| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
३. ओवादवग्गो
3. Ovādavaggo
१. ओवादसिक्खापदवण्णना
1. Ovādasikkhāpadavaṇṇanā
१४४. कथानुसारेनाति यो भिक्खुनोवादकत्थिको किंसीलो किंसमाचारो कतरकुला पब्बजितोतिआदि कथानुसारेनाति अत्थो। सग्गमग्गगमनेपीति अपि-सद्देन मोक्खगमनेपि। ‘‘लक्खणप्पटिवेधपटिसंयुत्तो’’ति अट्ठगरुधम्मानुसारेन वत्तब्बं धम्मकथं सन्धाय वुत्तं।
144.Kathānusārenāti yo bhikkhunovādakatthiko kiṃsīlo kiṃsamācāro katarakulā pabbajitotiādi kathānusārenāti attho. Saggamaggagamanepīti api-saddena mokkhagamanepi. ‘‘Lakkhaṇappaṭivedhapaṭisaṃyutto’’ti aṭṭhagarudhammānusārena vattabbaṃ dhammakathaṃ sandhāya vuttaṃ.
१४५-१४७. निस्सीमन्ति विहारे बद्धसीमतो अञ्ञं अबद्धसीमं, गामसीमादिन्ति अत्थो। ‘‘सुपिनन्तेनपी’’ति न सब्बेसन्ति इध बाहुल्लनयेन वुत्तं। छब्बग्गिया हि केचि वीसतिवस्सापि अत्थि अतिरेकवीसतिवस्सापीति इमिना इमं मज्झिमबोधिकाले पञ्ञत्तन्ति विञ्ञायति। ‘‘सीलवा होती’’ति वत्वा तस्स चतुब्बिधत्ता इध अधिप्पेतसीलमेव दस्सेतुं ‘‘पातिमोक्खसंवरसंवुतो’’तिआदि वुत्तं। गण्ठानुगण्ठिपदेसु ‘‘सतिसंवरादयो इध नाधिप्पेता, तेन विभङ्गपाठं दस्सेति अट्ठकथाचरियो’’ति वुत्तं। अत्थतोति पाळिअत्थतो। कारणतोति कारणूपपत्तितो, अट्ठकथातोति अधिप्पायो। अथ वा कारणतोति धम्मतो, तेन अत्थतो धम्मतोति वुत्तं होति। अथ वा अत्थतोति फलतो। ‘‘कारणतोति हेतुतो। धम्मपदम्पि जातकेन सहा’’ति लिखितं। पञ्हं कथेतुन्ति ‘‘पञ्हं पुट्ठो कथेती’’ति एत्थ भिक्खुनिया पुट्ठेन ‘‘न जानामी’’ति न सक्का कथेतुं। ‘‘न खो पन तं भगवन्त’’न्ति पाठो। ‘‘न खो पनेत’’न्ति च लिखन्ति, तं न सुन्दरं। ‘‘कासायवत्थवसनाया’’ति वचनतो पाराजिकायपि न वट्टति। भिक्खुनिया कायसंसग्गमेव वुत्तं। मेथुनेन हि भिक्खुनीदूसको होति।
145-147.Nissīmanti vihāre baddhasīmato aññaṃ abaddhasīmaṃ, gāmasīmādinti attho. ‘‘Supinantenapī’’ti na sabbesanti idha bāhullanayena vuttaṃ. Chabbaggiyā hi keci vīsativassāpi atthi atirekavīsativassāpīti iminā imaṃ majjhimabodhikāle paññattanti viññāyati. ‘‘Sīlavā hotī’’ti vatvā tassa catubbidhattā idha adhippetasīlameva dassetuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttaṃ. Gaṇṭhānugaṇṭhipadesu ‘‘satisaṃvarādayo idha nādhippetā, tena vibhaṅgapāṭhaṃ dasseti aṭṭhakathācariyo’’ti vuttaṃ. Atthatoti pāḷiatthato. Kāraṇatoti kāraṇūpapattito, aṭṭhakathātoti adhippāyo. Atha vā kāraṇatoti dhammato, tena atthato dhammatoti vuttaṃ hoti. Atha vā atthatoti phalato. ‘‘Kāraṇatoti hetuto. Dhammapadampi jātakena sahā’’ti likhitaṃ. Pañhaṃ kathetunti ‘‘pañhaṃ puṭṭho kathetī’’ti ettha bhikkhuniyā puṭṭhena ‘‘na jānāmī’’ti na sakkā kathetuṃ. ‘‘Na kho pana taṃ bhagavanta’’nti pāṭho. ‘‘Na kho paneta’’nti ca likhanti, taṃ na sundaraṃ. ‘‘Kāsāyavatthavasanāyā’’ti vacanato pārājikāyapi na vaṭṭati. Bhikkhuniyā kāyasaṃsaggameva vuttaṃ. Methunena hi bhikkhunīdūsako hoti.
