| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
२. ओमसवाद सिक्खापदं
2. Omasavāda sikkhāpadaṃ
१२. दुतिये मसधातु विज्झनत्थे पवत्तति ‘‘ओमट्ठं उम्मट्ठ’’न्तिआदीसु (सं॰ नि॰ अट्ठ॰ १.१.२१) वियाति दस्सेन्तो आह ‘‘ओमसन्तीति ओविज्झन्ती’’ति।
12. Dutiye masadhātu vijjhanatthe pavattati ‘‘omaṭṭhaṃ ummaṭṭha’’ntiādīsu (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.21) viyāti dassento āha ‘‘omasantīti ovijjhantī’’ti.
१३. ‘‘इदं वत्थु’’न्ति पदं ‘‘आहरी’’ति पदे कम्मं। नन्दितब्बोति नन्दो वण्णबलादि, सो एतस्सत्थीति नन्दी। विसालानि महन्तानि विसाणानि एतस्सत्थीति विसालो, नन्दी च सो विसालो चेति नन्दिविसालोति वचनत्थं दस्सेति ‘‘नन्दिविसालो नामा’’तिआदिना। सोति नन्दिविसालो, ‘‘आहा’’ति पदे कत्ता। तत्थेवाति युञ्जितट्ठानेयेव। अहेतुकपटिसन्धिकालेपीति पि-सद्दो अनुग्गहत्थवाचको, पगेव द्विहेतुक तिहेतुक पटिसन्धिकालेति अत्थो। ‘‘तेन चा’’ति चकारस्स अवुत्तसम्पिण्डनत्थत्ता ‘‘अत्तनो कम्मेन चा’’ति अत्थं सम्पिण्डेतीति आह ‘‘अत्तनो कम्मेन चा’’ति। अत्तनोति नन्दिविसालस्स।
13. ‘‘Idaṃ vatthu’’nti padaṃ ‘‘āharī’’ti pade kammaṃ. Nanditabboti nando vaṇṇabalādi, so etassatthīti nandī. Visālāni mahantāni visāṇāni etassatthīti visālo, nandī ca so visālo ceti nandivisāloti vacanatthaṃ dasseti ‘‘nandivisālo nāmā’’tiādinā. Soti nandivisālo, ‘‘āhā’’ti pade kattā. Tatthevāti yuñjitaṭṭhāneyeva. Ahetukapaṭisandhikālepīti pi-saddo anuggahatthavācako, pageva dvihetuka tihetuka paṭisandhikāleti attho. ‘‘Tena cā’’ti cakārassa avuttasampiṇḍanatthattā ‘‘attano kammena cā’’ti atthaṃ sampiṇḍetīti āha ‘‘attano kammena cā’’ti. Attanoti nandivisālassa.
१५. एत्थाति एतिस्सं पदभाजनियं, ‘‘आहा’’ति पदे आधारो। ‘‘यस्मा’’ति पदं विभजितुकामो’’ति पदे हेतु। अट्ठुप्पत्तियंयेव ‘‘हीनेनापी’’ति वत्वा पदभाजनियं अवुत्तत्ता इदं वुत्तन्ति दट्ठब्बं। वेणुकारजातीति विलीवकारजाति। नेसादजातीति एत्थ केवट्टजातिपि सङ्गहिता।
15.Etthāti etissaṃ padabhājaniyaṃ, ‘‘āhā’’ti pade ādhāro. ‘‘Yasmā’’ti padaṃ vibhajitukāmo’’ti pade hetu. Aṭṭhuppattiyaṃyeva ‘‘hīnenāpī’’ti vatvā padabhājaniyaṃ avuttattā idaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Veṇukārajātīti vilīvakārajāti. Nesādajātīti ettha kevaṭṭajātipi saṅgahitā.
पु वुच्चति करीसं, तं कुसति अपनेतीति पुक्कुसो। पुप्फं वुच्चति करीसं, कुसुमं वा, तं छड्डेतीति पुप्फछड्डको।
Pu vuccati karīsaṃ, taṃ kusati apanetīti pukkuso. Pupphaṃ vuccati karīsaṃ, kusumaṃ vā, taṃ chaḍḍetīti pupphachaḍḍako.
