Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయవినిచ్ఛయ-టీకా • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
ఖన్ధకకథా
Khandhakakathā
మహావగ్గో
Mahāvaggo
మహాఖన్ధకకథా
Mahākhandhakakathā
పబ్బజ్జాకథావణ్ణనా
Pabbajjākathāvaṇṇanā
౨౪౪౪. ఇచ్చేవం నాతిసఙ్ఖేపవిత్థారవసేన విభఙ్గద్వయే, తదట్ఠకథాయ చ ఆగతం వినిచ్ఛయం దస్సేత్వా ఇదాని ఖన్ధకాగతం వినిచ్ఛయం దస్సేతుమారభన్తో ఆహ ‘‘సీలక్ఖన్ధాదీ’’తిఆది. తత్థ సీలక్ఖన్ధాదియుత్తేనాతి సీలసమాధిపఞ్ఞావిముత్తివిముత్తిఞాణదస్సనసఙ్ఖాతేహి పఞ్చహి ఖన్ధేహి గుణరాసీహి యుత్తేన సమన్నాగతేన. సుభక్ఖన్ధేనాతి సువణ్ణాలిఙ్గసదిసవట్టక్ఖన్ధతాయ సుభో సున్దరో ఖన్ధో ఏతస్సాతి సుభక్ఖన్ధో, భగవా, తేన. ఇమినా బాత్తింసలక్ఖణానమేకదేసభూతస్స సమవట్టక్ఖన్ధతాలక్ఖణస్స పరిదీపకేన వచనేన లక్ఖణాహారనయేన బాత్తింసలక్ఖణాదికా సబ్బాపి రూపకాయసిరీ సన్దస్సితాతి వేదితబ్బా.
2444. Iccevaṃ nātisaṅkhepavitthāravasena vibhaṅgadvaye, tadaṭṭhakathāya ca āgataṃ vinicchayaṃ dassetvā idāni khandhakāgataṃ vinicchayaṃ dassetumārabhanto āha ‘‘sīlakkhandhādī’’tiādi. Tattha sīlakkhandhādiyuttenāti sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanasaṅkhātehi pañcahi khandhehi guṇarāsīhi yuttena samannāgatena. Subhakkhandhenāti suvaṇṇāliṅgasadisavaṭṭakkhandhatāya subho sundaro khandho etassāti subhakkhandho, bhagavā, tena. Iminā bāttiṃsalakkhaṇānamekadesabhūtassa samavaṭṭakkhandhatālakkhaṇassa paridīpakena vacanena lakkhaṇāhāranayena bāttiṃsalakkhaṇādikā sabbāpi rūpakāyasirī sandassitāti veditabbā.
ఖన్ధకేతి ఖన్ధానం సమూహో ఖన్ధకో, ఖన్ధానం వా కాయనతో దీపనతో ఖన్ధకో. ‘‘ఖన్ధా’’తి చేత్థ పబ్బజ్జూపసమ్పదాదివినయకమ్మసఙ్ఖాతా, చారిత్తవారిత్తసిక్ఖాపదసఙ్ఖాతా చ పఞ్ఞత్తియో అధిప్పేతా. పబ్బజ్జాదీని హి భగవతా పఞ్ఞత్తత్తా ‘‘పఞ్ఞత్తియో’’తి వుచ్చన్తి. పఞ్ఞత్తియఞ్చ ఖన్ధ-సద్దో దిస్సతి ‘‘దారుక్ఖన్ధో (సం॰ ని॰ ౪.౨౪౧) అగ్గిక్ఖన్ధో (పటి॰ మ॰ ౧.౧౧౬) ఉదకక్ఖన్ధో’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౬.౩౭) వియ. అపిచ భాగరాసత్థతా చేత్థ యుజ్జతియేవ తాసం పఞ్ఞత్తీనం భాగసో, రాసితో చ విభత్తత్తా. తస్మిం ఖన్ధకే. పి-సద్దో వుత్తాపేక్ఖాయ పఞ్చసతికసత్తసతికక్ఖన్ధకే ద్వే వజ్జేత్వా పబ్బజ్జక్ఖన్ధకాదికే భిక్ఖునిఖన్ధకపరియోసానే వీసతివిధే ఖన్ధకే వుత్తవినిచ్ఛయస్స ఇధ వక్ఖమానత్తా. తదేవ సన్ధాయాహ ‘‘ఖన్ధకేపి పవక్ఖామి, సమాసేన వినిచ్ఛయ’’న్తి.
