| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi |
१२. ओतरणहारविभङ्गो
12. Otaraṇahāravibhaṅgo
४२. तत्थ कतमो ओतरणो हारो? ‘‘यो च पटिच्चुप्पादो’’ति।
42. Tattha katamo otaraṇo hāro? ‘‘Yo ca paṭiccuppādo’’ti.
‘‘उद्धं अधो सब्बधि विप्पमुत्तो, अयं अहस्मीति 1 अनानुपस्सी।
‘‘Uddhaṃ adho sabbadhi vippamutto, ayaṃ ahasmīti 2 anānupassī;
एवं विमुत्तो उदतारि ओघं, अतिण्णपुब्बं अपुनब्भवाया’’ति॥
Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyā’’ti.
‘‘उद्ध’’न्ति रूपधातु च अरूपधातु च। ‘‘अधो’’ति कामधातु। ‘‘सब्बधि विप्पमुत्तो’’ति तेधातुके अयं असेक्खाविमुत्ति। तानियेव असेक्खानि पञ्चिन्द्रियानि, अयं इन्द्रियेहि ओतरणा।
‘‘Uddha’’nti rūpadhātu ca arūpadhātu ca. ‘‘Adho’’ti kāmadhātu. ‘‘Sabbadhi vippamutto’’ti tedhātuke ayaṃ asekkhāvimutti. Tāniyeva asekkhāni pañcindriyāni, ayaṃ indriyehi otaraṇā.
तानियेव असेक्खानि पञ्चिन्द्रियानि विज्जा, विज्जुप्पादा अविज्जानिरोधो, अविज्जानिरोधा सङ्खारनिरोधो, सङ्खारनिरोधा विञ्ञाणनिरोधो, विञ्ञाणनिरोधा नामरूपनिरोधो, नामरूपनिरोधा सळायतननिरोधो, सळायतननिरोधा फस्सनिरोधो, फस्सनिरोधा वेदनानिरोधो, वेदनानिरोधा तण्हानिरोधो, तण्हानिरोधा उपादाननिरोधो, उपादाननिरोधा भवनिरोधो, भवनिरोधा जातिनिरोधो, जातिनिरोधा जरामरणं सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासा निरुज्झन्ति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स निरोधो होति। अयं पटिच्चसमुप्पादेहि ओतरणा।
Tāniyeva asekkhāni pañcindriyāni vijjā, vijjuppādā avijjānirodho, avijjānirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
तानियेव असेक्खानि पञ्चिन्द्रियानि तीहि खन्धेहि सङ्गहितानि – सीलक्खन्धेन समाधिक्खन्धेन पञ्ञाक्खन्धेन, अयं खन्धेहि ओतरणा।
Tāniyeva asekkhāni pañcindriyāni tīhi khandhehi saṅgahitāni – sīlakkhandhena samādhikkhandhena paññākkhandhena, ayaṃ khandhehi otaraṇā.
तानियेव असेक्खानि पञ्चिन्द्रियानि सङ्खारपरियापन्नानि ये सङ्खारा अनासवा, नो च भवङ्गा, ते सङ्खारा धम्मधातुसङ्गहिता। अयं धातूहि ओतरणा।
Tāniyeva asekkhāni pañcindriyāni saṅkhārapariyāpannāni ye saṅkhārā anāsavā, no ca bhavaṅgā, te saṅkhārā dhammadhātusaṅgahitā. Ayaṃ dhātūhi otaraṇā.
सा धम्मधातु धम्मायतनपरियापन्ना, यं आयतनं अनासवं, नो च भवङ्गं। अयं आयतनेहि ओतरणा।
Sā dhammadhātu dhammāyatanapariyāpannā, yaṃ āyatanaṃ anāsavaṃ, no ca bhavaṅgaṃ. Ayaṃ āyatanehi otaraṇā.
‘‘अयं अहस्मीति अनानुपस्सी’’ति अयं सक्कायदिट्ठिया समुग्घातो, सा सेक्खाविमुत्ति, तानियेव सेक्खानि पञ्चिन्द्रियानि। अयं इन्द्रियेहि ओतरणा।
‘‘Ayaṃ ahasmīti anānupassī’’ti ayaṃ sakkāyadiṭṭhiyā samugghāto, sā sekkhāvimutti, tāniyeva sekkhāni pañcindriyāni. Ayaṃ indriyehi otaraṇā.
