| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
७. पब्बज्जाकथा
7. Pabbajjākathā
३१. पोराणानुपोराणानन्ति पुराणे च अनुपुराणे च भवानं। एकसट्ठीति एको च सट्ठि च, एकेन वा अधिका सट्ठि एकसट्ठि।
31.Porāṇānuporāṇānanti purāṇe ca anupurāṇe ca bhavānaṃ. Ekasaṭṭhīti eko ca saṭṭhi ca, ekena vā adhikā saṭṭhi ekasaṭṭhi.
तत्राति तेसु एकसट्ठिमनुस्सअरहन्तेसु। पुब्बयोगोति पुब्बे कतो उपायो, पुब्बूपनिस्सयोति अत्थो। वग्गबन्धेनाति समूहं कत्वा बन्धेन। तेति पञ्चपञ्ञास जना। झापेस्सामाति डय्हिस्साम। नीहरिंसूति गामतो नीहरिंसु। तेसूति पञ्चपञ्ञासजनेसु। पञ्च जने ठपेत्वाति सम्बन्धो। सेसाति पञ्चहि जनेहि अवसेसा। सोति यसो दारको। तेपीति चत्तारोपि जना। तत्थाति सरीरे। ते सब्बेपीति यसस्स मातापितुभरियाहि सद्धिं सब्बेपि ते सहायका। तेनाति पुब्बयोगेन।
Tatrāti tesu ekasaṭṭhimanussaarahantesu. Pubbayogoti pubbe kato upāyo, pubbūpanissayoti attho. Vaggabandhenāti samūhaṃ katvā bandhena. Teti pañcapaññāsa janā. Jhāpessāmāti ḍayhissāma. Nīhariṃsūti gāmato nīhariṃsu. Tesūti pañcapaññāsajanesu. Pañca jane ṭhapetvāti sambandho. Sesāti pañcahi janehi avasesā. Soti yaso dārako. Tepīti cattāropi janā. Tatthāti sarīre. Te sabbepīti yasassa mātāpitubhariyāhi saddhiṃ sabbepi te sahāyakā. Tenāti pubbayogena.
आमन्तेसीति कथेसि।
Āmantesīti kathesi.
३२. दिब्बेसु विसयेसु भवा दिब्बा लोभपासाति दस्सेन्तो आह ‘‘दिब्बा नामा’’तिआदि। लोभपासाति लोभसङ्खाता बन्धना। असवनताति एत्थ करणत्थे पच्चत्तवचनन्ति आह ‘‘असवनताया’’ति। परिहायन्तीति एत्थ केन परिहायन्तीति आह ‘‘विसेसाधिगमतो’’ति। विसेसाधिगमतोति मग्गफलसङ्खातस्स विसेसस्स अधिगमतो।
32. Dibbesu visayesu bhavā dibbā lobhapāsāti dassento āha ‘‘dibbā nāmā’’tiādi. Lobhapāsāti lobhasaṅkhātā bandhanā. Asavanatāti ettha karaṇatthe paccattavacananti āha ‘‘asavanatāyā’’ti. Parihāyantīti ettha kena parihāyantīti āha ‘‘visesādhigamato’’ti. Visesādhigamatoti maggaphalasaṅkhātassa visesassa adhigamato.
३३. अन्तं लामकं करोतीति अन्तकोति वचनत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘लामका’’ति। ‘‘हीनसत्ता’’ति इमिना अन्तकस्स सरूपं दस्सेति। आमन्तनपदमेतं। तन्ति रागपासं। हीति सच्चं। सोति मारो पापिमा। अन्तलिक्खे चरन्तानं पञ्चाभिञ्ञानम्पि बन्धनत्ता अन्तलिक्खे चरति पवत्ततीति अन्तलिक्खचरोति वचनत्थेन रागपासो ‘‘अन्तलिक्खचरो’’ति मारेन पापिमता वुत्तो।
33. Antaṃ lāmakaṃ karotīti antakoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘lāmakā’’ti. ‘‘Hīnasattā’’ti iminā antakassa sarūpaṃ dasseti. Āmantanapadametaṃ. Tanti rāgapāsaṃ. Hīti saccaṃ. Soti māro pāpimā. Antalikkhe carantānaṃ pañcābhiññānampi bandhanattā antalikkhe carati pavattatīti antalikkhacaroti vacanatthena rāgapāso ‘‘antalikkhacaro’’ti mārena pāpimatā vutto.
