| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
๒. โอมสวาทสิกฺขาปทวณฺณนา
2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
๑๒. ทุติยสิกฺขาปเท โอมสนฺตีติ โอวิชฺฌนฺติฯ ขุํเสนฺตีติ อโกฺกสนฺติฯ วเมฺภนฺตีติ ปธํเสนฺติฯ
12. Dutiyasikkhāpade omasantīti ovijjhanti. Khuṃsentīti akkosanti. Vambhentīti padhaṃsenti.
๑๓. ภูตปุพฺพนฺติ อิทํ วตฺถุํ ภควา โอมสวาทครหณตฺถํ อาหริฯ นนฺทิวิสาโล นามาติ นนฺทีติ ตสฺส พลีพทฺทสฺส นามํ, วิสาณานิ ปนสฺส วิสาลานิ, ตสฺมา ‘‘นนฺทิวิสาโล’’ติ วุจฺจติฯ โพธิสโตฺต เตน สมเยน นนฺทิวิสาโล นาม โหติฯ พฺราหฺมโณ ตํ ยาคุภตฺตาทีหิ อติวิย โปเสสิฯ อถ โส พฺราหฺมณํ อนุกมฺปมาโน ‘‘คจฺฉ ตฺว’’นฺติอาทิมาหฯ ตเตฺถว อฎฺฐาสีติ อเหตุกปฎิสนฺธิกาเลปิ ปรขุํสนํ อมนาปโตเยว ปเจฺจสิ, ตสฺมา พฺราหฺมณสฺส โทสํ ทเสฺสตุกาโม อฎฺฐาสิฯ สกฎสตํ อติพทฺธํ ปวเฎฺฎสีติ ปฎิปาฎิยา ฐเปตฺวา เหฎฺฐารุเกฺข ทตฺวา เอกาพทฺธํ กตฺวา มุคฺคมาสวาลุกาทีหิ ปุณฺณํ สกฎสตํ ปวเฎฺฎโนฺต, กิญฺจาปิ ปุเพฺพ ปติฎฺฐิตารปฺปเทสํ ปุน อเร ปเตฺต ปวฎฺฎิตํ โหติ, โพธิสโตฺต ปน ปุริมสกเฎน ปติฎฺฐิตฎฺฐาเน ปจฺฉิมสกฎํ ปติฎฺฐาเปตุํ สกฎสตปฺปมาณํ ปเทสํ ปวเฎฺฎสิฯ โพธิสตฺตานญฺหิ สิถิลกรณํ นาม นตฺถิฯ เตน จตฺตมโน อหูติ เตน พฺราหฺมณสฺส ธนลาเภน อตฺตโน กเมฺมน จ โส นนฺทิวิสาโล อตฺตมโน อโหสิฯ
13.Bhūtapubbanti idaṃ vatthuṃ bhagavā omasavādagarahaṇatthaṃ āhari. Nandivisālo nāmāti nandīti tassa balībaddassa nāmaṃ, visāṇāni panassa visālāni, tasmā ‘‘nandivisālo’’ti vuccati. Bodhisatto tena samayena nandivisālo nāma hoti. Brāhmaṇo taṃ yāgubhattādīhi ativiya posesi. Atha so brāhmaṇaṃ anukampamāno ‘‘gaccha tva’’ntiādimāha. Tattheva aṭṭhāsīti ahetukapaṭisandhikālepi parakhuṃsanaṃ amanāpatoyeva paccesi, tasmā brāhmaṇassa dosaṃ dassetukāmo aṭṭhāsi. Sakaṭasataṃ atibaddhaṃ pavaṭṭesīti paṭipāṭiyā ṭhapetvā heṭṭhārukkhe datvā ekābaddhaṃ katvā muggamāsavālukādīhi puṇṇaṃ sakaṭasataṃ pavaṭṭento, kiñcāpi pubbe patiṭṭhitārappadesaṃ puna are patte pavaṭṭitaṃ hoti, bodhisatto pana purimasakaṭena patiṭṭhitaṭṭhāne pacchimasakaṭaṃ patiṭṭhāpetuṃ sakaṭasatappamāṇaṃ padesaṃ pavaṭṭesi. Bodhisattānañhi sithilakaraṇaṃ nāma natthi. Tena cattamano ahūti tena brāhmaṇassa dhanalābhena attano kammena ca so nandivisālo attamano ahosi.
๑๕. อโกฺกเสนปีติ เอตฺถ ปน ยสฺมา ปรโต ‘‘เทฺว อโกฺกสา – หีโน จ อโกฺกโส อุกฺกโฎฺฐ จ อโกฺกโส’’ติ วิภชิตุกาโม, ตสฺมา ยถา ปุเพฺพ ‘‘หีเนนปิ อโกฺกเสน ขุํเสนฺตี’’ติ วุตฺตํ; เอวํ อวตฺวา ‘‘อโกฺกเสน’’ อิเจฺจวมาหฯ เวนชาตีติ ตจฺฉกชาติ; เวณุการชาตีติปิ วทนฺติฯ เนสาทชาตีติ มิคลุทฺทกาทิชาติฯ
15.Akkosenapīti ettha pana yasmā parato ‘‘dve akkosā – hīno ca akkoso ukkaṭṭho ca akkoso’’ti vibhajitukāmo, tasmā yathā pubbe ‘‘hīnenapi akkosena khuṃsentī’’ti vuttaṃ; evaṃ avatvā ‘‘akkosena’’ iccevamāha. Venajātīti tacchakajāti; veṇukārajātītipi vadanti. Nesādajātīti migaluddakādijāti.