तानियेव सेक्खानि पञ्चिन्द्रियानि विज्जा, विज्जुप्पादा अविज्जानिरोधो, अविज्जानिरोधा सङ्खारनिरोधो, एवं सब्बो पटिच्चसमुप्पादो। अयं पटिच्चसमुप्पादेहि ओतरणा।
Tāniyeva sekkhāni pañcindriyāni vijjā, vijjuppādā avijjānirodho, avijjānirodhā saṅkhāranirodho, evaṃ sabbo paṭiccasamuppādo. Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
सायेव विज्जा पञ्ञाक्खन्धो। अयं खन्धेहि ओतरणा।
Sāyeva vijjā paññākkhandho. Ayaṃ khandhehi otaraṇā.
सायेव विज्जा सङ्खारपरियापन्ना, ये सङ्खारा अनासवा, नो च भवङ्गा, ते सङ्खारा धम्मधातुसङ्गहिता, अयं धातूहि ओतरणा।
Sāyeva vijjā saṅkhārapariyāpannā, ye saṅkhārā anāsavā, no ca bhavaṅgā, te saṅkhārā dhammadhātusaṅgahitā, ayaṃ dhātūhi otaraṇā.
सा धम्मधातु धम्मायतनपरियापन्ना, यं आयतनं अनासवं, नो च भवङ्गं, अयं आयतनेहि ओतरणा।
Sā dhammadhātu dhammāyatanapariyāpannā, yaṃ āyatanaṃ anāsavaṃ, no ca bhavaṅgaṃ, ayaṃ āyatanehi otaraṇā.
सेक्खाय च विमुत्तिया असेक्खाय च विमुत्तिया विमुत्तो उदतारि ओघं अतिण्णपुब्बं अपुनब्भवाय। तेनाह भगवा ‘‘उद्धं अधो’’ति।
Sekkhāya ca vimuttiyā asekkhāya ca vimuttiyā vimutto udatāri oghaṃ atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāya. Tenāha bhagavā ‘‘uddhaṃ adho’’ti.
४३. ‘‘निस्सितस्स 3 चलितं, अनिस्सितस्स चलितं नत्थि, चलिते असति पस्सद्धि, पस्सद्धिया सति नति न होति, नतिया असति आगतिगति न होति, आगतिगतिया असति चुतूपपातो न होति, चुतूपपाते असति नेविध न हुरं न उभयमन्तरेन एसेवन्तो दुक्खस्सा’’ति।
43. ‘‘Nissitassa 4 calitaṃ, anissitassa calitaṃ natthi, calite asati passaddhi, passaddhiyā sati nati na hoti, natiyā asati āgatigati na hoti, āgatigatiyā asati cutūpapāto na hoti, cutūpapāte asati nevidha na huraṃ na ubhayamantarena esevanto dukkhassā’’ti.
‘‘निस्सितस्स चलित’’न्ति निस्सयो नाम दुविधो तण्हानिस्सयो च दिट्ठिनिस्सयो च। तत्थ या रत्तस्स चेतना, अयं तण्हानिस्सयो; या मूळ्हस्स चेतना, अयं दिट्ठिनिस्सयो। चेतना पन सङ्खारा, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, एवं सब्बो पटिच्चसमुप्पादो। अयं पटिच्चसमुप्पादेहि ओतरणा।
‘‘Nissitassa calita’’nti nissayo nāma duvidho taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca. Tattha yā rattassa cetanā, ayaṃ taṇhānissayo; yā mūḷhassa cetanā, ayaṃ diṭṭhinissayo. Cetanā pana saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, evaṃ sabbo paṭiccasamuppādo. Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
तत्थ या रत्तस्स वेदना, अयं सुखा वेदना। या सम्मूळ्हस्स वेदना, अयं अदुक्खमसुखा वेदना, इमा द्वे वेदना वेदनाक्खन्धो। अयं खन्धेहि ओतरणा।
Tattha yā rattassa vedanā, ayaṃ sukhā vedanā. Yā sammūḷhassa vedanā, ayaṃ adukkhamasukhā vedanā, imā dve vedanā vedanākkhandho. Ayaṃ khandhehi otaraṇā.
