| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
නොඋපාදාභාජනීයකථාවණ්‌ණනා
Noupādābhājanīyakathāvaṇṇanā
646. න උපාදියතෙවාති න නිස්‌සයති එව, කින්‌තු නිස්‌සයති ච නිස්‌සීයති චාති අත්‌ථො.
646. Na upādiyatevāti na nissayati eva, kintu nissayati ca nissīyati cāti attho.
647. පුරිමා පනාති පඤ්‌චවිධසඞ්‌ගහෙ පථවීධාතුආපොධාතුතෙජොධාතුවායොධාතූනං පුරිමුද්‌දෙසවසෙන වුත්‌තං. ඵොට්‌ඨබ්‌බායතනනිද්‌දෙසෙ වා වුත්‌තානං පථවීධාතුආදීනං පුරිමා උද්‌දෙසෙ වුත්‌තා ආපොධාතූති අධිප්‌පායො, වුත්‌තස්‌ස වා ඵොට්‌ඨබ්‌බායතනස්‌ස අතීතතාය පච්‌ඡිමතා, අනාගතතාය ච ආපොධාතුයා පුරිමතා වුත්‌තාති දට්‌ඨබ්‌බා. ආයූති ජීවිතින්‌ද්‍රියං. කම්‌මජතෙජං උස්‌මා. යං කිඤ්‌චි ධාතුං…පෙ.… එකප්‌පහාරෙන නුප්‌පජ්‌ජතීති එකස්‌මිං ඛණෙ අනෙකාසු පථවීසු ආපාථගතාසු තාසු තාසු සහ නුප්‌පජ්‌ජති, තථා තෙජවායූසු චාති අත්‌ථො. අනෙකෙසු ආරම්‌මණෙසු සන්‌නිපතිතෙසු ආභුජිතවසෙන ආරම්‌මණපසාදාධිමත්‌තතාවසෙන ච පඨමං කත්‌ථචි උප්‌පත්‌ති දස්‌සිතා, අඤ්‌ඤත්‌ථ ච පන උප්‌පත්‌ති අත්‌ථි එව. සායං ආරම්‌මණතො ආරම්‌මණන්‌තරසඞ්‌කන්‌ති යෙන උපායෙන හොති, තස්‌ස විජානනත්‌ථං පුච්‌ඡති ‘‘කථං පන චිත්‌තස්‌ස ආරම්‌මණතො සඞ්‌කන්‌ති හොතී’’ති.
647. Purimā panāti pañcavidhasaṅgahe pathavīdhātuāpodhātutejodhātuvāyodhātūnaṃ purimuddesavasena vuttaṃ. Phoṭṭhabbāyatananiddese vā vuttānaṃ pathavīdhātuādīnaṃ purimā uddese vuttā āpodhātūti adhippāyo, vuttassa vā phoṭṭhabbāyatanassa atītatāya pacchimatā, anāgatatāya ca āpodhātuyā purimatā vuttāti daṭṭhabbā. Āyūti jīvitindriyaṃ. Kammajatejaṃ usmā. Yaṃ kiñci dhātuṃ…pe… ekappahārena nuppajjatīti ekasmiṃ khaṇe anekāsu pathavīsu āpāthagatāsu tāsu tāsu saha nuppajjati, tathā tejavāyūsu cāti attho. Anekesu ārammaṇesu sannipatitesu ābhujitavasena ārammaṇapasādādhimattatāvasena ca paṭhamaṃ katthaci uppatti dassitā, aññattha ca pana uppatti atthi eva. Sāyaṃ ārammaṇato ārammaṇantarasaṅkanti yena upāyena hoti, tassa vijānanatthaṃ pucchati ‘‘kathaṃ pana cittassa ārammaṇato saṅkanti hotī’’ti.
