియన్తి ఏత్థ సిక్ఖితబ్బతో సేక్ఖా, భగవతా పఞ్ఞత్తత్తా పణ్ణత్తి, సబ్బాపి ఉభతోవిభఙ్గపరియాపన్నా సిక్ఖాపదపణ్ణత్తి ‘‘సేక్ఖపణ్ణత్తీ’’తి వుత్తాతి గహేతబ్బం. తేనేవ గణ్ఠిపదేపి వుత్తం ‘‘సేక్ఖపణ్ణత్తియన్తి పారాజికమాదిం కత్వా సిక్ఖితబ్బసిక్ఖాపదపఞ్ఞత్తియ’’న్తి. సేసమేత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౮౪).
Abhi visiṭṭho uttamo samācāro abhisamācāro, abhisamācārova ābhisamācārikoti ca sikkhitabbato sikkhāti ca ābhisamācārikasikkhā. Abhisamācāraṃ vā ārabbha paññattā sikkhā ābhisamācārikasikkhā, khandhakavattapariyāpannasikkhāyetaṃ adhivacanaṃ. Maggabrahmacariyassa ādibhūtāti ādibrahmacariyakā, ubhatovibhaṅgapariyāpannasikkhāyetaṃ adhivacanaṃ. Teneva ‘‘ubhatovibhaṅgapariyāpannaṃ vā ādibrahmacariyakaṃ, khandhakavattapariyāpannaṃ ābhisamācārika’’nti visuddhimagge (visuddhi. 1.11) vuttaṃ, tasmā sekkhapaṇṇattiyanti ettha sikkhitabbato sekkhā, bhagavatā paññattattā paṇṇatti, sabbāpi ubhatovibhaṅgapariyāpannā sikkhāpadapaṇṇatti ‘‘sekkhapaṇṇattī’’ti vuttāti gahetabbaṃ. Teneva gaṇṭhipadepi vuttaṃ ‘‘sekkhapaṇṇattiyanti pārājikamādiṃ katvā sikkhitabbasikkhāpadapaññattiya’’nti. Sesamettha uttānatthamevāti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.84).
ఉపజ్ఝాయాచరియకథాయం న సామణేరో ఉపట్ఠాపేతబ్బోతి ఉపజ్ఝాయేన హుత్వా న పబ్బాజేతబ్బో. అసేక్ఖస్స అయన్తి అసేక్ఖో, లోకియలోకుత్తరో సీలక్ఖన్ధో. అన్తగ్గాహికాయాతి సస్సతుచ్ఛేదకోట్ఠాసగ్గాహికాయ. పచ్ఛిమాని ద్వేతి అప్పస్సుతో హోతి, దుప్పఞ్ఞో హోతీతి ఇమాని ద్వే అఙ్గాని. పచ్ఛిమాని తీణీతి న పటిబలో ఉప్పన్నం కుక్కుచ్చం ధమ్మతో వినోదేతుం, ఆపత్తిం న జానాతి, ఆపత్తివుట్ఠానం న జానాతీతి ఇమాని తీణి. కుక్కుచ్చస్స హి పాళిఅట్ఠకథానయసఙ్ఖాతధమ్మతో వినోదేతుం అప్పటిబలతా నామ అబ్యత్తత్తా ఏవ హోతీతి సాపి ఆపత్తిఅఙ్గమేవ వుత్తా.
Upajjhāyācariyakathāyaṃ na sāmaṇero upaṭṭhāpetabboti upajjhāyena hutvā na pabbājetabbo. Asekkhassa ayanti asekkho, lokiyalokuttaro sīlakkhandho. Antaggāhikāyāti sassatucchedakoṭṭhāsaggāhikāya. Pacchimāni dveti appassuto hoti, duppañño hotīti imāni dve aṅgāni. Pacchimāni tīṇīti na paṭibalo uppannaṃ kukkuccaṃ dhammato vinodetuṃ, āpattiṃ na jānāti, āpattivuṭṭhānaṃ na jānātīti imāni tīṇi. Kukkuccassa hi pāḷiaṭṭhakathānayasaṅkhātadhammato vinodetuṃ appaṭibalatā nāma abyattattā eva hotīti sāpi āpattiaṅgameva vuttā.