तत्थ सुखा वेदना द्वे इन्द्रियानि सुखिन्द्रियं सोमनस्सिन्द्रियञ्च, अदुक्खमसुखा वेदना उपेक्खिन्द्रियं। अयं इन्द्रियेहि ओतरणा।
Tattha sukhā vedanā dve indriyāni sukhindriyaṃ somanassindriyañca, adukkhamasukhā vedanā upekkhindriyaṃ. Ayaṃ indriyehi otaraṇā.
तानियेव इन्द्रियानि सङ्खारपरियापन्नानि, ये सङ्खारा सासवा भवङ्गा, ते सङ्खारा धम्मधातुसङ्गहिता। अयं धातूहि ओतरणा।
Tāniyeva indriyāni saṅkhārapariyāpannāni, ye saṅkhārā sāsavā bhavaṅgā, te saṅkhārā dhammadhātusaṅgahitā. Ayaṃ dhātūhi otaraṇā.
सा धम्मधातु धम्मायतनपरियापन्ना, यं आयतनं सासवं भवङ्गं, अयं आयतनेहि ओतरणा।
Sā dhammadhātu dhammāyatanapariyāpannā, yaṃ āyatanaṃ sāsavaṃ bhavaṅgaṃ, ayaṃ āyatanehi otaraṇā.
‘‘अनिस्सितस्स चलितं नत्थी’’ति समथवसेन वा तण्हाय अनिस्सितो विपस्सनावसे वा दिट्ठिया अनिस्सितो। या विपस्सना अयं विज्जा, विज्जुप्पादा अविज्जानिरोधो, अविज्जानिरोधा सङ्खारनिरोधो, सङ्खारनिरोधा विञ्ञाणनिरोधो, एवं सब्बो पटिच्चसमुप्पादो। अयं पटिच्चसमुप्पादेहि ओतरणा।
‘‘Anissitassa calitaṃ natthī’’ti samathavasena vā taṇhāya anissito vipassanāvase vā diṭṭhiyā anissito. Yā vipassanā ayaṃ vijjā, vijjuppādā avijjānirodho, avijjānirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, evaṃ sabbo paṭiccasamuppādo. Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
सायेव विपस्सना पञ्ञाक्खन्धो। अयं खन्धेहि ओतरणा।
Sāyeva vipassanā paññākkhandho. Ayaṃ khandhehi otaraṇā.
सायेव विपस्सना द्वे इन्द्रियानि – वीरियिन्द्रियञ्च पञ्ञिन्द्रियञ्च। अयं इन्द्रियेहि ओतरणा।
Sāyeva vipassanā dve indriyāni – vīriyindriyañca paññindriyañca. Ayaṃ indriyehi otaraṇā.
सायेव विपस्सना सङ्खारपरियापन्ना, ये सङ्खारा अनासवा, नो च भवङ्गा, ते सङ्खारा धम्मधातुसङ्गहिता। अयं धातूहि ओतरणा।
Sāyeva vipassanā saṅkhārapariyāpannā, ye saṅkhārā anāsavā, no ca bhavaṅgā, te saṅkhārā dhammadhātusaṅgahitā. Ayaṃ dhātūhi otaraṇā.
सा धम्मधातु धम्मायतनपरियापन्ना, यं आयतनं अनासवं, नो च भवङ्गं। अयं आयतनेहि ओतरणा।
Sā dhammadhātu dhammāyatanapariyāpannā, yaṃ āyatanaṃ anāsavaṃ, no ca bhavaṅgaṃ. Ayaṃ āyatanehi otaraṇā.