651. අයපිණ්‌ඩිආදීසු පථවීධාතු තාදිසාය ආපොධාතුයා අනාබද්‌ධා සන්‌තී විසරෙය්‍ය, තස්‌මා ‘‘තානි ආපොධාතු ආබන්‌ධිත්‌වා බද්‌ධානි කරොතී’’ති වුත්‌තං. යථා හි යුත්‌තප්‌පමාණං උදකං පංසුචුණ්‌ණානි ආබන්‌ධිත්‌වා මත්‌තිකාපිණ්‌ඩං කත්‌වා ඨපෙති, එවං අයොපිණ්‌ඩිආදීසුපි තදනුරූපපච්‌චයෙහි තත්‌ථෙව උප්‌පන්‌නා ආපොධාතු තථා ආබන්‌ධිත්‌වා ඨපෙතීති දට්‌ඨබ්‌බා.
651. Ayapiṇḍiādīsu pathavīdhātu tādisāya āpodhātuyā anābaddhā santī visareyya, tasmā ‘‘tāni āpodhātu ābandhitvā baddhāni karotī’’ti vuttaṃ. Yathā hi yuttappamāṇaṃ udakaṃ paṃsucuṇṇāni ābandhitvā mattikāpiṇḍaṃ katvā ṭhapeti, evaṃ ayopiṇḍiādīsupi tadanurūpapaccayehi tattheva uppannā āpodhātu tathā ābandhitvā ṭhapetīti daṭṭhabbā.
අඵුසිත්‌වා පතිට්‌ඨා හොතීති ආපොධාතුයා අඵොට්‌ඨබ්‌බභාවතො වුත්‌තං, තථා ‘‘අඵුසිත්‌වාව ආබන්‌ධතී’’ති. න හි යථා ඵොට්‌ඨබ්‌බධාතූනං ඵොට්‌ඨබ්‌බභාවෙන අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤනිස්‌සයතා, එවං ඵොට්‌ඨබ්‌බාඵොට්‌ඨබ්‌බධාතූනං හොතීති අධිප්‌පායො වෙදිතබ්‌බො. අවිනිබ්‌භොගවුත්‌තීසු හි භූතෙසු අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤනිස්‌සයතා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤපච්‌චයභූතෙසු න සක්‌කා නිවාරෙතුං, නාපි සහජාතෙසු අවිනිබ්‌භොගතාය එකීභූතෙසු ඵුසනාඵුසනානි විචාරෙතුං යුත්‌තානීති. න උණ්‌හා හුත්‌වා ඣායතීති තෙජොසභාවතංයෙව පටික්‌ඛිපති, න සීතත්‌තං අනුජානාති, තෙජොසභාවපටික්‌ඛෙපෙනෙව ච සීතත්‌තඤ්‌ච පටික්‌ඛිත්‌තං හොති. තෙජො එව හි සීතං හිමපාතසමයාදීසු සීතස්‌ස පරිපාචකතාදස්‌සනතො, සීතුණ්‌හානඤ්‌ච අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤපටිපක්‌ඛභාවතො උණ්‌හෙන සහ න සීතං භූතන්‌තරං පවත්‌තතීති යුජ්‌ජති. උණ්‌හකලාපෙ පන සීතස්‌ස අප්‌පවත්‌ති සීතකලාපෙ ච උණ්‌හස්‌ස ද්‌වින්‌නං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤපටිපක්‌ඛත්‌තා තෙජොවිසෙසභාවෙ යුජ්‌ජතීති. භාවඤ්‌ඤථත්‌තන්‌ති ඛරානං ගුළාදීනං දවතා මුදුතා රසාදීනඤ්‌ච දවානං ඛරතා පච්‌චයවිසෙසෙහි ඔමත්‌තාධිමත්‌තපථවීධාතුආදිකානං උප්‌පත්‌ති. ලක්‌ඛණඤ්‌ඤථත්‌තං කක්‌ඛළාදිලක්‌ඛණවිජහනං, තං එතෙසං න හොති, ඔමත්‌තාධිමත්‌තතාසඞ්‌ඛාතං භාවඤ්‌ඤථත්‌තංයෙව හොතීති අත්‌ථො.