అభి విసిట్ఠో ఉత్తమో సమాచారో అభిసమాచారో, వత్తప్పటిపత్తిసీలం, తం ఆరబ్భ పఞ్ఞత్తా ఖన్ధకసిక్ఖాపదసఙ్ఖాతా సిక్ఖా ఆభిసమాచారికా. సిక్ఖాపదమ్పి హి తదత్థపరిపూరణత్థికేహి ఉగ్గహణాదివసేన సిక్ఖితబ్బతో సిక్ఖాతి వుచ్చతి. మగ్గబ్రహ్మచరియస్స ఆదిభూతా కారణభూతా ఆదిబ్రహ్మచరియకా, ఉభతోవిభఙ్గపరియాపన్నసిక్ఖాపదం. తేనేవేత్థ విసుద్ధిమగ్గేపి (విసుద్ధి॰ ౧.౧౧) ‘‘ఉభతోవిభఙ్గపరియాపన్నం సిక్ఖాపదం ఆదిబ్రహ్మచరియకం, ఖన్ధకవత్తపరియాపన్నం ఆభిసమాచారిక’’న్తి వుత్తం, తస్మా సేక్ఖపణ్ణత్తియన్తి ఏత్థ సిక్ఖితబ్బతో సేక్ఖా, భగవతావ పఞ్ఞత్తత్తా పఞ్ఞత్తి. సబ్బాపి ఉభతోవిభఙ్గపరియాపన్నా సిక్ఖాపదపణ్ణత్తి ‘‘సేక్ఖపణ్ణత్తీ’’తి వుత్తాతి గహేతబ్బం. నామరూపపరిచ్ఛేదేతి ఏత్థ కుసలత్తికాదీహి వుత్తం జాతిభూమిపుగ్గలసమ్పయోగవత్థారమ్మణకమ్మద్వారలక్ఖణరసాదిభేదేహి వేదనాక్ఖన్ధాదిచతుబ్బిధం సనిబ్బానం నామం, భూతోపాదాయభేదం రూపఞ్చ పరిచ్ఛిన్దిత్వా జాననపఞ్ఞా, తప్పకాసకో చ గన్థో నామరూపపరిచ్ఛేదో నామ. ఇమినా అభిధమ్మత్థకుసలేన భవితబ్బన్తి దస్సేతి. సిక్ఖాపేతున్తి ఉగ్గణ్హాపేతున్తి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౮౪) వుత్తం.
Abhi visiṭṭho uttamo samācāro abhisamācāro, vattappaṭipattisīlaṃ, taṃ ārabbha paññattā khandhakasikkhāpadasaṅkhātā sikkhā ābhisamācārikā. Sikkhāpadampi hi tadatthaparipūraṇatthikehi uggahaṇādivasena sikkhitabbato sikkhāti vuccati. Maggabrahmacariyassa ādibhūtā kāraṇabhūtā ādibrahmacariyakā, ubhatovibhaṅgapariyāpannasikkhāpadaṃ. Tenevettha visuddhimaggepi (visuddhi. 1.11) ‘‘ubhatovibhaṅgapariyāpannaṃ sikkhāpadaṃ ādibrahmacariyakaṃ, khandhakavattapariyāpannaṃ ābhisamācārika’’nti vuttaṃ, tasmā sekkhapaṇṇattiyanti ettha sikkhitabbato sekkhā, bhagavatāva paññattattā paññatti. Sabbāpi ubhatovibhaṅgapariyāpannā sikkhāpadapaṇṇatti ‘‘sekkhapaṇṇattī’’ti vuttāti gahetabbaṃ. Nāmarūpaparicchedeti ettha kusalattikādīhi vuttaṃ jātibhūmipuggalasampayogavatthārammaṇakammadvāralakkhaṇarasādibhedehi vedanākkhandhādicatubbidhaṃ sanibbānaṃ nāmaṃ, bhūtopādāyabhedaṃ rūpañca paricchinditvā jānanapaññā, tappakāsako ca gantho nāmarūpaparicchedo nāma. Iminā abhidhammatthakusalena bhavitabbanti dasseti. Sikkhāpetunti uggaṇhāpetunti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.84) vuttaṃ.