‘‘पस्सद्धिया सती’’ति दुविधा पस्सद्धि कायिका च चेतसिका च। यं कायिकं सुखं, अयं कायपस्सद्धि। यं चेतसिकं सुखं, अयं चेतसिका पस्सद्धि। पस्सद्धकायो सुखं वेदियति 5, सुखिनो चित्तं समाधियति, समाहितो यथाभूतं पजानाति, यथाभूतं पजानन्तो निब्बिन्दति, निब्बिन्दन्तो विरज्जति, विरागा विमुच्चति, विमुत्तस्मिं ‘‘विमुत्त’’मिति 6 ञाणं होति, ‘‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’’ति पजानाति। सो न नमति रूपेसु, न सद्देसु, न गन्धेसु, न रसेसु, न फोट्ठब्बेसु, न धम्मेसु खया रागस्स खया दोसस्स खया मोहस्स येन रूपेन तथागतं तिट्ठन्तं चरन्तं पञ्ञापयमानो पञ्ञापेय्य, तस्स रूपस्स खया विरागा निरोधा चागा पटिनिस्सग्गा रूपसङ्खये विमुत्तो, तथागतो अत्थीतिपि न उपेति, नत्थीतिपि न उपेति, अत्थि नत्थीतिपि न उपेति, नेवत्थि नो नत्थीतिपि न उपेति। अथ खो गम्भीरो अप्पमेय्यो असङ्खेय्यो निब्बुतोतियेव सङ्खं गच्छति खया रागस्स, खया दोसस्स, खया मोहस्स।
‘‘Passaddhiyā satī’’ti duvidhā passaddhi kāyikā ca cetasikā ca. Yaṃ kāyikaṃ sukhaṃ, ayaṃ kāyapassaddhi. Yaṃ cetasikaṃ sukhaṃ, ayaṃ cetasikā passaddhi. Passaddhakāyo sukhaṃ vediyati 7, sukhino cittaṃ samādhiyati, samāhito yathābhūtaṃ pajānāti, yathābhūtaṃ pajānanto nibbindati, nibbindanto virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ ‘‘vimutta’’miti 8 ñāṇaṃ hoti, ‘‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti. So na namati rūpesu, na saddesu, na gandhesu, na rasesu, na phoṭṭhabbesu, na dhammesu khayā rāgassa khayā dosassa khayā mohassa yena rūpena tathāgataṃ tiṭṭhantaṃ carantaṃ paññāpayamāno paññāpeyya, tassa rūpassa khayā virāgā nirodhā cāgā paṭinissaggā rūpasaṅkhaye vimutto, tathāgato atthītipi na upeti, natthītipi na upeti, atthi natthītipi na upeti, nevatthi no natthītipi na upeti. Atha kho gambhīro appameyyo asaṅkheyyo nibbutotiyeva saṅkhaṃ gacchati khayā rāgassa, khayā dosassa, khayā mohassa.
याय वेदनाय…पे॰… याय सञ्ञाय। येहि सङ्खारेहि। येन विञ्ञाणेन तथागतं तिट्ठन्तं चरन्तं पञ्ञापयमानो पञ्ञापेय्य, तस्स विञ्ञाणस्स खया विरागा निरोधा चागा पटिनिस्सग्गा विञ्ञाणसङ्खये विमुत्तो, तथागतो अत्थीतिपि न उपेति, नत्थीतिपि न उपेति, अत्थि नत्थीतिपि न उपेति, नेवत्थि नो नत्थीतिपि न उपेति। अथ खो गम्भीरो अप्पमेय्यो असङ्खेय्यो निब्बुतोतियेव सङ्खं गच्छति खया रागस्स, खया दोसस्स, खया मोहस्स। ‘‘आगती’’ति इधागति। ‘‘गती’’ति पेच्चभवो। आगतिगतीपि न भवन्ति, ‘‘नेविधा’’ति छसु अज्झत्तिकेसु आयतनेसु। ‘‘न हुर’’न्ति छसु बाहिरेसु आयतनेसु। ‘‘न उभयमन्तरेना’’ति फस्ससमुदितेसु धम्मेसु अत्तानं न पस्सति। ‘‘एसेवन्तो दुक्खस्सा’’ति पटिच्चसमुप्पादो। सो दुविधो लोकियो च लोकुत्तरो च। तत्थ लोकियो अविज्जापच्चया सङ्खारा, याव जरामरणा। लोकुत्तरो सीलवतो अविप्पटिसारो जायति, याव नापरं इत्थत्तायाति पजानाति। तेनाह भगवा ‘‘निस्सितस्स चलितं अनिस्सितस्स चलितं नत्थि…पे॰… एसेवन्तो दुक्खस्सा’’ति।
Yāya vedanāya…pe… yāya saññāya. Yehi saṅkhārehi. Yena viññāṇena tathāgataṃ tiṭṭhantaṃ carantaṃ paññāpayamāno paññāpeyya, tassa viññāṇassa khayā virāgā nirodhā cāgā paṭinissaggā viññāṇasaṅkhaye vimutto, tathāgato atthītipi na upeti, natthītipi na upeti, atthi natthītipi na upeti, nevatthi no natthītipi na upeti. Atha kho gambhīro appameyyo asaṅkheyyo nibbutotiyeva saṅkhaṃ gacchati khayā rāgassa, khayā dosassa, khayā mohassa. ‘‘Āgatī’’ti idhāgati. ‘‘Gatī’’ti peccabhavo. Āgatigatīpi na bhavanti, ‘‘nevidhā’’ti chasu ajjhattikesu āyatanesu. ‘‘Na hura’’nti chasu bāhiresu āyatanesu. ‘‘Na ubhayamantarenā’’ti phassasamuditesu dhammesu attānaṃ na passati. ‘‘Esevanto dukkhassā’’ti paṭiccasamuppādo. So duvidho lokiyo ca lokuttaro ca. Tattha lokiyo avijjāpaccayā saṅkhārā, yāva jarāmaraṇā. Lokuttaro sīlavato avippaṭisāro jāyati, yāva nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. Tenāha bhagavā ‘‘nissitassa calitaṃ anissitassa calitaṃ natthi…pe… esevanto dukkhassā’’ti.