Khandhaketi khandhānaṃ samūho khandhako, khandhānaṃ vā kāyanato dīpanato khandhako. ‘‘Khandhā’’ti cettha pabbajjūpasampadādivinayakammasaṅkhātā, cārittavārittasikkhāpadasaṅkhātā ca paññattiyo adhippetā. Pabbajjādīni hi bhagavatā paññattattā ‘‘paññattiyo’’ti vuccanti. Paññattiyañca khandha-saddo dissati ‘‘dārukkhandho (saṃ. ni. 4.241) aggikkhandho (paṭi. ma. 1.116) udakakkhandho’’tiādīsu (a. ni. 6.37) viya. Apica bhāgarāsatthatā cettha yujjatiyeva tāsaṃ paññattīnaṃ bhāgaso, rāsito ca vibhattattā. Tasmiṃ khandhake. Pi-saddo vuttāpekkhāya pañcasatikasattasatikakkhandhake dve vajjetvā pabbajjakkhandhakādike bhikkhunikhandhakapariyosāne vīsatividhe khandhake vuttavinicchayassa idha vakkhamānattā. Tadeva sandhāyāha ‘‘khandhakepi pavakkhāmi, samāsena vinicchaya’’nti.
౨౪౪౫. ‘‘మాతరా పితరా’’తి ఇమినా జనకాయేవ అధిప్పేతా. ‘‘భణ్డుకమ్మం, సమణకరణం, పబ్బాజనన్తి చ పరియాయ-సద్దా’’తి ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, సఙ్ఘం అపలోకేతుం భణ్డుకమ్మాయా’’తి (మహావ॰ ౯౮) ఇమిస్సా పాళియా అట్ఠకథాయ (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౯౮) వుత్తం. ఆపుచ్ఛిత్వాతి ఏత్థ ‘‘సఙ్ఘ’’న్తి సేసో.
2445.‘‘Mātarā pitarā’’ti iminā janakāyeva adhippetā. ‘‘Bhaṇḍukammaṃ, samaṇakaraṇaṃ, pabbājananti ca pariyāya-saddā’’ti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, saṅghaṃ apaloketuṃ bhaṇḍukammāyā’’ti (mahāva. 98) imissā pāḷiyā aṭṭhakathāya (mahāva. aṭṭha. 98) vuttaṃ. Āpucchitvāti ettha ‘‘saṅgha’’nti seso.
౨౪౪౬. వావటోతి పసుతో, యుత్తపయుత్తోతి అత్థో. ‘‘పబ్బాజేత్వా ఆనయ ఇతి చా’’తి పదచ్ఛేదో. ఏత్థ చ తిధా పబ్బాజనం వేదితబ్బం కేసచ్ఛేదనం, కాసాయఅచ్ఛాదనం, సరణదానన్తి, ఇమాని తీణి కరోన్తో ‘‘పబ్బాజేతీ’’తి వుచ్చతి. తేసు ఏకం, ద్వే వాపి కరోన్తో తథా వోహరీయతియేవ. తస్మా ‘‘పబ్బాజేత్వానయా’’తి ఇమినా కేసే ఛిన్దిత్వా కాసాయాని అచ్ఛాదేత్వా ఆనేహీతి అయమత్థో దీపితోతి దట్ఠబ్బో.
2446.Vāvaṭoti pasuto, yuttapayuttoti attho. ‘‘Pabbājetvā ānaya iti cā’’ti padacchedo. Ettha ca tidhā pabbājanaṃ veditabbaṃ kesacchedanaṃ, kāsāyaacchādanaṃ, saraṇadānanti, imāni tīṇi karonto ‘‘pabbājetī’’ti vuccati. Tesu ekaṃ, dve vāpi karonto tathā voharīyatiyeva. Tasmā ‘‘pabbājetvānayā’’ti iminā kese chinditvā kāsāyāni acchādetvā ānehīti ayamattho dīpitoti daṭṭhabbo.
౨౪౪౭. అవుత్తోతి ఉపజ్ఝాయేన అనుయ్యోజితో. సో దహరో సచే తం సయమేవ కేసచ్ఛేదనకాసాయచ్ఛాదనేహి పబ్బాజేతి, వట్టతీతి యోజనా.
2447.Avuttoti upajjhāyena anuyyojito. So daharo sace taṃ sayameva kesacchedanakāsāyacchādanehi pabbājeti, vaṭṭatīti yojanā.
౨౪౪౮. తత్థాతి అత్తనో సమీపే. ఖణ్డసీమం నేత్వాతి భణ్డుకమ్మారోచనపరిహారత్థం వుత్తం. తేన సభిక్ఖుకే విహారే అఞ్ఞమ్పి భిక్ఖుం ‘‘ఏతస్స కేసే ఛిన్దా’’తి వత్తుం న వట్టతి. పబ్బాజేత్వాతి కేసచ్ఛేదనం సన్ధాయ వదతి.
2448.Tatthāti attano samīpe. Khaṇḍasīmaṃ netvāti bhaṇḍukammārocanaparihāratthaṃ vuttaṃ. Tena sabhikkhuke vihāre aññampi bhikkhuṃ ‘‘etassa kese chindā’’ti vattuṃ na vaṭṭati. Pabbājetvāti kesacchedanaṃ sandhāya vadati.
౨౪౫౦. ‘‘పురిసం భిక్ఖుతో అఞ్ఞో, పబ్బాజేతి న వట్టతీ’’తి ఇదం సరణదానం సన్ధాయ వుత్తం. తేనేవాహ ‘‘సామణేరో’’తిఆది.
