Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)

    ੨. ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ

    2. Nīvaraṇappahānavaggavaṇṇanā

    ੧੧. ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਏਕਧਮ੍ਮਮ੍ਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੨੧) વਿਯ ਨਿਸ੍ਸਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ ਧਮ੍ਮੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਧਮ੍ਮਮ੍ਪੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਏਕਸਭਾવਮ੍ਪੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ‘‘ਭੂਤਾਨਂ વਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਠਿਤਿਯਾ ਸਮ੍ਭવੇਸੀਨਂ વਾ ਅਨੁਗ੍ਗਹਾਯ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੦੨; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੧) ਯਾવਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਅਪਦਾ વਾ ਦ੍વਿਪਦਾ વਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪; ਇਤਿવੁ॰ ੯੦) ਏવਮਾਦੀਸੁ વਿਯ ਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ વਾਸਦ੍ਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਨ વਿਕਪ੍ਪਤ੍ਥੋ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਯੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ વੇਪੁਲ੍ਲਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਤਮਹਂ ਯਥਾ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਅਜਾਤੋ ਅਸਞ੍ਜਾਤੋ ਅਪਾਤੁਭੂਤੋ ਅਸਮੁਦਾਗਤੋ। ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋਤਿ ‘‘ਯੋ ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਕਾਮਰਾਗੋ ਕਾਮਨਨ੍ਦੀ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੧੫੬) ਨਯੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ। ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ ਪਾਤੁਭવਤਿ। ਸੋ ਪਨੇਸ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ વਾ ਅਨਨੁਭੂਤਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ વਾ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਞ੍ਞਥਾ ਹਿ ਅਨਮਤਗ੍ਗੇ ਸਂਸਾਰੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।

    11. Dutiyassa paṭhame ekadhammampīti ettha ‘‘tasmiṃ kho pana samaye dhammā hontī’’tiādīsu (dha. sa. 121) viya nissattaṭṭhena dhammo veditabbo. Tasmā ekadhammampīti nissattaṃ ekasabhāvampīti ayamettha attho. Anuppannovāti ettha pana ‘‘bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāya (ma. ni. 1.402; saṃ. ni. 2.11) yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90) evamādīsu viya samuccayattho vāsaddo daṭṭhabbo, na vikappattho. Ayañhettha attho – yena dhammena anuppanno ca kāmacchando uppajjati, uppanno ca kāmacchando bhiyyobhāvāya vepullāya saṃvattati, tamahaṃ yathā subhanimittaṃ, evaṃ aññaṃ na passāmīti. Tattha anuppannoti ajāto asañjāto apātubhūto asamudāgato. Kāmacchandoti ‘‘yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā’’tiādinā (dha. sa. 1156) nayena vitthāritaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ. Uppajjatīti nibbattati pātubhavati. So panesa asamudācāravasena vā ananubhūtārammaṇavasena vā anuppanno uppajjatīti veditabbo. Aññathā hi anamatagge saṃsāre anuppanno nāma natthi.

    ਤਤ੍ਥ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ વਤ੍ਤવਸੇਨ ਕਿਲੇਸੋ ਨ ਸਮੁਦਾਚਰਤਿ, ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਗਨ੍ਥਧੁਤਙ੍ਗਸਮਾਧਿ- વਿਪਸ੍ਸਨਾਨવਕਮ੍ਮਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰવਸੇਨ। ਕਥਂ? ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ વਤ੍ਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਦ੍વੇਅਸੀਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਤਾਨਿ ਚੁਦ੍ਦਸ ਮਹਾવਤ੍ਤਾਨਿ ਚੇਤਿਯਙ੍ਗਣਬੋਧਿਯਙ੍ਗਣਪਾਨੀਯਮਾਲ਼ਕਉਪੋਸਥਾਗਾਰਆਗਨ੍ਤੁਕਗਮਿਕવਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਨਸ੍ਸ વਤ੍ਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਭਿਨ੍ਨવਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਞ੍ਚੇવ ਸਤਿવੋਸ੍ਸਗ੍ਗਞ੍ਚ ਆਗਮ੍ਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ।

    Tattha ekaccassa vattavasena kileso na samudācarati, ekaccassa ganthadhutaṅgasamādhi- vipassanānavakammādīnaṃ aññataravasena. Kathaṃ? Ekacco hi vattasampanno hoti, tassa dveasīti khuddakavattāni cuddasa mahāvattāni cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇapānīyamāḷakauposathāgāraāgantukagamikavattāni ca karontasseva kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa vattaṃ vissajjetvā bhinnavattassa carato ayonisomanasikārañceva sativossaggañca āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.

    ਏਕਚ੍ਚੋ ਗਨ੍ਥਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਏਕਮ੍ਪਿ ਨਿਕਾਯਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਦ੍વੇਪਿ ਤਯੋਪਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਪਞ੍ਚਪਿ। ਤਸ੍ਸ ਤੇਪਿਟਕਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰવਸੇਨ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾਚੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੇਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਨਸ੍ਸ ਗਨ੍ਥਕਮ੍ਮਂ ਪਹਾਯ ਕੁਸੀਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਤਿવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੇ ਆਗਮ੍ਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ।

    Ekacco ganthayutto hoti, ekampi nikāyaṃ gaṇhāti dvepi tayopi cattāropi pañcapi. Tassa tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ atthavasena pāḷivasena anusandhivasena pubbāparavasena gaṇhantassa sajjhāyantassa vācentassa desentassa pakāsentassa kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa ganthakammaṃ pahāya kusītassa carato ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.

    ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਨ ਧੁਤਙ੍ਗਧਰੋ ਹੋਤਿ, ਤੇਰਸ ਧੁਤਙ੍ਗਗੁਣੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਧੁਤਙ੍ਗਗੁਣੇ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਨਸ੍ਸ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ ਆવਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਤਿવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੇ ਆਗਮ੍ਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ।

    Ekacco pana dhutaṅgadharo hoti, terasa dhutaṅgaguṇe samādāya vattati. Tassa pana dhutaṅgaguṇe pariharantassa kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa dhutaṅgāni vissajjetvā bāhullāya āvattassa carato ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.

    ਏਕਚ੍ਚੋ ਅਟ੍ਠਸੁ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਚਿਣ੍ਣવਸੀ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦੀਸੁ ਆવਜ੍ਜਨવਸਿਆਦੀਨਂ વਸੇਨ વਿਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਨਸ੍ਸ ਪਰਿਹੀਨਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ વਾ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ વਾ ਭਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਤਿવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੇ ਆਗਮ੍ਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ।

    Ekacco aṭṭhasu samāpattīsu ciṇṇavasī hoti, tassa paṭhamajjhānādīsu āvajjanavasiādīnaṃ vasena viharantassa kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa parihīnajjhānassa vā vissaṭṭhajjhānassa vā bhassādīsu anuyuttassa viharato ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.

    ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਨ વਿਪਸ੍ਸਕੋ ਹੋਤਿ, ਸਤ੍ਤਸੁ વਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸੁ ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁ વਾ ਮਹਾવਿਪਸ੍ਸਨਾਸੁ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવਂ વਿਹਰਤੋ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਨਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਮ੍ਮਂ ਪਹਾਯ ਕਾਯਦਲ਼੍ਹੀਬਹੁਲਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਤਿવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੇ ਆਗਮ੍ਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ।

    Ekacco pana vipassako hoti, sattasu vā anupassanāsu aṭṭhārasasu vā mahāvipassanāsu kammaṃ karonto viharati. Tassevaṃ viharato kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa vipassanākammaṃ pahāya kāyadaḷhībahulassa viharato ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.

    ਏਕਚ੍ਚੋ ਨવਕਮ੍ਮਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਉਪੋਸਥਾਗਾਰਭੋਜਨਸਾਲਾਦੀਨਿ ਕਾਰੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਉਪਕਰਣਾਨਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਨਸ੍ਸ ਨવਕਮ੍ਮੇ ਨਿਟ੍ਠਿਤੇ વਾ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠੇ વਾ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਤਿવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੇ ਆਗਮ੍ਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ।

    Ekacco navakammiko hoti, uposathāgārabhojanasālādīni kāreti. Tassa tesaṃ upakaraṇāni cintentassa kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa navakamme niṭṭhite vā vissaṭṭhe vā ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.

    ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾ ਆਗਤੋ ਸੁਦ੍ਧਸਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਨਾਸੇવਨਤਾਯ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਨਸ੍ਸ ਲਦ੍ਧਾਸੇવਨਸ੍ਸ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਤਿવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੇ ਆਗਮ੍ਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਏવਂ ਤਾવ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Ekacco pana brahmalokā āgato suddhasatto hoti, tassa anāsevanatāya kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa laddhāsevanassa ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma. Evaṃ tāva asamudācāravasena anuppannassa uppannatā veditabbā.

    ਕਥਂ ਅਨਨੁਭੂਤਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਅਨਨੁਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ ਮਨਾਪਿਯਂ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਂ ਲਭਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਤਿવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੇ ਆਗਮ੍ਮ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਅਨਨੁਭੂਤਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ।

    Kathaṃ ananubhūtārammaṇavasena? Idhekacco ananubhūtapubbaṃ manāpiyaṃ rūpādiārammaṇaṃ labhati, tassa tattha ayonisomanasikārasativossagge āgamma rāgo uppajjati. Evaṃ ananubhūtārammaṇavasena anuppanno uppajjati nāma.

    ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਜਾਤੋ ਸਞ੍ਜਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਪਾਤੁਭੂਤੋ। ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯਾਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਭਾવਾਯ। વੇਪੁਲ੍ਲਾਯਾਤਿ વਿਪੁਲਭਾવਾਯ ਰਾਸਿਭਾવਾਯ। ਤਤ੍ਥ ਸਕਿਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਕਿਂ ਨਿਰੁਦ੍ਧੋ વਾ ਸ੍વੇવ ਪੁਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇ ਤਸ੍ਮਿਂ વਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ વਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਪਰਾਪਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ વੇਪੁਲ੍ਲਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ ਨਾਮ।

    Uppannoti jāto sañjāto nibbatto abhinibbatto pātubhūto. Bhiyyobhāvāyāti punappunabhāvāya. Vepullāyāti vipulabhāvāya rāsibhāvāya. Tattha sakiṃ uppanno kāmacchando na nirujjhissati, sakiṃ niruddho vā sveva puna uppajjissatīti aṭṭhānametaṃ. Ekasmiṃ pana niruddhe tasmiṃ vā ārammaṇe aññasmiṃ vā ārammaṇe aparāparaṃ uppajjamāno bhiyyobhāvāya vepullāya saṃvattati nāma.

    ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਰਾਗਟ੍ਠਾਨਿਯਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ। ‘‘ਸਨਿਮਿਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਨੋ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਨਾਮਂ। ‘‘ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਪਞ੍ਚ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੧੬) ਏਤ੍ਥ ਕਾਰਣਸ੍ਸ। ‘‘ਸੋ ਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਆਸੇવਤਿ ਭਾવੇਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੯.੩੫) ਏਤ੍ਥ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ। ‘‘ਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਆਗਮ੍ਮ ਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੨੭) ਏਤ੍ਥ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ। ਇਧ ਪਨ ਰਾਗਟ੍ਠਾਨਿਯੋ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਧਮ੍ਮੋ ‘‘ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਰੋਤੋਤਿ। ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ? ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਦੁਕ੍ਖੇ ਸੁਖਨ੍ਤਿ, ਅਨਤ੍ਤਨਿ ਅਤ੍ਤਾਤਿ, ਅਸੁਭੇ ਸੁਭਨ੍ਤਿ, ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਥਮਨਸਿਕਾਰੋ, ਸਚ੍ਚવਿਪ੍ਪਟਿਕੂਲੇਨ વਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆવਜ੍ਜਨਾ ਅਨ੍વਾવਜ੍ਜਨਾ ਆਭੋਗੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੯੩੬) ਇਮਸ੍ਸ ਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ વਸੇਨ ਅਨੁਪਾਯੇਨ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ।

    Subhanimittanti rāgaṭṭhāniyaṃ ārammaṇaṃ. ‘‘Sanimittā, bhikkhave, uppajjanti pāpakā akusalā dhammā, no animittā’’ti ettha nimittanti paccayassa nāmaṃ. ‘‘Adhicittamanuyuttena, bhikkhave, bhikkhunā pañca nimittāni kālena kālaṃ manasikātabbānī’’ti (ma. ni. 1.216) ettha kāraṇassa. ‘‘So taṃ nimittaṃ āsevati bhāvetī’’ti (a. ni. 9.35) ettha samādhissa. ‘‘Yaṃ nimittaṃ āgamma yaṃ nimittaṃ manasikaroto anantarā āsavānaṃ khayo hotī’’ti (a. ni. 6.27) ettha vipassanāya. Idha pana rāgaṭṭhāniyo iṭṭhārammaṇadhammo ‘‘subhanimitta’’nti adhippeto. Ayonisomanasikarototi. ‘‘Tattha katamo ayonisomanasikāro? Anicce niccanti, dukkhe sukhanti, anattani attāti, asubhe subhanti, ayonisomanasikāro uppathamanasikāro, saccavippaṭikūlena vā cittassa āvajjanā anvāvajjanā ābhogo samannāhāro manasikāro. Ayaṃ vuccati ayonisomanasikāro’’ti (vibha. 936) imassa manasikārassa vasena anupāyena manasikarontassāti.