४४.
44.
‘‘ये केचि सोका परिदेविता वा, दुक्खा 9 च लोकस्मिमनेकरूपा।
‘‘Ye keci sokā paridevitā vā, dukkhā 10 ca lokasmimanekarūpā.
पियं पटिच्चप्पभवन्ति एते, पिये असन्ते न भवन्ति एते॥
Piyaṃ paṭiccappabhavanti ete, piye asante na bhavanti ete.
तस्मा हि ते सुखिनो वीतसोका, येसं पियं नत्थि कुहिञ्चि लोके।
Tasmā hi te sukhino vītasokā, yesaṃ piyaṃ natthi kuhiñci loke;
तस्मा असोकं विरजं पत्थयानो, पियं न कयिराथ कुहिञ्चि लोके’’ति॥
Tasmā asokaṃ virajaṃ patthayāno, piyaṃ na kayirātha kuhiñci loke’’ti.
‘‘ये केचि सोका परिदेविता वा, दुक्खा च लोकस्मिमनेकरूपा पियं पटिच्चप्पभवन्ति एते’’ति – अयं दुक्खा वेदना। ‘‘पिये असन्ते न भवन्ति एते’’ति – अयं सुखा वेदना। वेदना वेदनाक्खन्धो। अयं खन्धेहि ओतरणा।
‘‘Ye keci sokā paridevitā vā, dukkhā ca lokasmimanekarūpā piyaṃ paṭiccappabhavanti ete’’ti – ayaṃ dukkhā vedanā. ‘‘Piye asante na bhavanti ete’’ti – ayaṃ sukhā vedanā. Vedanā vedanākkhandho. Ayaṃ khandhehi otaraṇā.
वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं, एवं सब्बं। अयं पटिच्चसमुप्पादेहि ओतरणा।
Vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, evaṃ sabbaṃ. Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
तत्थ सुखा वेदना द्वे इन्द्रियानि – सुखिन्द्रियं सोमनस्सिन्द्रियञ्च। दुक्खा वेदना द्वे इन्द्रियानि – दुक्खिन्द्रियं दोमनस्सिन्द्रियञ्च। अयं इन्द्रियेहि ओतरणा।
Tattha sukhā vedanā dve indriyāni – sukhindriyaṃ somanassindriyañca. Dukkhā vedanā dve indriyāni – dukkhindriyaṃ domanassindriyañca. Ayaṃ indriyehi otaraṇā.
तानियेव इन्द्रियानि सङ्खारपरियापन्नानि, ये सङ्खारा सासवा भवङ्गा, ते सङ्खारा धम्मधातुसङ्गहिता। अयं धातूहि ओतरणा।
Tāniyeva indriyāni saṅkhārapariyāpannāni, ye saṅkhārā sāsavā bhavaṅgā, te saṅkhārā dhammadhātusaṅgahitā. Ayaṃ dhātūhi otaraṇā.
सा धम्मधातु धम्मायतनपरियापन्ना, यं आयतनं सासवं भवङ्गं। अयं आयतनेहि ओतरणा।
Sā dhammadhātu dhammāyatanapariyāpannā, yaṃ āyatanaṃ sāsavaṃ bhavaṅgaṃ. Ayaṃ āyatanehi otaraṇā.
