| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिप्पकरण-टीका • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
१२. ओतरणहारविभङ्गवण्णना
12. Otaraṇahāravibhaṅgavaṇṇanā
४२. इन्द्रियेहीति करणे करणवचनं ‘‘मग्गेन गच्छती’’तिआदीसु विय, ‘‘फरसुना छिन्दती’’ति एवमादीसु विय च। ओतरणाति अनुप्पवेसना।
42.Indriyehīti karaṇe karaṇavacanaṃ ‘‘maggena gacchatī’’tiādīsu viya, ‘‘pharasunā chindatī’’ti evamādīsu viya ca. Otaraṇāti anuppavesanā.
पञ्ञाक्खन्धे सङ्गण्हनवसेन सम्मासङ्कप्पो वियाति योजना। अधिचित्तअनुयुत्तानं सद्दहनुस्सहनुपट्ठानसमादहनेहि सद्धादीसु उपकरोन्तेसु एव पञ्ञा दस्सनकिच्चं साधेतीति दस्सेन्तो ‘‘सद्धा..पे॰… वुत्तानी’’ति आह। नो च भवङ्गाति तेसं सङ्खारानं पवत्तिकारणताभावं दस्सेति।
Paññākkhandhe saṅgaṇhanavasena sammāsaṅkappo viyāti yojanā. Adhicittaanuyuttānaṃ saddahanussahanupaṭṭhānasamādahanehi saddhādīsu upakarontesu eva paññā dassanakiccaṃ sādhetīti dassento ‘‘saddhā..pe… vuttānī’’ti āha. No ca bhavaṅgāti tesaṃ saṅkhārānaṃ pavattikāraṇatābhāvaṃ dasseti.
४३. तथा वुत्तोति ‘‘निस्सयो’’ति वुत्तो। चेतनासीसेन तण्हं एव वदति चेतनासहचरणतो।
43.Tathā vuttoti ‘‘nissayo’’ti vutto. Cetanāsīsena taṇhaṃ eva vadati cetanāsahacaraṇato.
रत्तस्साति मग्गेन असमुच्छिन्नरागस्स। येन पुग्गलो ‘‘रत्तो’’ति वुच्चति, तस्स रागस्स सम्बन्धिनी सुखा वेदना वुत्ता तत्थ तस्स अनुसयनतो। तेनाह ‘‘सुखाय…पे॰… वुत्त’’न्ति। एस नयो सेसेसुपि। तेनाह ‘‘तथा’’तिआदि।
Rattassāti maggena asamucchinnarāgassa. Yena puggalo ‘‘ratto’’ti vuccati, tassa rāgassa sambandhinī sukhā vedanā vuttā tattha tassa anusayanato. Tenāha ‘‘sukhāya…pe… vutta’’nti. Esa nayo sesesupi. Tenāha ‘‘tathā’’tiādi.
तानि एव इन्द्रियानीति सुखसोमनस्सुपेक्खिन्द्रियानि। ‘‘सङ्खारपरियापन्नानी’’ति वचनं सन्धायाह ‘‘इध वेदनासीसेन चेतना वुत्ता’’ति। न हि वेदना सङ्खारक्खन्धपरियापन्ना होति। तण्हाय, दिट्ठियाति च उपयोगे करणवचनन्ति दस्सेन्तो ‘‘तण्हाया’’तिआदिमाह। इदानि उपयोगवसेनेव ‘‘तण्हाया’’तिआदीनं अत्थं दस्सेतुं ‘‘यथा वा’’तिआदिमाह। तत्थ सेसधम्मानन्ति तण्हावज्जितअविसिट्ठधम्मानं। तण्हाय निस्सयभावेति यदा तण्हा तेसं निस्सयो होति।
Tāni eva indriyānīti sukhasomanassupekkhindriyāni. ‘‘Saṅkhārapariyāpannānī’’ti vacanaṃ sandhāyāha ‘‘idha vedanāsīsena cetanā vuttā’’ti. Na hi vedanā saṅkhārakkhandhapariyāpannā hoti. Taṇhāya, diṭṭhiyāti ca upayoge karaṇavacananti dassento ‘‘taṇhāyā’’tiādimāha. Idāni upayogavaseneva ‘‘taṇhāyā’’tiādīnaṃ atthaṃ dassetuṃ ‘‘yathā vā’’tiādimāha. Tattha sesadhammānanti taṇhāvajjitaavisiṭṭhadhammānaṃ. Taṇhāya nissayabhāveti yadā taṇhā tesaṃ nissayo hoti.