कुटति छिन्दतीति कोट्ठो, सोयेव कोट्ठको। यकारभकारे एकतो योजेत्वा ‘‘यभा’’ति यो अक्कोसो अत्थि, एसो हीनो नाम अक्कोसोति योजना।
Kuṭati chindatīti koṭṭho, soyeva koṭṭhako. Yakārabhakāre ekato yojetvā ‘‘yabhā’’ti yo akkoso atthi, eso hīno nāma akkosoti yojanā.
१६. सब्बपदेसूति नामादीसु सब्बपदेसु। एत्थाति इमस्मिं सिक्खापदे। अलिकन्ति असच्चं, मिच्छावाचन्ति सम्बन्धो। योपि वदतीति योजना।
16.Sabbapadesūti nāmādīsu sabbapadesu. Etthāti imasmiṃ sikkhāpade. Alikanti asaccaṃ, micchāvācanti sambandho. Yopi vadatīti yojanā.
२६. परिहरित्वाति परिमुखं कथनं अपनेत्वा। दवं परिहासं कामेतीति दवकामो, तस्स भावो दवकम्यं, तंयेव दवकम्यता। अनुपसम्पन्नन्ति एत्थ अकारस्स सदिसत्थमग्गहेत्वा अञ्ञत्थोव गहेतब्बोति आह ‘‘ठपेत्वा भिक्खु’’न्तिआदि। यदि हि सदिसत्थो भवेय्य, सामणेरोव अनुपसम्पन्नो नाम सिया सण्ठानेन च पुरिसभावेन च सदिसत्ता, तस्मा अञ्ञत्थोव गहेतब्बोति दट्ठब्बं। सब्बसत्ताति एत्थ सब्बसद्दो अनवसेसत्थो मनुस्से उपादाय वचनत्थजाननाजाननपकतिकानं सब्बसत्तानम्पि गहितत्ता।
26.Pariharitvāti parimukhaṃ kathanaṃ apanetvā. Davaṃ parihāsaṃ kāmetīti davakāmo, tassa bhāvo davakamyaṃ, taṃyeva davakamyatā. Anupasampannanti ettha akārassa sadisatthamaggahetvā aññatthova gahetabboti āha ‘‘ṭhapetvā bhikkhu’’ntiādi. Yadi hi sadisattho bhaveyya, sāmaṇerova anupasampanno nāma siyā saṇṭhānena ca purisabhāvena ca sadisattā, tasmā aññatthova gahetabboti daṭṭhabbaṃ. Sabbasattāti ettha sabbasaddo anavasesattho manusse upādāya vacanatthajānanājānanapakatikānaṃ sabbasattānampi gahitattā.
३५. अत्थपुरेक्खारो नामाति वेदितब्बोति सम्बन्धो। सिक्खापदमपेक्खिय नपुंसकलिङ्गवसेन ‘‘किरिय’’न्तिआदि वुत्तं। आपत्तिमपेक्खिय इत्थिलिङ्गवसेन ‘‘किरिया’’तिआदि वुत्तं। वज्जकम्मसद्दा सिक्खापदमपेक्खन्तापि आपत्ति, मपेक्खन्तापि नियतनपुंसकलिङ्गत्ता नपुंसकायेव, तस्मा ते द्वे आपत्तिट्ठाने न वुत्ताति दट्ठब्बन्ति। दुतियं।
35. Atthapurekkhāro nāmāti veditabboti sambandho. Sikkhāpadamapekkhiya napuṃsakaliṅgavasena ‘‘kiriya’’ntiādi vuttaṃ. Āpattimapekkhiya itthiliṅgavasena ‘‘kiriyā’’tiādi vuttaṃ. Vajjakammasaddā sikkhāpadamapekkhantāpi āpatti, mapekkhantāpi niyatanapuṃsakaliṅgattā napuṃsakāyeva, tasmā te dve āpattiṭṭhāne na vuttāti daṭṭhabbanti. Dutiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १. मुसावादवग्गो • 1. Musāvādavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / २. ओमसवादसिक्खापदवण्णना • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / २. ओमसवादसिक्खापदवण्णना • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / २. ओमसवादसिक्खापदवण्णना • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / २. ओमसवादसिक्खापदवण्णना • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