౧౫౩. ఆయస్మతో నిస్సాయ వచ్ఛామీతి ఏత్థ ఆయస్మతోతి ఉపయోగత్థే సామివచనం, ఆయస్మన్తం నిస్సాయ వసిస్సామీతి అత్థో. యం పన వుత్తం సమన్తపాసాదికాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౭౬) ‘‘బ్యత్తో…పే॰… వుత్తలక్ఖణోయేవా’’తి, తం పరిసూపట్ఠాకబహుస్సుతం సన్ధాయ వదతి. పబ్బజ్జాఉపసమ్పదధమ్మన్తేవాసికేహి పన…పే॰… తావ వత్తం కాతబ్బన్తి పబ్బజ్జాచరియఉపసమ్పదాచరియధమ్మాచరియానం ఏతేహి యథావుత్తవత్తం కాతబ్బం. తత్థ యేన సిక్ఖాపదాని దిన్నాని, అయం పబ్బజ్జాచరియో. యేన ఉపసమ్పదకమ్మవాచా వుత్తా, అయం ఉపసమ్పదాచరియో. యో ఉద్దేసం వా పరిపుచ్ఛం వా దేతి, అయం ధమ్మాచరియోతి వేదితబ్బం. సేసమేత్థ ఉత్తానత్థమేవ.
153.Āyasmato nissāya vacchāmīti ettha āyasmatoti upayogatthe sāmivacanaṃ, āyasmantaṃ nissāya vasissāmīti attho. Yaṃ pana vuttaṃ samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 76) ‘‘byatto…pe… vuttalakkhaṇoyevā’’ti, taṃ parisūpaṭṭhākabahussutaṃ sandhāya vadati. Pabbajjāupasampadadhammantevāsikehi pana…pe… tāva vattaṃ kātabbanti pabbajjācariyaupasampadācariyadhammācariyānaṃ etehi yathāvuttavattaṃ kātabbaṃ. Tattha yena sikkhāpadāni dinnāni, ayaṃ pabbajjācariyo. Yena upasampadakammavācā vuttā, ayaṃ upasampadācariyo. Yo uddesaṃ vā paripucchaṃ vā deti, ayaṃ dhammācariyoti veditabbaṃ. Sesamettha uttānatthameva.
౧౫౪. నిస్సయపటిప్పస్సద్ధికథాయం దిసం గతోతి పున ఆగన్తుకామో, అనాగన్తుకామో వా హుత్వా వాసత్థాయ కఞ్చి దిసం గతో. భిక్ఖుస్స సభాగతన్తి పేసలభావం. ఓలోకేత్వాతి ఉపపరిక్ఖిత్వా. విబ్భన్తే…పే॰… తత్థ గన్తబ్బన్తి ఏత్థ ‘‘సచే కేనచి కరణీయేన తదహేవ గన్తుం అసక్కోన్తో ‘కతిపాహేన గమిస్సామీ’తి గమనే సఉస్సాహో హోతి, రక్ఖతీ’’తి వదన్తి. మా ఇధ పటిక్కమీతి మా ఇధ పవిసి. తత్రేవ వసితబ్బన్తి తత్థేవ నిస్సయం గహేత్వా వసితబ్బం. తంయేవ విహారం…పే॰… వసితుం వట్టతీతి ఏత్థ ఉపజ్ఝాయేన పరిచ్చత్తత్తా ఉపజ్ఝాయసమోధానపరిహారో నత్థి, తస్మా ఉపజ్ఝాయసమోధానగతస్సపి ఆచరియస్స సన్తికే గహితనిస్సయో న పటిప్పస్సమ్భతి.
154. Nissayapaṭippassaddhikathāyaṃ disaṃ gatoti puna āgantukāmo, anāgantukāmo vā hutvā vāsatthāya kañci disaṃ gato. Bhikkhussa sabhāgatanti pesalabhāvaṃ. Oloketvāti upaparikkhitvā. Vibbhante…pe… tattha gantabbanti ettha ‘‘sace kenaci karaṇīyena tadaheva gantuṃ asakkonto ‘katipāhena gamissāmī’ti gamane saussāho hoti, rakkhatī’’ti vadanti. Mā idha paṭikkamīti mā idha pavisi. Tatreva vasitabbanti tattheva nissayaṃ gahetvā vasitabbaṃ. Taṃyeva vihāraṃ…pe… vasituṃ vaṭṭatīti ettha upajjhāyena pariccattattā upajjhāyasamodhānaparihāro natthi, tasmā upajjhāyasamodhānagatassapi ācariyassa santike gahitanissayo na paṭippassambhati.
