Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൬. നിതകത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
6. Nitakattheragāthāvaṇṇanā
കസ്സ സേലൂപമം ചിത്തന്തി ആയസ്മതോ നിതകത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി കരോന്തോ വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ബന്ധുമതീനഗരേ ആരാമഗോപകോ ഹുത്വാ ജീവന്തോ ഏകദിവസം ഭഗവന്തം ആകാസേന ഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ നാളികേരഫലം ദാതുകാമോ അഹോസി. സത്ഥാ തം അനുഗ്ഗണ്ഹന്തോ ആകാസേയേവ ഠത്വാ പടിഗ്ഗണ്ഹി. സോ തം ദത്വാ ഉളാരം പീതിസോമനസ്സം പടിസംവേദി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ കോസലരട്ഠേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ നിതകോതി ലദ്ധനാമോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ അരഞ്ഞേ വിഹരന്തോ ഘടേന്തോ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൫൧.൯൧-൯൯) –
Kassaselūpamaṃ cittanti āyasmato nitakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare ārāmagopako hutvā jīvanto ekadivasaṃ bhagavantaṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso nāḷikeraphalaṃ dātukāmo ahosi. Satthā taṃ anuggaṇhanto ākāseyeva ṭhatvā paṭiggaṇhi. So taṃ datvā uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā nitakoti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto ghaṭento arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.91-99) –
‘‘നഗരേ ബന്ധുമതിയാ, ആരാമികോ അഹം തദാ;
‘‘Nagare bandhumatiyā, ārāmiko ahaṃ tadā;
അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ഗച്ഛന്തം അനിലഞ്ജസേ.
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, gacchantaṃ anilañjase.
‘‘നാളികേരഫലം ഗയ്ഹ, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സദാസഹം;
‘‘Nāḷikeraphalaṃ gayha, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ;
ആകാസേ ഠിതകോ സന്തോ, പടിഗ്ഗണ്ഹി മഹായസോ.
Ākāse ṭhitako santo, paṭiggaṇhi mahāyaso.
‘‘വിത്തിസഞ്ജനനോ മയ്ഹം, ദിട്ഠധമ്മസുഖാവഹോ;
‘‘Vittisañjanano mayhaṃ, diṭṭhadhammasukhāvaho;
ഫലം ബുദ്ധസ്സ ദത്വാന, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.
Phalaṃ buddhassa datvāna, vippasannena cetasā.
‘‘അധിഗച്ഛിം തദാ പീതിം, വിപുലഞ്ച സുഖുത്തമം;
‘‘Adhigacchiṃ tadā pītiṃ, vipulañca sukhuttamaṃ;
ഉപ്പജ്ജതേവ രതനം, നിബ്ബത്തസ്സ തഹിം തഹിം.
Uppajjateva ratanaṃ, nibbattassa tahiṃ tahiṃ.
‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ഫലം അദദിം തദാ;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ദിബ്ബചക്ഖു വിസുദ്ധം മേ, സമാധികുസലോ അഹം;
‘‘Dibbacakkhu visuddhaṃ me, samādhikusalo ahaṃ;
അഭിഞ്ഞാപാരമിപ്പത്തോ, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.
Abhiññāpāramippatto, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ ഥേരേ ഫലസുഖേന നിബ്ബാനസുഖേന വിഹരന്തേ പധാനപരിഗ്ഗാഹകോ ഥേരോ തം ആരഞ്ഞായതനം ഗന്ത്വാ തത്ഥ വസന്താനം ഭിക്ഖൂനം പരിഗ്ഗണ്ഹനത്ഥം ‘‘കസ്സ സേലൂപമ’’ന്തിആദിനാ പഠമം ഗാഥമാഹ.
Arahattaṃ pana patvā there phalasukhena nibbānasukhena viharante padhānapariggāhako thero taṃ āraññāyatanaṃ gantvā tattha vasantānaṃ bhikkhūnaṃ pariggaṇhanatthaṃ ‘‘kassa selūpama’’ntiādinā paṭhamaṃ gāthamāha.