2450.‘‘Purisaṃbhikkhuto añño, pabbājeti na vaṭṭatī’’ti idaṃ saraṇadānaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenevāha ‘‘sāmaṇero’’tiādi.
౨౪౫౧. ఉభిన్నమ్పి థేరథేరీనం ‘‘ఇమేహి చీవరేహి ఇమం అచ్ఛాదేహీ’’తి ఆణత్తియా సామణేరోపి వా హోతు, తథా సామణేరీ వా హోతు, తే ఉభో సామణేరసామణేరీ కాసాయాని దాతుం లభన్తీతి యోజనా.
2451.Ubhinnampi theratherīnaṃ ‘‘imehi cīvarehi imaṃ acchādehī’’ti āṇattiyā sāmaṇeropi vā hotu, tathā sāmaṇerī vā hotu, te ubho sāmaṇerasāmaṇerī kāsāyāni dātuṃ labhantīti yojanā.
౨౪౫౨-౪. పబ్బాజేన్తేన భిక్ఖునాతి ఏత్థ ‘‘తచపఞ్చకకమ్మట్ఠానం దత్వా’’తి వత్తబ్బం ఏవఞ్హి కత్వా కేసాపనయనస్స అట్ఠకథాయం వుత్తత్తా. వుత్తఞ్హి తత్థ ‘‘ఆవుసో, సుట్ఠు ఉపధారేహి, సతిం ఉపట్ఠాపేహీతి వత్వా తచపఞ్చకకమ్మట్ఠానం ఆచిక్ఖితబ్బం. ఆచిక్ఖన్తేన చ వణ్ణసణ్ఠానగన్ధాసయోకాసవసేన అసుచిజేగుచ్ఛపటిక్కూలభావం, నిజ్జీవనిస్సత్తభావం వా పాకటం కరోన్తేన ఆచిక్ఖితబ్బ’’న్తిఆది. కిమత్థమేవం కరీయతీతి చే? సచే ఉపనిస్సయసమ్పన్నో హోతి, తస్స ఖురగ్గేయేవ అరహత్తపాపుణనత్థం. వుత్తఞ్చేతం అట్ఠకథాయం –
2452-4.Pabbājentena bhikkhunāti ettha ‘‘tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā’’ti vattabbaṃ evañhi katvā kesāpanayanassa aṭṭhakathāyaṃ vuttattā. Vuttañhi tattha ‘‘āvuso, suṭṭhu upadhārehi, satiṃ upaṭṭhāpehīti vatvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhitabbaṃ. Ācikkhantena ca vaṇṇasaṇṭhānagandhāsayokāsavasena asucijegucchapaṭikkūlabhāvaṃ, nijjīvanissattabhāvaṃ vā pākaṭaṃ karontena ācikkhitabba’’ntiādi. Kimatthamevaṃ karīyatīti ce? Sace upanissayasampanno hoti, tassa khuraggeyeva arahattapāpuṇanatthaṃ. Vuttañcetaṃ aṭṭhakathāyaṃ –
‘‘యే హి కేచి ఖురగ్గే అరహత్తం పత్తా, సబ్బే తే ఏవరూపం సవనం లభిత్వా కల్యాణమిత్తేన ఆచరియేన దిన్ననయం నిస్సాయ, నో అనిస్సాయ, తస్మాస్స ఆదితోవ ఏవరూపీ కథా కథేతబ్బా’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౩౪).
‘‘Ye hi keci khuragge arahattaṃ pattā, sabbe te evarūpaṃ savanaṃ labhitvā kalyāṇamittena ācariyena dinnanayaṃ nissāya, no anissāya, tasmāssa āditova evarūpī kathā kathetabbā’’ti (mahāva. aṭṭha. 34).
ఏతేనేవ బ్యతిరేకతో ఇతో అఞ్ఞా అనియ్యానికకథా న కథేతబ్బాతి దీపితం హోతి. గోమయాదినాతి గోమయచుణ్ణాదినా. ఆది-సద్దేన మత్తికాదీనం గహణం. పీళకా వాతి థుల్లపీళకా వా. కచ్ఛు వాతి సుఖుమకచ్ఛు వా. నియంపుత్తన్తి అత్తనో పుత్తం. ‘‘భిక్ఖునా’’తి ఇమస్స పదస్స దూరత్తా ‘‘యతినా’’తి ఆహ.
Eteneva byatirekato ito aññā aniyyānikakathā na kathetabbāti dīpitaṃ hoti. Gomayādināti gomayacuṇṇādinā. Ādi-saddena mattikādīnaṃ gahaṇaṃ. Pīḷakā vāti thullapīḷakā vā. Kacchu vāti sukhumakacchu vā. Niyaṃputtanti attano puttaṃ. ‘‘Bhikkhunā’’ti imassa padassa dūrattā ‘‘yatinā’’ti āha.