Aphusitvā patiṭṭhā hotīti āpodhātuyā aphoṭṭhabbabhāvato vuttaṃ, tathā ‘‘aphusitvāva ābandhatī’’ti. Na hi yathā phoṭṭhabbadhātūnaṃ phoṭṭhabbabhāvena aññamaññanissayatā, evaṃ phoṭṭhabbāphoṭṭhabbadhātūnaṃ hotīti adhippāyo veditabbo. Avinibbhogavuttīsu hi bhūtesu aññamaññanissayatā aññamaññapaccayabhūtesu na sakkā nivāretuṃ, nāpi sahajātesu avinibbhogatāya ekībhūtesu phusanāphusanāni vicāretuṃ yuttānīti. Na uṇhā hutvā jhāyatīti tejosabhāvataṃyeva paṭikkhipati, na sītattaṃ anujānāti, tejosabhāvapaṭikkhepeneva ca sītattañca paṭikkhittaṃ hoti. Tejo eva hi sītaṃ himapātasamayādīsu sītassa paripācakatādassanato, sītuṇhānañca aññamaññapaṭipakkhabhāvato uṇhena saha na sītaṃ bhūtantaraṃ pavattatīti yujjati. Uṇhakalāpe pana sītassa appavatti sītakalāpe ca uṇhassa dvinnaṃ aññamaññapaṭipakkhattā tejovisesabhāve yujjatīti. Bhāvaññathattanti kharānaṃ guḷādīnaṃ davatā mudutā rasādīnañca davānaṃ kharatā paccayavisesehi omattādhimattapathavīdhātuādikānaṃ uppatti. Lakkhaṇaññathattaṃ kakkhaḷādilakkhaṇavijahanaṃ, taṃ etesaṃ na hoti, omattādhimattatāsaṅkhātaṃ bhāvaññathattaṃyeva hotīti attho.
652. අනුපාදින්‌නාදීනංයෙවාති එකන්‌තඅනුපාදින්‌නඑකන්‌තනචිත්‌තසමුට්‌ඨානාදීනං නිද්‌දෙසෙසු ගහණෙසු ගහිතාති අත්‌ථො. යං වා පනඤ්‌ඤම්‌පීති පන වචනෙන පුරිමානම්‌පි නකම්‌මස්‌සකතත්‌තාභාවාදිකං දීපෙති. තා හි අනුපාදින්‌නාදිනකම්‌මස්‌සකතත්‌තාදිවචනානං සමානත්‌ථත්‌තා එකෙන අවත්‌තබ්‌බත්‌තෙ ඉතරෙනපි අවත්‌තබ්‌බා සියුං, වත්‌තබ්‌බත්‌තෙ වා වත්‌තබ්‌බා. තස්‌මා එකන්‌තාකම්‌මජාදීස්‌වෙව ගහෙතබ්‌බත්‌තා තා අනෙකන්‌තෙසු න ගහිතාති දට්‌ඨබ්‌බා.
652. Anupādinnādīnaṃyevāti ekantaanupādinnaekantanacittasamuṭṭhānādīnaṃ niddesesu gahaṇesu gahitāti attho. Yaṃ vā panaññampīti pana vacanena purimānampi nakammassakatattābhāvādikaṃ dīpeti. Tā hi anupādinnādinakammassakatattādivacanānaṃ samānatthattā ekena avattabbatte itarenapi avattabbā siyuṃ, vattabbatte vā vattabbā. Tasmā ekantākammajādīsveva gahetabbattā tā anekantesu na gahitāti daṭṭhabbā.
666. එකන්‌ත …පෙ.… පඤ්‌ඤායති තෙසං විකාරත්‌තා, අනිප්‌ඵන්‌නත්‌තා පන තස්‌ස උප්‌පාදො න කෙනචි සක්‌කා වත්‌තුන්‌ති අධිප්‌පායො.
666. Ekanta…pe… paññāyati tesaṃ vikārattā, anipphannattā pana tassa uppādo na kenaci sakkā vattunti adhippāyo.
දුකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dukaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / රූපවිභත්‌ති • Rūpavibhatti
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / උපාදාභාජනීයකථා • Upādābhājanīyakathā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / නොඋපාදාභාජනීයකථාවණ්‌ණනා • Noupādābhājanīyakathāvaṇṇanā