    ੧੨. ਦੁਤਿਯੇ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋਤਿ ਭਤ੍ਤਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨਂ ਪਕਤਿવਿਜਹਨਭਾવੋ। ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦਨੀવਰਣਂ? ਅਨਤ੍ਥਂ ਮੇ ਅਚਰੀਤਿ ਆਘਾਤੋ ਜਾਯਤੀ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੧੬੦) ਏવਂ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਪਾਦਨੀવਰਣਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਪਟਿਘਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਘਸ੍ਸਪਿ ਪਟਿਘਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸਪਿ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ – ‘‘ਪਟਿਘਮ੍ਪਿ ਪਟਿਘਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਪਟਿਘਾਰਮ੍ਮਣੋਪਿ ਧਮ੍ਮੋ ਪਟਿਘਨਿਮਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਏવਂ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਹਿ વਿਸੇਸਮਤ੍ਤਮੇવ વਕ੍ਖਾਮਾਤਿ।

    12. Dutiye byāpādoti bhattabyāpatti viya cittassa byāpajjanaṃ pakativijahanabhāvo. ‘‘Tattha katamaṃ byāpādanīvaraṇaṃ? Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyatī’’ti (dha. sa. 1160) evaṃ vitthāritassa byāpādanīvaraṇassetaṃ adhivacanaṃ. Paṭighanimittanti aniṭṭhaṃ nimittaṃ. Paṭighassapi paṭighārammaṇassapi etaṃ adhivacanaṃ. Vuttampi cetaṃ aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘paṭighampi paṭighanimittaṃ, paṭighārammaṇopi dhammo paṭighanimitta’’nti. Sesamettha kāmacchande vuttanayeneva veditabbaṃ. Yathā cettha, evaṃ ito paresupi. Tattha tattha hi visesamattameva vakkhāmāti.

    ੧੩. ਤਤਿਯੇ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਥਿਨਞ੍ਚੇવ ਮਿਦ੍ਧਞ੍ਚ। ਤੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਾ ਥਿਨਂ, ਆਲਸਿਯਭਾવਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਤਿਣ੍ਣਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਾ ਮਿਦ੍ਧਂ, ਕਪਿਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਚਲਾਯਿਕਭਾવਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਥਿਨਂ? ਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਕਲ੍ਯਤਾ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਾ ਓਲੀਯਨਾ ਸਲ੍ਲੀਯਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਮਿਦ੍ਧਂ? ਯਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਕਲ੍ਯਤਾ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਾ ਓਨਾਹੋ ਪਰਿਯੋਨਾਹੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੧੬੨-੧੧੬੩) ਨਯੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਰਤੀਤਿਆਦੀਨਿ વਿਭਙ੍ਗੇ વਿਭਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ –

    13. Tatiye thinamiddhanti thinañceva middhañca. Tesu cittassa akammaññatā thinaṃ, ālasiyabhāvassetaṃ adhivacanaṃ. Tiṇṇaṃ khandhānaṃ akammaññatā middhaṃ, kapimiddhassa pacalāyikabhāvassetaṃ adhivacanaṃ. Ubhinnampi ‘‘tattha katamaṃ thinaṃ? Yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā. Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā kāyassa akalyatā akammaññatā onāho pariyonāho’’tiādinā (dha. sa. 1162-1163) nayena vitthāro veditabbo. Aratītiādīni vibhaṅge vibhattanayeneva veditabbāni. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਅਰਤਿ? ਪਨ੍ਤੇਸੁ વਾ ਸੇਨਾਸਨੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰੇਸੁ વਾ ਅਧਿਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਰਤਿ ਅਰਤਿਤਾ ਅਨਭਿਰਤਿ ਅਨਭਿਰਮਨਾ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਤਸ੍ਸਿਤਾ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਰਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਤਨ੍ਦੀ? ਯਾ ਤਨ੍ਦੀ ਤਨ੍ਦਿਯਨਾ ਤਨ੍ਦਿਮਨਤਾ ਆਲਸ੍ਸਂ ਆਲਸ੍ਸਾਯਨਾ ਆਲਸ੍ਸਾਯਿਤਤ੍ਤਂ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਨ੍ਦੀ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ વਿਜਮ੍ਭਿਤਾ? ਯਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਜਮ੍ਭਨਾ વਿਜਮ੍ਭਨਾ ਆਨਮਨਾ વਿਨਮਨਾ ਸਨ੍ਨਮਨਾ ਪਣਮਨਾ ਬ੍ਯਾਧਿਯਕਂ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ વਿਜਮ੍ਭਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਭਤ੍ਤਸਮ੍ਮਦੋ? ਯਾ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਮੁਚ੍ਛਾ ਭਤ੍ਤਕਿਲਮਥੋ ਭਤ੍ਤਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਕਾਯਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਭਤ੍ਤਸਮ੍ਮਦੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਚੇਤਸੋ ਚ ਲੀਨਤ੍ਤਂ? ਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਕਲ੍ਯਤਾ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਾ ਓਲੀਯਨਾ ਸਲ੍ਲੀਯਨਾ ਲੀਨਂ ਲੀਯਨਾ ਲੀਯਿਤਤ੍ਤਂ ਥਿਨਂ ਥਿਯਨਾ ਥਿਯਿਤਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਚੇਤਸੋ ਚ ਲੀਨਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਭ॰ ੮੫੬, ੮੫੭, ੮੫੯, ੮੬੦)।

    ‘‘Tattha katamā arati? Pantesu vā senāsanesu aññataraññataresu vā adhikusalesu dhammesu arati aratitā anabhirati anabhiramanā ukkaṇṭhitā paritassitā, ayaṃ vuccati arati. Tattha katamā tandī? Yā tandī tandiyanā tandimanatā ālassaṃ ālassāyanā ālassāyitattaṃ, ayaṃ vuccati tandī. Tattha katamā vijambhitā? Yā kāyassa jambhanā vijambhanā ānamanā vinamanā sannamanā paṇamanā byādhiyakaṃ, ayaṃ vuccati vijambhitā. Tattha katamo bhattasammado? Yā bhuttāvissa bhattamucchā bhattakilamatho bhattapariḷāho kāyaduṭṭhullaṃ, ayaṃ vuccati bhattasammado. Tattha katamaṃ cetaso ca līnattaṃ? Yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa, idaṃ vuccati cetaso ca līnatta’’nti (vibha. 856, 857, 859, 860).

    ਏਤ੍ਥ ਚ ਪੁਰਿਮਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨੀવਰਣਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤવਸੇਨਾਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਚੇਤਸੋ ਚ ਲੀਨਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋવ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਕੋਟਿਯਾ ਪਨ ਹੋਤੀਤਿ।

    Ettha ca purimā cattāro dhammā thinamiddhanīvaraṇassa sahajātavasenāpi upanissayavasenāpi paccayā honti, cetaso ca līnattaṃ attanova attanā sahajātaṃ na hoti, upanissayakoṭiyā pana hotīti.

    ੧੪. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਞ੍ਚੇવ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਨਾਮ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਤਾਕਾਰੋ। ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਨਾਮ ਅਕਤਕਲ੍ਯਾਣਸ੍ਸ ਕਤਪਾਪਸ੍ਸ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ। ਚੇਤਸੋ ਅવੂਪਸਮੋਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸੇવੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਅવੂਪਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਝਾਨੇਨ વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਾ ਅવੂਪਸਮਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਅਯਂ ਪਨ ਅવੂਪਸਮੋ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਕੋਟਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ।

    14. Catutthe uddhaccakukkuccanti uddhaccañceva kukkuccañca. Tattha uddhaccaṃ nāma cittassa uddhatākāro. Kukkuccaṃ nāma akatakalyāṇassa katapāpassa tappaccayā vippaṭisāro. Cetaso avūpasamoti uddhaccakukkuccassevetaṃ nāmaṃ. Avūpasantacittassāti jhānena vā vipassanāya vā avūpasamitacittassa. Ayaṃ pana avūpasamo uddhaccakukkuccassa upanissayakoṭiyā paccayo hotīti.

    ੧੫. ਪਞ੍ਚਮੇ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਤਿ ‘‘ਸਤ੍ਥਰਿ ਕਙ੍ਖਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੧੬੭) ਨਯੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੀવਰਣਂ। ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ વੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣੋਯੇવਾਤਿ।

    15. Pañcame vicikicchāti ‘‘satthari kaṅkhatī’’tiādinā (dha. sa. 1167) nayena vitthāritaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ. Ayonisomanasikāro vuttalakkhaṇoyevāti.

    ੧੬. ਛਟ੍ਠੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ વਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ વਾ ਅਨਨੁਭੂਤਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ વਾਤਿ ਦ੍વੀਹੇવ ਕਾਰਣੇਹਿ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ, ਪੁਨ ਹੇਤੁਂ વਾ ਪਚ੍ਚਯਂ વਾ ਨ ਲਭਤਿ। ਇਧਾਪਿ વਤ੍ਤਾਦੀਨਂਯੇવ વਸੇਨ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਹਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વਤ੍ਤੇ ਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ, વਤ੍ਤવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਤਥਾવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਮਿਲਕ੍ਖਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ।

    16. Chaṭṭhe anuppanno vā kāmacchando nuppajjatīti asamudācāravasena vā ananubhūtārammaṇavasena vāti dvīheva kāraṇehi anuppanno na uppajjati, tathā vikkhambhitova hoti, puna hetuṃ vā paccayaṃ vā na labhati. Idhāpi vattādīnaṃyeva vasena asamudācāro veditabbo. Ekaccassa hi vuttanayeneva vatte yuttassa vattaṃ karontasseva kileso okāsaṃ na labhati, vattavasena vikkhambhito hoti. So taṃ tathāvikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti milakkhatissatthero viya.

    ਸੋ ਕਿਰਾਯਸ੍ਮਾ ਰੋਹਣਜਨਪਦੇ ਗਾਮੇਣ੍ਡવਾਲਮਹਾવਿਹਾਰਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰੇ ਨੇਸਾਦਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। વਯਂ ਆਗਮ੍ਮ ਕਤਘਰਾવਾਸੋ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਂ ਪੋਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਦੂਹਲਸਤਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਾਸਸਤਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸੂਲਸਤਂ ਰੋਪੇਤ੍વਾ ਬਹੁਂ ਪਾਪਂ ਆਯੂਹਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਗੇਹਤੋ ਅਗ੍ਗਿਞ੍ਚ ਲੋਣਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਗਤੋ। ਪਾਸੇ ਬਦ੍ਧਮਿਗਂ વਧਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗਾਰਪਕ੍ਕਮਂਸਂ ਖਾਦਿਤ੍વਾ ਪਿਪਾਸਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਗਾਮੇਣ੍ਡવਾਲਮਹਾવਿਹਾਰਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਪਾਨੀਯਮਾਲ਼ਕੇ ਦਸਮਤ੍ਤੇਸੁ ਪਾਨੀਯਘਟੇਸੁ ਪਿਪਾਸਾવਿਨੋਦਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਪਾਨੀਯਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ, ‘‘ਕਿਂ ਨਾਮੇਤਂ ਏਤ੍ਤਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨੇ ਪਿਪਾਸਾਯ ਆਗਤਾਨਂ ਪਿਪਾਸਾવਿਨੋਦਨਮਤ੍ਤਂ ਪਾਨੀਯਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਉਜ੍ਝਾਯਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ। ਚੂਲ਼ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਾਨੀਯਮਾਲ਼ਕੇ ਦਸਮਤ੍ਤੇ ਪਾਨੀਯਘਟੇ ਪੂਰੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਜੀવਮਾਨਪੇਤਕਸਤ੍ਤੋ ਅਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ, ‘‘ਉਪਾਸਕ, ਸਚੇ ਪਿਪਾਸਿਤੋਸਿ, ਪਿવ ਪਾਨੀਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਕੁਟਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇਸੁ ਆਸਿਞ੍ਚਿ। ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪੀਤਪੀਤਂ ਪਾਨੀਯਂ ਤਤ੍ਤਕਪਾਲੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮਿવ ਨਸ੍ਸਤਿ, ਸਕਲੇਪਿ ਘਟੇ ਪਿવਤੋ ਪਿਪਾਸਾ ਨ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਿ। ਅਥ ਨਂ ਥੇਰੋ ਆਹ – ‘‘ਯਾવ ਦਾਰੁਣਞ੍ਚ ਤੇ, ਉਪਾਸਕ, ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ, ਇਦਾਨੇવ ਪੇਤੋ ਜਾਤੋ, વਿਪਾਕੋ ਕੀਦਿਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ?