൧൯൧. തത്ഥ കസ്സ സേലൂപമം ചിത്തം, ഠിതം നാനുപകമ്പതീതി ഇമസ്മിം അരഞ്ഞായതനേ വസന്തേസു കസ്സ ഭിക്ഖുനോ ചിത്തം അഗ്ഗഫലാധിഗമേന ഏകഘനസിലാമയപബ്ബതൂപമം സബ്ബേസം ഇഞ്ജനാനം അഭാവതോ വസീഭാവപ്പത്തിയാ ച ഠിതം സബ്ബേഹിപി ലോകധമ്മേഹി നാനുകമ്പതി ന വേധതി. ഇദാനിസ്സ അകമ്പനാകാരം സദ്ധിം കാരണേന ദസ്സേതും ‘‘വിരത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ വിരത്തം രജനീയേസൂതി വിരാഗസങ്ഖാതേന അരിയമഗ്ഗേന രജനീയേസു രാഗുപ്പത്തിഹേതുഭൂതേസു തേഭൂമകധമ്മേസു വിരത്തം, തത്ഥ സബ്ബസോ സമുച്ഛിന്നരാഗന്തി അത്ഥോ. കുപ്പനീയേതി പടിഘട്ഠാനീയേ, സബ്ബസ്മിമ്പി ആഘാതവത്ഥുസ്മിം. ന കുപ്പതീതി ന ദുസ്സതി ന വികാരം ആപജ്ജതി. യസ്സേവം ഭാവിതം ചിത്തന്തി യസ്സ അരിയപുഗ്ഗലസ്സ ചിത്തം മനോ ഏവം വുത്തനയേന താദിഭാവേന ഭാവിതം, കുതോ തം ദുക്ഖമേസ്സതീതി തം പുഗ്ഗലം കുതോ സത്തതോ സങ്ഖാരതോ വാ ദുക്ഖം ഉപഗമിസ്സതി, ന താദിസസ്സ ദുക്ഖം അത്ഥീതി അത്ഥോ.
191. Tattha kassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampatīti imasmiṃ araññāyatane vasantesu kassa bhikkhuno cittaṃ aggaphalādhigamena ekaghanasilāmayapabbatūpamaṃ sabbesaṃ iñjanānaṃ abhāvato vasībhāvappattiyā ca ṭhitaṃ sabbehipi lokadhammehi nānukampati na vedhati. Idānissa akampanākāraṃ saddhiṃ kāraṇena dassetuṃ ‘‘viratta’’ntiādi vuttaṃ. Tattha virattaṃ rajanīyesūti virāgasaṅkhātena ariyamaggena rajanīyesu rāguppattihetubhūtesu tebhūmakadhammesu virattaṃ, tattha sabbaso samucchinnarāganti attho. Kuppanīyeti paṭighaṭṭhānīye, sabbasmimpi āghātavatthusmiṃ. Na kuppatīti na dussati na vikāraṃ āpajjati. Yassevaṃ bhāvitaṃ cittanti yassa ariyapuggalassa cittaṃ mano evaṃ vuttanayena tādibhāvena bhāvitaṃ, kuto taṃ dukkhamessatīti taṃ puggalaṃ kuto sattato saṅkhārato vā dukkhaṃ upagamissati, na tādisassa dukkhaṃ atthīti attho.
൧൯൨. ഏവം അനിയമവസേന പുച്ഛിതമത്ഥം നിതകത്ഥേരോ അത്തൂപനായികം കത്വാ വിസ്സജ്ജേന്തോ ‘‘മമ സേലൂപമം ചിത്ത’’ന്തിആദിനാ ദുതിയഗാഥായ അഞ്ഞം ബ്യാകാസി. തം വുത്തത്ഥമേവ.
192. Evaṃ aniyamavasena pucchitamatthaṃ nitakatthero attūpanāyikaṃ katvā vissajjento ‘‘mama selūpamaṃ citta’’ntiādinā dutiyagāthāya aññaṃ byākāsi. Taṃ vuttatthameva.
നിതകത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Nitakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൬. നിതകത്ഥേരഗാഥാ • 6. Nitakattheragāthā