तस्मा हि ते सुखिनो वीतसोका, येसं पियं नत्थि कुहिञ्चि लोके।
Tasmā hi te sukhino vītasokā, yesaṃ piyaṃ natthi kuhiñci loke;
तस्मा असोकं विरजं पत्थयानो, पियं न कयिराथ कुहिञ्चि लोकेति॥
Tasmā asokaṃ virajaṃ patthayāno, piyaṃ na kayirātha kuhiñci loketi.
इदं तण्हापहानं। तण्हानिरोधा उपादाननिरोधो, उपादाननिरोधा भवनिरोधो, एवं सब्बं। अयं पटिच्चसमुप्पादेहि ओतरणा।
Idaṃ taṇhāpahānaṃ. Taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, evaṃ sabbaṃ. Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
तंयेव तण्हापहानं समथो। सो समथो द्वे इन्द्रियानि सतिन्द्रियं समाधिन्द्रियञ्च। अयं इन्द्रियेहि ओतरणा।
Taṃyeva taṇhāpahānaṃ samatho. So samatho dve indriyāni satindriyaṃ samādhindriyañca. Ayaṃ indriyehi otaraṇā.
सोयेव समथो समाधिक्खन्धो। अयं खन्धेहि ओतरणा।
Soyeva samatho samādhikkhandho. Ayaṃ khandhehi otaraṇā.
सोयेव समथो सङ्खारपरियापन्नो, ये सङ्खारा अनासवा, नो च भवङ्गा, ते सङ्खारा धम्मधातुसङ्गहिता। अयं धातूहि ओतरणा।
Soyeva samatho saṅkhārapariyāpanno, ye saṅkhārā anāsavā, no ca bhavaṅgā, te saṅkhārā dhammadhātusaṅgahitā. Ayaṃ dhātūhi otaraṇā.
सा धम्मधातु धम्मायतनपरियापन्ना, यं आयतनं अनासवं, नो च भवङ्गं। अयं आयतनेहि ओतरणा। तेनाह भगवा ‘‘ये केचि सोका’’ति।
Sā dhammadhātu dhammāyatanapariyāpannā, yaṃ āyatanaṃ anāsavaṃ, no ca bhavaṅgaṃ. Ayaṃ āyatanehi otaraṇā. Tenāha bhagavā ‘‘ye keci sokā’’ti.
कामं कामयमानस्स, तस्स चे तं समिज्झति।
Kāmaṃ kāmayamānassa, tassa ce taṃ samijjhati;
अद्धा पीतिमनो होति, लद्धा मच्चो यदिच्छति॥
Addhā pītimano hoti, laddhā macco yadicchati.
तस्स चे कामयानस्स, छन्दजातस्स जन्तुनो।
Tassa ce kāmayānassa, chandajātassa jantuno;
ते कामा परिहायन्ति, सल्लविद्धोव रुप्पति॥
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppati.
सोमं विसत्तिकं लोके, सतो समतिवत्ततीति॥
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattatīti.
तत्थ या पीतिमनता, अयं अनुनयो। यदाह सल्लविद्धोव रुप्पतीति, इदं पटिघं। अनुनयं पटिघञ्च पन तण्हापक्खो, तण्हाय च पन दसरूपीनि आयतनानि पदट्ठानं। अयं आयतनेहि ओतरणा।
Tattha yā pītimanatā, ayaṃ anunayo. Yadāha sallaviddhova ruppatīti, idaṃ paṭighaṃ. Anunayaṃ paṭighañca pana taṇhāpakkho, taṇhāya ca pana dasarūpīni āyatanāni padaṭṭhānaṃ. Ayaṃ āyatanehi otaraṇā.
