| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
२. ओमसवादसिक्खापदवण्णना
2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
१२. दुतियसिक्खापदे ओमसन्तीति ओविज्झन्ति। खुंसेन्तीति अक्कोसन्ति। वम्भेन्तीति पधंसेन्ति।
12. Dutiyasikkhāpade omasantīti ovijjhanti. Khuṃsentīti akkosanti. Vambhentīti padhaṃsenti.
१३. भूतपुब्बन्ति इदं वत्थुं भगवा ओमसवादगरहणत्थं आहरि। नन्दिविसालो नामाति नन्दीति तस्स बलीबद्दस्स नामं, विसाणानि पनस्स विसालानि, तस्मा ‘‘नन्दिविसालो’’ति वुच्चति। बोधिसत्तो तेन समयेन नन्दिविसालो नाम होति। ब्राह्मणो तं यागुभत्तादीहि अतिविय पोसेसि। अथ सो ब्राह्मणं अनुकम्पमानो ‘‘गच्छ त्व’’न्तिआदिमाह। तत्थेव अट्ठासीति अहेतुकपटिसन्धिकालेपि परखुंसनं अमनापतोयेव पच्चेसि, तस्मा ब्राह्मणस्स दोसं दस्सेतुकामो अट्ठासि। सकटसतं अतिबद्धं पवट्टेसीति पटिपाटिया ठपेत्वा हेट्ठारुक्खे दत्वा एकाबद्धं कत्वा मुग्गमासवालुकादीहि पुण्णं सकटसतं पवट्टेन्तो, किञ्चापि पुब्बे पतिट्ठितारप्पदेसं पुन अरे पत्ते पवट्टितं होति, बोधिसत्तो पन पुरिमसकटेन पतिट्ठितट्ठाने पच्छिमसकटं पतिट्ठापेतुं सकटसतप्पमाणं पदेसं पवट्टेसि। बोधिसत्तानञ्हि सिथिलकरणं नाम नत्थि। तेन चत्तमनो अहूति तेन ब्राह्मणस्स धनलाभेन अत्तनो कम्मेन च सो नन्दिविसालो अत्तमनो अहोसि।
13.Bhūtapubbanti idaṃ vatthuṃ bhagavā omasavādagarahaṇatthaṃ āhari. Nandivisālo nāmāti nandīti tassa balībaddassa nāmaṃ, visāṇāni panassa visālāni, tasmā ‘‘nandivisālo’’ti vuccati. Bodhisatto tena samayena nandivisālo nāma hoti. Brāhmaṇo taṃ yāgubhattādīhi ativiya posesi. Atha so brāhmaṇaṃ anukampamāno ‘‘gaccha tva’’ntiādimāha. Tattheva aṭṭhāsīti ahetukapaṭisandhikālepi parakhuṃsanaṃ amanāpatoyeva paccesi, tasmā brāhmaṇassa dosaṃ dassetukāmo aṭṭhāsi. Sakaṭasataṃ atibaddhaṃ pavaṭṭesīti paṭipāṭiyā ṭhapetvā heṭṭhārukkhe datvā ekābaddhaṃ katvā muggamāsavālukādīhi puṇṇaṃ sakaṭasataṃ pavaṭṭento, kiñcāpi pubbe patiṭṭhitārappadesaṃ puna are patte pavaṭṭitaṃ hoti, bodhisatto pana purimasakaṭena patiṭṭhitaṭṭhāne pacchimasakaṭaṃ patiṭṭhāpetuṃ sakaṭasatappamāṇaṃ padesaṃ pavaṭṭesi. Bodhisattānañhi sithilakaraṇaṃ nāma natthi. Tena cattamano ahūti tena brāhmaṇassa dhanalābhena attano kammena ca so nandivisālo attamano ahosi.
१५. अक्कोसेनपीति एत्थ पन यस्मा परतो ‘‘द्वे अक्कोसा – हीनो च अक्कोसो उक्कट्ठो च अक्कोसो’’ति विभजितुकामो, तस्मा यथा पुब्बे ‘‘हीनेनपि अक्कोसेन खुंसेन्ती’’ति वुत्तं; एवं अवत्वा ‘‘अक्कोसेन’’ इच्चेवमाह। वेनजातीति तच्छकजाति; वेणुकारजातीतिपि वदन्ति। नेसादजातीति मिगलुद्दकादिजाति।
15.Akkosenapīti ettha pana yasmā parato ‘‘dve akkosā – hīno ca akkoso ukkaṭṭho ca akkoso’’ti vibhajitukāmo, tasmā yathā pubbe ‘‘hīnenapi akkosena khuṃsentī’’ti vuttaṃ; evaṃ avatvā ‘‘akkosena’’ iccevamāha. Venajātīti tacchakajāti; veṇukārajātītipi vadanti. Nesādajātīti migaluddakādijāti.