౨౪౫౫-౬. కస్మా పన ఏవం నహాపేతబ్బోతి ఆహ ‘‘ఏత్తకేనాపీ’’తిఆది. సోతి పబ్బజ్జాపేక్ఖో. ఉపజ్ఝాయకాదిసూతి ఏత్థ ఆది-సద్దేన ఆచరియసమానుపజ్ఝాయకాదీనం గహణం. పాపుణన్తి హీతి ఏత్థ హి-సద్దో యస్మా-పదత్థే వత్తతి. యస్మా ఏత్తకేనాపి ఉపజ్ఝాయాదీసు సగారవో హోతి, యస్మా చ ఏవరూపం ఉపకారం లభిత్వా కులపుత్తా ఉప్పన్నం అనభిరతిం పటివినోదేత్వా సిక్ఖాయో పరిపూరేత్వా నిబ్బానం పాపుణిస్సన్తి, తస్మా ఏవరూపో ఉపకారో కాతబ్బోతి అత్థో.
2455-6. Kasmā pana evaṃ nahāpetabboti āha ‘‘ettakenāpī’’tiādi. Soti pabbajjāpekkho. Upajjhāyakādisūti ettha ādi-saddena ācariyasamānupajjhāyakādīnaṃ gahaṇaṃ. Pāpuṇanti hīti ettha hi-saddo yasmā-padatthe vattati. Yasmā ettakenāpi upajjhāyādīsu sagāravo hoti, yasmā ca evarūpaṃ upakāraṃ labhitvā kulaputtā uppannaṃ anabhiratiṃ paṭivinodetvā sikkhāyo paripūretvā nibbānaṃ pāpuṇissanti, tasmā evarūpo upakāro kātabboti attho.
౨౪౫౮. ఏకతోతి సబ్బాని చీవరాని ఏకతో కత్వా.
2458.Ekatoti sabbāni cīvarāni ekato katvā.
౨౪౫౯. అథాతి అధికారన్తరారమ్భే నిపాతో. తస్స హత్థే అదత్వాపి ఉపజ్ఝాయో వా ఆచరియో వాపి సయమేవ తం పబ్బజ్జాపేక్ఖం అచ్ఛాదేతి, వట్టతీతి యోజనా.
2459.Athāti adhikārantarārambhe nipāto. Tassa hatthe adatvāpi upajjhāyo vā ācariyo vāpi sayameva taṃ pabbajjāpekkhaṃ acchādeti, vaṭṭatīti yojanā.
౨౪౬౦. అదిన్నచీవరస్స అగ్గహేతబ్బత్తా ఆహ ‘‘అపనేత్వా తతో సబ్బం, పున దాతబ్బమేవ త’’న్తి. తతోతి తస్స సరీరతో. తన్తి చీవరం.
2460. Adinnacīvarassa aggahetabbattā āha ‘‘apanetvā tato sabbaṃ, puna dātabbameva ta’’nti. Tatoti tassa sarīrato. Tanti cīvaraṃ.
౨౪౬౧-౨. ఏతదేవ ఆహ ‘‘భిక్ఖునా’’తిఆదినా. అదిన్నం న వట్టతీతి ఏత్థ పబ్బజ్జా న రుహతీతి వదన్తి. తస్సేవ సన్తకం వాపి చీవరం అదిన్నం న వట్టతి అత్తసన్తకే ఆచరియుపజ్ఝాయానం అత్తనో సన్తకే చీవరే కా కథా వత్తబ్బమేవ నత్థీతి అత్థో. భిక్ఖూతి యే తత్థ సన్నిపతితా. కారాపేత్వాన ఉక్కుటిన్తి ఏత్థ సబ్బధాత్వత్థానుగతో కరోతి-సద్దో గహితోతి ఉక్కుటికం నిసీదాపేత్వాతి అత్థో గహేతబ్బో, ‘‘ఉక్కుటిక’’న్తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౩౪) అట్ఠకథాపాఠో గాథాబన్ధసుఖత్థం ఇధ క-కారలోపేన నిద్దిట్ఠో.
2461-2. Etadeva āha ‘‘bhikkhunā’’tiādinā. Adinnaṃ na vaṭṭatīti ettha pabbajjā na ruhatīti vadanti. Tasseva santakaṃ vāpi cīvaraṃ adinnaṃ na vaṭṭati attasantake ācariyupajjhāyānaṃ attano santake cīvare kā kathā vattabbameva natthīti attho. Bhikkhūti ye tattha sannipatitā. Kārāpetvāna ukkuṭinti ettha sabbadhātvatthānugato karoti-saddo gahitoti ukkuṭikaṃ nisīdāpetvāti attho gahetabbo, ‘‘ukkuṭika’’nti (mahāva. aṭṭha. 34) aṭṭhakathāpāṭho gāthābandhasukhatthaṃ idha ka-kāralopena niddiṭṭho.
౨౪౬౪. ఏకపదం వాపీతి బుద్ధమిచ్చాదికం ఏకమ్పి వా పదం. ఏకక్ఖరమ్పి వాతి బుకారాదిఅక్ఖరేసు ఏకమ్పి వా అక్ఖరం. పటిపాటిన్తి ‘‘బుద్ధ’’మిచ్చాదికం పదపన్తిం.