तानियेव दस रूपीनि रूपकायो नामसम्पयुत्तो, तदुभयं नामरूपं, नामरूपपच्चया सळायतनं, सळायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, एवं सब्बं। अयं पटिच्चसमुप्पादेहि ओतरणा।
Tāniyeva dasa rūpīni rūpakāyo nāmasampayutto, tadubhayaṃ nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, evaṃ sabbaṃ. Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
तदेव नामरूपं पञ्चक्खन्धो। अयं खन्धेहि ओतरणा।
Tadeva nāmarūpaṃ pañcakkhandho; Ayaṃ khandhehi otaraṇā;
तदेव नामरूपं अट्ठारस धातुयो। अयं धातूहि ओतरणा।
Tadeva nāmarūpaṃ aṭṭhārasa dhātuyo; Ayaṃ dhātūhi otaraṇā;
तत्थ यो रूपकायो इमानि पञ्च रूपीनि इन्द्रियानि, यो नामकायो इमानि पञ्च अरूपीनि इन्द्रियानि, इमानि दस इन्द्रियानि। अयं इन्द्रियेहि ओतरणा।
Tattha yo rūpakāyo imāni pañca rūpīni indriyāni, yo nāmakāyo imāni pañca arūpīni indriyāni, imāni dasa indriyāni. Ayaṃ indriyehi otaraṇā.
तत्थ यदाह –
Tattha yadāha –
‘‘यो कामे परिवज्जेति, सप्पस्सेव पदा सिरो।
‘‘Yo kāme parivajjeti, sappasseva padā siro;
सोमं विसत्तिकं लोके, सतो समतिवत्तती’’ति॥
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattatī’’ti.
अयं सउपादिसेसा निब्बानधातु, अयं धातूहि ओतरणा।
Ayaṃ saupādisesā nibbānadhātu, ayaṃ dhātūhi otaraṇā.
सायेव सउपादिसेसा निब्बानधातु विज्जा, विज्जुप्पादा अविज्जानिरोधो, अविज्जानिरोधा सङ्खारनिरोधो, एवं सब्बं। अयं पटिच्चसमुप्पादेहि ओतरणा।
Sāyeva saupādisesā nibbānadhātu vijjā, vijjuppādā avijjānirodho, avijjānirodhā saṅkhāranirodho, evaṃ sabbaṃ. Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
सायेव विज्जा पञ्ञाक्खन्धो। अयं खन्धेहि ओतरणा।
Sāyeva vijjā paññākkhandho. Ayaṃ khandhehi otaraṇā.
सायेव विज्जा द्वे इन्द्रियानि – वीरियिन्द्रियं पञ्ञिन्द्रियञ्च। अयं इन्द्रियेहि ओतरणा।
Sāyeva vijjā dve indriyāni – vīriyindriyaṃ paññindriyañca. Ayaṃ indriyehi otaraṇā.
सायेव विज्जा सङ्खारपरियापन्ना, ये सङ्खारा अनासवा, नो च भवङ्गा, ते सङ्खारा धम्मधातुसङ्गहिता। अयं धातूहि ओतरणा।
Sāyeva vijjā saṅkhārapariyāpannā, ye saṅkhārā anāsavā, no ca bhavaṅgā, te saṅkhārā dhammadhātusaṅgahitā. Ayaṃ dhātūhi otaraṇā.
सा धम्मधातु धम्मायतनपरियापन्ना, यं आयतनं अनासवं, नो च भवङ्गं। अयं आयतनेहि ओतरणा। तेनाह भगवा ‘‘कामं कामयमानस्सा’’ति।
Sā dhammadhātu dhammāyatanapariyāpannā, yaṃ āyatanaṃ anāsavaṃ, no ca bhavaṅgaṃ. Ayaṃ āyatanehi otaraṇā. Tenāha bhagavā ‘‘kāmaṃ kāmayamānassā’’ti.
एत्तावता पटिच्च इन्द्रियखन्धधातुआयतनानि समोसरणोतरणानि भवन्ति। एवं पटिच्च इन्द्रियखन्धधातुआयतनानि ओतारेतब्बानि। तेनाह आयस्मा महाकच्चायनो ‘‘यो च पटिच्चुप्पादो’’ति।
Ettāvatā paṭicca indriyakhandhadhātuāyatanāni samosaraṇotaraṇāni bhavanti. Evaṃ paṭicca indriyakhandhadhātuāyatanāni otāretabbāni. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘yo ca paṭiccuppādo’’ti.
नियुत्तो ओतरणो हारो।
Niyutto otaraṇo hāro.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / १२. ओतरणहारविभङ्गवण्णना • 12. Otaraṇahāravibhaṅgavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिप्पकरण-टीका • Nettippakaraṇa-ṭīkā / १२. ओतरणहारविभङ्गवण्णना • 12. Otaraṇahāravibhaṅgavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī / १२. ओतरणहारविभङ्गविभावना • 12. Otaraṇahāravibhaṅgavibhāvanā
