| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိနယာလင္ကာရ-ဋီကာ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
၂၃. နိသ္သယဝိနိစ္ဆယကထာ
23. Nissayavinicchayakathā
၁၅၁. ဧဝံ ဥပသမ္ပဒာဝိနိစ္ဆယံ ကထေတ္ဝာ ဣဒာနိ နိသ္သယဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘နိသ္သယောတိ ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နိသ္သယနံ နိသ္သယော, သေဝနံ ဘဇနန္တ္ယတ္ထော။ နိပုဗ္ဗသိ သေဝာယန္တိ ဓာတု ဘာဝသာဓနော, န ‘‘နိသ္သာယ နံ ဝသတီတိ နိသ္သယော’’တိ ဣဓ ဝိယ အဝုတ္တကမ္မသာဓနော။ တတ္ထ ဟိ သေဝိတဗ္ဗော ပုဂ္ဂလော လဗ္ဘတိ, ဣဓ ပန သေဝနကိရိယာတိ။ ဣဒာနိ တံ နိသ္သယံ ပုစ္ဆာပုဗ္ဗင္ဂမာယ ဝိသ္သဇ္ဇနာယ ဝိတ္ထာရတော ဌပေတုံ ‘‘ကေန ဒာတဗ္ဗော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကေန ဒာတဗ္ဗော, ကေန န ဒာတဗ္ဗောတိ နိသ္သယဒာယကံ ကတ္တာရံ ပုစ္ဆတိ, ကသ္သ ဒာတဗ္ဗော, ကသ္သ န ဒာတဗ္ဗောတိ နိသ္သယပဋိဂ္ဂာဟကံ သမ္ပဒာနံ, ကထံ ဂဟိတော ဟောတိ, ကထံ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတီတိ ကာရဏံ, နိသ္သာယ ကေန ဝသိတဗ္ဗံ, ကေန န ဝသိတဗ္ဗန္တိ နိသ္သယပဋိပန္နကံ။ တတော ပုစ္ဆာနုက္ကမေန ဝိသ္သဇ္ဇေတုံ ‘‘တတ္ထ’’တ္ယာဒိမာဟ။ န ကေဝလံ ဧတ္ထေဝ, အထ ခော နိသ္သယမုစ္စနင္ဂေပိ ‘‘ဗ္ယတ္တေနာ’’တိ အာဂတော။
151. Evaṃ upasampadāvinicchayaṃ kathetvā idāni nissayavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘nissayoti ettha panā’’tiādimāha. Tattha nissayanaṃ nissayo, sevanaṃ bhajanantyattho. Nipubbasi sevāyanti dhātu bhāvasādhano, na ‘‘nissāya naṃ vasatīti nissayo’’ti idha viya avuttakammasādhano. Tattha hi sevitabbo puggalo labbhati, idha pana sevanakiriyāti. Idāni taṃ nissayaṃ pucchāpubbaṅgamāya vissajjanāya vitthārato ṭhapetuṃ ‘‘kena dātabbo’’tiādimāha. Tattha kena dātabbo, kena na dātabboti nissayadāyakaṃ kattāraṃ pucchati, kassa dātabbo, kassa na dātabboti nissayapaṭiggāhakaṃ sampadānaṃ, kathaṃ gahito hoti, kathaṃ paṭippassambhatīti kāraṇaṃ, nissāya kena vasitabbaṃ, kena na vasitabbanti nissayapaṭipannakaṃ. Tato pucchānukkamena vissajjetuṃ ‘‘tattha’’tyādimāha. Na kevalaṃ ettheva, atha kho nissayamuccanaṅgepi ‘‘byattenā’’ti āgato.