2464.Ekapadaṃvāpīti buddhamiccādikaṃ ekampi vā padaṃ. Ekakkharampi vāti bukārādiakkharesu ekampi vā akkharaṃ. Paṭipāṭinti ‘‘buddha’’miccādikaṃ padapantiṃ.
౨౪౬౫. అకత్తబ్బప్పకారన్తరం దస్సేతుమాహ ‘‘తిక్ఖత్తుం యది వా’’తిఆది. తథా సేసేసూతి యది వా ‘‘ధమ్మం సరణ’’న్తి తిక్ఖత్తుం దేతి, ‘‘సఙ్ఘం సరణ’’న్తి యది వా తిక్ఖత్తుం దేతి, ఏవమ్పి తీణి సరణాని అదిన్నానేవ హోన్తి.
2465. Akattabbappakārantaraṃ dassetumāha ‘‘tikkhattuṃ yadi vā’’tiādi. Tathā sesesūti yadi vā ‘‘dhammaṃ saraṇa’’nti tikkhattuṃ deti, ‘‘saṅghaṃ saraṇa’’nti yadi vā tikkhattuṃ deti, evampi tīṇi saraṇāni adinnāneva honti.
౨౪౬౬. అనునాసికన్తాని కత్వా దాతబ్బానీతి సమ్బన్ధో. అనునాసికన్తం కత్వా దానకాలే అన్తరావిచ్ఛేదం అకత్వా దాతబ్బానీతి దస్సేతుం ‘‘ఏకాబద్ధాని వా పనా’’తి వుత్తం. విచ్ఛిన్దిత్వా పదపటిపాటితో మ-కారన్తం కత్వా దానసమయే విచ్ఛేదం కత్వా. మన్తానీతి ‘‘బుద్ధం సరణం ఇచ్చాదినా మ-కారన్తాని. ‘‘బుద్ధం సరణం గచ్ఛామీ’’తిఆదినా నయేన నిగ్గహితన్తమేవ కత్వా న దాతబ్బన్తి ‘‘అథా’’తి ఆహ.
2466. Anunāsikantāni katvā dātabbānīti sambandho. Anunāsikantaṃ katvā dānakāle antarāvicchedaṃ akatvā dātabbānīti dassetuṃ ‘‘ekābaddhāni vā panā’’ti vuttaṃ. Vicchinditvā padapaṭipāṭito ma-kārantaṃ katvā dānasamaye vicchedaṃ katvā. Mantānīti ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ iccādinā ma-kārantāni. ‘‘Buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’tiādinā nayena niggahitantameva katvā na dātabbanti ‘‘athā’’ti āha.
౨౪౬౭. సుద్ధి నామ ఆచరియస్స ఞత్తియా, కమ్మవాచాయ చ ఉచ్చారణవిసుద్ధి. పబ్బజ్జాతి సామణేరసామణేరిపబ్బజ్జా. ఉభతోసుద్ధియా వినాతి ఉభతోసుద్ధిం వినా ఆచరియన్తేవాసీనం ఉభిన్నం తీసు సరణత్తయదానగ్గహణేసు ఉచ్చారణసుద్ధిం వినా, ఏకస్సాపి అక్ఖరస్స విపత్తిసబ్భావే న హోతీతి అత్థో.
2467.Suddhi nāma ācariyassa ñattiyā, kammavācāya ca uccāraṇavisuddhi. Pabbajjāti sāmaṇerasāmaṇeripabbajjā. Ubhatosuddhiyā vināti ubhatosuddhiṃ vinā ācariyantevāsīnaṃ ubhinnaṃ tīsu saraṇattayadānaggahaṇesu uccāraṇasuddhiṃ vinā, ekassāpi akkharassa vipattisabbhāve na hotīti attho.
౨౪౬౮-౯. ‘‘పబ్బజ్జాగుణమిచ్ఛతా’’తి ఇదం ‘‘ఆచరియేన, అన్తేవాసికేనా’’తి పదద్వయస్స విసేసనం దట్ఠబ్బం, అన్తేవాసికస్స పబ్బజ్జాగుణం ఇచ్ఛన్తేన ఆచరియేన, అత్తనో పబ్బజ్జాగుణం ఇచ్ఛన్తేన అన్తేవాసికేన చ బు-ద్ధ-కారాదయో వణ్ణా బు-కార ధ-కారాదయో వణ్ణా అక్ఖరా ఠానకరణసమ్పదం కణ్ఠతాలుముద్ధదన్తఓట్ఠనాసికాభేదం ఠానసమ్పదఞ్చ అక్ఖరుప్పత్తిసాధకతమజివ్హామజ్ఝాదికరణసమ్పదఞ్చ అహాపేన్తేన అపరిహాపేన్తేన వత్తబ్బాతి యోజనా. కస్మా ఇదమేవ దళ్హం కత్వా వుత్తన్తి ఆహ ‘‘ఏకవణ్ణవినాసేనా’’తిఆది. హి-సద్దో యస్మా-పదత్థే, యస్మా ఏకస్సాపి వణ్ణస్స వినాసేన అనుచ్చారణేన వా దురుచ్చారణేన వా పబ్బజ్జా న రుహతి, తస్మా ఏవం వుత్తన్తి అధిప్పాయో.