१४८-९. भिक्खूनं सन्तिके उपसम्पन्ना नाम परिवत्तलिङ्गा, पञ्चसता साकियानियो वा। ‘‘धम्मदेसनापत्तिमोचनत्थं पना’’ति वचनतो मातुगामग्गहणेन सब्बत्थ भिक्खुनीसङ्गहं गच्छतीति सिद्धं। भिक्खुनिग्गहणेन पन मातुगामो तिरियं तरणसिक्खापदे (पाचि॰ १८७-१९०) सङ्गहितो, न अञ्ञत्थ। ‘‘ओसारेतब्बा’’ति पाळिपाठो, पाळि ओसारेतब्बाति अत्थो । ‘‘ओसारेतब्ब’’न्ति अट्ठकथापाळि। एकस्मिं ठाने वन्दिते दोसाभावतो बहूसु एकाय वन्दिते वट्टतीति चे? भिक्खूहि कत्तब्बं नत्थि, भिक्खुनियायेव कत्तब्बं, तस्मा न वट्टति । ‘‘यत्थ कत्थचि निसिन्नायाति अन्तोद्वादसहत्थे निसिन्नाया’’ति वदन्ति। न निमन्तिता हुत्वा गन्तुकामाति निमन्तिता हुत्वा गन्तुकामा भिक्खू इध नाधिप्पेता, वस्सं उपगन्तुकामाव अधिप्पेताति अत्थो। यतो पनाति भिक्खुनीविहारतो। तत्थाति भिक्खुनीविहारे। किञ्चापि ‘‘ओवाददायका भिक्खू’’ति वचनतो ओवाददायकेहेव सभिक्खुको आवासो होति, न सब्बेहीति आपन्नो, तथापि असति भिक्खुनोवादके ओवादसंवासानं अत्थाय याचनत्थाय अवस्सं गन्तब्बत्ता अञ्ञेहिपि भिक्खूहि सभिक्खुकोपि सभिक्खुको एवाति वेदितब्बो। सा रक्खितब्बाति वस्सच्छेदापत्ति रक्खितब्बा। कस्मा? आपदासु हीतिआदि। ‘‘अयं उपोसथो चातुद्दसिकोति पुच्छितब्ब’’न्ति वुत्तं, तम्पि तेरसियंयेव, एतरहि पन भिक्खुनियो चातुद्दसियंयेव गन्त्वा ‘‘कदा अय्य उपोसथो’’ति पुच्छन्ति। ‘‘जायायो वा जारियो वा’’ति अधिप्पायेन वुत्तं किर। ‘‘गच्छेय्य चे, आपत्ती’’ति पाठो। द्वे तिस्सोति द्वीहि तीहि। एकतो आगतानं वसेन ‘‘ताही’’ति बहुवचनं वुत्तन्ति अधिप्पायो। ‘‘एका भिक्खुनी वा बहू भिक्खुनी वा बहूहि भिक्खुनुपस्सयेहि ओवादत्थाय पेसिता’’ति वचनस्स वित्थारो ‘‘भिक्खुनिसङ्घो च अय्य भिक्खुनियो चा’’तिआदिना वुत्तो। ‘‘भिक्खुनिसङ्घो च अय्य भिक्खुनियो चा’तिआदि नानाउपस्सयेहि पेसिताय वचन’’न्ति च ‘‘अपरिपुण्णसङ्घपुग्गलनानावासदुतियवचनवसेन पञ्चक्खत्तुं उपसङ्कमनं वुत्त’’न्ति च लिखितं। यस्मिं आवासे पातिमोक्खुद्देसो न पवत्तति, तत्थापि याचनं सम्पटिच्छित्वा पुनदिवसे येन पटिग्गहितं, तेन ‘‘नत्थि कोचि भिक्खु भिक्खुनोवादको सम्मतो’’तिआदि वत्तब्बं। अत्थि चे सम्मतो, निद्दिसितब्बो। ‘‘सयमेव चे सम्मतो, अह’न्ति वत्तब्ब’’न्ति वुत्तं। सचे सम्मतो वा ओवादपटिग्गाहको वा पातिमोक्खं उद्दिसति, अञ्ञेन आरोचापेतब्बन्ति एके, ‘‘अत्तनापि आरोचेतुं वट्टती’’ति च वदन्ति। केसुचि पोत्थकेसु ‘‘अय्यानं पवारेती’’ति लिखितं, एवं सति ‘‘अय्यस्स पवारेमी’’ति वत्तब्बं, पोत्थके नत्थि।