    So kirāyasmā rohaṇajanapade gāmeṇḍavālamahāvihārassa bhikkhācāre nesādakule nibbatto. Vayaṃ āgamma katagharāvāso ‘‘puttadāraṃ posessāmī’’ti adūhalasataṃ saṇṭhapetvā pāsasataṃ yojetvā sūlasataṃ ropetvā bahuṃ pāpaṃ āyūhanto ekadivasaṃ gehato aggiñca loṇañca gahetvā araññaṃ gato. Pāse baddhamigaṃ vadhitvā aṅgārapakkamaṃsaṃ khāditvā pipāsito hutvā gāmeṇḍavālamahāvihāraṃ paviṭṭho pānīyamāḷake dasamattesu pānīyaghaṭesu pipāsāvinodanamattampi pānīyaṃ alabhanto, ‘‘kiṃ nāmetaṃ ettakānaṃ bhikkhūnaṃ vasanaṭṭhāne pipāsāya āgatānaṃ pipāsāvinodanamattaṃ pānīyaṃ natthī’’ti ujjhāyituṃ āraddho. Cūḷapiṇḍapātikatissatthero tassa kathaṃ sutvā tassa santikaṃ gacchanto pānīyamāḷake dasamatte pānīyaghaṭe pūre disvā ‘‘jīvamānapetakasatto ayaṃ bhavissatī’’ti cintetvā, ‘‘upāsaka, sace pipāsitosi, piva pānīya’’nti vatvā kuṭaṃ ukkhipitvā tassa hatthesu āsiñci. Tassa kammaṃ paṭicca pītapītaṃ pānīyaṃ tattakapāle pakkhittamiva nassati, sakalepi ghaṭe pivato pipāsā na pacchijji. Atha naṃ thero āha – ‘‘yāva dāruṇañca te, upāsaka, kammaṃ kataṃ, idāneva peto jāto, vipāko kīdiso bhavissatī’’ti?

    ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਸਂવੇਗੋ ਥੇਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਾਨਿ ਅਦੂਹਲਾਦੀਨਿ વਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਘਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਨਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦੀਪਕਮਿਗਪਕ੍ਖਿਨੋ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਥੇਰਂ ਪਚ੍ਚੁਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਯਾਚਿ। ਦੁਕ੍ਕਰਾ, ਆવੁਸੋ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ, ਕਥਂ ਤ੍વਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਸੀਤਿ? ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਾਰਣਂ ਦਿਸ੍વਾ ਕਥਂ ਨ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ? ਥੇਰੋ ਤਚਪਞ੍ਚਕਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ। ਸੋ વਤ੍ਤਾਰਭਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਦੇવਦੂਤਸੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਤਮੇਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਰਯਪਾਲਾ ਪੁਨ ਮਹਾਨਿਰਯੇ ਪਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੭੦; ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੬) ਇਮਂ ਠਾਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਦੁਕ੍ਖਰਾਸਿਂ ਅਨੁਭવਿਤਸਤ੍ਤਂ ਪੁਨ ਮਹਾਨਿਰਯੇ ਪਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ, ਅਹੋ ਭਾਰਿਯੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਹਾਨਿਰਯੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਆਮਾવੁਸੋ, ਭਾਰਿਯੋਤਿ। ਸਕ੍ਕਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸ੍ਸਿਤੁਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ, ਦਿਟ੍ਠਸਦਿਸਂ ਕਾਤੁਂ ਏਕਂ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਾਮਣੇਰੇ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਪਾਸਾਣਪਿਟ੍ਠੇ ਅਲ੍ਲਦਾਰੁਰਾਸਿਂ ਕਾਰੇਹੀਤਿ। ਸੋ ਤਥਾ ਕਾਰੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਯਥਾਨਿਸਿਨ੍ਨੋવ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਮਹਾਨਿਰਯਤੋ ਖਜ੍ਜੋਪਨਕਮਤ੍ਤਂ ਅਗ੍ਗਿਪਪਟਿਕਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਤਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ ਦਾਰੁਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਨਿਪਾਤੋ ਚ ਦਾਰੁਰਾਸਿਨੋ ਝਾਯਿਤ੍વਾ ਛਾਰਿਕਭਾવੂਪਗਮਨਞ੍ਚ ਅਪਚ੍ਛਾ ਅਪੁਰਿਮਂ ਅਹੋਸਿ।

    So tassa kathaṃ sutvā laddhasaṃvego theraṃ vanditvā tāni adūhalādīni visaṅkharitvā vegena gharaṃ gantvā puttadāraṃ oloketvā satthāni bhinditvā dīpakamigapakkhino araññe vissajjetvā theraṃ paccupasaṅkamitvā pabbajjaṃ yāci. Dukkarā, āvuso, pabbajjā, kathaṃ tvaṃ pabbajissasīti? Bhante, evarūpaṃ paccakkhakāraṇaṃ disvā kathaṃ na pabbajissāmīti? Thero tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājesi. So vattārabhito hutvā buddhavacanaṃ uggaṇhanto ekadivasaṃ devadūtasutte ‘‘tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā puna mahāniraye pakkhipantī’’ti (ma. ni. 3.270; a. ni. 3.36) imaṃ ṭhānaṃ sutvā ‘‘ettakaṃ dukkharāsiṃ anubhavitasattaṃ puna mahāniraye pakkhipanti, aho bhāriyo, bhante, mahānirayo’’ti āha. Āmāvuso, bhāriyoti. Sakkā, bhante, passitunti? ‘‘Na sakkā passituṃ, diṭṭhasadisaṃ kātuṃ ekaṃ kāraṇaṃ dassessāmī’’ti sāmaṇere samādapetvā pāsāṇapiṭṭhe alladārurāsiṃ kārehīti. So tathā kāresi. Thero yathānisinnova iddhiyā abhisaṅkharitvā mahānirayato khajjopanakamattaṃ aggipapaṭikaṃ nīharitvā passantasseva tassa therassa dārurāsimhi pakkhipi. Tassa tattha nipāto ca dārurāsino jhāyitvā chārikabhāvūpagamanañca apacchā apurimaṃ ahosi.

    ਸੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਕਤਿ ਧੁਰਾਨਿ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਆવੁਸੋ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਧੁਰਂ, ਗਨ੍ਥਧੁਰਨ੍ਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਗਨ੍ਥੋ ਨਾਮ ਪਟਿਬਲਸ੍ਸ ਭਾਰੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖੂਪਨਿਸਾ ਸਦ੍ਧਾ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਧੁਰਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਮੇ ਦੇਥਾ’’ਤਿ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਥੇਰੋ ‘‘વਤ੍ਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ વਤ੍ਤਸੀਸੇ ਠਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ, વਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪੂਰੇਤਿ। ਏਕਦਿવਸਂ ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤਮਹਾવਿਹਾਰੇ વਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ, ਏਕਦਿવਸਂ ਗਾਮੇਣ੍ਡવਾਲਮਹਾવਿਹਾਰੇ, ਏਕਦਿવਸਂ ਗੋਚਰਗਾਮਮਹਾવਿਹਾਰੇ। ਥਿਨਮਿਦ੍ਧੇ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਮਤ੍ਤੇ વਤ੍ਤਪਰਿਹਾਨਿਭਯੇਨ ਪਲਾਲવਰਣਕਂ ਤੇਮੇਤ੍વਾ ਸੀਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਉਦਕੇ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਦ੍વੇ ਯਾਮੇ વਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਬਲવਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਨਿਦ੍ਦਾਯ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧਾਯ ਅਲ੍ਲਪਲਾਲਂ ਸੀਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਪਾਚੀਨਪਬ੍ਬਤਪਸ੍ਸੇ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਅਰੁਣવਤਿਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ –

    So taṃ disvā, ‘‘bhante, imasmiṃ sāsane kati dhurāni nāmā’’ti pucchi. Āvuso, vipassanādhuraṃ, ganthadhuranti. ‘‘Bhante, gantho nāma paṭibalassa bhāro, mayhaṃ pana dukkhūpanisā saddhā, vipassanādhuraṃ pūressāmi kammaṭṭhānaṃ me dethā’’ti vanditvā nisīdi. Thero ‘‘vattasampanno bhikkhū’’ti vattasīse ṭhatvā tassa kammaṭṭhānaṃ kathesi. So kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanāya ca kammaṃ karoti, vattañca pūreti. Ekadivasaṃ cittalapabbatamahāvihāre vattaṃ karoti, ekadivasaṃ gāmeṇḍavālamahāvihāre, ekadivasaṃ gocaragāmamahāvihāre. Thinamiddhe okkantamatte vattaparihānibhayena palālavaraṇakaṃ temetvā sīse ṭhapetvā pāde udake otāretvā nisīdati. So ekadivasaṃ cittalapabbatamahāvihāre dve yāme vattaṃ katvā balavapaccūsakāle niddāya okkamituṃ āraddhāya allapalālaṃ sīse ṭhapetvā nisinno pācīnapabbatapasse sāmaṇerassa aruṇavatiyasuttantaṃ sajjhāyantassa –

    ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥ, ਯੁਞ੍ਜਥ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ।

    ‘‘Ārambhatha nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane;

    ਧੁਨਾਥ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਸੇਨਂ, ਨਲ਼ਾਗਾਰਂવ ਕੁਞ੍ਜਰੋ॥

    Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.

    ‘‘ਯੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਿਹਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Yo imasmiṃ dhammavinaye, appamatto vihassati;

    ਪਹਾਯ ਜਾਤਿਸਂਸਾਰਂ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੫) –

    Pahāya jātisaṃsāraṃ, dukkhassantaṃ karissatī’’ti. (saṃ. ni. 1.185) –

    ਇਦਂ ਠਾਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਮਾਦਿਸਸ੍ਸ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਇਦਂ ਕਥਿਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪੀਤਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਦੇવ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਅਪਰਾਪਰਂ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ਚ ਤਦੇવ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ –

    Idaṃ ṭhānaṃ sutvā ‘‘mādisassa āraddhavīriyassa bhikkhuno sammāsambuddhena idaṃ kathitaṃ bhavissatī’’ti pītiṃ uppādetvā jhānaṃ nibbattetvā tadeva pādakaṃ katvā anāgāmiphale patiṭṭhāya aparāparaṃ vāyamanto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Parinibbānakāle ca tadeva kāraṇaṃ dassento evamāha –

    ‘‘ਅਲ੍ਲਂ ਪਲਾਲਪੁਞ੍ਜਾਹਂ, ਸੀਸੇਨਾਦਾਯ ਚਙ੍ਕਮਿਂ।

    ‘‘Allaṃ palālapuñjāhaṃ, sīsenādāya caṅkamiṃ;

    ਪਤ੍ਤੋਸ੍ਮਿ ਤਤਿਯਂ ਠਾਨਂ, ਏਤ੍ਥ ਮੇ ਨਤ੍ਥਿ ਸਂਸਯੋ’’ਤਿ॥

    Pattosmi tatiyaṃ ṭhānaṃ, ettha me natthi saṃsayo’’ti.