တတ္ထ ဧတ္ထ စ ကော ဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘ဧတ္ထ စ ‘ဗ္ယတ္တော’တိ ဣမိနာ ပရိသုပဋ္ဌာပကော ဗဟုသ္သုတော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ဣဒာနိ ပရိသုပဋ္ဌာပကလက္ခဏံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ပရိသုပဋ္ဌာပကေန ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဘိဝိနယေတိ သကလေ ဝိနယပိဋကေ။ ဝိနေတုန္တိ သိက္ခာပေတုံ။ ဒ္ဝေ ဝိဘင္ဂာ ပဂုဏာ ဝာစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာတိ ဣဒံ ပရိပုစ္ဆာဝသေန ဥဂ္ဂဏ္ဟနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ဧကသ္သ ပမုဋ္ဌံ, ဣတရေသံ ပဂုဏံ ဘဝေယ္ယာတိ အာဟ ‘‘တီဟိ ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဝတ္တနက္ခမာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ။ အဘိဓမ္မေတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ။ ဟေဋ္ဌိမာ ဝာ တယော ဝဂ္ဂာတိ မဟာဝဂ္ဂတော ဟေဋ္ဌာ သဂာထာဝဂ္ဂော နိဒာနဝဂ္ဂော ခန္ဓဝဂ္ဂောတိ ဣမေ တယော ဝဂ္ဂာ။ ‘‘ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟ ဝတ္ထုနာ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တတ္တာ ဇာတကဘာဏကေန သာဋ္ဌကထံ ဇာတကံ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာပိ ဓမ္မပဒံ သဟ ဝတ္ထုနာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။
Tattha ettha ca ko visesoti āha ‘‘ettha ca ‘byatto’ti iminā parisupaṭṭhāpako bahussuto veditabbo’’ti. Idāni parisupaṭṭhāpakalakkhaṇaṃ dassetuṃ ‘‘parisupaṭṭhāpakena hī’’tiādimāha. Tattha abhivinayeti sakale vinayapiṭake. Vinetunti sikkhāpetuṃ. Dve vibhaṅgā paguṇā vācuggatā kātabbāti idaṃ paripucchāvasena uggaṇhanaṃ sandhāya vuttanti vadanti. Ekassa pamuṭṭhaṃ, itaresaṃ paguṇaṃ bhaveyyāti āha ‘‘tīhi janehi saddhiṃ parivattanakkhamā kātabbā’’ti. Abhidhammeti nāmarūpaparicchede. Heṭṭhimā vā tayo vaggāti mahāvaggato heṭṭhā sagāthāvaggo nidānavaggo khandhavaggoti ime tayo vaggā. ‘‘Dhammapadampi saha vatthunā uggahetuṃ vaṭṭatī’’ti mahāpaccariyaṃ vuttattā jātakabhāṇakena sāṭṭhakathaṃ jātakaṃ uggahetvāpi dhammapadaṃ saha vatthunā uggahetabbameva.
ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝေ အင္ဂေဟိ သမန္နာဂတေနာတိအာဒီသု န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတ္ဝာ သာမဏေရော န ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာတိ အသေက္ခသ္သ သီလက္ခန္ဓောပိ အသေက္ခော သီလက္ခန္ဓော နာမ။ အသေက္ခသ္သ အယန္တိ ဟိ အသေက္ခော, သီလက္ခန္ဓော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ဧဝဉ္စ ကတ္ဝာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနသင္ခာတသ္သ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏသ္သပိ ဝသေန အပေက္ခိတ္ဝာ ဥပ္ပန္နာ အယံ ကထာ။ အသေက္ခသီလန္တိ စ န အဂ္ဂဖလသီလမေဝ အဓိပ္ပေတံ, အထ ခော ယံ ကိဉ္စိ အသေက္ခသန္တာနေ ပဝတ္တသီလံ လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကသ္သ သီလသ္သ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ။ သမာဓိက္ခန္ဓာဒီသုပိ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓပရိယောသာနေသု အယမေဝ နယော, တသ္မာ ယထာ သီလသမာဓိပညာက္ခန္ဓာ လောကိယမိသ္သကာ ကထိတာ, ဧဝံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓောပီတိ တဒင္ဂဝိမုတ္တိအာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, န ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိဝိမုတ္တိ ဧဝ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနံ ပန လောကိယမေဝ။ တေနေဝ သံယုတ္တနိကာယဋ္ဌကထာယံ (သံ.နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၁၃၅) ဝုတ္တံ ‘‘ပုရိမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ လောကိယလောကုတ္တရသီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိယော ကထိတာ, ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဟောတိ, တံ လောကိယမေဝာ’’တိ။
Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgatenātiādīsu na sāmaṇero upaṭṭhāpetabboti upajjhāyena hutvā sāmaṇero na upaṭṭhāpetabbo. Asekkhena sīlakkhandhenāti asekkhassa sīlakkhandhopi asekkho sīlakkhandho nāma. Asekkhassa ayanti hi asekkho, sīlakkhandho. Evaṃ sabbattha. Evañca katvā vimuttiñāṇadassanasaṅkhātassa paccavekkhaṇañāṇassapi vasena apekkhitvā uppannā ayaṃ kathā. Asekkhasīlanti ca na aggaphalasīlameva adhippetaṃ, atha kho yaṃ kiñci asekkhasantāne pavattasīlaṃ lokiyalokuttaramissakassa sīlassa idhādhippetattā. Samādhikkhandhādīsupi vimuttikkhandhapariyosānesu ayameva nayo, tasmā yathā sīlasamādhipaññākkhandhā lokiyamissakā kathitā, evaṃ vimuttikkhandhopīti tadaṅgavimuttiādayopi veditabbā, na paṭippassaddhivimutti eva. Vimuttiñāṇadassanaṃ pana lokiyameva. Teneva saṃyuttanikāyaṭṭhakathāyaṃ (saṃ.ni. aṭṭha. 1.1.135) vuttaṃ ‘‘purimehi catūhi padehi lokiyalokuttarasīlasamādhipaññāvimuttiyo kathitā, vimuttiñāṇadassanaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ hoti, taṃ lokiyamevā’’ti.
