| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
२. ओमसवादसिक्खापदवण्णना
2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
ओमसवादेति खुंसनगरहणवचने। यस्मा पन तं नेव कण्णसुखं, न हदयसुखं, तस्मा तेन कण्णञ्चेव हदयञ्च विज्झतीति आह ‘‘ओविज्झनवचने’’ति, जातिआदीहि घटेत्वा वचनेति वुत्तं होति। तेनाह ‘‘जातिनामा’’तिआदि। तत्थ जाति नाम ब्राह्मणादि उक्कट्ठा चेव चण्डालादि हीना च जाति। नामं नाम अवकण्णकादि हीनञ्चेव बुद्धरक्खितादि उक्कट्ठञ्च नामं। गोत्तं नाम कोसियादि हीनञ्चेव गोतमादि उक्कट्ठञ्च गोत्तं। कम्मं नाम पुप्फछड्डकादि हीनञ्चेव कसिवणिज्जादि उक्कट्ठञ्च कम्मं। सिप्पं नाम नळकारादि हीनञ्चेव मुद्दागणनादि उक्कट्ठञ्च सिप्पं। आबाधो नाम सब्बोपि रोगो हीनोयेव। अथ वा मधुमेहो उक्कट्ठो, सेसो हीनोति वेदितब्बो। लिङ्गं नाम अतिदीघादि हीनञ्चेव नातिदीघादि उक्कट्ठञ्च लिङ्गं। किलेसो नाम रागादिको सब्बोपि किलेसो। आपत्ति नाम सोतापत्तादिका उक्कट्ठा चेव पाराजिकादि अनुक्कट्ठा च आपत्ति। अक्कोसो नाम ‘‘ओट्ठोसी’’तिआदिको हीनो चेव ‘‘पण्डितोसी’’तिआदिको (पाचि॰ १५) उक्कट्ठो च अक्कोसो।
Omasavādeti khuṃsanagarahaṇavacane. Yasmā pana taṃ neva kaṇṇasukhaṃ, na hadayasukhaṃ, tasmā tena kaṇṇañceva hadayañca vijjhatīti āha ‘‘ovijjhanavacane’’ti, jātiādīhi ghaṭetvā vacaneti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘jātināmā’’tiādi. Tattha jāti nāma brāhmaṇādi ukkaṭṭhā ceva caṇḍālādi hīnā ca jāti. Nāmaṃ nāma avakaṇṇakādi hīnañceva buddharakkhitādi ukkaṭṭhañca nāmaṃ. Gottaṃ nāma kosiyādi hīnañceva gotamādi ukkaṭṭhañca gottaṃ. Kammaṃ nāma pupphachaḍḍakādi hīnañceva kasivaṇijjādi ukkaṭṭhañca kammaṃ. Sippaṃ nāma naḷakārādi hīnañceva muddāgaṇanādi ukkaṭṭhañca sippaṃ. Ābādho nāma sabbopi rogo hīnoyeva. Atha vā madhumeho ukkaṭṭho, seso hīnoti veditabbo. Liṅgaṃ nāma atidīghādi hīnañceva nātidīghādi ukkaṭṭhañca liṅgaṃ. Kileso nāma rāgādiko sabbopi kileso. Āpatti nāma sotāpattādikā ukkaṭṭhā ceva pārājikādi anukkaṭṭhā ca āpatti. Akkoso nāma ‘‘oṭṭhosī’’tiādiko hīno ceva ‘‘paṇḍitosī’’tiādiko (pāci. 15) ukkaṭṭho ca akkoso.
यथा तथाति पाळिआगतानागतपदानं येन केनचि आकारेन। इमस्मिं सिक्खापदे ठपेत्वा भिक्खुं भिक्खुनिआदयो सब्बे सत्ता अनुपसम्पन्नट्ठाने ठिताति आह ‘‘इध चा’’तिआदि। दवकम्यता नाम केळिहसाधिप्पायता। सब्बत्थाति उपसम्पन्नानुपसम्पन्नेसु चेव पाळिआगतानागतपदेसु चाति सब्बत्थ। अत्थधम्मअनुसासनिपुरेक्खारानन्ति एत्थ ‘‘चण्डालोसी’’तिआदिकाय पाळिया अत्थं वण्णेन्तो अत्थपुरेक्खारो नाम। पाळिं वाचेन्तो धम्मपुरेक्खारो नाम। अनुसिट्ठियं ठत्वा ‘‘इदानिपि चण्डालोसि, पापं मा अकासि। मा तमोतमपरायणो अहोसी’’तिआदिना (पाचि॰ अट्ठ॰ ३५) नयेन कथेन्तो अनुसासनिपुरेक्खारो नामाति वेदितब्बो।
Yathātathāti pāḷiāgatānāgatapadānaṃ yena kenaci ākārena. Imasmiṃ sikkhāpade ṭhapetvā bhikkhuṃ bhikkhuniādayo sabbe sattā anupasampannaṭṭhāne ṭhitāti āha ‘‘idha cā’’tiādi. Davakamyatā nāma keḷihasādhippāyatā. Sabbatthāti upasampannānupasampannesu ceva pāḷiāgatānāgatapadesu cāti sabbattha. Atthadhammaanusāsanipurekkhārānanti ettha ‘‘caṇḍālosī’’tiādikāya pāḷiyā atthaṃ vaṇṇento atthapurekkhāro nāma. Pāḷiṃ vācento dhammapurekkhāro nāma. Anusiṭṭhiyaṃ ṭhatvā ‘‘idānipi caṇḍālosi, pāpaṃ mā akāsi. Mā tamotamaparāyaṇo ahosī’’tiādinā (pāci. aṭṭha. 35) nayena kathento anusāsanipurekkhāro nāmāti veditabbo.
ओमसवादसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