    ਏવਰੂਪਸ੍ਸ વਤ੍ਤવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਕਿਲੇਸੋ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ।

    Evarūpassa vattavasena vikkhambhitakileso tathā vikkhambhitova hoti.

    ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਗਨ੍ਥੇ ਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਨ੍ਥਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾਚੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੇਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਗਨ੍ਥવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਮਲਿਯਦੇવਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਸੋ ਕਿਰਾਯਸ੍ਮਾ ਤਿવਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੁਕਾਲੇ ਕਲ੍ਲਗਾਮਕੇ ਮਣ੍ਡਲਾਰਾਮਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਉਦ੍ਦੇਸਞ੍ਚ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਸ੍ਸੇਕਦਿવਸਂ ਕਲ੍ਲਗਾਮੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਤੋ ਏਕਾ ਉਪਾਸਿਕਾ ਯਾਗੁਉਲ਼ੁਙ੍ਕਂ ਦਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਥੇਰਂ ਅਨ੍ਤੋਨਿવੇਸਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਣੀਤਭੋਜਨਂ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਤਰਗਾਮવਾਸਿਕੋਸਿ ਤਾਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਮਣ੍ਡਲਾਰਾਮਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਗਨ੍ਥਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਮਿ, ਉਪਾਸਿਕੇਤਿ। ਤੇਨ ਹਿ ਤਾਤ ਯਾવ ਗਨ੍ਥਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਸਿ, ਇਧੇવ ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਾਸੀਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਾવਸਾਨੇ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੁਖਂ ਹੋਤੁ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਤੂ’’ਤਿ ਪਦਦ੍વਯਮੇવ ਕਥੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਨ੍ਤੋવਸ੍ਸੇ ਤੇਮਾਸਂ ਤਸ੍ਸਾਯੇવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਿਣ੍ਡਾਪਚਿਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਮਹਾਪવਾਰਣਾਯ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਨੇવਾਸਿਕਮਹਾਥੇਰੋ ਆਹ – ‘‘ਆવੁਸੋ ਮਹਾਦੇવ, ਅਜ੍ਜ વਿਹਾਰੇ ਮਹਾਜਨੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦਾਨਂ ਦਦੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ।

    Ekaccassa vuttanayeneva ganthe yuttassa ganthaṃ uggaṇhantassa sajjhāyantassa vācentassa desentassa pakāsentassa ca kileso okāsaṃ na labhati, ganthavasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti maliyadevatthero viya. So kirāyasmā tivassabhikkhukāle kallagāmake maṇḍalārāmamahāvihāre uddesañca gaṇhāti, vipassanāya ca kammaṃ karoti. Tassekadivasaṃ kallagāme bhikkhāya carato ekā upāsikā yāguuḷuṅkaṃ datvā puttasinehaṃ uppādetvā theraṃ antonivesane nisīdāpetvā paṇītabhojanaṃ bhojetvā ‘‘kataragāmavāsikosi tātā’’ti pucchi. Maṇḍalārāmamahāvihāre ganthakammaṃ karomi, upāsiketi. Tena hi tāta yāva ganthakammaṃ karosi, idheva nibaddhaṃ bhikkhaṃ gaṇhāsīti. So taṃ adhivāsetvā tattha nibaddhaṃ bhikkhaṃ gaṇhāti, bhattakiccāvasāne anumodanaṃ karonto ‘‘sukhaṃ hotu, dukkhā muccatū’’ti padadvayameva kathetvā gacchati. Antovasse temāsaṃ tassāyeva saṅgahaṃ karonto piṇḍāpacitiṃ katvā mahāpavāraṇāya saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Nevāsikamahāthero āha – ‘‘āvuso mahādeva, ajja vihāre mahājano sannipatissati, tassa dhammadānaṃ dadeyyāsī’’ti. Thero adhivāsesi.

    ਦਹਰਸਾਮਣੇਰਾ ਉਪਾਸਿਕਾਯ ਸਞ੍ਞਂ ਅਦਂਸੁ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਤੇ ਪੁਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਸ੍ਸਤਿ, વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੁਣੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ਤਾਤਾ, ਨ ਸਬ੍ਬੇવ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਮਯ੍ਹਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੁਖਂ ਹੋਤੁ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਤੂ’’ਤਿ ਪਦਦ੍વਯਮੇવ ਕਥੇਸਿ, ਮਾ ਕੇਲ਼ਿਂ ਕਰੋਥਾਤਿ। ਮਾ, ਤ੍વਂ ਉਪਾਸਿਕੇ, ਜਾਨਨਂ વਾ ਅਜਾਨਨਂ વਾ ਉਪਟ੍ਠਹਸ੍ਸੁ, વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਮੇવ ਸੁਣਾਹੀਤਿ। ਉਪਾਸਿਕਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਪਰਿਸਨ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਮਾਨਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਦਿવਾਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਚ ਸਰਭਾਣਕੋ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣਂ ਞਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਮਲਿਯਦੇવਤ੍ਥੇਰੋ ਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਬੀਜਨਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਂ ਕਥਂ વਤ੍વਾ – ‘‘ਮਯਾ ਮਹਾਉਪਾਸਿਕਾਯ ਤਯੋ ਮਾਸੇ ਦ੍વੀਹੇવ ਪਦੇਹਿ ਅਨੁਮੋਦਨਾ ਕਤਾ, ਅਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਤੀਹਿ ਪਿਟਕੇਹਿ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਪਦਦ੍વਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਕਥੇਸਿ। ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨੇ ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਮਹਾਉਪਾਸਿਕਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ।

    Daharasāmaṇerā upāsikāya saññaṃ adaṃsu – ‘‘ajja te putto dhammaṃ kathessati, vihāraṃ gantvā suṇeyyāsī’’ti. Tātā, na sabbeva dhammakathaṃ jānanti, mama putto ettakaṃ kālaṃ mayhaṃ kathento ‘‘sukhaṃ hotu, dukkhā muccatū’’ti padadvayameva kathesi, mā keḷiṃ karothāti. Mā, tvaṃ upāsike, jānanaṃ vā ajānanaṃ vā upaṭṭhahassu, vihāraṃ gantvā dhammameva suṇāhīti. Upāsikā gandhamālādīni gahetvā gantvā pūjetvā parisante dhammaṃ suṇamānā nisīdi. Divādhammakathiko ca sarabhāṇako ca attano pamāṇaṃ ñatvā uṭṭhahiṃsu. Tato maliyadevatthero dhammāsane nisīditvā cittabījaniṃ gahetvā anupubbiṃ kathaṃ vatvā – ‘‘mayā mahāupāsikāya tayo māse dvīheva padehi anumodanā katā, ajja sabbarattiṃ tīhi piṭakehi sammasitvā tasseva padadvayassa atthaṃ kathessāmī’’ti dhammadesanaṃ ārabhitvā sabbarattiṃ kathesi. Aruṇuggamane desanāpariyosāne mahāupāsikā sotāpattiphale patiṭṭhāsi.

    ਅਪਰੋਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਤਿਸ੍ਸਭੂਤਿਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ વਿਨਯਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰવੇਲਾਯਂ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ વਿਸਭਾਗਾਰਮ੍ਮਣਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਲੋਭੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਸੋ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪਾਦਂ ਅਚਾਲੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤੇ ਯਾਗੁਂ ਉਪਟ੍ਠਾਕਦਹਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਆਕਿਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ વਿਤਕ੍ਕੋ વਡ੍ਢਮਾਨੋ ਮਂ ਚਤੂਸੁ ਅਪਾਯੇਸੁ ਸਂਸੀਦਾਪੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤਤੋવ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਆਹ – ‘‘ਏਕੋ ਮੇ ਬ੍ਯਾਧਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਅਹਂ ਏਤਂ ਤਿਕਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਆਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਇਤਰਥਾ ਨਾਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਤੁਮ੍ਹੇ ਦਿવਾ ਉਦ੍ਦੇਸਞ੍ਚ ਸਾਯਂ ਉਦ੍ਦੇਸਞ੍ਚ ਮਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਠਪੇਥ, ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਪਨ ਮਾ ਠਪਯਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਤ੍વਾ ਮਲਯવਾਸਿਮਹਾਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਥੇਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਪਰਿਭਣ੍ਡਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤਂ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾવ ‘‘ਪਟਿਸਾਮੇਹਿ, ਆવੁਸੋ, ਤવ ਪਤ੍ਤਚੀવਰ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਭਨ੍ਤੇ, ਏਕੋ ਮੇ ਬ੍ਯਾਧਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਚੇ ਤੁਮ੍ਹੇ ਤਂ ਤਿਕਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਥ, ਪਟਿਸਾਮੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਆવੁਸੋ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਰੋਗਂ ਤਿਕਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤੋਸਿ, ਪਟਿਸਾਮੇਹੀਤਿ। ਸੁਬ੍ਬਚੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਚਰਿਯੋ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਏવਂ ਨ વਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ વਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।

    Aparopi tasmiṃyeva mahāvihāre tissabhūtitthero nāma vinayaṃ gaṇhanto bhikkhācāravelāyaṃ antogāmaṃ paviṭṭho visabhāgārammaṇaṃ olokesi. Tassa lobho uppajji, so patiṭṭhitapādaṃ acāletvā attano patte yāguṃ upaṭṭhākadaharassa patte ākiritvā ‘‘ayaṃ vitakko vaḍḍhamāno maṃ catūsu apāyesu saṃsīdāpessatī’’ti tatova nivattitvā ācariyassa santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito āha – ‘‘eko me byādhi uppanno, ahaṃ etaṃ tikicchituṃ sakkonto āgamissāmi, itarathā nāgamissāmi. Tumhe divā uddesañca sāyaṃ uddesañca maṃ oloketvā ṭhapetha, paccūsakāle uddesaṃ pana mā ṭhapayitthā’’ti evaṃ vatvā malayavāsimahāsaṅgharakkhitattherassa santikaṃ agamāsi. Thero attano paṇṇasālāya paribhaṇḍaṃ karonto taṃ anoloketvāva ‘‘paṭisāmehi, āvuso, tava pattacīvara’’nti āha. Bhante, eko me byādhi atthi, sace tumhe taṃ tikicchituṃ sakkotha, paṭisāmessāmīti. Āvuso, uppannaṃ rogaṃ tikicchituṃ samatthassa santikaṃ āgatosi, paṭisāmehīti. Subbaco bhikkhu ‘‘amhākaṃ ācariyo ajānitvā evaṃ na vakkhatī’’ti pattacīvaraṃ ṭhapetvā therassa vattaṃ dassetvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi.

    ਥੇਰੋ ‘‘ਰਾਗਚਰਿਤੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਅਂਸੇ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਥੇਰਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਨ੍ਦਿ। ਕਿਂ, ਆવੁਸੋ, ਮਹਾਭੂਤਿ ਅਤਿਰੇਕਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸੀਤਿ? ਭਨ੍ਤੇ, ਸਚੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਇਚ੍ਚੇਤਂ ਕੁਸਲਂ। ਨੋ ਚੇ, ਇਦਂ ਮੇ ਪਚ੍ਛਿਮਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ! ਗਚ੍ਛਾવੁਸੋ, ਮਹਾਭੂਤਿ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਯੋਗਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨ ਝਾਨਂ વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ વਾ ਮਗ੍ਗੋ વਾ ਫਲਂ વਾ ਦੁਲ੍ਲਭਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਆਗਮਨਕਾਲੇ વવਤ੍ਥਾਪਿਤਂ ਛਨ੍ਨਂ ਸੇਪਣ੍ਣਿਗਚ੍ਛਮੂਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ। ਏવਰੂਪਾਨਂ ਗਨ੍ਥવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾ ਕਿਲੇਸਾ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Thero ‘‘rāgacarito aya’’nti ñatvā asubhakammaṭṭhānaṃ kathesi. So uṭṭhāya pattacīvaraṃ aṃse laggetvā theraṃ punappunaṃ vandi. Kiṃ, āvuso, mahābhūti atirekanipaccakāraṃ dassesīti? Bhante, sace attano kiccaṃ kātuṃ sakkhissāmi, iccetaṃ kusalaṃ. No ce, idaṃ me pacchimadassananti! Gacchāvuso, mahābhūti tādisassa yuttayogassa kulaputtassa na jhānaṃ vā vipassanā vā maggo vā phalaṃ vā dullabhanti. So therassa kathaṃ sutvā nipaccakāraṃ dassetvā āgamanakāle vavatthāpitaṃ channaṃ sepaṇṇigacchamūlaṃ gantvā pallaṅkena nisinno asubhakammaṭṭhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahatte patiṭṭhāya paccūsakāle uddesaṃ sampāpuṇi. Evarūpānaṃ ganthavasena vikkhambhitā kilesā tathā vikkhambhitāva honti.

    ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਨ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ ਪਰਿਹਰਤੋ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਧੁਤਙ੍ਗવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਗਾਮਨ੍ਤਪਬ੍ਭਾਰવਾਸੀ ਮਹਾਸੀવਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਮਹਾਗਾਮੇ ਤਿਸ੍ਸਮਹਾવਿਹਾਰੇ વਸਨ੍ਤੋ ਤੇਪਿਟਕਂ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਚ ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਚ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮਹਾਗਣੇ વਾਚੇਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ ਓવਾਦੇ ਠਤ੍વਾ ਸਟ੍ਠਿਸਹਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ । ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਧਮ੍ਮਂ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸੋਮਨਸ੍ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਇਦਂ ਸੁਖਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਸੋ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਏਕੇਨੁਪਾਯੇਨ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਂવੇਗਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਤੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਥੇਰੋ ‘‘ਕਿਂ ਆਗਤੋਸਿ, ਆવੁਸੋ, ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਸਚੇ ਮੇ ਓਕਾਸਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥ, ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਪਦਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਗਤੋਸ੍ਮਿ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ। ਬਹੂ, ਆવੁਸੋ, ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਓਕਾਸੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਸੋ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਰਤ੍ਤਿਦਿવਸਭਾਗੇਸੁ ਓਕਾਸਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਓਕਾਸੇ ਅਸਤਿ ਮਰਣਸ੍ਸ ਕਥਂ ਓਕਾਸਂ ਲਭਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਦਾ ਥੇਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਨਾਯਂ ਉਦ੍ਦੇਸਤ੍ਥਾਯ ਆਗਤੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨੇਸ ਸਂવੇਗਜਨਨਤ੍ਥਾਯ ਆਗਤੋ’’ਤਿ। ਸੋਪਿ ਥੇਰੋ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾਦਿਸੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਥੇਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਣਿવਣ੍ਣੇ ਆਕਾਸੇ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸਿ।

    Ekaccassa pana vuttanayeneva dhutaṅgāni pariharato kileso okāsaṃ na labhati, dhutaṅgavasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti gāmantapabbhāravāsī mahāsīvatthero viya. Thero kira mahāgāme tissamahāvihāre vasanto tepiṭakaṃ atthavasena ca pāḷivasena ca aṭṭhārasa mahāgaṇe vāceti. Therassa ovāde ṭhatvā saṭṭhisahassa bhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsu . Tesu eko bhikkhu attanā paṭividdhadhammaṃ ārabbha uppannasomanasso cintesi – ‘‘atthi nu kho idaṃ sukhaṃ amhākaṃ ācariyassā’’ti. So āvajjento therassa puthujjanabhāvaṃ ñatvā ‘‘ekenupāyena therassa saṃvegaṃ uppādessāmī’’ti attano vasanaṭṭhānato therassa santikaṃ gantvā vanditvā vattaṃ dassetvā nisīdi. Atha naṃ thero ‘‘kiṃ āgatosi, āvuso, piṇḍapātikā’’ti āha. ‘‘Sace me okāsaṃ karissatha, ekaṃ dhammapadaṃ gaṇhissāmī’’ti āgatosmi, bhanteti. Bahū, āvuso, gaṇhanti, tuyhaṃ okāso na bhavissatīti. So sabbesu rattidivasabhāgesu okāsaṃ alabhanto, ‘‘bhante, evaṃ okāse asati maraṇassa kathaṃ okāsaṃ labhissathā’’ti āha. Tadā thero cintesi – ‘‘nāyaṃ uddesatthāya āgato, mayhaṃ panesa saṃvegajananatthāya āgato’’ti. Sopi thero ‘‘bhikkhunā nāma, bhante, mādisena bhavitabba’’nti vatvā theraṃ vanditvā maṇivaṇṇe ākāse uppatitvā agamāsi.

    ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਸ ਗਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਜਾਤਸਂવੇਗੋ ਦਿવਾ ਉਦ੍ਦੇਸਞ੍ਚ ਸਾਯਂ ਉਦ੍ਦੇਸਞ੍ਚ વਾਚੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਹਤ੍ਥਪਾਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਓਤਰਨ੍ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਓਤਿਣ੍ਣੋ ਤੇਰਸ ਧੁਤਗੁਣੇ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੇ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਗਾਮਨ੍ਤਪਬ੍ਭਾਰਸੇਨਾਸਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਬ੍ਭਾਰਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਅਪਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚੇ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਪਸਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨਸਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮਂ ਓਤਰਿ। ਤਸ੍ਸ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਅਜ੍ਜ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਘਟੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਪવਾਰਣਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾ। ਸੋ ਪવਾਰਣਾਯ ਉਪਕਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਂ ਪਹਾਯ વਿਸੁਦ੍ਧਿਪવਾਰਣਂ ਪવਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਅਤਿવਿਯ ਕਿਲਮਤਿ। ਸੋ ਤਾਯ ਪવਾਰਣਾਯ ਮਗ੍ਗਂ વਾ ਫਲਂ વਾ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਾਦਿਸੋਪਿ ਨਾਮ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਕੋ ਨ ਲਭਤਿ, ਯਾવ ਦੁਲ੍ਲਭਞ੍ਚ વਤਿਦਂ ਅਰਹਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨੇવ ਨਿਯਾਮੇਨ ਠਾਨਚਙ੍ਕਮਬਹੁਲੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਂਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਮਹਾਪવਾਰਣਾਯ ਮਜ੍ਝੇ ਠਿਤਂ ਪੁਣ੍ਣਚਨ੍ਦਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਂ વਿਸੁਦ੍ਧਂ, ਉਦਾਹੁ ਮਯ੍ਹਂ ਸੀਲ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲੇ ਸਸਲਕ੍ਖਣਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਉਪਸਮ੍ਪਦਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવਜ੍ਜਦਿવਸਾ ਸੀਲਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲ਼ਕਂ વਾ ਤਿਲਕੋ વਾ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਞ੍ਜਾਤਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸੋ ਪਰਿਪਕ੍ਕਞਾਣਤ੍ਤਾ ਪੀਤਿਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਧੁਤਙ੍ਗવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋ ਕਿਲੇਸੋ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ।

    Thero tassa gatakālato paṭṭhāya jātasaṃvego divā uddesañca sāyaṃ uddesañca vācetvā pattacīvaraṃ hatthapāse ṭhapetvā paccūsakāle uddesaṃ gahetvā otarantena bhikkhunā saddhiṃ pattacīvaramādāya otiṇṇo terasa dhutaguṇe paripuṇṇe adhiṭṭhāya gāmantapabbhārasenāsanaṃ gantvā pabbhāraṃ paṭijaggitvā mañcapīṭhaṃ ussāpetvā ‘‘arahattaṃ apatvā mañce piṭṭhiṃ na pasāressāmī’’ti mānasaṃ bandhitvā caṅkamaṃ otari. Tassa ‘‘ajja arahattaṃ gaṇhissāmi ajja arahattaṃ gaṇhissāmī’’ti ghaṭentasseva pavāraṇā sampattā. So pavāraṇāya upakaṭṭhāya ‘‘puthujjanabhāvaṃ pahāya visuddhipavāraṇaṃ pavāressāmī’’ti cintento ativiya kilamati. So tāya pavāraṇāya maggaṃ vā phalaṃ vā uppādetuṃ asakkonto ‘‘mādisopi nāma āraddhavipassako na labhati, yāva dullabhañca vatidaṃ arahatta’’nti vatvā teneva niyāmena ṭhānacaṅkamabahulo hutvā tiṃsa vassāni samaṇadhammaṃ katvā mahāpavāraṇāya majjhe ṭhitaṃ puṇṇacandaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho candamaṇḍalaṃ visuddhaṃ, udāhu mayhaṃ sīla’’nti cintento ‘‘candamaṇḍale sasalakkhaṇaṃ paññāyati, mayhaṃ pana upasampadato paṭṭhāya yāvajjadivasā sīlasmiṃ kāḷakaṃ vā tilako vā natthī’’ti āvajjetvā sañjātapītisomanasso paripakkañāṇattā pītiṃ vikkhambhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Evarūpassa dhutaṅgavasena vikkhambhito kileso tathā vikkhambhitova hoti.

    ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦਿਸਮਾਪਜ੍ਜਨਬਹੁਲਤਾਯ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਮਹਾਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਅવਸ੍ਸਿਕਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੀ। ਸੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨ ਉਗ੍ਗਹਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨੇવ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਾਮਨ੍ਤਂ ਕਥੇਤਿ, ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਕਾਲੇਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਮਹਾਗਾਮੇ ਤਿਸ੍ਸਮਹਾવਿਹਾਰਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਤਲਙ੍ਗਰવਾਸਿਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ ਪੇਸੇਸਿ ‘‘ਥੇਰੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਤੂ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਮਹਲ੍ਲਕਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਚਰਿਯੋ, ਤਂ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰਂ ਕਤ੍વਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨੇ ਥੇਰਸ੍ਸ વਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।

    Ekaccassa vuttanayeneva paṭhamajjhānādisamāpajjanabahulatāya kileso okāsaṃ na labhati, samāpattivasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti mahātissatthero viya. Thero kira avassikakālato paṭṭhāya aṭṭhasamāpattilābhī. So samāpattivikkhambhitānaṃ kilesānaṃ asamudācārena uggahaparipucchāvaseneva ariyamaggasāmantaṃ katheti, saṭṭhivassakālepi attano puthujjanabhāvaṃ na jānāti. Athekadivasaṃ mahāgāme tissamahāvihārato bhikkhusaṅgho talaṅgaravāsidhammadinnattherassa sāsanaṃ pesesi ‘‘thero āgantvā amhākaṃ dhammakathaṃ kathetū’’ti. Thero adhivāsetvā ‘‘mama santike mahallakataro bhikkhu natthi, mahātissatthero kho pana me kammaṭṭhānācariyo, taṃ saṅghattheraṃ katvā gamissāmī’’ti cintento bhikkhusaṅghaparivuto therassa vihāraṃ gantvā divāṭṭhāne therassa vattaṃ dassetvā ekamantaṃ nisīdi.