2468-9.‘‘Pabbajjāguṇamicchatā’’ti idaṃ ‘‘ācariyena, antevāsikenā’’ti padadvayassa visesanaṃ daṭṭhabbaṃ, antevāsikassa pabbajjāguṇaṃ icchantena ācariyena, attano pabbajjāguṇaṃ icchantena antevāsikena ca bu-ddha-kārādayo vaṇṇā bu-kāra dha-kārādayo vaṇṇā akkharā ṭhānakaraṇasampadaṃ kaṇṭhatālumuddhadantaoṭṭhanāsikābhedaṃ ṭhānasampadañca akkharuppattisādhakatamajivhāmajjhādikaraṇasampadañca ahāpentena aparihāpentena vattabbāti yojanā. Kasmā idameva daḷhaṃ katvā vuttanti āha ‘‘ekavaṇṇavināsenā’’tiādi. Hi-saddo yasmā-padatthe, yasmā ekassāpi vaṇṇassa vināsena anuccāraṇena vā duruccāraṇena vā pabbajjā na ruhati, tasmā evaṃ vuttanti adhippāyo.
౨౪౭౦. యది సిద్ధాతి సాసఙ్కవచనేన ఉభతోఉచ్చారణసుద్ధియా దుక్కరత్తం దీపేత్వా ‘‘అప్పమత్తేహి భవితబ్బ’’న్తి ఉభిన్నం ఆచరియన్తేవాసికానం అనుసిట్ఠి దిన్నా హోతి. సరణగమనతోవాతి అవధారణేన సామణేరపబ్బజ్జా ఉపసమ్పదా వియ ఞత్తిచతుత్థేన కమ్మేన న హోతి, ఇదానిపి సరణగమనేనేవ సిజ్ఝతీతి దీపేతి. హి-సద్దో పసిద్ధియం. యథాహ –
2470.Yadi siddhāti sāsaṅkavacanena ubhatouccāraṇasuddhiyā dukkarattaṃ dīpetvā ‘‘appamattehi bhavitabba’’nti ubhinnaṃ ācariyantevāsikānaṃ anusiṭṭhi dinnā hoti. Saraṇagamanatovāti avadhāraṇena sāmaṇerapabbajjā upasampadā viya ñatticatutthena kammena na hoti, idānipi saraṇagamaneneva sijjhatīti dīpeti. Hi-saddo pasiddhiyaṃ. Yathāha –
‘‘యస్మా సరణగమనేన ఉపసమ్పదా పరతో పటిక్ఖిత్తా, తస్మా సా ఏతరహి సరణగమనమత్తేనేవ న రుహతి. సామణేరస్స పబ్బజ్జా పన యస్మా పరతోపి ‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, ఇమేహి తీహి సరణగమనేహి సామణేరపబ్బజ్జ’న్తి (మహావ॰ ౧౦౫) అనుఞ్ఞాతా ఏవ, తస్మా సా ఏతరహిపి సరణగమనమత్తేనేవ రుహతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౩౪).
‘‘Yasmā saraṇagamanena upasampadā parato paṭikkhittā, tasmā sā etarahi saraṇagamanamatteneva na ruhati. Sāmaṇerassa pabbajjā pana yasmā paratopi ‘anujānāmi, bhikkhave, imehi tīhi saraṇagamanehi sāmaṇerapabbajja’nti (mahāva. 105) anuññātā eva, tasmā sā etarahipi saraṇagamanamatteneva ruhatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 34).
సరణగమనతో ఏవ పబ్బజ్జా యదిపి కిఞ్చాపి సిద్ధా నిప్ఫన్నా, తథాపి అస్స సామణేరస్స ‘‘ఇదఞ్చిదఞ్చ మయా పూరేతబ్బం సీల’’న్తి ఞత్వా పరిపూరణత్థాయ భిక్ఖునా దస సీలాని దాతబ్బానీతి యోజనా. యథాహ ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, సామణేరానం దస సిక్ఖాపదాని, తేసు చ సామణేరేహి సిక్ఖితుం. పాణాతిపాతా వేరమణీ’’తిఆది (మహావ॰ ౧౦౬).
Saraṇagamanato eva pabbajjā yadipi kiñcāpi siddhā nipphannā, tathāpi assa sāmaṇerassa ‘‘idañcidañca mayā pūretabbaṃ sīla’’nti ñatvā paripūraṇatthāya bhikkhunā dasa sīlāni dātabbānīti yojanā. Yathāha ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sāmaṇerānaṃ dasa sikkhāpadāni, tesu ca sāmaṇerehi sikkhituṃ. Pāṇātipātā veramaṇī’’tiādi (mahāva. 106).
పబ్బజ్జాకథావణ్ణనా.
Pabbajjākathāvaṇṇanā.