तण्हाय सेसधम्मानं पच्चयभावेति यदा सेसधम्मा तण्हापच्चया होन्ति। ‘‘करजकायसन्निस्सिता’’ति इमिना वेदनादिक्खन्धत्तयनिस्सितापि गहिता कायप्पस्सद्धिभावतो। कारणभावन्ति परम्परहेतुभावं। तण्हादिट्ठिउपयेनाति दिट्ठिउपयेन च दिट्ठिसहगततण्हाउपयेन च।
Taṇhāya sesadhammānaṃ paccayabhāveti yadā sesadhammā taṇhāpaccayā honti. ‘‘Karajakāyasannissitā’’ti iminā vedanādikkhandhattayanissitāpi gahitā kāyappassaddhibhāvato. Kāraṇabhāvanti paramparahetubhāvaṃ. Taṇhādiṭṭhiupayenāti diṭṭhiupayena ca diṭṭhisahagatataṇhāupayena ca.
‘‘आगतीति इधागति, गतीति पेच्चभवो’’ति पदद्वयेन वुत्तमेवत्थं पाकटतरं कातुं पाळियं ‘‘आगतिगतीपि न भवन्ती’’ति वुत्तं। इध हुरन्ति द्वारारम्मणधम्मा दस्सिता आसन्नदूरभावेहि द्वारारम्मणेहि विनिवत्तेत्वा गहितत्ता। इध द्वारप्पवत्तधम्मा ‘‘उभयमन्तरेना’’ति पदस्स अत्थभावेन वुत्ता। चतुब्यूहहारे पन अनिन्द्रियबद्धरूपधम्मा तथा वुत्ता। कारणभूतेन अनन्तरपच्चयभूतेन, उपनिस्सयपच्चयभूतेन च। ये धम्मा उपादाय ‘‘अत्ता’’ति समञ्ञा, तेसं विञ्ञाणादिधम्मानं अभावेन अनुप्पादधम्मतं आपादितत्ताति अत्थो। ‘‘अनिस्सितस्स चलितं नत्थी’’तिआदिना पटिलोमतो पच्चयभावो दस्सितोति दस्सेन्तो पाळियं ‘‘एसेवन्तो दुक्खस्साति पटिच्चसमुप्पादो’’ति वत्वा ननु ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारा’’तिआदिको पटिच्चसमुप्पादोति चोदनं सन्धाय यथावुत्तस्स पटिच्चसमुप्पादभावं दस्सेतुं ‘‘सो दुविधो’’तिआदिना लोकियलोकुत्तरवसेन पटिच्चसमुप्पादो विभत्तो। तदत्थतायाति वीतरागविमुत्तिअत्थताय। तब्भावन्ति लोकुत्तरपटिच्चसमुप्पादभावं।
‘‘Āgatītiidhāgati, gatīti peccabhavo’’ti padadvayena vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ pāḷiyaṃ ‘‘āgatigatīpi na bhavantī’’ti vuttaṃ. Idha huranti dvārārammaṇadhammā dassitā āsannadūrabhāvehi dvārārammaṇehi vinivattetvā gahitattā. Idha dvārappavattadhammā ‘‘ubhayamantarenā’’ti padassa atthabhāvena vuttā. Catubyūhahāre pana anindriyabaddharūpadhammā tathā vuttā. Kāraṇabhūtena anantarapaccayabhūtena, upanissayapaccayabhūtena ca. Ye dhammā upādāya ‘‘attā’’ti samaññā, tesaṃ viññāṇādidhammānaṃ abhāvena anuppādadhammataṃ āpāditattāti attho. ‘‘Anissitassa calitaṃ natthī’’tiādinā paṭilomato paccayabhāvo dassitoti dassento pāḷiyaṃ ‘‘esevanto dukkhassāti paṭiccasamuppādo’’ti vatvā nanu ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādiko paṭiccasamuppādoti codanaṃ sandhāya yathāvuttassa paṭiccasamuppādabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘so duvidho’’tiādinā lokiyalokuttaravasena paṭiccasamuppādo vibhatto. Tadatthatāyāti vītarāgavimuttiatthatāya. Tabbhāvanti lokuttarapaṭiccasamuppādabhāvaṃ.
ओतरणहारविभङ्गवण्णना निट्ठिता।
Otaraṇahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi / १२. ओतरणहारविभङ्गो • 12. Otaraṇahāravibhaṅgo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / १२. ओतरणहारविभङ्गवण्णना • 12. Otaraṇahāravibhaṅgavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī / १२. ओतरणहारविभङ्गविभावना • 12. Otaraṇahāravibhaṅgavibhāvanā