ఆచరియమ్హా నిస్సయపటిప్పస్సద్ధీసు ఆచరియో పక్కన్తో వా హోతీతి ఏత్థ ‘‘పక్కన్తోతి దిసం గతో’’తిఆదినా ఉపజ్ఝాయస్స పక్కమనే యో వినిచ్ఛయో వుత్తో, సో తత్థ వుత్తనయేనేవ ఇధాపి సక్కా విఞ్ఞాతున్తి తం అవత్వా ‘‘కోచి ఆచరియో ఆపుచ్ఛిత్వా పక్కమతీ’’తిఆదినా అఞ్ఞోయేవ నయో ఆరద్ధో. అయఞ్చ నయో ఉపజ్ఝాయపక్కమనేపి వేదితబ్బోయేవ. ఈదిసేసు హి ఠానేసు ఏకత్థవుత్తలక్ఖణం అఞ్ఞత్థాపి దట్ఠబ్బం. సచే ద్వే లేడ్డుపాతే అతిక్కమిత్వా నివత్తతి, పటిప్పస్సద్ధో హోతీతి ఏత్థ ఏత్తావతా దిసాపక్కన్తో నామ హోతీతి అన్తేవాసికే అనిక్ఖిత్తధురేపి నిస్సయో పటిప్పస్సమ్భతి. ఆచరియుపజ్ఝాయా ద్వే లేడ్డుపాతే అతిక్కమ్మ అఞ్ఞస్మిం విహారే వసన్తీతి బహిఉపచారసీమాయం అన్తేవాసికసద్ధివిహారికానం వసనట్ఠానతో ద్వే లేడ్డుపాతే అతిక్కమ్మ అఞ్ఞస్మిం సేనాసనే వసన్తి, అన్తోఉపచారసీమాయం పన ద్వే లేడ్డుపాతే అతిక్కమిత్వాపి వసతో నిస్సయో న పటిప్పస్సమ్భతి. ‘‘సచేపి ఆచరియో ముఞ్చితుకామోవ హుత్వా నిస్సయపణామనాయ పణామేతీ’’తిఆది సబ్బం ఉపజ్ఝాయస్స ఆణత్తియమ్పి వేదితబ్బన్తి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౮౩) వుత్తం.
Ācariyamhā nissayapaṭippassaddhīsu ācariyo pakkanto vā hotīti ettha ‘‘pakkantoti disaṃ gato’’tiādinā upajjhāyassa pakkamane yo vinicchayo vutto, so tattha vuttanayeneva idhāpi sakkā viññātunti taṃ avatvā ‘‘koci ācariyo āpucchitvā pakkamatī’’tiādinā aññoyeva nayo āraddho. Ayañca nayo upajjhāyapakkamanepi veditabboyeva. Īdisesu hi ṭhānesu ekatthavuttalakkhaṇaṃ aññatthāpi daṭṭhabbaṃ. Sace dve leḍḍupāte atikkamitvā nivattati, paṭippassaddho hotīti ettha ettāvatā disāpakkanto nāma hotīti antevāsike anikkhittadhurepi nissayo paṭippassambhati. Ācariyupajjhāyā dve leḍḍupāte atikkamma aññasmiṃ vihāre vasantīti bahiupacārasīmāyaṃ antevāsikasaddhivihārikānaṃ vasanaṭṭhānato dve leḍḍupāte atikkamma aññasmiṃ senāsane vasanti, antoupacārasīmāyaṃ pana dve leḍḍupāte atikkamitvāpi vasato nissayo na paṭippassambhati. ‘‘Sacepi ācariyo muñcitukāmova hutvā nissayapaṇāmanāya paṇāmetī’’tiādi sabbaṃ upajjhāyassa āṇattiyampi veditabbanti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.83) vuttaṃ.
౧౫౩. సాహూతి సాధు సున్దరం. లహూతి అగరు, సుభరతాతి అత్థో. ఓపాయికన్తి ఉపాయపటిసంయుత్తం, ఏవం పటిపజ్జనం నిత్థరణుపాయోతి అత్థో. పతిరూపన్తి సామీచికమ్మమిదన్తి అత్థో . పాసాదికేనాతి పసాదావహేన, కాయవచీపయోగేన సమ్పాదేహీతి అత్థో. కాయేనాతి ఏతదత్థవిఞ్ఞాపకం హత్థముద్దాదిం దస్సేన్తో కాయేన విఞ్ఞాపేతి. ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛనం సన్ధాయాతి ఉపజ్ఝాయేన ‘‘సాహూ’’తిఆదీసు వుత్తేసు సద్ధివిహారికస్స ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛనవచనం సన్ధాయ ‘‘కాయేన విఞ్ఞాపేతీ’’తిఆది వుత్తన్తి అధిప్పాయో. ఆయాచనదానమత్తేనాతి సద్ధివిహారికస్స పఠమం ఆయాచనమత్తేన, తతో ఉపజ్ఝాయస్స చ ‘‘సాహూ’’తిఆదినా వచనమత్తేనాతి అత్థో. ఆచరియస్స సన్తికే నిస్సయగ్గహణే ఆయస్మతో నిస్సాయ వచ్ఛామీతి ఆయస్మన్తం నిస్సాయ వసిస్సామీతి అత్థో.