३४. नानाजनपदतोति एकिस्सापि दिसाय नानाजनपदतो। ‘‘अनुजानामि…पे॰… पब्बाजेथा’’तिआदिम्हि विनिच्छयो एवं वेदितब्बोति योजना। पब्बाजेन्तेन भिक्खुना पब्बाजेतब्बोति सम्बन्धो। ये पटिक्खित्ता पुग्गलाति योजना। परतोति परस्मिं। ‘‘न भिक्खवे…पे॰… पब्बाजेतब्बो’’ति पाळिं (महाव॰ ८९) आदिं कत्वाति योजना। तेति पटिक्खित्तपुग्गले। सोपि चाति सोपि च पुग्गलो। अनुञ्ञातोयेव पब्बाजेतब्बोति सम्बन्धो। तस्स चाति पुग्गलस्स च, अथ वा तेसञ्च मातापितूनं। वचनविपल्लासो हेस। अनुजाननलक्खणं वण्णयिस्सामाति सम्बन्धो।
34.Nānājanapadatoti ekissāpi disāya nānājanapadato. ‘‘Anujānāmi…pe… pabbājethā’’tiādimhi vinicchayo evaṃ veditabboti yojanā. Pabbājentena bhikkhunā pabbājetabboti sambandho. Ye paṭikkhittā puggalāti yojanā. Paratoti parasmiṃ. ‘‘Na bhikkhave…pe… pabbājetabbo’’ti pāḷiṃ (mahāva. 89) ādiṃ katvāti yojanā. Teti paṭikkhittapuggale. Sopi cāti sopi ca puggalo. Anuññātoyeva pabbājetabboti sambandho. Tassa cāti puggalassa ca, atha vā tesañca mātāpitūnaṃ. Vacanavipallāso hesa. Anujānanalakkhaṇaṃ vaṇṇayissāmāti sambandho.
एवन्ति इमिना वुत्तनयेन। चसद्दो वाक्यसम्पिण्डनत्थो। सचे अच्छिन्नकेसो होति च, सचे एकसीमाय अञ्ञेपि भिक्खू अत्थि चाति अत्थो। अञ्ञेपीति अत्तना अपरेपि। भण्डूति मुण्डो, सोयेव कम्मं भण्डुकम्मं। तस्साति भण्डुकम्मस्स। ओकासोति पब्बज्जाय खणो। ‘‘ओकासं न लभती’’ति वत्वा तस्स कारणं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘सचे’’तिआदि।
Evanti iminā vuttanayena. Casaddo vākyasampiṇḍanattho. Sace acchinnakeso hoti ca, sace ekasīmāya aññepi bhikkhū atthi cāti attho. Aññepīti attanā aparepi. Bhaṇḍūti muṇḍo, soyeva kammaṃ bhaṇḍukammaṃ. Tassāti bhaṇḍukammassa. Okāsoti pabbajjāya khaṇo. ‘‘Okāsaṃ na labhatī’’ti vatvā tassa kāraṇaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sace’’tiādi.
अवुत्तोपीति एत्थ पिसद्दो वुत्तो पन का नाम कथाति दस्सेति। उपज्झायं उद्दिस्स पब्बाजेतीति एत्थ पब्बज्जा चतुब्बिधा तापसपब्बज्जा परिब्बाजकपब्बज्जा सामणेरपब्बज्जा उपसम्पदपब्बज्जाति। तत्थ केसमस्सुहरणं तापसपब्बज्जा नाम वक्कलादिगहणतो पठममेव वजितब्बत्ता। इसिपब्बज्जातिपि तस्सायेव नामं। केसमस्सुहरणमेव परिब्बाजकपब्बज्जा नाम कासायादिगहणतो पठममेव वजितब्बत्ता। केसमस्सुहरणञ्च कासायच्छादनञ्च सामणेरपब्बज्जा नाम सरणगहणतो पठममेव वजितब्बत्ता। उपसम्पदपब्बज्जा तिविधा एहिभिक्खुउपसम्पदपब्बज्जा सरणगहणूपसम्पदपब्बज्जा ञत्तिचतुत्थवाचिकूपसम्पदपब्बज्जाति। तत्थ एहिभिक्खूपसम्पदपब्बज्जायं केसमस्सुहरणादि सब्बं एकतोव सम्पज्जति ‘‘एहि भिक्खू’’ति भगवतो वचनेन अभिनिप्फन्नत्ता। सरणगहणूपसम्पदपब्बज्जा सामणेरपब्बज्जसदिसायेव। केसमस्सुहरणञ्च कासायच्छादनञ्च सरणगहणञ्च ञत्तिचतुत्थवाचिकूपसम्पदपब्बज्जा नाम कम्मवाचागहणतो पठममेव वजितब्बत्ता। तत्थ सामणेरपब्बज्जं सन्धाय वुत्तं ‘‘उपज्झायं उद्दिस्स पब्बाजेती’’ति। उपज्झायं उद्दिस्साति उपज्झायस्स वेय्यावच्चकरट्ठाननियमं कत्वा। पब्बज्जाकम्मे अत्तनो इस्सरियमकत्वाति अत्थो। दहरेन भिक्खुना केसच्छेदनं कासायच्छादनं सरणदानन्ति तीणि किच्चानि कातब्बानियेव। केचि ‘‘सरणानि पन सयं दातब्बानी’’ति पाठं इधानेत्वा दहरेन भिक्खुना सरणानि न दातब्बानीति वदन्ति, तं न गहेतब्बं दहरस्स भिक्खुत्ता, भिक्खूनं पब्बाजेतुं लभनत्ता च। उपज्झायो चे केसच्छेदनञ्च कासायच्छादनञ्च अकत्वा पब्बज्जत्थं सरणानियेव देति, न रुहति पब्बज्जा पब्बज्जाय अकत्तब्बत्ता। कम्मवाचं सावेत्वा उपसम्पादेति, रुहति उपसम्पदा अपत्तचीवरानं उपसम्पदसिद्धितो, कम्मविपत्तिया अभावतो च। खण्डसीमन्ति उपचारसीमट्ठं बद्धसीमं। पब्बाजेत्वाति केसच्छेदनं सन्धाय वुत्तं ‘‘कासायानि अच्छादेत्वा’’ति कासायच्छादनस्स विसुं वुत्तत्ता। सामणेरस्स सरणदानस्स अरुहत्ता ‘‘सरणानि पन सयं दातब्बानी’’ति वुत्तं। पुरिसं पब्बाजेतुन्ति सम्बन्धो। हीति सच्चं। आणत्तियाति भिक्खूनं आणत्तिया। येन केनचीति गहट्ठपब्बजितेसु येन केनचि।
Avuttopīti ettha pisaddo vutto pana kā nāma kathāti dasseti. Upajjhāyaṃ uddissa pabbājetīti ettha pabbajjā catubbidhā tāpasapabbajjā paribbājakapabbajjā sāmaṇerapabbajjā upasampadapabbajjāti. Tattha kesamassuharaṇaṃ tāpasapabbajjā nāma vakkalādigahaṇato paṭhamameva vajitabbattā. Isipabbajjātipi tassāyeva nāmaṃ. Kesamassuharaṇameva paribbājakapabbajjā nāma kāsāyādigahaṇato paṭhamameva vajitabbattā. Kesamassuharaṇañca kāsāyacchādanañca sāmaṇerapabbajjā nāma saraṇagahaṇato paṭhamameva vajitabbattā. Upasampadapabbajjā tividhā ehibhikkhuupasampadapabbajjā saraṇagahaṇūpasampadapabbajjā ñatticatutthavācikūpasampadapabbajjāti. Tattha ehibhikkhūpasampadapabbajjāyaṃ kesamassuharaṇādi sabbaṃ ekatova sampajjati ‘‘ehi bhikkhū’’ti bhagavato vacanena abhinipphannattā. Saraṇagahaṇūpasampadapabbajjā sāmaṇerapabbajjasadisāyeva. Kesamassuharaṇañca kāsāyacchādanañca saraṇagahaṇañca ñatticatutthavācikūpasampadapabbajjā nāma kammavācāgahaṇato paṭhamameva vajitabbattā. Tattha sāmaṇerapabbajjaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘upajjhāyaṃ uddissa pabbājetī’’ti. Upajjhāyaṃ uddissāti upajjhāyassa veyyāvaccakaraṭṭhānaniyamaṃ katvā. Pabbajjākamme attano issariyamakatvāti attho. Daharena bhikkhunā kesacchedanaṃ kāsāyacchādanaṃ saraṇadānanti tīṇi kiccāni kātabbāniyeva. Keci ‘‘saraṇāni pana sayaṃ dātabbānī’’ti pāṭhaṃ idhānetvā daharena bhikkhunā saraṇāni na dātabbānīti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ daharassa bhikkhuttā, bhikkhūnaṃ pabbājetuṃ labhanattā ca. Upajjhāyo ce kesacchedanañca kāsāyacchādanañca akatvā pabbajjatthaṃ saraṇāniyeva deti, na ruhati pabbajjā pabbajjāya akattabbattā. Kammavācaṃ sāvetvā upasampādeti, ruhati upasampadā apattacīvarānaṃ upasampadasiddhito, kammavipattiyā abhāvato ca. Khaṇḍasīmanti upacārasīmaṭṭhaṃ baddhasīmaṃ. Pabbājetvāti kesacchedanaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘kāsāyāni acchādetvā’’ti kāsāyacchādanassa visuṃ vuttattā. Sāmaṇerassa saraṇadānassa aruhattā ‘‘saraṇāni pana sayaṃ dātabbānī’’ti vuttaṃ. Purisaṃ pabbājetunti sambandho. Hīti saccaṃ. Āṇattiyāti bhikkhūnaṃ āṇattiyā. Yena kenacīti gahaṭṭhapabbajitesu yena kenaci.
‘‘भब्बरूपो’’ति वत्वा तस्स अत्थं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘सहेतुको’’ति। सहेतुकोति मग्गफलानं उपनिस्सयेहि सह पवत्तो। यसस्सीति परिवारयसेन च कित्तियसेन च समन्नागतो। ओकासं कत्वापीति ओकासं कत्वा एव। सयमेवाति न अञ्ञो आणापेतब्बो। एत्तोयेवाति दस्सनट्ठानतोयेव। अस्साति पब्बज्जापेक्खस्स। खज्जु वाति कण्डुवनं वा। ‘‘कच्छु वा’’तिपि पाठो, पामं वाति अत्थो। पिळका वाति फोटा वा। एत्तकेनाति एतपमाणेन घंसित्वा न्हापनमत्तेन। अनिवत्तिधम्माति गिहिभावं अनिवत्तनसभावा। कतञ्ञूति कतस्सूपकारस्स जाननसीला। कतवेदिनोति कतञ्ञूपकारस्स वेदं पाकटं करोन्तो।
‘‘Bhabbarūpo’’ti vatvā tassa atthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sahetuko’’ti. Sahetukoti maggaphalānaṃ upanissayehi saha pavatto. Yasassīti parivārayasena ca kittiyasena ca samannāgato. Okāsaṃ katvāpīti okāsaṃ katvā eva. Sayamevāti na añño āṇāpetabbo. Ettoyevāti dassanaṭṭhānatoyeva. Assāti pabbajjāpekkhassa. Khajju vāti kaṇḍuvanaṃ vā. ‘‘Kacchu vā’’tipi pāṭho, pāmaṃ vāti attho. Piḷakā vāti phoṭā vā. Ettakenāti etapamāṇena ghaṃsitvā nhāpanamattena. Anivattidhammāti gihibhāvaṃ anivattanasabhāvā. Kataññūti katassūpakārassa jānanasīlā. Katavedinoti kataññūpakārassa vedaṃ pākaṭaṃ karonto.
अनिय्यानिककथाति यावदत्थं सुपित्वा यावदत्थं भुञ्जीत्वा चित्तकेळिं करोन्तो अनुक्कण्ठितो विहराहीतिआदिका कथा। नकथेतब्बं दस्सेत्वा कथेतब्बं दस्सेन्तो आह ‘‘अथख्वस्सा’’ति। अस्साति पब्बज्जापेक्खस्स। आचिक्खनाकारं दस्सेन्तो आह ‘‘आचिक्खन्तेन चा’’तिआदि। वण्ण…पे॰… वसेनाति वण्णो च सण्ठानञ्च गन्धो च आसयो च ओकासो च, तेसं वसेन, आचिक्खितब्बन्ति सम्बन्धो। हीति फलजोतको, आचिक्खनस्स फलं वक्खामीति अत्थो। सोति पब्बज्जापेक्खो। पुब्बेति पुब्बभवे, पब्बजनतो पुब्बे वा। कण्टकवेधापेक्खो परिपक्कगण्डो विय ञाणं पवत्ततीति योजना। अस्साति पब्बज्जापेक्खस्स। इन्दासनीति सक्कस्स वजिरावुधो। सो हि इन्देन असीयति खिपीयतीति इन्दासनीति वुच्चति। इन्दासनि पब्बते चुण्णयमाना विय सब्बे किलेसे चुण्णयमानंयेवाति योजना। खुरग्गेयेवाति खुरस्स कोटियमेव। खुरकम्मपरियोसानेयेवाति अत्थो। हीति सच्चं। तस्माति यस्मा पत्ता, तस्मा। अस्साति पब्बज्जापेक्खस्स।
Aniyyānikakathāti yāvadatthaṃ supitvā yāvadatthaṃ bhuñjītvā cittakeḷiṃ karonto anukkaṇṭhito viharāhītiādikā kathā. Nakathetabbaṃ dassetvā kathetabbaṃ dassento āha ‘‘athakhvassā’’ti. Assāti pabbajjāpekkhassa. Ācikkhanākāraṃ dassento āha ‘‘ācikkhantena cā’’tiādi. Vaṇṇa…pe… vasenāti vaṇṇo ca saṇṭhānañca gandho ca āsayo ca okāso ca, tesaṃ vasena, ācikkhitabbanti sambandho. Hīti phalajotako, ācikkhanassa phalaṃ vakkhāmīti attho. Soti pabbajjāpekkho. Pubbeti pubbabhave, pabbajanato pubbe vā. Kaṇṭakavedhāpekkho paripakkagaṇḍo viya ñāṇaṃ pavattatīti yojanā. Assāti pabbajjāpekkhassa. Indāsanīti sakkassa vajirāvudho. So hi indena asīyati khipīyatīti indāsanīti vuccati. Indāsani pabbate cuṇṇayamānā viya sabbe kilese cuṇṇayamānaṃyevāti yojanā. Khuraggeyevāti khurassa koṭiyameva. Khurakammapariyosāneyevāti attho. Hīti saccaṃ. Tasmāti yasmā pattā, tasmā. Assāti pabbajjāpekkhassa.
गिहिगन्धन्ति गेहे ठितस्स जनस्स गन्धं। अथापीति यदिपि अच्छादेतीति सम्बन्धो। अस्साति पब्बज्जापेक्खस्स। आचरियो वाति सरणदानाचरियो वा कम्मवाचाचरियो वा ओवादाचरियो वा। तंयेव वाति पब्बज्जापेक्खमेव वा। तेन भिक्खुनावाति आचरियुपज्झायभिक्खुना एव।
Gihigandhanti gehe ṭhitassa janassa gandhaṃ. Athāpīti yadipi acchādetīti sambandho. Assāti pabbajjāpekkhassa. Ācariyo vāti saraṇadānācariyo vā kammavācācariyo vā ovādācariyo vā. Taṃyeva vāti pabbajjāpekkhameva vā. Tena bhikkhunāvāti ācariyupajjhāyabhikkhunā eva.
अनाणत्तियाति आचरियुपज्झायेहि अनाणत्तिया। इमिना आचरियुपज्झायेहि अनाणत्तेन येन केनचि निवासनादीनि न कातब्बानीति दस्सेति। भिक्खुनाति आचरियुपज्झायभिक्खुना। तस्सेवाति पब्बज्जापेक्खस्सेव। उपज्झायमूलकेति उपज्झायमूलके निवासनपारुपने। अयन्ति विनिच्छयो।
Anāṇattiyāti ācariyupajjhāyehi anāṇattiyā. Iminā ācariyupajjhāyehi anāṇattena yena kenaci nivāsanādīni na kātabbānīti dasseti. Bhikkhunāti ācariyupajjhāyabhikkhunā. Tassevāti pabbajjāpekkhasseva. Upajjhāyamūlaketi upajjhāyamūlake nivāsanapārupane. Ayanti vinicchayo.
तत्थाति पब्बज्जूपसम्पदट्ठाने। तेसन्ति भिक्खूनं। अथाति वन्दापनतो पच्छा, वन्दापनस्स अनन्तरा वा। ‘‘एवं वदेही’’ति पाळिनयनिदस्सनमुखेन ‘‘यमहं वदामि, तं वदेही’’ति अट्ठकथानयं निदस्सेति। अथाति तदनन्तरं। अस्साति पब्बज्जापेक्खस्स, दातब्बानीति सम्बन्धो। एकपदम्पीति तीसु वाक्यपदेसु एकं वाक्यपदम्पि, नवसु वा विभत्यन्तपदेसु एकपदम्पि। एकक्खरम्पीति चतुवीसतक्खरेसु एकक्खरम्पि।
Tatthāti pabbajjūpasampadaṭṭhāne. Tesanti bhikkhūnaṃ. Athāti vandāpanato pacchā, vandāpanassa anantarā vā. ‘‘Evaṃ vadehī’’ti pāḷinayanidassanamukhena ‘‘yamahaṃ vadāmi, taṃ vadehī’’ti aṭṭhakathānayaṃ nidasseti. Athāti tadanantaraṃ. Assāti pabbajjāpekkhassa, dātabbānīti sambandho. Ekapadampīti tīsu vākyapadesu ekaṃ vākyapadampi, navasu vā vibhatyantapadesu ekapadampi. Ekakkharampīti catuvīsatakkharesu ekakkharampi.
एकतो सुद्धियाति एकस्सेव कम्मवाचाचरियस्स ठानकरणसम्पत्तिया सुज्झनेन। उभतो सुद्धियावाति उभयेसं सरणदानाचरियसामणेरानं सुज्झनेन एव। ठानकरणसम्पदन्ति उरआदिट्ठानानञ्च संवुतादिकरणानञ्च सम्पदं। वत्तुन्ति ठानकरणसम्पदं वत्तुं। न सक्कोतीति वत्तुं न सक्कोतीति योजना।
Ekatosuddhiyāti ekasseva kammavācācariyassa ṭhānakaraṇasampattiyā sujjhanena. Ubhato suddhiyāvāti ubhayesaṃ saraṇadānācariyasāmaṇerānaṃ sujjhanena eva. Ṭhānakaraṇasampadanti uraādiṭṭhānānañca saṃvutādikaraṇānañca sampadaṃ. Vattunti ṭhānakaraṇasampadaṃ vattuṃ. Na sakkotīti vattuṃ na sakkotīti yojanā.
इमानीति सरणानि। चसद्दो उपन्यासो, पनसद्दो पदालङ्कारो। एकसम्बन्धानीति एकतो सम्बन्धानि। अनुनासिकन्तं कत्वा दानकाले ‘‘बुद्धं’’इति ‘‘सरणं’’इति पदानञ्च ‘‘सरणं’’इति ‘‘गच्छामि’’इति पदानञ्च अन्तरा विच्छेदमकत्वा एकसम्बन्धमेव कत्वा दातब्बानीति वुत्तं होति। कस्मा तिण्णं पदानमन्तरा ब्यवधानस्स कस्सचि अक्खरस्स अभावतो। विच्छिन्दित्वाति विच्छेदं कत्वा। मकारन्तं कत्वा दानकाले तिण्णं पदानमन्तरा एकसम्बन्धमकत्वा विच्छिन्दित्वा एव कत्वा दातब्बानीति वुत्तं होति। कस्मा? तिण्णं पदानमन्तरा ब्यवधानस्स निस्सरस्स मकारस्स अत्थिभावतो। अन्धकट्ठकथायं वुत्तन्ति सम्बन्धो। तन्ति वचनं, ‘‘नत्थी’’तिपदे कत्ता, ‘‘न वुत्त’’न्तिपदे कम्मं। तथाति ‘‘अहं भन्ते बुद्धरक्खितो’’तिआदिना आकारेन, अवदन्तस्स सरणं न कुप्पति, बुकारदकारादीनं ब्यञ्जनानं ठानकरणसम्पदं हापेन्तस्सेव सरणं कुप्पतीति अधिप्पायो।
Imānīti saraṇāni. Casaddo upanyāso, panasaddo padālaṅkāro. Ekasambandhānīti ekato sambandhāni. Anunāsikantaṃ katvā dānakāle ‘‘buddhaṃ’’iti ‘‘saraṇaṃ’’iti padānañca ‘‘saraṇaṃ’’iti ‘‘gacchāmi’’iti padānañca antarā vicchedamakatvā ekasambandhameva katvā dātabbānīti vuttaṃ hoti. Kasmā tiṇṇaṃ padānamantarā byavadhānassa kassaci akkharassa abhāvato. Vicchinditvāti vicchedaṃ katvā. Makārantaṃ katvā dānakāle tiṇṇaṃ padānamantarā ekasambandhamakatvā vicchinditvā eva katvā dātabbānīti vuttaṃ hoti. Kasmā? Tiṇṇaṃ padānamantarā byavadhānassa nissarassa makārassa atthibhāvato. Andhakaṭṭhakathāyaṃ vuttanti sambandho. Tanti vacanaṃ, ‘‘natthī’’tipade kattā, ‘‘na vutta’’ntipade kammaṃ. Tathāti ‘‘ahaṃ bhante buddharakkhito’’tiādinā ākārena, avadantassa saraṇaṃ na kuppati, bukāradakārādīnaṃ byañjanānaṃ ṭhānakaraṇasampadaṃ hāpentasseva saraṇaṃ kuppatīti adhippāyo.
‘‘तिक्खत्तु’’न्ति इमिना सकिं वा द्विक्खत्तुं वा न वट्टतीति दीपेति। तिक्खत्तुतो अधिकं पन सहस्सक्खत्तुम्पि वट्टतियेव। तत्थाति तासु पब्बज्जाउपसम्पदासु। परतोति परस्मिं। साति उपसम्पदा। पब्बज्जा पन अनुञ्ञाता एवाति सम्बन्धो। परतोपीति पिसद्दो पुब्बापेक्खो। साति पब्बज्जा। एत्तावताति एत्तकेन केसच्छेदनकासायच्छादनसरणदानेन। हीति फलजोतको।
‘‘Tikkhattu’’nti iminā sakiṃ vā dvikkhattuṃ vā na vaṭṭatīti dīpeti. Tikkhattuto adhikaṃ pana sahassakkhattumpi vaṭṭatiyeva. Tatthāti tāsu pabbajjāupasampadāsu. Paratoti parasmiṃ. Sāti upasampadā. Pabbajjā pana anuññātā evāti sambandho. Paratopīti pisaddo pubbāpekkho. Sāti pabbajjā. Ettāvatāti ettakena kesacchedanakāsāyacchādanasaraṇadānena. Hīti phalajotako.
एसाति एसो सामणेरोति अत्थो। ‘‘गतिमा’’ति वत्वा तस्सत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘पण्डितजातिको’’ति। अथाति एवं सति। अस्साति सामणेरस्स। तस्मिंयेव ठानेति सामणेरभूमियं ठितट्ठानेयेव। यथा भगवता उद्दिट्ठानि, तथा उद्दिसितब्बानीति योजना। एतन्ति ‘‘अनुजानामि…पे॰… जातरूप रजतपटिग्गहणा वेरमणी’’ति वचनं।
Esāti eso sāmaṇeroti attho. ‘‘Gatimā’’ti vatvā tassatthaṃ dassento āha ‘‘paṇḍitajātiko’’ti. Athāti evaṃ sati. Assāti sāmaṇerassa. Tasmiṃyeva ṭhāneti sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhitaṭṭhāneyeva. Yathā bhagavatā uddiṭṭhāni, tathā uddisitabbānīti yojanā. Etanti ‘‘anujānāmi…pe… jātarūpa rajatapaṭiggahaṇā veramaṇī’’ti vacanaṃ.
तन्ति अन्धकट्ठकथायं वुत्तवचनं। यथापाळियावाति एवसद्दो सन्निट्ठानत्थो, तेन यथापाळियाव उद्दिसितब्बानि। यथापाळिं विसज्जेत्वा अञ्ञथा एव उद्दिसितब्बानीति वादं निवारेति। यथापाळिं विसज्जेत्वा अञ्ञथा ‘‘पाणातिपाता वेरमणिं सिक्खापदं समादियामी’’ति उद्दिसन्तोपि निद्दोसोयेव। हीति सच्चं, यस्मा वा। तानीति सिक्खापदानि। यावाति यत्तकं कालं न जानाति, न कुसलो होतीति सम्बन्धो। सन्तिकावचरोयेवाति आचरियुपज्झायानं समीपे अवचारोव। अस्साति सामणेरस्स। कप्पियाकप्पियन्ति दससिक्खापदविनिमुत्तं कप्पियं परामासादिञ्च अकप्पियं अपरामासादिञ्च। तेनापीति सामणेरेनापि। नासनङ्गानीति लिङ्गनासनअङ्गानि। साधुकं सिक्खितब्बन्ति साधुकं असिक्खन्तस्स लिङ्गनासनञ्च दण्डकम्मनासनञ्च होतीति अधिप्पायो।
Tanti andhakaṭṭhakathāyaṃ vuttavacanaṃ. Yathāpāḷiyāvāti evasaddo sanniṭṭhānattho, tena yathāpāḷiyāva uddisitabbāni. Yathāpāḷiṃ visajjetvā aññathā eva uddisitabbānīti vādaṃ nivāreti. Yathāpāḷiṃ visajjetvā aññathā ‘‘pāṇātipātā veramaṇiṃ sikkhāpadaṃ samādiyāmī’’ti uddisantopi niddosoyeva. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Tānīti sikkhāpadāni. Yāvāti yattakaṃ kālaṃ na jānāti, na kusalo hotīti sambandho. Santikāvacaroyevāti ācariyupajjhāyānaṃ samīpe avacārova. Assāti sāmaṇerassa. Kappiyākappiyanti dasasikkhāpadavinimuttaṃ kappiyaṃ parāmāsādiñca akappiyaṃ aparāmāsādiñca. Tenāpīti sāmaṇerenāpi. Nāsanaṅgānīti liṅganāsanaaṅgāni. Sādhukaṃ sikkhitabbanti sādhukaṃ asikkhantassa liṅganāsanañca daṇḍakammanāsanañca hotīti adhippāyo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
७. पब्बज्जाकथा • 7. Pabbajjākathā
८. मारकथा • 8. Mārakathā
९. पब्बज्जूपसम्पदाकथा • 9. Pabbajjūpasampadākathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / पब्बज्जाकथा • Pabbajjākathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
पञ्ञासगिहिसहायपब्बज्जाकथावण्णना • Paññāsagihisahāyapabbajjākathāvaṇṇanā
मारकथावण्णना • Mārakathāvaṇṇanā
पब्बज्जूपसम्पदाकथावण्णना • Pabbajjūpasampadākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / पब्बज्जाकथावण्णना • Pabbajjākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / पब्बज्जाकथावण्णना • Pabbajjākathāvaṇṇanā