౨౪౭౧. ఉపజ్ఝాయన్తి వజ్జావజ్జే ఉపనిజ్ఝాయతీతి ఉపజ్ఝాయో, తం, భగవతా వుత్తేహి అఙ్గేహి సమన్నాగతో పరిపుణ్ణదసవస్సో పుగ్గలో. నివాసేత్వా చ పారుపిత్వా చ సిరసి అఞ్జలిం పగ్గహేత్వా అత్తనో అభిముఖే ఉక్కుటికం నిసీదిత్వా ‘‘ఉపజ్ఝాయో మే, భన్తే, హోహీ’’తి తిక్ఖత్తుం వత్వా ఆయాచనాయ కతాయ ‘‘సాహు, లహు, ఓపాయికం, పటిరూపం, పాసాదికేన సమ్పాదేహీ’’తి ఇమేసు పఞ్చసు పదేసు అఞ్ఞతరం కాయేన వా వాచాయ వా ఉభయేన వా విఞ్ఞాపేత్వా తస్మిం సమ్పటిచ్ఛితే పితుట్ఠానే ఠత్వా అత్రజమివ తం గహేత్వా వజ్జావజ్జం ఉపపరిక్ఖిత్వా దోసేన నిగ్గణ్హిత్వా సద్ధివిహారికే సిక్ఖాపేన్తో ఉపజ్ఝాయో నామ.
2471.Upajjhāyanti vajjāvajje upanijjhāyatīti upajjhāyo, taṃ, bhagavatā vuttehi aṅgehi samannāgato paripuṇṇadasavasso puggalo. Nivāsetvā ca pārupitvā ca sirasi añjaliṃ paggahetvā attano abhimukhe ukkuṭikaṃ nisīditvā ‘‘upajjhāyo me, bhante, hohī’’ti tikkhattuṃ vatvā āyācanāya katāya ‘‘sāhu, lahu, opāyikaṃ, paṭirūpaṃ, pāsādikena sampādehī’’ti imesu pañcasu padesu aññataraṃ kāyena vā vācāya vā ubhayena vā viññāpetvā tasmiṃ sampaṭicchite pituṭṭhāne ṭhatvā atrajamiva taṃ gahetvā vajjāvajjaṃ upaparikkhitvā dosena niggaṇhitvā saddhivihārike sikkhāpento upajjhāyo nāma.
విజ్జాసిప్పం, ఆచారసమాచారం వా సిక్ఖితుకామేహి ఆదరేన చరితబ్బో ఉపట్ఠాతబ్బోతి ఆచరియో, తం, ఉపజ్ఝాయే వుత్తలక్ఖణసమన్నాగతోయేవ పుగ్గలో. వుత్తనయేనేవ నిసీదిత్వా ‘‘ఆచరియో మే, భన్తే, హోహి, ఆయస్మతో నిస్సాయ వచ్ఛామీ’’తి తిక్ఖత్తుం వత్వా ఆయాచనాయ కతాయ ‘‘సాహూ’’తిఆదీసు పఞ్చసు అఞ్ఞతరం వత్వా తస్మిం సమ్పటిచ్ఛితే పితుట్ఠానే ఠత్వా పుత్తట్ఠానియం అన్తేవాసిం సిక్ఖాపేన్తో ఆచరియో నామ.
Vijjāsippaṃ, ācārasamācāraṃ vā sikkhitukāmehi ādarena caritabbo upaṭṭhātabboti ācariyo, taṃ, upajjhāye vuttalakkhaṇasamannāgatoyeva puggalo. Vuttanayeneva nisīditvā ‘‘ācariyo me, bhante, hohi, āyasmato nissāya vacchāmī’’ti tikkhattuṃ vatvā āyācanāya katāya ‘‘sāhū’’tiādīsu pañcasu aññataraṃ vatvā tasmiṃ sampaṭicchite pituṭṭhāne ṭhatvā puttaṭṭhāniyaṃ antevāsiṃ sikkhāpento ācariyo nāma.
ఏత్థ చ సాహూతి సాధు. లహూతి అగరు, మమ తుయ్హం ఉపజ్ఝాయభావే భారియం నత్థీతి అత్థో. ఓపాయికన్తి ఉపాయపటిసంయుత్తం, తం ఉపజ్ఝాయగ్గహణం ఇమినా ఉపాయేన త్వం మే ఇతో పట్ఠాయ భారో జాతోసీతి వుత్తం హోతి. పటిరూపన్తి అనురూపం తే ఉపజ్ఝాయగ్గహణన్తి అత్థో. పాసాదికేనాతి పసాదావహేన కాయవచీపయోగేన. సమ్పాదేహీతి తివిధం సిక్ఖం నిప్ఫాదేహీతి అత్థో. కాయేన వాతి హత్థముద్దాదిం దస్సేన్తో కాయేన వా. నామవిసేసం వినా పూరేతబ్బవత్తానం సమతాయ ఉభోపి ఏకతో వుత్తా.