153.Sāhūti sādhu sundaraṃ. Lahūti agaru, subharatāti attho. Opāyikanti upāyapaṭisaṃyuttaṃ, evaṃ paṭipajjanaṃ nittharaṇupāyoti attho. Patirūpanti sāmīcikammamidanti attho . Pāsādikenāti pasādāvahena, kāyavacīpayogena sampādehīti attho. Kāyenāti etadatthaviññāpakaṃ hatthamuddādiṃ dassento kāyena viññāpeti. ‘‘Sādhū’’ti sampaṭicchanaṃ sandhāyāti upajjhāyena ‘‘sāhū’’tiādīsu vuttesu saddhivihārikassa ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchanavacanaṃ sandhāya ‘‘kāyena viññāpetī’’tiādi vuttanti adhippāyo. Āyācanadānamattenāti saddhivihārikassa paṭhamaṃ āyācanamattena, tato upajjhāyassa ca ‘‘sāhū’’tiādinā vacanamattenāti attho. Ācariyassa santike nissayaggahaṇe āyasmato nissāya vacchāmīti āyasmantaṃ nissāya vasissāmīti attho.
౧౫౪. నిస్సయపటిప్పస్సద్ధికథాయం యో వా ఏకసమ్భోగపరిభోగో, తస్స సన్తికే నిస్సయో గహేతబ్బోతి ఇమినా లజ్జీసు ఏవ నిస్సయగ్గహణం నియోజేతి అలజ్జీసు పటిక్ఖిత్తత్తా. ఏత్థ చ పరిభోగసద్దేన ఏకకమ్మాదికో సంవాసో గహితో పచ్చయపరిభోగస్స సమ్భోగసద్దేన గహితత్తా. ఏతేన చ సమ్భోగసంవాసానం అలజ్జీహి సద్ధిం న కత్తబ్బతం దస్సేతి. పరిహారో నత్థీతి ఆపత్తిపరిహారో నత్థి. తాదిసోతి యత్థ నిస్సయో గహితపుబ్బో, యో చ ఏకసమ్భోగపరిభోగో, తాదిసో. తథా వుత్తన్తి ‘‘లహుం ఆగమిస్సతీ’’తి వుత్తఞ్చేతి అత్థో. చత్తారి పఞ్చ దివసానీతి ఇదం ఉపలక్ఖణమత్తం. యది ఏకాహద్వీహేన సభాగతా పఞ్ఞాయతి, ఞాతదివసే గహేతబ్బోవ. అథాపి చతుపఞ్చాహేనపి న పఞ్ఞాయతి, యత్తకేహి దివసేహి పఞ్ఞాయతి, తత్తకాని అతిక్కామేతబ్బాని. సభాగతం ఓలోకేమీతి పన లేసో న కాతబ్బో. దహరా సుణన్తీతి ఏత్థ అసుత్వాపి ‘‘ఆగమిస్సతి, కేనచి అన్తరాయేన చిరాయన్తీ’’తి సఞ్ఞాయ సతిపి లబ్భతేవ పరిహారో . తేనాహ ‘‘ఇధేవాహం వసిస్సామీతి పహిణతి, పరిహారో నత్థీ’’తి. ఏకదివసమ్పి పరిహారో నత్థీతి గమనే నిరుస్సాహం సన్ధాయ వుత్తం, సఉస్సాహస్స పన సేనాసనపటిసామనాదివసేన కతిపాహే గతేపి న దోసో.
154. Nissayapaṭippassaddhikathāyaṃ yo vā ekasambhogaparibhogo, tassa santike nissayo gahetabboti iminā lajjīsu eva nissayaggahaṇaṃ niyojeti alajjīsu paṭikkhittattā. Ettha ca paribhogasaddena ekakammādiko saṃvāso gahito paccayaparibhogassa sambhogasaddena gahitattā. Etena ca sambhogasaṃvāsānaṃ alajjīhi saddhiṃ na kattabbataṃ dasseti. Parihāro natthīti āpattiparihāro natthi. Tādisoti yattha nissayo gahitapubbo, yo ca ekasambhogaparibhogo, tādiso. Tathā vuttanti ‘‘lahuṃ āgamissatī’’ti vuttañceti attho. Cattāri pañca divasānīti idaṃ upalakkhaṇamattaṃ. Yadi ekāhadvīhena sabhāgatā paññāyati, ñātadivase gahetabbova. Athāpi catupañcāhenapi na paññāyati, yattakehi divasehi paññāyati, tattakāni atikkāmetabbāni. Sabhāgataṃ olokemīti pana leso na kātabbo. Daharā suṇantīti ettha asutvāpi ‘‘āgamissati, kenaci antarāyena cirāyantī’’ti saññāya satipi labbhateva parihāro . Tenāha ‘‘idhevāhaṃ vasissāmīti pahiṇati, parihāro natthī’’ti. Ekadivasampi parihāro natthīti gamane nirussāhaṃ sandhāya vuttaṃ, saussāhassa pana senāsanapaṭisāmanādivasena katipāhe gatepi na doso.
తత్రేవ వసితబ్బన్తి తత్ర సభాగట్ఠానే ఏవ నిస్సయం గహేత్వా వసితబ్బం. తంయేవ విహారం…పే॰… వసితుం వట్టతీతి ఇమినా ఉపజ్ఝాయే సఙ్గణ్హన్తేయేవ తంసమోధానే నిస్సయపటిప్పస్సద్ధి వుత్తా, తస్మిం పన కోధేన వా గణనిరపేక్ఖతాయ వా అసఙ్గణ్హన్తే అఞ్ఞేసు గహితో నిస్సయో న పటిప్పస్సమ్భతీతి దస్సేతి.
Tatreva vasitabbanti tatra sabhāgaṭṭhāne eva nissayaṃ gahetvā vasitabbaṃ. Taṃyeva vihāraṃ…pe… vasituṃ vaṭṭatīti iminā upajjhāye saṅgaṇhanteyeva taṃsamodhāne nissayapaṭippassaddhi vuttā, tasmiṃ pana kodhena vā gaṇanirapekkhatāya vā asaṅgaṇhante aññesu gahito nissayo na paṭippassambhatīti dasseti.
ఆచరియమ్హా నిస్సయపటిప్పస్సద్ధియం వుత్తో ‘‘కోచి ఆచరియో’’తిఆదికో నయో ఉపజ్ఝాయపక్కమనాదీసుపి నేత్వా తత్థ చ వుత్తో ఇధాపి నేత్వా యథారహం యోజేతబ్బో. ద్వే లేడ్డుపాతే అతిక్కమ్మ అఞ్ఞస్మిం విహారే వసన్తీతి ఉపచారసీమతో బహి అఞ్ఞస్మిం విహారే అన్తేవాసికాదీనం వసనట్ఠానతో ద్వే లేడ్డుపాతే అతిక్కమిత్వా వసన్తి. తేన బహిఉపచారేపి అన్తేవాసికాదీనం వసనట్ఠానతో ద్విన్నం లేడ్డుపాతానం అన్తరే ఆసన్నే పదేసే వసతి, నిస్సయో న పటిప్పస్సమ్భతీతి దస్సేతి. అన్తోఉపచారసీమాయం పన ద్వే లేడ్డుపాతే అతిక్కమిత్వా వసతో నిస్సయో న పటిప్పస్సమ్భతేవాతి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౮౩) వుత్తం.
Ācariyamhā nissayapaṭippassaddhiyaṃ vutto ‘‘koci ācariyo’’tiādiko nayo upajjhāyapakkamanādīsupi netvā tattha ca vutto idhāpi netvā yathārahaṃ yojetabbo. Dve leḍḍupāte atikkamma aññasmiṃ vihāre vasantīti upacārasīmato bahi aññasmiṃ vihāre antevāsikādīnaṃ vasanaṭṭhānato dve leḍḍupāte atikkamitvā vasanti. Tena bahiupacārepi antevāsikādīnaṃ vasanaṭṭhānato dvinnaṃ leḍḍupātānaṃ antare āsanne padese vasati, nissayo na paṭippassambhatīti dasseti. Antoupacārasīmāyaṃ pana dve leḍḍupāte atikkamitvā vasato nissayo na paṭippassambhatevāti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.83) vuttaṃ.
ఇతి వినయసఙ్గహసంవణ్ణనాభూతే వినయాలఙ్కారే
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
నిస్సయవినిచ్ఛయకథాలఙ్కారో నామ
Nissayavinicchayakathālaṅkāro nāma
తేవీసతిమో పరిచ్ఛేదో.
Tevīsatimo paricchedo.