रथकारजातीति चम्मकारजाति। पुक्कुसजातीति पुप्फछड्डकजाति। अवकण्णकादि दासानं नामं होति; तस्मा हीनं। ओञ्ञातन्ति अवञ्ञातं; ‘‘उञ्ञात’’न्तिपि पठन्ति। अवञ्ञातन्ति वम्भेत्वा ञातं। हीळितन्ति जिगुच्छितं । परिभूतन्ति किमेतेनातिति परिभवकतं। अचित्तीकतन्ति न गरुकतं।
Rathakārajātīti cammakārajāti. Pukkusajātīti pupphachaḍḍakajāti. Avakaṇṇakādi dāsānaṃ nāmaṃ hoti; tasmā hīnaṃ. Oññātanti avaññātaṃ; ‘‘uññāta’’ntipi paṭhanti. Avaññātanti vambhetvā ñātaṃ. Hīḷitanti jigucchitaṃ . Paribhūtanti kimetenātiti paribhavakataṃ. Acittīkatanti na garukataṃ.
कोट्ठककम्मन्ति तच्छककम्मं। मुद्दाति हत्थमुद्दागणना। गणनाति अच्छिद्दकादिअवसेसगणना। लेखाति अक्खरलेखा। मधुमेहाबाधो वेदनाय अभावतो ‘‘उक्कट्ठो’’ति वुत्तो। पाटिकङ्खाति इच्छितब्बा। यकारेन वा भकारेन वाति यकारभकारे योजेत्वा यो अक्कोसो। काटकोटचिकाय वाति ‘‘काट’’न्ति पुरिसनिमित्तं, ‘‘कोटचिका’’ति इत्थिनिमित्तं; एतेहि वा यो अक्कोसो, एसो हीनो नाम अक्कोसोति।
Koṭṭhakakammanti tacchakakammaṃ. Muddāti hatthamuddāgaṇanā. Gaṇanāti acchiddakādiavasesagaṇanā. Lekhāti akkharalekhā. Madhumehābādho vedanāya abhāvato ‘‘ukkaṭṭho’’ti vutto. Pāṭikaṅkhāti icchitabbā. Yakārena vā bhakārena vāti yakārabhakāre yojetvā yo akkoso. Kāṭakoṭacikāya vāti ‘‘kāṭa’’nti purisanimittaṃ, ‘‘koṭacikā’’ti itthinimittaṃ; etehi vā yo akkoso, eso hīno nāma akkosoti.
१६. इदानि तेसं जातिआदीनं पभेदवसेन आपत्तिं आरोपेत्वा दस्सेन्तो ‘‘उपसम्पन्नो उपसम्पन्न’’न्तिआदिमाह। तत्थ खुंसेतुकामो वम्भेतुकामो मङ्कुकत्तुकामोति अक्कोसितुकामो पधंसितुकामो गरहितुकामो नित्तेजं कत्तुकामोति अत्थो। हीनेन हीनन्ति हीनेन जातिवचनेन हीनजातिकं। एतेन उपायेन सब्बपदेसु अत्थो वेदितब्बो।
16. Idāni tesaṃ jātiādīnaṃ pabhedavasena āpattiṃ āropetvā dassento ‘‘upasampanno upasampanna’’ntiādimāha. Tattha khuṃsetukāmo vambhetukāmo maṅkukattukāmoti akkositukāmo padhaṃsitukāmo garahitukāmo nittejaṃ kattukāmoti attho. Hīnena hīnanti hīnena jātivacanena hīnajātikaṃ. Etena upāyena sabbapadesu attho veditabbo.