အသ္သဒ္ဓောတိအာဒီသု တီသု ဝတ္ထူသု သဒ္ဓာ ဧတသ္သ နတ္ထီတိ အသ္သဒ္ဓော။ နတ္ထိ ဧတသ္သ ဟိရီတိ အဟိရိကော, အကုသလသမာပတ္တိယာ အဇိဂုစ္ဆမာနသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ န ဩတ္တပ္ပတီတိ အနောတ္တပ္ပီ, အကုသလသမာပတ္တိယာ န ဘာယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကုစ္ဆိတံ သီဒတီတိ ကုသီတော, ဟီနဝီရိယသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ အာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ ဧတသ္သာတိ အာရဒ္ဓဝီရိယော, သမ္မပ္ပဓာနယုတ္တသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ မုဋ္ဌာ သတိ ဧတသ္သာတိ မုဋ္ဌသ္သတီ, နဋ္ဌသ္သတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ ဧတသ္သာတိ ဥပဋ္ဌိတသ္သတီ, နိစ္စံ အာရမ္မဏာဘိမုခပဝတ္တသတိသ္သေတံ အဓိဝစနံ။
Assaddhotiādīsu tīsu vatthūsu saddhā etassa natthīti assaddho. Natthi etassa hirīti ahiriko, akusalasamāpattiyā ajigucchamānassetaṃ adhivacanaṃ. Na ottappatīti anottappī, akusalasamāpattiyā na bhāyatīti vuttaṃ hoti. Kucchitaṃ sīdatīti kusīto, hīnavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Āraddhaṃ vīriyaṃ etassāti āraddhavīriyo, sammappadhānayuttassetaṃ adhivacanaṃ. Muṭṭhā sati etassāti muṭṭhassatī, naṭṭhassatīti vuttaṃ hoti. Upaṭṭhitā sati etassāti upaṭṭhitassatī, niccaṃ ārammaṇābhimukhapavattasatissetaṃ adhivacanaṃ.
အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော စ အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော စ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ အဝုဋ္ဌိတော အဓိပ္ပေတော။ သသ္သတုစ္ဆေဒသင္ခာတံ အန္တံ ဂဏ္ဟာတိ, ဂာဟယတီတိ ဝာ အန္တဂ္ဂာဟိကာ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ပုရိမာနိ ဒ္ဝေ ပဒာနီတိ ‘‘န ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝာသိံ ဝာ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝာ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဝာ ဥပဋ္ဌာပေတုံ ဝာ, အနဘိရတံ ဝူပကာသေတုံ ဝာ ဝူပကာသာပေတုံ ဝာ’’တိ ဣမာနိ ဒ္ဝေ ပဒာနိ။
Adhisīle sīlavipanno ca ajjhācāre ācāravipanno ca āpajjitvā avuṭṭhito adhippeto. Sassatucchedasaṅkhātaṃ antaṃ gaṇhāti, gāhayatīti vā antaggāhikā, micchādiṭṭhi. Purimāni dve padānīti ‘‘na paṭibalo hoti antevāsiṃ vā saddhivihāriṃ vā gilānaṃ upaṭṭhātuṃ vā upaṭṭhāpetuṃ vā, anabhirataṃ vūpakāsetuṃ vā vūpakāsāpetuṃ vā’’ti imāni dve padāni.
အဘိ ဝိသိဋ္ဌော ဥတ္တမော သမာစာရော အဘိသမာစာရော, အဘိသမာစာရောဝ အာဘိသမာစာရိကောတိ စ သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာတိ စ အာဘိသမာစာရိကသိက္ခာ။ အဘိသမာစာရံ ဝာ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ သိက္ခာ အာဘိသမာစာရိကသိက္ခာ, ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နသိက္ခာယေတံ အဓိဝစနံ။ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ အာဒိဘူတာတိ အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယကာ, ဥဘတောဝိဘင္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာယေတံ အဓိဝစနံ။ တေနေဝ ‘‘ဥဘတောဝိဘင္ဂပရိယာပန္နံ ဝာ အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယကံ, ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နံ အာဘိသမာစာရိက’’န္တိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၁၁) ဝုတ္တံ, တသ္မာ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗတော သေက္ခာ, ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိ, သဗ္ဗာပိ ဥဘတောဝိဘင္ဂပရိယာပန္နာ သိက္ခာပဒပဏ္ဏတ္တိ ‘‘သေက္ခပဏ္ဏတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဂဏ္ဌိပဒေပိ ဝုတ္တံ ‘‘သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိ ပာရာဇိကမာဒိံ ကတ္ဝာ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာပဒပညတ္တိယ’’န္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝာတိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ. ဋီ. မဟာဝဂ္ဂ ၃.၈၄)။
Abhi visiṭṭho uttamo samācāro abhisamācāro, abhisamācārova ābhisamācārikoti ca sikkhitabbato sikkhāti ca ābhisamācārikasikkhā. Abhisamācāraṃ vā ārabbha paññattā sikkhā ābhisamācārikasikkhā, khandhakavattapariyāpannasikkhāyetaṃ adhivacanaṃ. Maggabrahmacariyassa ādibhūtāti ādibrahmacariyakā, ubhatovibhaṅgapariyāpannasikkhāyetaṃ adhivacanaṃ. Teneva ‘‘ubhatovibhaṅgapariyāpannaṃ vā ādibrahmacariyakaṃ, khandhakavattapariyāpannaṃ ābhisamācārika’’nti visuddhimagge (visuddhi. 1.11) vuttaṃ, tasmā sekkhapaṇṇattiyanti ettha sikkhitabbato sekkhā, bhagavatā paññattattā paṇṇatti, sabbāpi ubhatovibhaṅgapariyāpannā sikkhāpadapaṇṇatti ‘‘sekkhapaṇṇattī’’ti vuttāti gahetabbaṃ. Teneva gaṇṭhipadepi vuttaṃ ‘‘sekkhapaṇṇattiyanti pārājikamādiṃ katvā sikkhitabbasikkhāpadapaññattiya’’nti. Sesamettha uttānatthamevāti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.84).