รถการชาตีติ จมฺมการชาติฯ ปุกฺกุสชาตีติ ปุปฺผฉฑฺฑกชาติฯ อวกณฺณกาทิ ทาสานํ นามํ โหติ; ตสฺมา หีนํฯ โอญฺญาตนฺติ อวญฺญาตํ; ‘‘อุญฺญาต’’นฺติปิ ปฐนฺติฯ อวญฺญาตนฺติ วเมฺภตฺวา ญาตํฯ หีฬิตนฺติ ชิคุจฺฉิตํ ฯ ปริภูตนฺติ กิเมเตนาติติ ปริภวกตํฯ อจิตฺตีกตนฺติ น ครุกตํฯ
Rathakārajātīti cammakārajāti. Pukkusajātīti pupphachaḍḍakajāti. Avakaṇṇakādi dāsānaṃ nāmaṃ hoti; tasmā hīnaṃ. Oññātanti avaññātaṃ; ‘‘uññāta’’ntipi paṭhanti. Avaññātanti vambhetvā ñātaṃ. Hīḷitanti jigucchitaṃ . Paribhūtanti kimetenātiti paribhavakataṃ. Acittīkatanti na garukataṃ.
โกฎฺฐกกมฺมนฺติ ตจฺฉกกมฺมํฯ มุทฺทาติ หตฺถมุทฺทาคณนาฯ คณนาติ อจฺฉิทฺทกาทิอวเสสคณนาฯ เลขาติ อกฺขรเลขาฯ มธุเมหาพาโธ เวทนาย อภาวโต ‘‘อุกฺกโฎฺฐ’’ติ วุโตฺตฯ ปาฎิกงฺขาติ อิจฺฉิตพฺพาฯ ยกาเรน วา ภกาเรน วาติ ยการภกาเร โยเชตฺวา โย อโกฺกโสฯ กาฎโกฎจิกาย วาติ ‘‘กาฎ’’นฺติ ปุริสนิมิตฺตํ, ‘‘โกฎจิกา’’ติ อิตฺถินิมิตฺตํ; เอเตหิ วา โย อโกฺกโส, เอโส หีโน นาม อโกฺกโสติฯ
Koṭṭhakakammanti tacchakakammaṃ. Muddāti hatthamuddāgaṇanā. Gaṇanāti acchiddakādiavasesagaṇanā. Lekhāti akkharalekhā. Madhumehābādho vedanāya abhāvato ‘‘ukkaṭṭho’’ti vutto. Pāṭikaṅkhāti icchitabbā. Yakārena vā bhakārena vāti yakārabhakāre yojetvā yo akkoso. Kāṭakoṭacikāya vāti ‘‘kāṭa’’nti purisanimittaṃ, ‘‘koṭacikā’’ti itthinimittaṃ; etehi vā yo akkoso, eso hīno nāma akkosoti.
๑๖. อิทานิ เตสํ ชาติอาทีนํ ปเภทวเสน อาปตฺติํ อาโรเปตฺวา ทเสฺสโนฺต ‘‘อุปสมฺปโนฺน อุปสมฺปนฺน’’นฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ ขุํเสตุกาโม วเมฺภตุกาโม มงฺกุกตฺตุกาโมติ อโกฺกสิตุกาโม ปธํสิตุกาโม ครหิตุกาโม นิเตฺตชํ กตฺตุกาโมติ อโตฺถฯ หีเนน หีนนฺติ หีเนน ชาติวจเนน หีนชาติกํฯ เอเตน อุปาเยน สพฺพปเทสุ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ
16. Idāni tesaṃ jātiādīnaṃ pabhedavasena āpattiṃ āropetvā dassento ‘‘upasampanno upasampanna’’ntiādimāha. Tattha khuṃsetukāmo vambhetukāmo maṅkukattukāmoti akkositukāmo padhaṃsitukāmo garahitukāmo nittejaṃ kattukāmoti attho. Hīnena hīnanti hīnena jātivacanena hīnajātikaṃ. Etena upāyena sabbapadesu attho veditabbo.