148-9. Bhikkhūnaṃ santike upasampannā nāma parivattaliṅgā, pañcasatā sākiyāniyo vā. ‘‘Dhammadesanāpattimocanatthaṃ panā’’ti vacanato mātugāmaggahaṇena sabbattha bhikkhunīsaṅgahaṃ gacchatīti siddhaṃ. Bhikkhuniggahaṇena pana mātugāmo tiriyaṃ taraṇasikkhāpade (pāci. 187-190) saṅgahito, na aññattha. ‘‘Osāretabbā’’ti pāḷipāṭho, pāḷi osāretabbāti attho . ‘‘Osāretabba’’nti aṭṭhakathāpāḷi. Ekasmiṃ ṭhāne vandite dosābhāvato bahūsu ekāya vandite vaṭṭatīti ce? Bhikkhūhi kattabbaṃ natthi, bhikkhuniyāyeva kattabbaṃ, tasmā na vaṭṭati . ‘‘Yattha katthaci nisinnāyāti antodvādasahatthe nisinnāyā’’ti vadanti. Na nimantitā hutvā gantukāmāti nimantitā hutvā gantukāmā bhikkhū idha nādhippetā, vassaṃ upagantukāmāva adhippetāti attho. Yato panāti bhikkhunīvihārato. Tatthāti bhikkhunīvihāre. Kiñcāpi ‘‘ovādadāyakā bhikkhū’’ti vacanato ovādadāyakeheva sabhikkhuko āvāso hoti, na sabbehīti āpanno, tathāpi asati bhikkhunovādake ovādasaṃvāsānaṃ atthāya yācanatthāya avassaṃ gantabbattā aññehipi bhikkhūhi sabhikkhukopi sabhikkhuko evāti veditabbo. Sā rakkhitabbāti vassacchedāpatti rakkhitabbā. Kasmā? Āpadāsu hītiādi. ‘‘Ayaṃ uposatho cātuddasikoti pucchitabba’’nti vuttaṃ, tampi terasiyaṃyeva, etarahi pana bhikkhuniyo cātuddasiyaṃyeva gantvā ‘‘kadā ayya uposatho’’ti pucchanti. ‘‘Jāyāyo vā jāriyo vā’’ti adhippāyena vuttaṃ kira. ‘‘Gaccheyya ce, āpattī’’ti pāṭho. Dve tissoti dvīhi tīhi. Ekato āgatānaṃ vasena ‘‘tāhī’’ti bahuvacanaṃ vuttanti adhippāyo. ‘‘Ekā bhikkhunī vā bahū bhikkhunī vā bahūhi bhikkhunupassayehi ovādatthāya pesitā’’ti vacanassa vitthāro ‘‘bhikkhunisaṅgho ca ayya bhikkhuniyo cā’’tiādinā vutto. ‘‘Bhikkhunisaṅgho ca ayya bhikkhuniyo cā’tiādi nānāupassayehi pesitāya vacana’’nti ca ‘‘aparipuṇṇasaṅghapuggalanānāvāsadutiyavacanavasena pañcakkhattuṃ upasaṅkamanaṃ vutta’’nti ca likhitaṃ. Yasmiṃ āvāse pātimokkhuddeso na pavattati, tatthāpi yācanaṃ sampaṭicchitvā punadivase yena paṭiggahitaṃ, tena ‘‘natthi koci bhikkhu bhikkhunovādako sammato’’tiādi vattabbaṃ. Atthi ce sammato, niddisitabbo. ‘‘Sayameva ce sammato, aha’nti vattabba’’nti vuttaṃ. Sace sammato vā ovādapaṭiggāhako vā pātimokkhaṃ uddisati, aññena ārocāpetabbanti eke, ‘‘attanāpi ārocetuṃ vaṭṭatī’’ti ca vadanti. Kesuci potthakesu ‘‘ayyānaṃ pavāretī’’ti likhitaṃ, evaṃ sati ‘‘ayyassa pavāremī’’ti vattabbaṃ, potthake natthi.
ओवादसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ovādasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ३. ओवादवग्गो • 3. Ovādavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १. ओवादसिक्खापदवण्णना • 1. Ovādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १. ओवादसिक्खापदवण्णना • 1. Ovādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १. ओवादसिक्खापदवण्णना • 1. Ovādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १. ओवादसिक्खापद-अत्थयोजना • 1. Ovādasikkhāpada-atthayojanā