ဥပဇ္ဈာယာစရိယကထာယံ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတ္ဝာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အသေက္ခသ္သ အယန္တိ အသေက္ခော, လောကိယလောကုတ္တရော သီလက္ခန္ဓော။ အန္တဂ္ဂာဟိကာယာတိ သသ္သတုစ္ဆေဒကောဋ္ဌာသဂ္ဂာဟိကာယ။ ပစ္ဆိမာနိ ဒ္ဝေတိ အပ္ပသ္သုတော ဟောတိ, ဒုပ္ပညော ဟောတီတိ ဣမာနိ ဒ္ဝေ အင္ဂာနိ။ ပစ္ဆိမာနိ တီဏီတိ န ပဋိဗလော ဥပ္ပန္နံ ကုက္ကုစ္စံ ဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ, အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ, အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတီတိ ဣမာနိ တီဏိ။ ကုက္ကုစ္စသ္သ ဟိ ပာဠိအဋ္ဌကထာနယသင္ခာတဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ အပ္ပဋိဗလတာ နာမ အဗ္ယတ္တတ္တာ ဧဝ ဟောတီတိ သာပိ အာပတ္တိအင္ဂမေဝ ဝုတ္တာ။
Upajjhāyācariyakathāyaṃ na sāmaṇero upaṭṭhāpetabboti upajjhāyena hutvā na pabbājetabbo. Asekkhassa ayanti asekkho, lokiyalokuttaro sīlakkhandho. Antaggāhikāyāti sassatucchedakoṭṭhāsaggāhikāya. Pacchimāni dveti appassuto hoti, duppañño hotīti imāni dve aṅgāni. Pacchimāni tīṇīti na paṭibalo uppannaṃ kukkuccaṃ dhammato vinodetuṃ, āpattiṃ na jānāti, āpattivuṭṭhānaṃ na jānātīti imāni tīṇi. Kukkuccassa hi pāḷiaṭṭhakathānayasaṅkhātadhammato vinodetuṃ appaṭibalatā nāma abyattattā eva hotīti sāpi āpattiaṅgameva vuttā.
အဘိ ဝိသိဋ္ဌော ဥတ္တမော သမာစာရော အဘိသမာစာရော, ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိသီလံ, တံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ ခန္ဓကသိက္ခာပဒသင္ခာတာ သိက္ခာ အာဘိသမာစာရိကာ။ သိက္ခာပဒမ္ပိ ဟိ တဒတ္ထပရိပူရဏတ္ထိကေဟိ ဥဂ္ဂဟဏာဒိဝသေန သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာတိ ဝုစ္စတိ။ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ အာဒိဘူတာ ကာရဏဘူတာ အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယကာ, ဥဘတောဝိဘင္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာပဒံ။ တေနေဝေတ္ထ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၁၁) ‘‘ဥဘတောဝိဘင္ဂပရိယာပန္နံ သိက္ခာပဒံ အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယကံ, ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နံ အာဘိသမာစာရိက’’န္တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗတော သေက္ခာ, ဘဂဝတာဝ ပညတ္တတ္တာ ပညတ္တိ။ သဗ္ဗာပိ ဥဘတောဝိဘင္ဂပရိယာပန္နာ သိက္ခာပဒပဏ္ဏတ္တိ ‘‘သေက္ခပဏ္ဏတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေတိ ဧတ္ထ ကုသလတ္တိကာဒီဟိ ဝုတ္တံ ဇာတိဘူမိပုဂ္ဂလသမ္ပယောဂဝတ္ထာရမ္မဏကမ္မဒ္ဝာရလက္ခဏရသာဒိဘေဒေဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိစတုဗ္ဗိဓံ သနိဗ္ဗာနံ နာမံ, ဘူတောပာဒာယဘေဒံ ရူပဉ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဇာနနပညာ, တပ္ပကာသကော စ ဂန္ထော နာမရူပပရိစ္ဆေဒော နာမ။ ဣမိနာ အဘိဓမ္မတ္ထကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေတိ။ သိက္ခာပေတုန္တိ ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေတုန္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ. ဝိ. ဋီ. မဟာဝဂ္ဂ ၂.၈၄) ဝုတ္တံ။
Abhi visiṭṭho uttamo samācāro abhisamācāro, vattappaṭipattisīlaṃ, taṃ ārabbha paññattā khandhakasikkhāpadasaṅkhātā sikkhā ābhisamācārikā. Sikkhāpadampi hi tadatthaparipūraṇatthikehi uggahaṇādivasena sikkhitabbato sikkhāti vuccati. Maggabrahmacariyassa ādibhūtā kāraṇabhūtā ādibrahmacariyakā, ubhatovibhaṅgapariyāpannasikkhāpadaṃ. Tenevettha visuddhimaggepi (visuddhi. 1.11) ‘‘ubhatovibhaṅgapariyāpannaṃ sikkhāpadaṃ ādibrahmacariyakaṃ, khandhakavattapariyāpannaṃ ābhisamācārika’’nti vuttaṃ, tasmā sekkhapaṇṇattiyanti ettha sikkhitabbato sekkhā, bhagavatāva paññattattā paññatti. Sabbāpi ubhatovibhaṅgapariyāpannā sikkhāpadapaṇṇatti ‘‘sekkhapaṇṇattī’’ti vuttāti gahetabbaṃ. Nāmarūpaparicchedeti ettha kusalattikādīhi vuttaṃ jātibhūmipuggalasampayogavatthārammaṇakammadvāralakkhaṇarasādibhedehi vedanākkhandhādicatubbidhaṃ sanibbānaṃ nāmaṃ, bhūtopādāyabhedaṃ rūpañca paricchinditvā jānanapaññā, tappakāsako ca gantho nāmarūpaparicchedo nāma. Iminā abhidhammatthakusalena bhavitabbanti dasseti. Sikkhāpetunti uggaṇhāpetunti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.84) vuttaṃ.
၁၅၃. အာယသ္မတော နိသ္သာယ ဝစ္ဆာမီတိ ဧတ္ထ အာယသ္မတောတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ, အာယသ္မန္တံ နိသ္သာယ ဝသိသ္သာမီတိ အတ္ထော။ ယံ ပန ဝုတ္တံ သမန္တပာသာဒိကာယံ (မဟာဝ. အဋ္ဌ. ၇၆) ‘‘ဗ္ယတ္တော။ပေ.။ ဝုတ္တလက္ခဏောယေဝာ’’တိ, တံ ပရိသူပဋ္ဌာကဗဟုသ္သုတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒဓမ္မန္တေဝာသိကေဟိ ပန။ပေ.။ တာဝ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယဥပသမ္ပဒာစရိယဓမ္မာစရိယာနံ ဧတေဟိ ယထာဝုတ္တဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယေန သိက္ခာပဒာနိ ဒိန္နာနိ, အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော။ ယေန ဥပသမ္ပဒကမ္မဝာစာ ဝုတ္တာ, အယံ ဥပသမ္ပဒာစရိယော။ ယော ဥဒ္ဒေသံ ဝာ ပရိပုစ္ဆံ ဝာ ဒေတိ, အယံ ဓမ္မာစရိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
153.Āyasmato nissāya vacchāmīti ettha āyasmatoti upayogatthe sāmivacanaṃ, āyasmantaṃ nissāya vasissāmīti attho. Yaṃ pana vuttaṃ samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 76) ‘‘byatto…pe… vuttalakkhaṇoyevā’’ti, taṃ parisūpaṭṭhākabahussutaṃ sandhāya vadati. Pabbajjāupasampadadhammantevāsikehi pana…pe… tāva vattaṃ kātabbanti pabbajjācariyaupasampadācariyadhammācariyānaṃ etehi yathāvuttavattaṃ kātabbaṃ. Tattha yena sikkhāpadāni dinnāni, ayaṃ pabbajjācariyo. Yena upasampadakammavācā vuttā, ayaṃ upasampadācariyo. Yo uddesaṃ vā paripucchaṃ vā deti, ayaṃ dhammācariyoti veditabbaṃ. Sesamettha uttānatthameva.
၁၅၄. နိသ္သယပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိကထာယံ ဒိသံ ဂတောတိ ပုန အာဂန္တုကာမော, အနာဂန္တုကာမော ဝာ ဟုတ္ဝာ ဝာသတ္ထာယ ကဉ္စိ ဒိသံ ဂတော။ ဘိက္ခုသ္သ သဘာဂတန္တိ ပေသလဘာဝံ။ ဩလောကေတ္ဝာတိ ဥပပရိက္ခိတ္ဝာ။ ဝိဗ္ဘန္တေ။ပေ.။ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သစေ ကေနစိ ကရဏီယေန တဒဟေဝ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော ‘ကတိပာဟေန ဂမိသ္သာမီ’တိ ဂမနေ သဥသ္သာဟော ဟောတိ, ရက္ခတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ မာ ဣဓ ပဋိက္ကမီတိ မာ ဣဓ ပဝိသိ။ တတ္ရေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ တတ္ထေဝ နိသ္သယံ ဂဟေတ္ဝာ ဝသိတဗ္ဗံ။ တံယေဝ ဝိဟာရံ။ပေ.။ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယေန ပရိစ္စတ္တတ္တာ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနပရိဟာရော နတ္ထိ, တသ္မာ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနဂတသ္သပိ အာစရိယသ္သ သန္တိကေ ဂဟိတနိသ္သယော န ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတိ။
154. Nissayapaṭippassaddhikathāyaṃ disaṃ gatoti puna āgantukāmo, anāgantukāmo vā hutvā vāsatthāya kañci disaṃ gato. Bhikkhussa sabhāgatanti pesalabhāvaṃ. Oloketvāti upaparikkhitvā. Vibbhante…pe… tattha gantabbanti ettha ‘‘sace kenaci karaṇīyena tadaheva gantuṃ asakkonto ‘katipāhena gamissāmī’ti gamane saussāho hoti, rakkhatī’’ti vadanti. Mā idha paṭikkamīti mā idha pavisi. Tatreva vasitabbanti tattheva nissayaṃ gahetvā vasitabbaṃ. Taṃyeva vihāraṃ…pe… vasituṃ vaṭṭatīti ettha upajjhāyena pariccattattā upajjhāyasamodhānaparihāro natthi, tasmā upajjhāyasamodhānagatassapi ācariyassa santike gahitanissayo na paṭippassambhati.
အာစရိယမ္ဟာ နိသ္သယပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓီသု အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝာ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပက္ကန္တောတိ ဒိသံ ဂတော’’တိအာဒိနာ ဥပဇ္ဈာယသ္သ ပက္ကမနေ ယော ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော, သော တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣဓာပိ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ တံ အဝတ္ဝာ ‘‘ကောစိ အာစရိယော အာပုစ္ဆိတ္ဝာ ပက္ကမတီ’’တိအာဒိနာ အညောယေဝ နယော အာရဒ္ဓော။ အယဉ္စ နယော ဥပဇ္ဈာယပက္ကမနေပိ ဝေဒိတဗ္ဗောယေဝ။ ဤဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု ဧကတ္ထဝုတ္တလက္ခဏံ အညတ္ထာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သစေ ဒ္ဝေ လေဍ္ဍုပာတေ အတိက္ကမိတ္ဝာ နိဝတ္တတိ, ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဧတ္တာဝတာ ဒိသာပက္ကန္တော နာမ ဟောတီတိ အန္တေဝာသိကေ အနိက္ခိတ္တဓုရေပိ နိသ္သယော ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒ္ဝေ လေဍ္ဍုပာတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တီတိ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ အန္တေဝာသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒ္ဝေ လေဍ္ဍုပာတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ သေနာသနေ ဝသန္တိ, အန္တောဥပစာရသီမာယံ ပန ဒ္ဝေ လေဍ္ဍုပာတေ အတိက္ကမိတ္ဝာပိ ဝသတော နိသ္သယော န ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတိ။ ‘‘သစေပိ အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတ္ဝာ နိသ္သယပဏာမနာယ ပဏာမေတီ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယသ္သ အာဏတ္တိယမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ. ဋီ. မဟာဝဂ္ဂ ၃.၈၃) ဝုတ္တံ။
Ācariyamhā nissayapaṭippassaddhīsu ācariyo pakkanto vā hotīti ettha ‘‘pakkantoti disaṃ gato’’tiādinā upajjhāyassa pakkamane yo vinicchayo vutto, so tattha vuttanayeneva idhāpi sakkā viññātunti taṃ avatvā ‘‘koci ācariyo āpucchitvā pakkamatī’’tiādinā aññoyeva nayo āraddho. Ayañca nayo upajjhāyapakkamanepi veditabboyeva. Īdisesu hi ṭhānesu ekatthavuttalakkhaṇaṃ aññatthāpi daṭṭhabbaṃ. Sace dve leḍḍupāte atikkamitvā nivattati, paṭippassaddho hotīti ettha ettāvatā disāpakkanto nāma hotīti antevāsike anikkhittadhurepi nissayo paṭippassambhati. Ācariyupajjhāyā dve leḍḍupāte atikkamma aññasmiṃ vihāre vasantīti bahiupacārasīmāyaṃ antevāsikasaddhivihārikānaṃ vasanaṭṭhānato dve leḍḍupāte atikkamma aññasmiṃ senāsane vasanti, antoupacārasīmāyaṃ pana dve leḍḍupāte atikkamitvāpi vasato nissayo na paṭippassambhati. ‘‘Sacepi ācariyo muñcitukāmova hutvā nissayapaṇāmanāya paṇāmetī’’tiādi sabbaṃ upajjhāyassa āṇattiyampi veditabbanti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.83) vuttaṃ.
၁၅၃. သာဟူတိ သာဓု သုန္ဒရံ။ လဟူတိ အဂရု, သုဘရတာတိ အတ္ထော။ ဩပာယိကန္တိ ဥပာယပဋိသံယုတ္တံ, ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇနံ နိတ္ထရဏုပာယောတိ အတ္ထော။ ပတိရူပန္တိ သာမီစိကမ္မမိဒန္တိ အတ္ထော ။ ပာသာဒိကေနာတိ ပသာဒာဝဟေန, ကာယဝစီပယောဂေန သမ္ပာဒေဟီတိ အတ္ထော။ ကာယေနာတိ ဧတဒတ္ထဝိညာပကံ ဟတ္ထမုဒ္ဒာဒိံ ဒသ္သေန္တော ကာယေန ဝိညာပေတိ။ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယာတိ ဥပဇ္ဈာယေန ‘‘သာဟူ’’တိအာဒီသု ဝုတ္တေသု သဒ္ဓိဝိဟာရိကသ္သ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနဝစနံ သန္ဓာယ ‘‘ကာယေန ဝိညာပေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အာယာစနဒာနမတ္တေနာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကသ္သ ပဌမံ အာယာစနမတ္တေန, တတော ဥပဇ္ဈာယသ္သ စ ‘‘သာဟူ’’တိအာဒိနာ ဝစနမတ္တေနာတိ အတ္ထော။ အာစရိယသ္သ သန္တိကေ နိသ္သယဂ္ဂဟဏေ အာယသ္မတော နိသ္သာယ ဝစ္ဆာမီတိ အာယသ္မန္တံ နိသ္သာယ ဝသိသ္သာမီတိ အတ္ထော။
153.Sāhūti sādhu sundaraṃ. Lahūti agaru, subharatāti attho. Opāyikanti upāyapaṭisaṃyuttaṃ, evaṃ paṭipajjanaṃ nittharaṇupāyoti attho. Patirūpanti sāmīcikammamidanti attho . Pāsādikenāti pasādāvahena, kāyavacīpayogena sampādehīti attho. Kāyenāti etadatthaviññāpakaṃ hatthamuddādiṃ dassento kāyena viññāpeti. ‘‘Sādhū’’ti sampaṭicchanaṃ sandhāyāti upajjhāyena ‘‘sāhū’’tiādīsu vuttesu saddhivihārikassa ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchanavacanaṃ sandhāya ‘‘kāyena viññāpetī’’tiādi vuttanti adhippāyo. Āyācanadānamattenāti saddhivihārikassa paṭhamaṃ āyācanamattena, tato upajjhāyassa ca ‘‘sāhū’’tiādinā vacanamattenāti attho. Ācariyassa santike nissayaggahaṇe āyasmato nissāya vacchāmīti āyasmantaṃ nissāya vasissāmīti attho.
၁၅၄. နိသ္သယပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိကထာယံ ယော ဝာ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂော, တသ္သ သန္တိကေ နိသ္သယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ လဇ္ဇီသု ဧဝ နိသ္သယဂ္ဂဟဏံ နိယောဇေတိ အလဇ္ဇီသု ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ပရိဘောဂသဒ္ဒေန ဧကကမ္မာဒိကော သံဝာသော ဂဟိတော ပစ္စယပရိဘောဂသ္သ သမ္ဘောဂသဒ္ဒေန ဂဟိတတ္တာ။ ဧတေန စ သမ္ဘောဂသံဝာသာနံ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ န ကတ္တဗ္ဗတံ ဒသ္သေတိ။ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ အာပတ္တိပရိဟာရော နတ္ထိ။ တာဒိသောတိ ယတ္ထ နိသ္သယော ဂဟိတပုဗ္ဗော, ယော စ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂော, တာဒိသော။ တထာ ဝုတ္တန္တိ ‘‘လဟုံ အာဂမိသ္သတီ’’တိ ဝုတ္တဉ္စေတိ အတ္ထော။ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒိဝသာနီတိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ ယဒိ ဧကာဟဒ္ဝီဟေန သဘာဂတာ ပညာယတိ, ဉာတဒိဝသေ ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ အထာပိ စတုပဉ္စာဟေနပိ န ပညာယတိ, ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ ပညာယတိ, တတ္တကာနိ အတိက္ကာမေတဗ္ဗာနိ။ သဘာဂတံ ဩလောကေမီတိ ပန လေသော န ကာတဗ္ဗော။ ဒဟရာ သုဏန္တီတိ ဧတ္ထ အသုတ္ဝာပိ ‘‘အာဂမိသ္သတိ, ကေနစိ အန္တရာယေန စိရာယန္တီ’’တိ သညာယ သတိပိ လဗ္ဘတေဝ ပရိဟာရော ။ တေနာဟ ‘‘ဣဓေဝာဟံ ဝသိသ္သာမီတိ ပဟိဏတိ, ပရိဟာရော နတ္ထီ’’တိ။ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ ဂမနေ နိရုသ္သာဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, သဥသ္သာဟသ္သ ပန သေနာသနပဋိသာမနာဒိဝသေန ကတိပာဟေ ဂတေပိ န ဒောသော။