    ਥੇਰੋ ਆਹ – ‘‘ਕਿਂ, ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨ, ਚਿਰਸ੍ਸਂ ਆਗਤੋਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਿਸ੍ਸਮਹਾવਿਹਾਰਤੋ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਸਾਸਨਂ ਪੇਸੇਸਿ, ਅਹਂ ਏਕਕੋ ਨ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਗਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਸਾਰਣੀਯਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋવ ਪਪਞ੍ਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਦਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਅਧਿਗਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਾਨਿ, ਆવੁਸੋ ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨ, વਸ੍ਸਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ । ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, વਲ਼ਞ੍ਜੇਥਾਤਿ। ਆਮ, ਆવੁਸੋਤਿ। ਏਕਂ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਮਾਪੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਾਥ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ? ‘‘ਨ, ਆવੁਸੋ, ਏਤਂ ਭਾਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮੁਖਟ੍ਠਾਨੇ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਮਾਪੇਸਿ। ‘‘ਏਤ੍ਥ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਕਂ ਪਦੁਮਗਚ੍ਛਂ ਮਾਪੇਥਾ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੋ ਤਮ੍ਪਿ ਮਾਪੇਸਿ। ਇਦਾਨੇਤ੍ਥ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪੁਪ੍ਫਂ ਦਸ੍ਸੇਥਾਤਿ। ਥੇਰੋ ਤਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਏਤ੍ਥ ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸੇਥਾਤਿ । ਥੇਰੋ ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਤਤੋ ਨਂ ਆਹ – ‘‘ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਸੁਭਤੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਮਾਪਿਤਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਲੋਭਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਤਦਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਅવਸ੍ਸਯੋ ਮੇ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸ ਹੋਹੀ’’ਤਿ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਂ ਨਿਸੀਦਿ। ‘‘ਏਤਦਤ੍ਥਮੇવਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਸੁਭવਸੇਨ ਸਲ੍ਲਹੁਕਂ ਕਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਓਕਾਸਂ ਕਾਤੁਂ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ। ਸੁਪਰਿਮਦ੍ਦਿਤਸਙ੍ਖਾਰੋ ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰਂ ਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਤ੍ਥੇਰੋ ਤਿਸ੍ਸਮਹਾવਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋ ਕਿਲੇਸੋ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ।

    Thero āha – ‘‘kiṃ, dhammadinna, cirassaṃ āgatosī’’ti? ‘‘Āma, bhante, tissamahāvihārato me bhikkhusaṅgho sāsanaṃ pesesi, ahaṃ ekako na gamissāmi, tumhehi pana saddhiṃ gantukāmo hutvā āgatomhī’’ti sāraṇīyakathaṃ kathentova papañcetvā ‘‘kadā, bhante, tumhehi ayaṃ dhammo adhigato’’ti pucchi. Saṭṭhimattāni, āvuso dhammadinna, vassāni hontīti . Samāpattiṃ pana, bhante, vaḷañjethāti. Āma, āvusoti. Ekaṃ pokkharaṇiṃ māpetuṃ sakkuṇeyyātha, bhanteti? ‘‘Na, āvuso, etaṃ bhāriya’’nti vatvā sammukhaṭṭhāne pokkharaṇiṃ māpesi. ‘‘Ettha, bhante, ekaṃ padumagacchaṃ māpethā’’ti ca vutto tampi māpesi. Idānettha mahantaṃ pupphaṃ dassethāti. Thero tampi dassesi. Ettha soḷasavassuddesikaṃ itthirūpaṃ dassethāti . Thero soḷasavassuddesikaṃ itthirūpaṃ dassesi. Tato naṃ āha – ‘‘idaṃ, bhante, punappunaṃ subhato manasi karothā’’ti. Thero attanāva māpitaṃ itthirūpaṃ olokento lobhaṃ uppādesi. Tadā attano puthujjanabhāvaṃ ñatvā ‘‘avassayo me sappurisa hohī’’ti antevāsikassa santike ukkuṭikaṃ nisīdi. ‘‘Etadatthamevāhaṃ, bhante, āgato’’ti therassa asubhavasena sallahukaṃ katvā kammaṭṭhānaṃ kathetvā therassa okāsaṃ kātuṃ bahi nikkhanto. Suparimadditasaṅkhāro thero tasmiṃ divāṭṭhānato nikkhantamatteyeva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Atha naṃ saṅghattheraṃ katvā dhammadinnatthero tissamahāvihāraṃ gantvā saṅghassa dhammakathaṃ kathesi. Evarūpassa samāpattivasena vikkhambhito kileso tathā vikkhambhitova hoti.

    ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਨ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਸਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਾ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ વਿਯ। ਤੇ ਕਿਰ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿવਿਤ੍ਤਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ‘‘ਪਟਿવਿਦ੍ਧਮਗ੍ਗਫਲਾ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਮਗ੍ਗਫਲਤ੍ਥਾਯ વਾਯਾਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਧਮ੍ਮਂ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।

    Ekaccassa pana vuttanayeneva vipassanāya kammaṃ karontassa kileso okāsaṃ na labhati, vipassanāvasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti, buddhakāle saṭṭhimattā āraddhavipassakā bhikkhū viya. Te kira satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vivittaṃ araññaṃ pavisitvā vipassanāya kammaṃ karontā kilesānaṃ asamudācāravasena ‘‘paṭividdhamaggaphalā maya’’nti saññāya maggaphalatthāya vāyāmaṃ akatvā ‘‘amhehi paṭividdhadhammaṃ dasabalassa ārocessāmā’’ti satthu santikaṃ āgacchanti.

    ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ ਪੁਰੇ ਆਗਮਨਤੋવ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਆਹ – ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, ਪਧਾਨਕਮ੍ਮਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਜ੍ਜ ਮਂ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਮਮ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਓਕਾਸਂ ਅਕਤ੍વਾ ‘ਆਮਕਸੁਸਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਲ੍ਲਅਸੁਭਭਾવਨਂ ਕਰੋਥਾ’ਤਿ ਪਹਿਣੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਤੇਸਂ ਆਗਤਾਨਂ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਕਥਿਤਸਾਸਨਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਤੇ ‘‘ਤਥਾਗਤੋ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਨ ਕਥੇਸ੍ਸਤਿ, ਅਦ੍ਧਾ ਏਤ੍ਥ ਕਾਰਣਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਮਕਸੁਸਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਲ੍ਲਅਸੁਭਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾ ਲੋਭਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਂ ਨੂਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਦਿਟ੍ਠਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਜਾਤਸਂવੇਗਾ ਲਦ੍ਧਮਗ੍ਗਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਆਰਭਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਆਰਦ੍ਧਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋવ ਇਮਂ ਓਭਾਸਗਾਥਮਾਹ –

    Satthā tesaṃ pure āgamanatova ānandattheraṃ āha – ‘‘ānanda, padhānakammikā bhikkhū ajja maṃ passituṃ āgamissanti, tesaṃ mama dassanāya okāsaṃ akatvā ‘āmakasusānaṃ gantvā allaasubhabhāvanaṃ karothā’ti pahiṇeyyāsī’’ti. Thero tesaṃ āgatānaṃ satthārā kathitasāsanaṃ ārocesi. Te ‘‘tathāgato ajānitvā na kathessati, addhā ettha kāraṇaṃ bhavissatī’’ti āmakasusānaṃ gantvā allaasubhaṃ olokentā lobhaṃ uppādetvā ‘‘idaṃ nūna sammāsambuddhena diṭṭhaṃ bhavissatī’’ti jātasaṃvegā laddhamaggaṃ kammaṭṭhānaṃ ādito paṭṭhāya ārabhiṃsu. Satthā tesaṃ vipassanāya āraddhabhāvaṃ ñatvā gandhakuṭiyaṃ nisinnova imaṃ obhāsagāthamāha –

    ‘‘ਯਾਨਿਮਾਨਿ ਅਪਤ੍ਤਾਨਿ, ਅਲਾਬੂਨੇવ ਸਾਰਦੇ।

    ‘‘Yānimāni apattāni, alābūneva sārade;

    ਕਾਪੋਤਕਾਨਿ ਅਟ੍ਠੀਨਿ, ਤਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾਨ ਕਾ ਰਤੀ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੪੯)।

    Kāpotakāni aṭṭhīni, tāni disvāna kā ratī’’ti. (dha. pa. 149);

    ਗਾਥਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਏવਰੂਪਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾ ਕਿਲੇਸਾ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Gāthāpariyosāne arahattaphale patiṭṭhahiṃsu. Evarūpānaṃ vipassanāvasena vikkhambhitā kilesā tathā vikkhambhitāva honti.

    ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਨવਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਨવਕਮ੍ਮવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤੇ ਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਅਟ੍ਠવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ਅਨਭਿਰਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਸੋ ਤਂ વਿਨੋਦੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚੀવਰਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਰਜਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਪਚਿਤ੍વਾ ਕੇਸੇ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਉਪਜ੍ਝਾਯਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਥੇਰੋ ਆਹ – ‘‘ਕਿਂ, ਆવੁਸੋ ਮਹਾਤਿਸ੍ਸ, ਅਤੁਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਯ ਤੇ ਆਕਾਰੋ’’ਤਿ? ਆਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨਭਿਰਤਿ ਮੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤਂ વਿਨੋਦੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮੀਤਿ। ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਸਾਸਯਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾવਸੇਨ ਆਹ – ‘‘ਆવੁਸੋ ਤਿਸ੍ਸ, ਮਯਂ ਮਹਲ੍ਲਕਾ, ਏਕਂ ਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ । ਦੁਤਿਯਕਥਂ ਅਕਥਿਤਪੁਬ੍ਬੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿ।

    Ekaccassa vuttanayeneva navakammaṃ karontassa kileso okāsaṃ na labhati, navakammavasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti cittalapabbate tissatthero viya. Tassa kira aṭṭhavassikakāle anabhirati uppajji, so taṃ vinodetuṃ asakkonto attano cīvaraṃ dhovitvā rajitvā pattaṃ pacitvā kese ohāretvā upajjhāyaṃ vanditvā aṭṭhāsi. Atha naṃ thero āha – ‘‘kiṃ, āvuso mahātissa, atuṭṭhassa viya te ākāro’’ti? Āma, bhante, anabhirati me uppannā, taṃ vinodetuṃ na sakkomīti. Thero tassāsayaṃ olokento arahattassa upanissayaṃ disvā anukampāvasena āha – ‘‘āvuso tissa, mayaṃ mahallakā, ekaṃ no vasanaṭṭhānaṃ karohī’’ti . Dutiyakathaṃ akathitapubbo bhikkhu ‘‘sādhu, bhante’’ti sampaṭicchi.

    ਅਥ ਨਂ ਥੇਰੋ ਆਹ – ‘‘ਆવੁਸੋ, ਨવਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਦੇਸਮਗ੍ਗਞ੍ਚ ਮਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ, ਕਾਲੇਨ ਚ ਕਾਲਂ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਥੇਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਸਪ੍ਪਾਯਟ੍ਠਾਨਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਥ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ’’ਤਿ ਦਾਰੂਹਿ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਝਾਪੇਤ੍વਾ ਸੋਧੇਤ੍વਾ ਇਟ੍ਠਕਾਹਿ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰવਾਤਪਾਨਾਦੀਨਿ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਙ੍ਕਮਨਭੂਮਿਭਿਤ੍ਤਿਪਰਿਕਮ੍ਮਾਦੀਹਿ ਲੇਣਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਲੇਣੇ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ, વਸਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਆવੁਸੋ, ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਤਯਾ ਏਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ, ਅਜ੍ਜ ਏਕਦਿવਸਂ ਤ੍વਞ੍ਞੇવੇਤ੍ਥ વਸਾਹੀਤਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਲੇਣਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਆવਜ੍ਜਿ। ਤਸ੍ਸ ‘‘ਮਨਾਪਂ ਮਯਾ ਉਪਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ ਕਾਯવੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਸੋ ਤਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਫਲਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਨવਕਮ੍ਮવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋ ਕਿਲੇਸੋ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ।

    Atha naṃ thero āha – ‘‘āvuso, navakammaṃ karonto uddesamaggañca mā vissajji, kammaṭṭhānañca manasi karohi, kālena ca kālaṃ kasiṇaparikammaṃ karohī’’ti. ‘‘Evaṃ karissāmi, bhante’’ti theraṃ vanditvā tathārūpaṃ sappāyaṭṭhānaṃ oloketvā ‘‘ettha kātuṃ sakkā’’ti dārūhi pūretvā jhāpetvā sodhetvā iṭṭhakāhi parikkhipitvā dvāravātapānādīni yojetvā saddhiṃ caṅkamanabhūmibhittiparikammādīhi leṇaṃ niṭṭhāpetvā mañcapīṭhaṃ santharitvā therassa santikaṃ gantvā vanditvā, ‘‘bhante, niṭṭhitaṃ leṇe parikammaṃ, vasathā’’ti āha. Āvuso, dukkhena tayā etaṃ kammaṃ kataṃ, ajja ekadivasaṃ tvaññevettha vasāhīti. So ‘‘sādhu, bhante’’ti vanditvā pāde dhovitvā leṇaṃ pavisitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno attanā katakammaṃ āvajji. Tassa ‘‘manāpaṃ mayā upajjhāyassa kāyaveyyāvaccaṃ kata’’nti cintentassa abbhantare pīti uppannā. So taṃ vikkhambhetvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi. Evarūpassa navakammavasena vikkhambhito kileso tathā vikkhambhitova hoti.

    ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਤੋ ਆਗਤੋ ਸੁਦ੍ਧਸਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਨਾਸੇવਨਤਾਯ ਕਿਲੇਸੋ ਨ ਸਮੁਦਾਚਰਤਿ, ਭવવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ વਿਯ। ਸੋ ਹਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਗਾਰਮਜ੍ਝੇਪਿ ਕਾਮੇ ਅਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਮਹਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਹਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਤ੍ਥਾਯ ਆਗਤਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤੀਹਿ ਓવਾਦੇਹਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਮੇ ਅਰੁਣੇ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਭવવਸੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋ ਕਿਲੇਸੋ ਤਥਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋવ ਹੋਤਿ।

    Ekacco pana brahmalokato āgato suddhasatto hoti. Tassa anāsevanatāya kileso na samudācarati, bhavavasena vikkhambhito hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti āyasmā mahākassapo viya. So hi āyasmā agāramajjhepi kāme aparibhuñjitvā mahāsampattiṃ pahāya pabbajitvā nikkhanto antarāmagge paccuggamanatthāya āgataṃ satthāraṃ disvā vanditvā tīhi ovādehi upasampadaṃ labhitvā aṭṭhame aruṇe saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Evarūpassa bhavavasena vikkhambhito kileso tathā vikkhambhitova hoti.

    ਯੋ ਪਨ ਅਨਨੁਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਅਨਨੁਭੂਤਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋવ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ।

    Yo pana ananubhūtapubbaṃ rūpādiārammaṇaṃ labhitvā tattheva vipassanaṃ paṭṭhapetvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti, evarūpassa ananubhūtārammaṇavasena kāmacchando anuppannova nuppajjati nāma.

    ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ વਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੀਯਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਜਾਤੋ ਭੂਤੋ ਸਮੁਦਾਗਤੋ। ਪਹੀਯਤੀਤਿ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਂ, વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਹਾਨੇਹਿ ਪਹੀਯਤਿ, ਨ ਪੁਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਿਲੇਸਾ ਤਦਙ੍ਗવਸੇਨ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਪਨ ਕਿਲੇਸੇ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤੀਤਿ ਸਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਮਗ੍ਗੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਫਲਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਯਮਾਨਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਟਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਾਨੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਹਾਨੇਹਿ ਪਹੀਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Uppanno vā kāmacchando pahīyatīti ettha uppannoti jāto bhūto samudāgato. Pahīyatīti tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭipassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti imehi pañcahi pahānehi pahīyati, na puna uppajjatīti attho. Tattha vipassanāya kilesā tadaṅgavasena pahīyantīti vipassanā tadaṅgappahānanti veditabbā. Samāpatti pana kilese vikkhambhetīti sā vikkhambhanappahānanti veditabbā. Maggo samucchindanto uppajjati, phalaṃ paṭippassambhayamānaṃ, nibbānaṃ sabbakilesehi nissaṭanti imāni tīṇi samucchedapaṭipassaddhinissaraṇappahānānīti vuccanti. Imehi lokiyalokuttarehi pañcahi pahānehi pahīyatīti attho.

    ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸਸੁ ਅਸੁਭੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ। ਤੇਨਾਹੁ ਪੋਰਾਣਾ – ‘‘ਅਸੁਭਮ੍ਪਿ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਅਸੁਭਾਰਮ੍ਮਣਾ ਧਮ੍ਮਾਪਿ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਰੋਤੋਤਿ। ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ? ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ વਸੇਨ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ। ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚੇવ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਸਮੁਦਾਗਤੋ ਨ ਸਮੁਦਾਗਚ੍ਛਤਿ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੀਯਤੀਤਿ ਸਮੁਦਾਗਤੋ ਚ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਪਹਾਨੇਨ ਪਹੀਯਤਿ।

    Asubhanimittanti dasasu asubhesu uppannaṃ sārammaṇaṃ paṭhamajjhānaṃ. Tenāhu porāṇā – ‘‘asubhampi asubhanimittaṃ, asubhārammaṇā dhammāpi asubhanimitta’’nti. Yonisomanasikarototi. ‘‘Tattha katamo yonisomanasikāro? Anicce anicca’’ntiādinā nayena vuttassa upāyamanasikārassa vasena manasikaroto. Anuppanno ceva kāmacchando nuppajjatīti asamudāgato na samudāgacchati. Uppanno ca kāmacchando pahīyatīti samudāgato ca kāmacchando pañcavidhena pahānena pahīyati.

    ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹੋ, ਅਸੁਭਭਾવਨਾਨੁਯੋਗੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾ, ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ ਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਤਿ। ਦਸવਿਧਞ੍ਹਿ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਭਾવੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਪਿਹਿਤਦ੍વਾਰਸ੍ਸਾਪਿ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਆਲੋਪਾਨਂ ਓਕਾਸੇ ਸਤਿ ਉਦਕਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਯਾਪਨਸੀਲਤਾਯ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਨੋਪਿ। ਤੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ –

    Apica cha dhammā kāmacchandassa pahānāya saṃvattanti – asubhanimittassa uggaho, asubhabhāvanānuyogo, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, kalyāṇamittatā sappāyakathāti. Dasavidhañhi asubhanimittaṃ uggaṇhantassāpi kāmacchando pahīyati, bhāventassāpi, indriyesu pihitadvārassāpi, catunnaṃ pañcannaṃ ālopānaṃ okāse sati udakaṃ pivitvā yāpanasīlatāya bhojane mattaññunopi. Tenetaṃ vuttaṃ –

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ ਆਲੋਪੇ, ਅਭੁਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਪਿવੇ।

    ‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;

    ਅਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ, ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੯੮੩)।

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983);

    ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਿਕਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੇ ਅਸੁਭਭਾવਨਾਰਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਦਸਅਸੁਭਨਿਸ੍ਸਿਤਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਯਪਿ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    Asubhakammikatissattherasadise asubhabhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi kāmacchando pahīyati, ṭhānanisajjādīsu dasaasubhanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā kāmacchandassa pahānāya saṃvattantī’’ti.

    ੧੭. ਸਤ੍ਤਮੇ ਮੇਤ੍ਤਾ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੇਸੁ ਹਿਤਫਰਣਕਾ ਮੇਤ੍ਤਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਨੀવਰਣਾਦੀਹਿ ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਾ ‘‘ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। વਿਸੇਸਤੋ વਾ ਸਬ੍ਬਬ੍ਯਾਪਾਦਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਾ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਮੇਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋਪਿ વਟ੍ਟਤਿ, ‘‘ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਇਧ ਤਿਕਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨવਸੇਨ ਅਪ੍ਪਨਾવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਰੋਤੋਤਿ ਤਂ ਮੇਤ੍ਤਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ વੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣੇਨ ਉਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ।

    17. Sattame mettā cetovimuttīti sabbasattesu hitapharaṇakā mettā. Yasmā pana taṃsampayuttacittaṃ nīvaraṇādīhi paccanīkadhammehi vimuccati, tasmā sā ‘‘cetovimuttī’’ti vuccati. Visesato vā sabbabyāpādapariyuṭṭhānena vimuttattā sā cetovimuttīti veditabbā. Tattha ‘‘mettā’’ti ettāvatā pubbabhāgopi vaṭṭati, ‘‘cetovimuttī’’ti vuttattā pana idha tikacatukkajjhānavasena appanāva adhippetā. Yonisomanasikarototi taṃ mettaṃ cetovimuttiṃ vuttalakkhaṇena upāyamanasikārena manasikarontassa.

    ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਮੇਤ੍ਤਾਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹੋ, ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਨੁਯੋਗੋ, ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਾਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ, ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਬਹੁਲਤਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ, ਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਤਿ। ਓਦਿਸ੍ਸਕਅਨੋਦਿਸ੍ਸਕਦਿਸਾਫਰਣਾਨਞ੍ਹਿ ਅਞ੍ਞਤਰવਸੇਨ ਮੇਤ੍ਤਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਓਧਿਸੋ ਅਨੋਧਿਸੋ ਦਿਸਾਫਰਣવਸੇਨ ਮੇਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ। ‘‘ਤ੍વਂ ਏਤਸ੍ਸ ਕੁਦ੍ਧੋ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸਿ, ਕਿਮਸ੍ਸ ਸੀਲਾਦੀਨਿ ਨਾਸੇਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸਿ, ਨਨੁ ਤ੍વਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮੇਨੇવ ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ? ਪਰਸ੍ਸ ਕੁਜ੍ਝਨਂ ਨਾਮ વੀਤਚ੍ਚਿਤਙ੍ਗਾਰਤਤ੍ਤਅਯਸਲਾਕਗੂਥਾਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਂ ਪਹਰਿਤੁਕਾਮਤਾਸਦਿਸਂ ਹੋਤਿ। ਏਸੋਪਿ ਤવ ਕੁਦ੍ਧੋ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਿਂ ਤੇ ਸੀਲਾਦੀਨਿ ਨਾਸੇਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ? ਏਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮੇਨੇવ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਪਹੇਣਕਂ વਿਯ ਪਟਿવਾਤਂ ਖਿਤ੍ਤਰਜੋਮੁਟ੍ਠਿ વਿਯ ਚ ਏਤਸ੍ਸੇવੇਸ ਕੋਧੋ ਮਤ੍ਥਕੇ ਪਤਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੋਪਿ, ਉਭਯਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੇ ਠਿਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਅਸ੍ਸਗੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੇ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਰਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਮੇਤ੍ਤਾਨਿਸ੍ਸਿਤਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਯਪਿ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸੇਸਮਿਧ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁ ਚ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, વਿਸੇਸਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਨ વਕ੍ਖਾਮਾਤਿ।

    Apica cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattanti – mettānimittassa uggaho, mettābhāvanānuyogo, kammassakatāpaccavekkhaṇā, paṭisaṅkhānabahulatā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Odissakaanodissakadisāpharaṇānañhi aññataravasena mettaṃ uggaṇhantassāpi byāpādo pahīyati, odhiso anodhiso disāpharaṇavasena mettaṃ bhāventassāpi. ‘‘Tvaṃ etassa kuddho kiṃ karissasi, kimassa sīlādīni nāsetuṃ sakkhissasi, nanu tvaṃ attano kammena āgantvā attano kammeneva gamissasi? Parassa kujjhanaṃ nāma vītaccitaṅgāratattaayasalākagūthādīni gahetvā paraṃ paharitukāmatāsadisaṃ hoti. Esopi tava kuddho kiṃ karissati, kiṃ te sīlādīni nāsetuṃ sakkhissati? Esa attano kammena āgantvā attano kammeneva gamissati, appaṭicchitapaheṇakaṃ viya paṭivātaṃ khittarajomuṭṭhi viya ca etassevesa kodho matthake patissatī’’ti evaṃ attano ca parassa ca kammassakataṃ paccavekkhatopi, ubhayakammassakataṃ paccavekkhitvā paṭisaṅkhāne ṭhitassāpi, assaguttattherasadise mettābhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi byāpādo pahīyati, ṭhānanisajjādīsu mettānissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattantī’’ti. Sesamidha ito paresu ca vuttanayeneva veditabbaṃ, visesamattameva pana vakkhāmāti.

    ੧੮. ਅਟ੍ਠਮੇ ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੂਆਦੀਸੁ ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੁ ਨਾਮ ਪਠਮਾਰਮ੍ਭવੀਰਿਯਂ। ਨਿਕ੍ਕਮਧਾਤੁ ਨਾਮ ਕੋਸਜ੍ਜਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤਤੋ ਬਲવਤਰਂ। ਪਰਕ੍ਕਮਧਾਤੁ ਨਾਮ ਪਰਂ ਪਰਂ ਠਾਨਂ ਅਕ੍ਕਮਨਤੋ ਤਤੋਪਿ ਬਲવਤਰਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਆਰਮ੍ਭੋ ਚੇਤਸੋ ਕਾਮਾਨਂ ਪਨੂਦਨਾਯ, ਨਿਕ੍ਕਮੋ ਚੇਤਸੋ ਪਲਿਘੁਗ੍ਘਾਟਨਾਯ, ਪਰਕ੍ਕਮੋ ਚੇਤਸੋ ਬਨ੍ਧਨਚ੍ਛੇਦਨਾਯਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਤੀਹਿ ਪੇਤੇਹਿ ਅਧਿਮਤ੍ਤવੀਰਿਯਮੇવ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    18. Aṭṭhame ārambhadhātūādīsu ārambhadhātu nāma paṭhamārambhavīriyaṃ. Nikkamadhātu nāma kosajjato nikkhantattā tato balavataraṃ. Parakkamadhātu nāma paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavataraṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘ārambho cetaso kāmānaṃ panūdanāya, nikkamo cetaso palighugghāṭanāya, parakkamo cetaso bandhanacchedanāyā’’ti vatvā ‘‘tīhi petehi adhimattavīriyameva kathita’’nti vuttaṃ.

    ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣવੀਰਿਯਸ੍ਸ ਚੇવ ਪਗ੍ਗਹਿਤવੀਰਿਯਸ੍ਸ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਚਤੁਦੋਸਾਪਗਤਂ વੀਰਿਯਂ ਆਰਦ੍ਧਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਚ ਅਤਿਲੀਨਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਅਤਿਪਗ੍ਗਹਿਤਂ, ਨ ਚ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਂਖਿਤ੍ਤਂ, ਨ ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਤਦੇਤਂ ਦੁવਿਧਂ ਹੋਤਿ – ਕਾਯਿਕਂ, ਚੇਤਸਿਕਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦਿવਸਂ ਚਙ੍ਕਮੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਆવਰਣੀਯੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤੀ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੫੧੯) ਏવਂ ਰਤ੍ਤਿਦਿવਸਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਾਯੇਨ ਘਟੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾਯਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕવੀਰਿਯਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਨ ਤਾવਾਹਂ ਇਤੋ ਲੇਣਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਨ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਓਕਾਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ વਾ, ‘‘ਨ ਤਾવਾਹਂ ਇਮਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਨਿਸਜ੍ਜਾਦਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ વਾ ਮਾਨਸਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਘਟੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾਯਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਇਧ વਟ੍ਟਤਿ। ਦੁવਿਧੇਨਾਪਿ ਹਿ ਇਮਿਨਾ વੀਰਿਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚੇવ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯਤਿ ਮਿਲਕ੍ਖਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਯ, ਗਾਮਨ੍ਤਪਬ੍ਭਾਰવਾਸਿਮਹਾਸੀવਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਯ, ਪੀਤਿਮਲ੍ਲਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਯ, ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਯਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਯ ਚ। ਏਤੇਸੁ ਹਿ ਪੁਰਿਮਾ ਤਯੋ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਏવਰੂਪਾ ਕਾਯਿਕવੀਰਿਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਾ, ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਯਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਏવਰੂਪਾ ਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਾ, ਉਚ੍ਚਾવਾਲੁਕવਾਸੀ ਮਹਾਨਾਗਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨ ਦ੍વੀਹਿਪਿ વੀਰਿਯੇਹਿ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋવ। ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਏਕਂ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਚਙ੍ਕਮਤਿ, ਏਕਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏਕਂ ਨਿਸੀਦਤਿ, ਏਕਂ ਨਿਪਜ੍ਜਤਿ। ਮਹਾਥੇਰਸ੍ਸ ਏਕਇਰਿਯਾਪਥੋਪਿ ਅਸਪ੍ਪਾਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਸਤ੍ਤਾਹੇ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ।

    Āraddhavīriyassāti paripuṇṇavīriyassa ceva paggahitavīriyassa ca. Tattha catudosāpagataṃ vīriyaṃ āraddhanti veditabbaṃ. Na ca atilīnaṃ hoti, na ca atipaggahitaṃ, na ca ajjhattaṃ saṃkhittaṃ, na ca bahiddhā vikkhittaṃ. Tadetaṃ duvidhaṃ hoti – kāyikaṃ, cetasikañca. Tattha ‘‘idha bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetī’’ti (vibha. 519) evaṃ rattidivasassa pañca koṭṭhāse kāyena ghaṭentassa vāyamantassa kāyikavīriyaṃ veditabbaṃ. ‘‘Na tāvāhaṃ ito leṇā nikkhamissāmi, yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccatī’’ti evaṃ okāsaparicchedena vā, ‘‘na tāvāhaṃ imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmī’’ti evaṃ nisajjādiparicchedena vā mānasaṃ bandhitvā ghaṭentassa vāyamantassa cetasikavīriyaṃ veditabbaṃ. Tadubhayampi idha vaṭṭati. Duvidhenāpi hi iminā vīriyena āraddhavīriyassa anuppannañceva thinamiddhaṃ nuppajjati, uppannañca thinamiddhaṃ pahīyati milakkhatissattherassa viya, gāmantapabbhāravāsimahāsīvattherassa viya, pītimallakattherassa viya, kuṭumbiyaputtatissattherassa viya ca. Etesu hi purimā tayo aññe ca evarūpā kāyikavīriyena āraddhavīriyā, kuṭumbiyaputtatissatthero aññe ca evarūpā cetasikavīriyena āraddhavīriyā, uccāvālukavāsī mahānāgatthero pana dvīhipi vīriyehi āraddhavīriyova. Thero kira ekaṃ sattāhaṃ caṅkamati, ekaṃ tiṭṭhati, ekaṃ nisīdati, ekaṃ nipajjati. Mahātherassa ekairiyāpathopi asappāyo nāma natthi, catutthe sattāhe vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahatte patiṭṭhāsi.

    ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਅਤਿਭੋਜਨੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੋ, ਇਰਿਯਾਪਥਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਨਤਾ, ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰੋ, ਅਬ੍ਭੋਕਾਸવਾਸੋ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ, ਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਤਿ। ਆਹਰਹਤ੍ਥਕ-ਭੁਤ੍ਤવਮਿਤਕ-ਤਤ੍ਰવਟ੍ਟਕ-ਅਲਂਸਾਟਕ-ਕਾਕਮਾਸਕ-ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਯੋ વਿਯ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਦਿવਾਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਹਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤੋ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਮਹਾਹਤ੍ਥੀ વਿਯ ਓਤ੍ਥਰਨ੍ਤਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਚਤੁਪਞ੍ਚਆਲੋਪਓਕਾਸਂ ਪਨ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਯਾਪਨਸੀਲਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਤਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਂ ਅਤਿਭੋਜਨੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਇਰਿਯਾਪਥੇ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਚਨ੍ਦਾਲੋਕਦੀਪਾਲੋਕਉਕ੍ਕਾਲੋਕੇ ਦਿવਾ ਸੂਰਿਯਾਲੋਕਂ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ , ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੇ ਪਹੀਨਥਿਨਮਿਦ੍ਧੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯਤਿ, ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਧੁਤਙ੍ਗਨਿਸ੍ਸਿਤਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਯਪਿ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    Apica cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattanti – atibhojane nimittaggāho, iriyāpathasamparivattanatā, ālokasaññāmanasikāro, abbhokāsavāso, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Āharahatthaka-bhuttavamitaka-tatravaṭṭaka-alaṃsāṭaka-kākamāsaka-brāhmaṇādayo viya bhojanaṃ bhuñjitvā rattiṭṭhānadivāṭṭhāne nisinnassa hi samaṇadhammaṃ karoto thinamiddhaṃ mahāhatthī viya ottharantaṃ āgacchati, catupañcaālopaokāsaṃ pana ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā yāpanasīlassa bhikkhuno taṃ na hotīti evaṃ atibhojane nimittaṃ gaṇhantassāpi thinamiddhaṃ pahīyati. Yasmiṃ iriyāpathe thinamiddhaṃ okkamati, tato aññaṃ parivattentassāpi, rattiṃ candālokadīpālokaukkāloke divā sūriyālokaṃ manasikarontassāpi , abbhokāse vasantassāpi, mahākassapattherasadise pahīnathinamiddhe kalyāṇamitte sevantassāpi thinamiddhaṃ pahīyati, ṭhānanisajjādīsu dhutaṅganissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattantī’’ti.

    ੧੯. ਨવਮੇ વੂਪਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਝਾਨੇਨ વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਾ વੂਪਸਮਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ।

    19. Navame vūpasantacittassāti jhānena vā vipassanāya vā vūpasamitacittassa.

    ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਤਾ, ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਕਤਾ, વਿਨਯੇ ਪਕਤਞ੍ਞੁਤਾ, વੁਦ੍ਧਸੇવਿਤਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ, ਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਤਿ। ਬਾਹੁਸਚ੍ਚੇਨਾਪਿ ਹਿ ਏਕਂ વਾ ਦ੍વੇ વਾ ਤਯੋ વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾ ਪਞ੍ਚ વਾ ਨਿਕਾਯੇ ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਚ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਚ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਪਹੀਯਤਿ, ਕਪ੍ਪਿਯਾਕਪ੍ਪਿਯਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਬਹੁਲਸ੍ਸਾਪਿ, વਿਨਯਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਂ ਚਿਣ੍ਣવਸੀਭਾવਤਾਯ ਪਕਤਞ੍ਞੁਨੋਪਿ, વੁਡ੍ਢੇ ਮਹਲ੍ਲਕਤ੍ਥੇਰੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੇ વਿਨਯਧਰੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਪਹੀਯਤਿ, ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਕਪ੍ਪਿਯਾਕਪ੍ਪਿਯਨਿਸ੍ਸਿਤਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਯਪਿ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    Apica cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattanti – bahussutatā, paripucchakatā, vinaye pakataññutā, vuddhasevitā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Bāhusaccenāpi hi ekaṃ vā dve vā tayo vā cattāro vā pañca vā nikāye pāḷivasena ca atthavasena ca uggaṇhantassāpi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati, kappiyākappiyaparipucchābahulassāpi, vinayapaññattiyaṃ ciṇṇavasībhāvatāya pakataññunopi, vuḍḍhe mahallakatthere upasaṅkamantassāpi, upālittherasadise vinayadhare kalyāṇamitte sevantassāpi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati, ṭhānanisajjādīsu kappiyākappiyanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattantī’’ti.

    ੨੦. ਦਸਮੇ ਯੋਨਿਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨਸਿਕਰੋਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਉਪਾਯਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ।

    20. Dasame yoniso, bhikkhave, manasikarototi vuttanayeneva upāyato manasikarontassa.

    ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਤਾ, ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਕਤਾ, વਿਨਯੇ ਪਕਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਬਹੁਲਤਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ, ਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਤਿ। ਬਹੁਸਚ੍ਚੇਨਾਪਿ ਹਿ ਏਕਂ વਾ…ਪੇ॰… ਪਞ੍ਚ વਾ ਨਿਕਾਯੇ ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਚ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਚ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਪਹੀਯਤਿ, ਤੀਣਿ ਰਤਨਾਨਿ ਆਰਬ੍ਭ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਬਹੁਲਸ੍ਸਾਪਿ, વਿਨਯੇ ਚਿਣ੍ਣવਸੀਭਾવਸ੍ਸਾਪਿ, ਤੀਸੁ ਰਤਨੇਸੁ ਓਕਪ੍ਪਨਿਯਸਦ੍ਧਾਸਙ੍ਖਾਤਅਧਿਮੋਕ੍ਖਬਹੁਲਸ੍ਸਾਪਿ, ਸਦ੍ਧਾਧਿਮੁਤ੍ਤੇ વਕ੍ਕਲਿਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਪਹੀਯਤਿ, ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਤਿਣ੍ਣਂ ਰਤਨਾਨਂ ਗੁਣਨਿਸ੍ਸਿਤਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਯਪਿ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਛ ਧਮ੍ਮਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨવਗ੍ਗੇ વਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ।

    Apica cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattanti – bahussutatā, paripucchakatā, vinaye pakataññutā, adhimokkhabahulatā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Bahusaccenāpi hi ekaṃ vā…pe… pañca vā nikāye pāḷivasena ca atthavasena ca uggaṇhantassāpi vicikicchā pahīyati, tīṇi ratanāni ārabbha paripucchābahulassāpi, vinaye ciṇṇavasībhāvassāpi, tīsu ratanesu okappaniyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassāpi, saddhādhimutte vakkalittherasadise kalyāṇamitte sevantassāpi vicikicchā pahīyati, ṭhānanisajjādīsu tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattantī’’ti. Imasmiṃ nīvaraṇappahānavagge vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti.

    ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ।

    Nīvaraṇappahānavaggavaṇṇanā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੨. ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨવਗ੍ਗੋ • 2. Nīvaraṇappahānavaggo

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ੨. ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 2. Nīvaraṇappahānavaggavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact