| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
पब्बज्जाकथावण्णना
Pabbajjākathāvaṇṇanā
२५. येन समयेन भगवा पञ्चवग्गिये पञ्चमियं अरहत्ते पतिट्ठापेत्वा सत्तमियं नाळकत्थेरस्स नाळकपटिपदं आचिक्खित्वा भद्दपदपुण्णमायं यसस्स इन्द्रियानं परिपक्कभावं ञत्वा तं उदिक्खन्तो बाराणसियं विहासि, तेन समयेन यसो नामाति सम्बन्धो। तस्स किर उप्पत्तितो पट्ठाय तस्स कुलस्स कित्तिसद्दसङ्खातो, परिजनसङ्खातो वा यसो विसेसतो पवड्ढति। तेन तस्स मातापितरो एवं नाममकंसु। ‘‘सुखुमालो’’तिआदि किमत्थं आयस्मता उपालित्थेरेन वुत्तन्ति? पच्छिमजनस्स नेक्खम्मे समुस्साहनजननत्थं। एवं उत्तमभोगसमप्पितानम्पि उत्तमेसु भोगेसु अप्पमत्तकेनापि असुभनिमित्तेन वितज्जेत्वा कालाकालं अगणेत्वा विवेकाभिरतिया महन्तं भोगक्खन्धं तिणं विय पहाय गेहतो निक्खमना अहोसि, कस्स पनञ्ञस्स न सियाति अधिप्पायो। समङ्गीभूतस्साति तेहि एकत्तं उपगतस्स, अविवित्तस्साति अत्थो। निद्दा ओक्कमीति मनापेसुपि विसयेसु पवत्तिं निवारेत्वा तस्स चित्तं अतिक्कमित्वा अभिभवित्वा अत्तनो वसं उपनेसीति अत्थो। सब्बरत्तियो चाति तयोपि यामे। तेन परिजनस्स विकारदस्सने कारणं दस्सेति। रत्ति-सद्दो पनेत्थ काले सूरियाभावे, यामे च पवत्ततीति विञ्ञेय्यो। यामेविध विञ्ञेय्यो तिचीवरविप्पवासे च। कच्छेति कच्छपस्से। कण्ठेति कण्ठस्स हेट्ठा। मुदिङ्गस्स हि उपरि कण्ठं ठपेत्वा सयन्तिया कण्ठे मुदिङ्गं अद्दसाति अत्थो। आळम्बरन्ति पणवं। उभतोमुखस्स तनुका दीघा। वित्थिन्नसमतलस्स वादितस्स एतं अधिवचनं। विप्पलपन्तियोति सुपिनदस्सनादिवसेन असम्बन्धपलापं विप्पलपन्तियो। सुसानं मञ्ञेति सुसानं विय अद्दस सकं परिजनन्ति सम्बन्धो। आदीनवोति असुभभावो। निब्बिदाय चित्तं सण्ठातीति विमुच्चितुकामतासङ्खाताय उक्कण्ठाय चित्तं नमीति अत्थो। उदानं उदानेसीति ‘‘इतो पट्ठाय इमाहि इत्थीहि सह नाहं भविस्सामी’’ति अत्तमनवाचं निच्छारेसि। द्वे किर आकारा तस्स पमादसुत्तपरिजनदस्सने पाकटा जाता किलेसानं बलवभावो, असुभाकारस्स अतिओळारिकभावो च। एवं सति ओळारिकतरे च असुभाकारे किलेसवसेनायं सब्बोपि लोको एत्थ पीळितो मुच्छितो। अहो किलेसा बलवतराति हि पस्सतो पस्सतो तस्स द्वेपि ते आकारा पाकटा जाता, येनेवमवोचाति।
25. Yena samayena bhagavā pañcavaggiye pañcamiyaṃ arahatte patiṭṭhāpetvā sattamiyaṃ nāḷakattherassa nāḷakapaṭipadaṃ ācikkhitvā bhaddapadapuṇṇamāyaṃ yasassa indriyānaṃ paripakkabhāvaṃ ñatvā taṃ udikkhanto bārāṇasiyaṃ vihāsi, tena samayena yaso nāmāti sambandho. Tassa kira uppattito paṭṭhāya tassa kulassa kittisaddasaṅkhāto, parijanasaṅkhāto vā yaso visesato pavaḍḍhati. Tena tassa mātāpitaro evaṃ nāmamakaṃsu. ‘‘Sukhumālo’’tiādi kimatthaṃ āyasmatā upālittherena vuttanti? Pacchimajanassa nekkhamme samussāhanajananatthaṃ. Evaṃ uttamabhogasamappitānampi uttamesu bhogesu appamattakenāpi asubhanimittena vitajjetvā kālākālaṃ agaṇetvā vivekābhiratiyā mahantaṃ bhogakkhandhaṃ tiṇaṃ viya pahāya gehato nikkhamanā ahosi, kassa panaññassa na siyāti adhippāyo. Samaṅgībhūtassāti tehi ekattaṃ upagatassa, avivittassāti attho. Niddā okkamīti manāpesupi visayesu pavattiṃ nivāretvā tassa cittaṃ atikkamitvā abhibhavitvā attano vasaṃ upanesīti attho. Sabbarattiyo cāti tayopi yāme. Tena parijanassa vikāradassane kāraṇaṃ dasseti. Ratti-saddo panettha kāle sūriyābhāve, yāme ca pavattatīti viññeyyo. Yāmevidha viññeyyo ticīvaravippavāse ca. Kaccheti kacchapasse. Kaṇṭheti kaṇṭhassa heṭṭhā. Mudiṅgassa hi upari kaṇṭhaṃ ṭhapetvā sayantiyā kaṇṭhe mudiṅgaṃ addasāti attho. Āḷambaranti paṇavaṃ. Ubhatomukhassa tanukā dīghā. Vitthinnasamatalassa vāditassa etaṃ adhivacanaṃ. Vippalapantiyoti supinadassanādivasena asambandhapalāpaṃ vippalapantiyo. Susānaṃ maññeti susānaṃ viya addasa sakaṃ parijananti sambandho. Ādīnavoti asubhabhāvo. Nibbidāya cittaṃ saṇṭhātīti vimuccitukāmatāsaṅkhātāya ukkaṇṭhāya cittaṃ namīti attho. Udānaṃ udānesīti ‘‘ito paṭṭhāya imāhi itthīhi saha nāhaṃ bhavissāmī’’ti attamanavācaṃ nicchāresi. Dve kira ākārā tassa pamādasuttaparijanadassane pākaṭā jātā kilesānaṃ balavabhāvo, asubhākārassa atioḷārikabhāvo ca. Evaṃ sati oḷārikatare ca asubhākāre kilesavasenāyaṃ sabbopi loko ettha pīḷito mucchito. Aho kilesā balavatarāti hi passato passato tassa dvepi te ākārā pākaṭā jātā, yenevamavocāti.
‘‘सुवण्णपादुकायो आरोहित्वा’’ति एतेनस्स निस्सङ्गताय विस्सट्ठगमनं दीपेति। सो हि बलवसंवेगाभितुन्नहदयत्ता परिजनस्स पबोधे सतिपि अत्तनो गमननिवारणसमत्थभावं असहमानो अत्तानं तक्केन्तो विस्सट्ठो अगमासि। अमनुस्साति देवता। ता हि मनुस्सेहि सुगतिपटिवेधञाणसण्ठानादिगुणसामञ्ञेन ‘‘अमनुस्सा’’ति वुच्चन्ति। न हि असमानजातिका तिरच्छानादयो ‘‘अब्राह्मणा’’ति वा ‘‘अवसला’’ति वा वुच्चन्ति, किन्तु जातिसभागताय एव वसलादयो ‘‘अब्राह्मणा’’ति वुच्चन्ति, एवं मनुस्सेहि केनचि आकारेन सभागताय देवता ‘‘अमनुस्सा’’ति वुत्ता। अञ्ञथा मनुस्सा न होन्तीति तिरच्छानगतापि ‘‘अमनुस्सा’’ति वत्तब्बा भवेय्युं।
‘‘Suvaṇṇapādukāyo ārohitvā’’ti etenassa nissaṅgatāya vissaṭṭhagamanaṃ dīpeti. So hi balavasaṃvegābhitunnahadayattā parijanassa pabodhe satipi attano gamananivāraṇasamatthabhāvaṃ asahamāno attānaṃ takkento vissaṭṭho agamāsi. Amanussāti devatā. Tā hi manussehi sugatipaṭivedhañāṇasaṇṭhānādiguṇasāmaññena ‘‘amanussā’’ti vuccanti. Na hi asamānajātikā tiracchānādayo ‘‘abrāhmaṇā’’ti vā ‘‘avasalā’’ti vā vuccanti, kintu jātisabhāgatāya eva vasalādayo ‘‘abrāhmaṇā’’ti vuccanti, evaṃ manussehi kenaci ākārena sabhāgatāya devatā ‘‘amanussā’’ti vuttā. Aññathā manussā na hontīti tiracchānagatāpi ‘‘amanussā’’ti vattabbā bhaveyyuṃ.
२६. वनगहनं दिस्वा ‘‘सुमुत्तोहं नगरतो’’ति पमुदितत्ता भगवतो अविदूरे उदानेसि। इदं खो यसाति भगवा निब्बानं सन्धायाह। तञ्हि तण्हादिकिलेसेहि अनुपद्दुतं, अनुपसट्ठतञ्च दस्सनमत्तेनापि अस्सादजननतो। धम्मं देसेस्सामीति येन तं निब्बानं इध निसिन्नमत्तोव त्वं अधिगमिस्ससीति अधिप्पायो। किराति अस्सद्धेय्यअब्यत्तिपरिहासेसु निपातो, इध अब्यत्तियं। सुवण्णपादुकायो ओरोहित्वाति च सुवण्णपादुकाहि ओतरित्वा। निस्सक्कत्थे हि इदं पच्चत्तवचनं। तस्स निसिन्नमत्तस्सेव अञ्ञं सम्मोदनीयं कथं अकत्वा अनामन्तेत्वा अनुपुब्बिं कथं कथेसि। सुपरिपक्किन्द्रियत्ता, पटिवेधक्खणानतिक्कमनत्थं अनुपद्दुतानुपसट्ठतानं पापकधम्मदेसनाभिमुखचित्तत्ता, सेट्ठिस्स गहपतिनो अचिरागमनदस्सनतो च। किमत्थं भगवा तस्स सुट्ठुतरं संविग्गहदयस्स भवतो मुच्चितुकामस्स भवाभवूपायानिसंसकथं पठममेव कथेसीति? सब्बभवादीनवदस्सनत्थं। सो हि मनुस्सलोकस्सेव उपद्दुतउपसट्ठभावं अद्दस, न सग्गानन्ति कदाचि सग्गलोकं सुखतो मञ्ञेय्य। तत्थ सुखसञ्ञेन निब्बानाभिमुखं चित्तं पेसेय्याति सग्गानम्पि आदीनवं दस्सेतुकामताय अनुपुब्बिं कथं आरभि। एत्थ दानं, दानानिसंसं, सीलानिसंसञ्च कथेन्तो दानसीलकथं कथेति नाम। सग्गवण्णं कथेन्तो सग्गकथं कथेति नाम। तत्थ वत्थुकामकिलेसकामानं अनिच्चतं, अपसादतं, महादीनवतञ्च कथेन्तो कामानं आदीनवं, ओकारं, संकिलेसञ्च पकासेति। नेक्खम्मे तदभावतो च तंनिस्सरणतो च तब्बिपरीतं आनिसंसं कथेन्तो नेक्खम्मे आनिसंसं पकासेति नाम। तत्थ ओकारन्ति अवकारं लामकभावं। संकिलेसन्ति संकिलिस्सनं बाधनं उपतापनं वाति अत्थो। कल्लचित्तं पञ्ञिन्द्रियस्स आनुभावेन, दिट्ठियोगविचिकिच्छायोगानं पञ्ञिन्द्रियेन विहतत्ता। मुदुचित्तं सतिन्द्रियसमायोगेन, विहिंसासारम्भादिकिलेसपवेसं निवारेत्वा चित्तमुदुतादिकुसलधम्मप्पवेसनं करोन्तं सहजातं चित्तं मुदुं करोति। समाधिन्द्रियस्स आनुभावेन विनीवरणचित्तं। तञ्हि विसेसतो नीवरणविपक्खभूतन्ति। वीरियिन्द्रियवसेन उदग्गचित्तं। तञ्हि थिनमिद्धसङ्खातलीनभावविपक्खन्ति। सद्धिन्द्रियस्स आनुभावेन पसन्नचित्तं तस्स पसादलक्खणत्ता। सामुक्कंसिकाति एतं विसयवसेन देसनं उपालित्थेरो पकासेति। सच्चानि हि सामुक्कंसिकदेसनाय विसयानि। अञ्ञथा दुक्खादीनि सामुक्कंसिका धम्मदेसनाति आपज्जति तस्स विभावने सच्चानं निद्दिट्ठत्ता।
26. Vanagahanaṃ disvā ‘‘sumuttohaṃ nagarato’’ti pamuditattā bhagavato avidūre udānesi. Idaṃ kho yasāti bhagavā nibbānaṃ sandhāyāha. Tañhi taṇhādikilesehi anupaddutaṃ, anupasaṭṭhatañca dassanamattenāpi assādajananato. Dhammaṃ desessāmīti yena taṃ nibbānaṃ idha nisinnamattova tvaṃ adhigamissasīti adhippāyo. Kirāti assaddheyyaabyattiparihāsesu nipāto, idha abyattiyaṃ. Suvaṇṇapādukāyo orohitvāti ca suvaṇṇapādukāhi otaritvā. Nissakkatthe hi idaṃ paccattavacanaṃ. Tassa nisinnamattasseva aññaṃ sammodanīyaṃ kathaṃ akatvā anāmantetvā anupubbiṃ kathaṃ kathesi. Suparipakkindriyattā, paṭivedhakkhaṇānatikkamanatthaṃ anupaddutānupasaṭṭhatānaṃ pāpakadhammadesanābhimukhacittattā, seṭṭhissa gahapatino acirāgamanadassanato ca. Kimatthaṃ bhagavā tassa suṭṭhutaraṃ saṃviggahadayassa bhavato muccitukāmassa bhavābhavūpāyānisaṃsakathaṃ paṭhamameva kathesīti? Sabbabhavādīnavadassanatthaṃ. So hi manussalokasseva upaddutaupasaṭṭhabhāvaṃ addasa, na saggānanti kadāci saggalokaṃ sukhato maññeyya. Tattha sukhasaññena nibbānābhimukhaṃ cittaṃ peseyyāti saggānampi ādīnavaṃ dassetukāmatāya anupubbiṃ kathaṃ ārabhi. Ettha dānaṃ, dānānisaṃsaṃ, sīlānisaṃsañca kathento dānasīlakathaṃ katheti nāma. Saggavaṇṇaṃ kathento saggakathaṃ katheti nāma. Tattha vatthukāmakilesakāmānaṃ aniccataṃ, apasādataṃ, mahādīnavatañca kathento kāmānaṃ ādīnavaṃ, okāraṃ, saṃkilesañca pakāseti. Nekkhamme tadabhāvato ca taṃnissaraṇato ca tabbiparītaṃ ānisaṃsaṃ kathento nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāseti nāma. Tattha okāranti avakāraṃ lāmakabhāvaṃ. Saṃkilesanti saṃkilissanaṃ bādhanaṃ upatāpanaṃ vāti attho. Kallacittaṃ paññindriyassa ānubhāvena, diṭṭhiyogavicikicchāyogānaṃ paññindriyena vihatattā. Muducittaṃ satindriyasamāyogena, vihiṃsāsārambhādikilesapavesaṃ nivāretvā cittamudutādikusaladhammappavesanaṃ karontaṃ sahajātaṃ cittaṃ muduṃ karoti. Samādhindriyassa ānubhāvena vinīvaraṇacittaṃ. Tañhi visesato nīvaraṇavipakkhabhūtanti. Vīriyindriyavasena udaggacittaṃ. Tañhi thinamiddhasaṅkhātalīnabhāvavipakkhanti. Saddhindriyassa ānubhāvena pasannacittaṃ tassa pasādalakkhaṇattā. Sāmukkaṃsikāti etaṃ visayavasena desanaṃ upālitthero pakāseti. Saccāni hi sāmukkaṃsikadesanāya visayāni. Aññathā dukkhādīni sāmukkaṃsikā dhammadesanāti āpajjati tassa vibhāvane saccānaṃ niddiṭṭhattā.
२७. चतुद्दिसाति चतूसु दिसासु। अभिसङ्खरेसीति अभिसङ्खरि। किमत्थन्ति चे? उभिन्नं पटिलभितब्बविसेसन्तरायनिसेधनत्थं। यदि सो पुत्तं पस्सेय्य, पुत्तस्सपि धम्मचक्खुपटिलाभो अरहत्तुप्पत्ति, सेट्ठिस्सपि धम्मचक्खुपटिलाभो न सिया। दिट्ठसच्चोपि ‘‘देहि ते मातुया जीवित’’न्ति वदन्तो किमञ्ञं न करेय्य। यसोपि तं वचनं सुत्वा अरहापि समानो सयं अप्पटिक्खिपित्वा भगवन्तं उल्लोकेन्तो किमञ्ञाय सण्ठहेय्य।
27.Catuddisāti catūsu disāsu. Abhisaṅkharesīti abhisaṅkhari. Kimatthanti ce? Ubhinnaṃ paṭilabhitabbavisesantarāyanisedhanatthaṃ. Yadi so puttaṃ passeyya, puttassapi dhammacakkhupaṭilābho arahattuppatti, seṭṭhissapi dhammacakkhupaṭilābho na siyā. Diṭṭhasaccopi ‘‘dehi te mātuyā jīvita’’nti vadanto kimaññaṃ na kareyya. Yasopi taṃ vacanaṃ sutvā arahāpi samāno sayaṃ appaṭikkhipitvā bhagavantaṃ ullokento kimaññāya saṇṭhaheyya.
२८. उभोहिपि पत्तब्बविसेसकोटिया पत्तत्ता भगवा पुन तं पटिप्पस्सम्भेसि। पुब्बे अगारिकभूतोति तस्स सोतापन्नकालं सन्धायाह। सोतापन्नो हि अगारमज्झे वसनारहत्ता अगारियभूतो नाम होति अपब्बजितो। सम्पति पब्बजितो समानो अगारमज्झवसनस्स अभब्बत्ता ‘‘अगारिको’’ति न वुच्चति, तस्मा एवमाह। यस्स दिट्ठोति सम्बन्धो, येन दिट्ठोति वुत्तं होति। ‘‘सेय्यथापि पुब्बे अगारिकभूतो’’ति वचनेन लद्धनयत्ता पच्छा गहपति गिहिवेसधारिमेव यसं सन्धायाह ‘‘यसेन कुलपुत्तेन पच्छासमणेना’’ति। तत्थ चर ब्रह्मचरियन्ति आभिसमाचारिकसीलं ब्रह्मचरियं चर परिपूरेहि ताव, याव सम्मादुक्खस्सन्तकिरिया, याव चुतिचित्ताति अधिप्पायो। लिङ्गब्रह्मचरियं सन्धायाति पोराणा, तञ्च युत्तं। लिङ्गमत्तञ्हि सन्धाय सो आयस्मा ‘‘लभेय्याहं, भन्ते, पब्बज्जं उपसम्पद’’न्ति आह।
28. Ubhohipi pattabbavisesakoṭiyā pattattā bhagavā puna taṃ paṭippassambhesi. Pubbe agārikabhūtoti tassa sotāpannakālaṃ sandhāyāha. Sotāpanno hi agāramajjhe vasanārahattā agāriyabhūto nāma hoti apabbajito. Sampati pabbajito samāno agāramajjhavasanassa abhabbattā ‘‘agāriko’’ti na vuccati, tasmā evamāha. Yassa diṭṭhoti sambandho, yena diṭṭhoti vuttaṃ hoti. ‘‘Seyyathāpi pubbe agārikabhūto’’ti vacanena laddhanayattā pacchā gahapati gihivesadhārimeva yasaṃ sandhāyāha ‘‘yasena kulaputtena pacchāsamaṇenā’’ti. Tattha cara brahmacariyanti ābhisamācārikasīlaṃ brahmacariyaṃ cara paripūrehi tāva, yāva sammādukkhassantakiriyā, yāva cuticittāti adhippāyo. Liṅgabrahmacariyaṃ sandhāyāti porāṇā, tañca yuttaṃ. Liṅgamattañhi sandhāya so āyasmā ‘‘labheyyāhaṃ, bhante, pabbajjaṃ upasampada’’nti āha.
किमत्थं भगवा यसस्स मातु, पजापतिया च भत्तकिच्चं अकत्वाव धम्मं देसेसीति? यसस्स पब्बज्जाय सोकसल्लसमप्पितत्ता दानञ्च सोमनस्सिकचित्तेन न ददेय्युं, सत्थरि च दोमनस्सप्पत्ता हुत्वा मग्गपटिवेधम्पि न लभेय्युन्ति भगवा पठमं ताव ता विगतसोकसल्लहदयायो कत्वा पुन भत्तकिच्चं अकासि।
Kimatthaṃ bhagavā yasassa mātu, pajāpatiyā ca bhattakiccaṃ akatvāva dhammaṃ desesīti? Yasassa pabbajjāya sokasallasamappitattā dānañca somanassikacittena na dadeyyuṃ, satthari ca domanassappattā hutvā maggapaṭivedhampi na labheyyunti bhagavā paṭhamaṃ tāva tā vigatasokasallahadayāyo katvā puna bhattakiccaṃ akāsi.
३०. सेट्ठानुसेट्ठीनन्ति अनुक्कमसेट्ठीनन्ति पोराणा। ‘‘सेट्ठिनो चानुसेट्ठिनो च यानि कुलानि, तानि सेट्ठानुसेट्ठानि कुलानि, तेसं सेट्ठानुसेट्ठीनं कुलान’’न्ति लिखितं। धम्मविनयोति सासनब्रह्मचरियं पावचनन्ति इध अत्थतो एकं। अथ वा धम्मेन विनयो, न दण्डसत्थेहीति धम्मविनयो, धम्माय विनयो, न हिंसत्थन्ति वा धम्मतो विनयो, नाधम्मतोति वा धम्मो विनयो, नाधम्मोति वा धम्मानं विनयो, न अञ्ञेसन्ति वा धम्मकायत्ता, धम्मसामित्ता वा धम्मो भगवा, तस्स धम्मस्स विनयो, न तक्किकानन्ति वा धम्मविनयो। समानाधिकरणवसेन वा धम्मविनयो नीलुप्पलं विय, धम्मो च विनयो चाति धम्मविनयो फलाफलं विय नपुंसकमिति पुल्लिङ्गापदेसतो अस्स लिङ्गभावो सिद्धो, यस्स वा धम्मो विनयो, सो धम्मविनयो सेतपटो पुरिसो विय, धम्मेन युत्तो वा विनयो धम्मविनयो अस्सरथो वियाति एवमादिना नयेन योजना वेदितब्बा।
30.Seṭṭhānuseṭṭhīnanti anukkamaseṭṭhīnanti porāṇā. ‘‘Seṭṭhino cānuseṭṭhino ca yāni kulāni, tāni seṭṭhānuseṭṭhāni kulāni, tesaṃ seṭṭhānuseṭṭhīnaṃ kulāna’’nti likhitaṃ. Dhammavinayoti sāsanabrahmacariyaṃ pāvacananti idha atthato ekaṃ. Atha vā dhammena vinayo, na daṇḍasatthehīti dhammavinayo, dhammāya vinayo, na hiṃsatthanti vā dhammato vinayo, nādhammatoti vā dhammo vinayo, nādhammoti vā dhammānaṃ vinayo, na aññesanti vā dhammakāyattā, dhammasāmittā vā dhammo bhagavā, tassa dhammassa vinayo, na takkikānanti vā dhammavinayo. Samānādhikaraṇavasena vā dhammavinayo nīluppalaṃ viya, dhammo ca vinayo cāti dhammavinayo phalāphalaṃ viya napuṃsakamiti pulliṅgāpadesato assa liṅgabhāvo siddho, yassa vā dhammo vinayo, so dhammavinayo setapaṭo puriso viya, dhammena yutto vā vinayo dhammavinayo assaratho viyāti evamādinā nayena yojanā veditabbā.
३४. ‘‘खण्डसीमं नेत्वा’’ति भण्डुकम्मारोचनपटिहरणत्थं वुत्तं। तेन ‘‘सभिक्खुके विहारे अञ्ञम्पि एतस्स केसे छिन्दा’’ति वत्तुं न वट्टतीति। पब्बाजेत्वाति इमस्स अधिप्पायपकासनत्थं ‘‘कासायानि अच्छादेत्वा एही’’ति वुत्तं। उपज्झायो चे केसमस्सुओरोपनादीनि अकत्वा पब्बजत्थं सरणानि देति, न रुहति पब्बज्जा। कम्मवाचं सावेत्वा उपसम्पादेति, रुहति उपसम्पदा। अप्पत्तचीवरानं उपसम्पदासिद्धिदस्सनतो, कम्मविपत्तिया अभावतो चेतं युज्जतेवाति एके। होति चेत्थ –
34.‘‘Khaṇḍasīmaṃ netvā’’ti bhaṇḍukammārocanapaṭiharaṇatthaṃ vuttaṃ. Tena ‘‘sabhikkhuke vihāre aññampi etassa kese chindā’’ti vattuṃ na vaṭṭatīti. Pabbājetvāti imassa adhippāyapakāsanatthaṃ ‘‘kāsāyāni acchādetvā ehī’’ti vuttaṃ. Upajjhāyo ce kesamassuoropanādīni akatvā pabbajatthaṃ saraṇāni deti, na ruhati pabbajjā. Kammavācaṃ sāvetvā upasampādeti, ruhati upasampadā. Appattacīvarānaṃ upasampadāsiddhidassanato, kammavipattiyā abhāvato cetaṃ yujjatevāti eke. Hoti cettha –
‘‘सलिङ्गस्सेव पब्बज्जा, विलिङ्गस्सापि चेतरा।
‘‘Saliṅgasseva pabbajjā, viliṅgassāpi cetarā;
अपेतपुब्बवेसस्स, तं द्वयं इति चापरे’’ति॥
Apetapubbavesassa, taṃ dvayaṃ iti cāpare’’ti.
भिक्खुना हि सहत्थेन वा आणत्तिया वा दिन्नमेव कासावं वट्टति, अदिन्नं न वट्टतीति पन सन्तेस्वेव कासावेसु, नासन्तेसु असम्भवतोति तेसं अधिप्पायो। एवञ्च पन, भिक्खवे, पब्बाजेतब्बो उपसम्पादेतब्बो। पठमं…पे॰…अनुजानामि, भिक्खवे, इमेहि तीहि सरणगमनेहि पब्बज्जं उपसम्पदन्ति एत्थ इमिना अनुक्कमेन दिन्नेहि तीहि सरणगमनेहि पब्बज्जं उपसम्पदं अनुजानामि केवलेहीति अधिप्पायदस्सनतो –
Bhikkhunā hi sahatthena vā āṇattiyā vā dinnameva kāsāvaṃ vaṭṭati, adinnaṃ na vaṭṭatīti pana santesveva kāsāvesu, nāsantesu asambhavatoti tesaṃ adhippāyo. Evañca pana, bhikkhave, pabbājetabbo upasampādetabbo. Paṭhamaṃ…pe…anujānāmi, bhikkhave, imehi tīhi saraṇagamanehi pabbajjaṃ upasampadanti ettha iminā anukkamena dinnehi tīhi saraṇagamanehi pabbajjaṃ upasampadaṃ anujānāmi kevalehīti adhippāyadassanato –
आदिन्नपुब्बलिङ्गस्स, नग्गस्सापि द्वयं भवे।
Ādinnapubbaliṅgassa, naggassāpi dvayaṃ bhave;
नेतरस्साति नो खन्ति, सब्बपाठानुलोमतोति॥ –
Netarassāti no khanti, sabbapāṭhānulomatoti. –
आचरियो । आचरियेन अदिन्नं न वट्टतीति एत्थ ‘‘पब्बज्जा न रुहतीति वदन्ती’’ति लिखितं। पोराणगण्ठिपदेपि तथेव लिखितं। उरादीनि ठानानि नाम। संवुतादीनि करणानि नाम। ‘‘अनुनासिकन्तं कत्वा एकसम्बन्धं कत्वा दानकाले अन्तरा अट्ठत्वा वत्तब्बं। विच्छिन्दित्वा दानेपि यथावुत्तट्ठाने एव विच्छेदो, अञ्ञत्र न वट्टती’’ति लिखितं। अनुनासिकन्ते दिय्यमाने खलित्वा ‘‘बुद्धं सरणं गच्छामी’’ति मकारेन मिस्सीभूते खेत्ते ओतिण्णत्ता वट्टतीति उपतिस्सत्थेरो। मिस्सं कत्वा वत्तुं वट्टति, वचनकाले पन अनुनासिकट्ठाने विच्छेदं अकत्वा वत्तब्बन्ति धम्मसिरित्थेरो। ‘‘एवं कम्मवाचायम्पी’’ति वुत्तं। उभतोसुद्धियाव वट्टतीति एत्थ महाथेरो पतितदन्तादिकारणताय अचतुरस्सं कत्वा वदति, ब्यत्तसामणेरो समीपे ठितो पब्बज्जापेक्खं ब्यत्तं वदापेति। महाथेरेन अवुत्तं वदापेतीति न वट्टति। कम्मवाचाय इतरो भिक्खु चे वदति, वट्टतीति। सङ्घो हि कम्मं करोति, न पुग्गलोति। न नानासीमपवत्तकम्मवाचासामञ्ञनयेन पटिक्खिपितब्बत्ता। अथ थेरेन चतुरस्सं वुत्तं पब्बज्जापेक्खं वत्तुं असक्कोन्तं सामणेरो सयं वत्वा वदापेति, उभतोसुद्धि एव होति थेरेन वुत्तस्सेव वुत्तत्ता। बुद्धं सरणं गच्छन्तो असाधारणे बुद्धगुणे, धम्मं सरणं गच्छन्तो निब्बानं, सङ्घं सरणं गच्छन्तो सेक्खधम्मं, असेक्खधम्मञ्च सरणं गच्छतीति अग्गहितग्गहणवसेन योजना कातब्बा। अञ्ञथा सरणत्तयसङ्करदोसो। सब्बमस्स कप्पियाकप्पियन्ति दससिक्खापदविनिमुत्तं परामासापरामासादि। ‘‘आभिसमाचारिकेसु विनेतब्बो’’ति वचनतो सेखियउपज्झायवत्तादिआभिसमाचारिकसीलमनेन पूरेतब्बं। तत्थ चारित्तस्स अकरणे वारित्तस्स करणे दण्डकम्मारहो होतीति दीपेति।
Ācariyo . Ācariyena adinnaṃ na vaṭṭatīti ettha ‘‘pabbajjā na ruhatīti vadantī’’ti likhitaṃ. Porāṇagaṇṭhipadepi tatheva likhitaṃ. Urādīni ṭhānāni nāma. Saṃvutādīni karaṇāni nāma. ‘‘Anunāsikantaṃ katvā ekasambandhaṃ katvā dānakāle antarā aṭṭhatvā vattabbaṃ. Vicchinditvā dānepi yathāvuttaṭṭhāne eva vicchedo, aññatra na vaṭṭatī’’ti likhitaṃ. Anunāsikante diyyamāne khalitvā ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti makārena missībhūte khette otiṇṇattā vaṭṭatīti upatissatthero. Missaṃ katvā vattuṃ vaṭṭati, vacanakāle pana anunāsikaṭṭhāne vicchedaṃ akatvā vattabbanti dhammasiritthero. ‘‘Evaṃ kammavācāyampī’’ti vuttaṃ. Ubhatosuddhiyāva vaṭṭatīti ettha mahāthero patitadantādikāraṇatāya acaturassaṃ katvā vadati, byattasāmaṇero samīpe ṭhito pabbajjāpekkhaṃ byattaṃ vadāpeti. Mahātherena avuttaṃ vadāpetīti na vaṭṭati. Kammavācāya itaro bhikkhu ce vadati, vaṭṭatīti. Saṅgho hi kammaṃ karoti, na puggaloti. Na nānāsīmapavattakammavācāsāmaññanayena paṭikkhipitabbattā. Atha therena caturassaṃ vuttaṃ pabbajjāpekkhaṃ vattuṃ asakkontaṃ sāmaṇero sayaṃ vatvā vadāpeti, ubhatosuddhi eva hoti therena vuttasseva vuttattā. Buddhaṃ saraṇaṃ gacchanto asādhāraṇe buddhaguṇe, dhammaṃ saraṇaṃ gacchanto nibbānaṃ, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchanto sekkhadhammaṃ, asekkhadhammañca saraṇaṃ gacchatīti aggahitaggahaṇavasena yojanā kātabbā. Aññathā saraṇattayasaṅkaradoso. Sabbamassa kappiyākappiyanti dasasikkhāpadavinimuttaṃ parāmāsāparāmāsādi. ‘‘Ābhisamācārikesu vinetabbo’’ti vacanato sekhiyaupajjhāyavattādiābhisamācārikasīlamanena pūretabbaṃ. Tattha cārittassa akaraṇe vārittassa karaṇe daṇḍakammāraho hotīti dīpeti.
पब्बज्जाकथावण्णना निट्ठिता।
Pabbajjākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
७. पब्बज्जाकथा • 7. Pabbajjākathā
९. पब्बज्जूपसम्पदाकथा • 9. Pabbajjūpasampadākathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / पब्बज्जाकथा • Pabbajjākathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
यसस्स पब्बज्जाकथावण्णना • Yasassa pabbajjākathāvaṇṇanā
चतुगिहिसहायपब्बज्जाकथावण्णना • Catugihisahāyapabbajjākathāvaṇṇanā
पब्बज्जूपसम्पदाकथावण्णना • Pabbajjūpasampadākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / पब्बज्जाकथावण्णना • Pabbajjākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ७. पब्बज्जाकथा • 7. Pabbajjākathā