เอตฺถ จ หีเนน หีนํ วทโนฺต กิญฺจาปิ สจฺจํ วทติ, โอมสิตุกามตาย ปนสฺส วาจาย วาจาย ปาจิตฺติยํฯ อุกฺกเฎฺฐน หีนํ วทโนฺต จ กิญฺจาปิ อลิกํ ภณติ, โอมสิตุกามตาย ปน อิมินาว สิกฺขาปเทน ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติ, น ปุริเมนฯ โยปิ ‘‘อติจณฺฑาโลสิ, อติพฺราหฺมโณสิ, ทุฎฺฐจณฺฑาโลสิ, ทุฎฺฐพฺราหฺมโณสี’’ติอาทีนิ วทติ, โสปิ อาปตฺติยา กาเรตโพฺพฯ
Ettha ca hīnena hīnaṃ vadanto kiñcāpi saccaṃ vadati, omasitukāmatāya panassa vācāya vācāya pācittiyaṃ. Ukkaṭṭhena hīnaṃ vadanto ca kiñcāpi alikaṃ bhaṇati, omasitukāmatāya pana imināva sikkhāpadena pācittiyaṃ āpajjati, na purimena. Yopi ‘‘aticaṇḍālosi, atibrāhmaṇosi, duṭṭhacaṇḍālosi, duṭṭhabrāhmaṇosī’’tiādīni vadati, sopi āpattiyā kāretabbo.
๒๖. สนฺติ อิเธกเจฺจติ วาเร ปน ปริหริตฺวา วุตฺตภาเวน ทุกฺกฎํฯ เอเสว นโย เย นูน…เป.… น มยนฺติ วาเรสุปิฯ อนุปสมฺปเนฺน ปน จตูสุปิ วาเรสุ ทุกฺกฎเมวฯ โจโรสิ คณฺฐิเภทโกสีติอาทิวจเนหิ ปน อุปสมฺปเนฺนปิ อนุปมฺปเนฺนปิ สพฺพวาเรสุ ทุกฺกฎเมวฯ ทวกมฺยตาย ปน อุปสมฺปเนฺนปิ อนุปสมฺปเนฺนปิ สพฺพวาเรสุ ทุพฺภาสิตํฯ ทวกมฺยตา นาม เกฬิหสาธิปฺปายตาฯ อิมสฺมิญฺจ สิกฺขาปเท ฐเปตฺวา ภิกฺขุํ ภิกฺขุนีอาทโย สพฺพสตฺตา อนุปสมฺปนฺนฎฺฐาเน ฐิตาติ เวทิตพฺพาฯ
26.Santiidhekacceti vāre pana pariharitvā vuttabhāvena dukkaṭaṃ. Eseva nayo ye nūna…pe… na mayanti vāresupi. Anupasampanne pana catūsupi vāresu dukkaṭameva. Corosi gaṇṭhibhedakosītiādivacanehi pana upasampannepi anupampannepi sabbavāresu dukkaṭameva. Davakamyatāya pana upasampannepi anupasampannepi sabbavāresu dubbhāsitaṃ. Davakamyatā nāma keḷihasādhippāyatā. Imasmiñca sikkhāpade ṭhapetvā bhikkhuṃ bhikkhunīādayo sabbasattā anupasampannaṭṭhāne ṭhitāti veditabbā.
๓๕. อตฺถปุเรกฺขารสฺสาติอาทีสุ ปาฬิยา อตฺถํ วณฺณยโนฺต อตฺถปุเรกฺขาโร; ปาฬิํ วาเจโนฺต ธมฺมปุเรกฺขาโร; อนุสิฎฺฐิยํ ฐตฺวา ‘‘อิทานิปิ จณฺฑาโลสิ, ปาปํ มา อกาสิ, มา ตโม ตมปรายโณ อโหสี’’ติอาทินา นเยน กเถโนฺต อนุสาสนีปุเรกฺขาโร นามาติ เวทิตโพฺพฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ
35.Atthapurekkhārassātiādīsu pāḷiyā atthaṃ vaṇṇayanto atthapurekkhāro; pāḷiṃ vācento dhammapurekkhāro; anusiṭṭhiyaṃ ṭhatvā ‘‘idānipi caṇḍālosi, pāpaṃ mā akāsi, mā tamo tamaparāyaṇo ahosī’’tiādinā nayena kathento anusāsanīpurekkhāro nāmāti veditabbo. Sesaṃ uttānameva.
ติสมุฎฺฐานํ – กายจิตฺตโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฎฺฐาติฯ กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติฯ ทุพฺภาสิตาปตฺติ ปเนตฺถ วาจาจิตฺตโต สมุฎฺฐาติ, กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, อกุสลจิตฺตํ, ทฺวิเวทนํ สุขา จ มชฺฌตฺตา จาติฯ
Tisamuṭṭhānaṃ – kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedananti. Dubbhāsitāpatti panettha vācācittato samuṭṭhāti, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, akusalacittaṃ, dvivedanaṃ sukhā ca majjhattā cāti.
โอมสวาทสิกฺขาปทํ ทุติยํฯ
Omasavādasikkhāpadaṃ dutiyaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. มุสาวาทวโคฺค • 1. Musāvādavaggo
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๒. โอมสวาทสิกฺขาปทวณฺณนา • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๒. โอมสวาทสิกฺขาปทวณฺณนา • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๒. โอมสวาทสิกฺขาปทวณฺณนา • 2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๒. โอมสวาท สิกฺขาปทํ • 2. Omasavāda sikkhāpadaṃ