एत्थ च हीनेन हीनं वदन्तो किञ्चापि सच्चं वदति, ओमसितुकामताय पनस्स वाचाय वाचाय पाचित्तियं। उक्कट्ठेन हीनं वदन्तो च किञ्चापि अलिकं भणति, ओमसितुकामताय पन इमिनाव सिक्खापदेन पाचित्तियं आपज्जति, न पुरिमेन। योपि ‘‘अतिचण्डालोसि, अतिब्राह्मणोसि, दुट्ठचण्डालोसि, दुट्ठब्राह्मणोसी’’तिआदीनि वदति, सोपि आपत्तिया कारेतब्बो।
Ettha ca hīnena hīnaṃ vadanto kiñcāpi saccaṃ vadati, omasitukāmatāya panassa vācāya vācāya pācittiyaṃ. Ukkaṭṭhena hīnaṃ vadanto ca kiñcāpi alikaṃ bhaṇati, omasitukāmatāya pana imināva sikkhāpadena pācittiyaṃ āpajjati, na purimena. Yopi ‘‘aticaṇḍālosi, atibrāhmaṇosi, duṭṭhacaṇḍālosi, duṭṭhabrāhmaṇosī’’tiādīni vadati, sopi āpattiyā kāretabbo.
२६. सन्ति इधेकच्चेति वारे पन परिहरित्वा वुत्तभावेन दुक्कटं। एसेव नयो ये नून…पे॰… न मयन्ति वारेसुपि। अनुपसम्पन्ने पन चतूसुपि वारेसु दुक्कटमेव। चोरोसि गण्ठिभेदकोसीतिआदिवचनेहि पन उपसम्पन्नेपि अनुपम्पन्नेपि सब्बवारेसु दुक्कटमेव। दवकम्यताय पन उपसम्पन्नेपि अनुपसम्पन्नेपि सब्बवारेसु दुब्भासितं। दवकम्यता नाम केळिहसाधिप्पायता। इमस्मिञ्च सिक्खापदे ठपेत्वा भिक्खुं भिक्खुनीआदयो सब्बसत्ता अनुपसम्पन्नट्ठाने ठिताति वेदितब्बा।
26.Santiidhekacceti vāre pana pariharitvā vuttabhāvena dukkaṭaṃ. Eseva nayo ye nūna…pe… na mayanti vāresupi. Anupasampanne pana catūsupi vāresu dukkaṭameva. Corosi gaṇṭhibhedakosītiādivacanehi pana upasampannepi anupampannepi sabbavāresu dukkaṭameva. Davakamyatāya pana upasampannepi anupasampannepi sabbavāresu dubbhāsitaṃ. Davakamyatā nāma keḷihasādhippāyatā. Imasmiñca sikkhāpade ṭhapetvā bhikkhuṃ bhikkhunīādayo sabbasattā anupasampannaṭṭhāne ṭhitāti veditabbā.
३५. अत्थपुरेक्खारस्सातिआदीसु पाळिया अत्थं वण्णयन्तो अत्थपुरेक्खारो; पाळिं वाचेन्तो धम्मपुरेक्खारो; अनुसिट्ठियं ठत्वा ‘‘इदानिपि चण्डालोसि, पापं मा अकासि, मा तमो तमपरायणो अहोसी’’तिआदिना नयेन कथेन्तो अनुसासनीपुरेक्खारो नामाति वेदितब्बो। सेसं उत्तानमेव।
35.Atthapurekkhārassātiādīsu pāḷiyā atthaṃ vaṇṇayanto atthapurekkhāro; pāḷiṃ vācento dhammapurekkhāro; anusiṭṭhiyaṃ ṭhatvā ‘‘idānipi caṇḍālosi, pāpaṃ mā akāsi, mā tamo tamaparāyaṇo ahosī’’tiādinā nayena kathento anusāsanīpurekkhāro nāmāti veditabbo. Sesaṃ uttānameva.
तिसमुट्ठानं – कायचित्ततो वाचाचित्ततो कायवाचाचित्ततो च समुट्ठाति। किरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, लोकवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, अकुसलचित्तं, दुक्खवेदनन्ति। दुब्भासितापत्ति पनेत्थ वाचाचित्ततो समुट्ठाति, किरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, अकुसलचित्तं, द्विवेदनं सुखा च मज्झत्ता चाति।
Tisamuṭṭhānaṃ – kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedananti. Dubbhāsitāpatti panettha vācācittato samuṭṭhāti, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, akusalacittaṃ, dvivedanaṃ sukhā ca majjhattā cāti.
ओमसवादसिक्खापदं दुतियं।
Omasavādasikkhāpadaṃ dutiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १. मुसावादवग्गो • 1. Musāvādavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / २. ओमसवादसिक्खापदवण्णना • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / २. ओमसवादसिक्खापदवण्णना • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / २. ओमसवादसिक्खापदवण्णना • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २. ओमसवाद सिक्खापदं • 2. Omasavāda sikkhāpadaṃ