154. Nissayapaṭippassaddhikathāyaṃ yo vā ekasambhogaparibhogo, tassa santike nissayo gahetabboti iminā lajjīsu eva nissayaggahaṇaṃ niyojeti alajjīsu paṭikkhittattā. Ettha ca paribhogasaddena ekakammādiko saṃvāso gahito paccayaparibhogassa sambhogasaddena gahitattā. Etena ca sambhogasaṃvāsānaṃ alajjīhi saddhiṃ na kattabbataṃ dasseti. Parihāro natthīti āpattiparihāro natthi. Tādisoti yattha nissayo gahitapubbo, yo ca ekasambhogaparibhogo, tādiso. Tathā vuttanti ‘‘lahuṃ āgamissatī’’ti vuttañceti attho. Cattāri pañca divasānīti idaṃ upalakkhaṇamattaṃ. Yadi ekāhadvīhena sabhāgatā paññāyati, ñātadivase gahetabbova. Athāpi catupañcāhenapi na paññāyati, yattakehi divasehi paññāyati, tattakāni atikkāmetabbāni. Sabhāgataṃ olokemīti pana leso na kātabbo. Daharā suṇantīti ettha asutvāpi ‘‘āgamissati, kenaci antarāyena cirāyantī’’ti saññāya satipi labbhateva parihāro . Tenāha ‘‘idhevāhaṃ vasissāmīti pahiṇati, parihāro natthī’’ti. Ekadivasampi parihāro natthīti gamane nirussāhaṃ sandhāya vuttaṃ, saussāhassa pana senāsanapaṭisāmanādivasena katipāhe gatepi na doso.
တတ္ရေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ တတ္ရ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဧဝ နိသ္သယံ ဂဟေတ္ဝာ ဝသိတဗ္ဗံ။ တံယေဝ ဝိဟာရံ။ပေ.။ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ ဥပဇ္ဈာယေ သင္ဂဏ္ဟန္တေယေဝ တံသမောဓာနေ နိသ္သယပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိ ဝုတ္တာ, တသ္မိံ ပန ကောဓေန ဝာ ဂဏနိရပေက္ခတာယ ဝာ အသင္ဂဏ္ဟန္တေ အညေသု ဂဟိတော နိသ္သယော န ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတီတိ ဒသ္သေတိ။
Tatreva vasitabbanti tatra sabhāgaṭṭhāne eva nissayaṃ gahetvā vasitabbaṃ. Taṃyeva vihāraṃ…pe… vasituṃ vaṭṭatīti iminā upajjhāye saṅgaṇhanteyeva taṃsamodhāne nissayapaṭippassaddhi vuttā, tasmiṃ pana kodhena vā gaṇanirapekkhatāya vā asaṅgaṇhante aññesu gahito nissayo na paṭippassambhatīti dasseti.
အာစရိယမ္ဟာ နိသ္သယပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိယံ ဝုတ္တော ‘‘ကောစိ အာစရိယော’’တိအာဒိကော နယော ဥပဇ္ဈာယပက္ကမနာဒီသုပိ နေတ္ဝာ တတ္ထ စ ဝုတ္တော ဣဓာပိ နေတ္ဝာ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒ္ဝေ လေဍ္ဍုပာတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တီတိ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ အန္တေဝာသိကာဒီနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒ္ဝေ လေဍ္ဍုပာတေ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဝသန္တိ။ တေန ဗဟိဥပစာရေပိ အန္တေဝာသိကာဒီနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒ္ဝိန္နံ လေဍ္ဍုပာတာနံ အန္တရေ အာသန္နေ ပဒေသေ ဝသတိ, နိသ္သယော န ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတီတိ ဒသ္သေတိ။ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ပန ဒ္ဝေ လေဍ္ဍုပာတေ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဝသတော နိသ္သယော န ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတေဝာတိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ. ဝိ. ဋီ. မဟာဝဂ္ဂ ၂.၈၃) ဝုတ္တံ။
Ācariyamhā nissayapaṭippassaddhiyaṃ vutto ‘‘koci ācariyo’’tiādiko nayo upajjhāyapakkamanādīsupi netvā tattha ca vutto idhāpi netvā yathārahaṃ yojetabbo. Dve leḍḍupāte atikkamma aññasmiṃ vihāre vasantīti upacārasīmato bahi aññasmiṃ vihāre antevāsikādīnaṃ vasanaṭṭhānato dve leḍḍupāte atikkamitvā vasanti. Tena bahiupacārepi antevāsikādīnaṃ vasanaṭṭhānato dvinnaṃ leḍḍupātānaṃ antare āsanne padese vasati, nissayo na paṭippassambhatīti dasseti. Antoupacārasīmāyaṃ pana dve leḍḍupāte atikkamitvā vasato nissayo na paṭippassambhatevāti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.83) vuttaṃ.
ဣတိ ဝိနယသင္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင္ကာရေ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
နိသ္သယဝိနိစ္ဆယကထာလင္ကာရော နာမ
Nissayavinicchayakathālaṅkāro nāma
တေဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒော။
Tevīsatimo paricchedo.