Ettha ca sāhūti sādhu. Lahūti agaru, mama tuyhaṃ upajjhāyabhāve bhāriyaṃ natthīti attho. Opāyikanti upāyapaṭisaṃyuttaṃ, taṃ upajjhāyaggahaṇaṃ iminā upāyena tvaṃ me ito paṭṭhāya bhāro jātosīti vuttaṃ hoti. Paṭirūpanti anurūpaṃ te upajjhāyaggahaṇanti attho. Pāsādikenāti pasādāvahena kāyavacīpayogena. Sampādehīti tividhaṃ sikkhaṃ nipphādehīti attho. Kāyena vāti hatthamuddādiṃ dassento kāyena vā. Nāmavisesaṃ vinā pūretabbavattānaṃ samatāya ubhopi ekato vuttā.
ఏతాని వత్తాని ఉపజ్ఝాయస్స సద్ధివిహారికేన, ఆచరియస్స అన్తేవాసికేనాపి ఏవమేవ కాతబ్బానేవాతి. వసతాతి వసన్తేన. పియసీలేనాతి పియం సీలమేతస్సాతి పియసీలో, తేన, సీలం పరిపూరితుకామేనాతి వుత్తం హోతి.
Etāni vattāni upajjhāyassa saddhivihārikena, ācariyassa antevāsikenāpi evameva kātabbānevāti. Vasatāti vasantena. Piyasīlenāti piyaṃ sīlametassāti piyasīlo, tena, sīlaṃ paripūritukāmenāti vuttaṃ hoti.
౨౪౭౨-౩. ఆసనం పఞ్ఞపేతబ్బన్తి ఏత్థ ‘‘కాలస్సేవ వుట్ఠాయ ఉపాహనా ఓముఞ్చిత్వా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా’’తి (మహావ॰ ౬౬) వుత్తా పుబ్బకిరియా వత్తబ్బా. ఆసనం పఞ్ఞపేతబ్బన్తి దన్తకట్ఠఖాదనట్ఠానం సమ్మజ్జిత్వా నిసీదనత్థాయ ఆసనం పఞ్ఞపేతబ్బం. ఇమినా చ యాగుపానట్ఠానాదీసుపి ఆసనాని పఞ్ఞపేతబ్బానేవాతి దస్సితం హోతి.
2472-3.Āsanaṃ paññapetabbanti ettha ‘‘kālasseva vuṭṭhāya upāhanā omuñcitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā’’ti (mahāva. 66) vuttā pubbakiriyā vattabbā. Āsanaṃ paññapetabbanti dantakaṭṭhakhādanaṭṭhānaṃ sammajjitvā nisīdanatthāya āsanaṃ paññapetabbaṃ. Iminā ca yāgupānaṭṭhānādīsupi āsanāni paññapetabbānevāti dassitaṃ hoti.
దన్తకట్ఠం దాతబ్బన్తి మహన్తం, మజ్ఝిమం, ఖుద్దకన్తి తీణి దన్తకట్ఠాని ఉపనేత్వా తతో యం తీణి దివసాని గణ్హాతి, చతుత్థదివసతో పట్ఠాయ తాదిసమేవ దాతబ్బం. సచే అనియమం కత్వా యం వా తం వా గణ్హాతి, అథ యాదిసం లభతి, తాదిసం దాతబ్బం.
Dantakaṭṭhaṃ dātabbanti mahantaṃ, majjhimaṃ, khuddakanti tīṇi dantakaṭṭhāni upanetvā tato yaṃ tīṇi divasāni gaṇhāti, catutthadivasato paṭṭhāya tādisameva dātabbaṃ. Sace aniyamaṃ katvā yaṃ vā taṃ vā gaṇhāti, atha yādisaṃ labhati, tādisaṃ dātabbaṃ.
ముఖోదకం దాతబ్బన్తి ముఖధోవనోదకం ముఖోదకన్తి మజ్ఝేపదలోపీసమాసో, తం దేన్తేన సీతఞ్చ ఉణ్హఞ్చ ఉదకం ఉపనేత్వా తతో యం తీణి దివసాని వళఞ్జేతి, చతుత్థదివసతో పట్ఠాయ తాదిసమేవ ముఖధోవనోదకం దాతబ్బం. సచే అనియమం కత్వా యం వా తం వా గణ్హాతి, అథ యాదిసం లభతి, తాదిసం దాతబ్బం. సచే దువిధమ్పి వళఞ్జేతి, దువిధమ్పి ఉపనేతబ్బం. ‘‘ముఖోదకం ముఖధోవనట్ఠానే ఠపేత్వా అవసేసట్ఠానాని సమ్మజ్జితబ్బాని. సమ్మజ్జన్తేన చ వచ్చకుటితో పట్ఠాయ సమ్మజ్జితబ్బం. థేరే వచ్చకుటిం గతే పరివేణం సమ్మజ్జితబ్బం, ఏవం పరివేణం అసుఞ్ఞం హోతీ’’తి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౬౪ అత్థతో సమానం) వుత్తనయేనేవ సమ్మజ్జితబ్బం.
Mukhodakaṃ dātabbanti mukhadhovanodakaṃ mukhodakanti majjhepadalopīsamāso, taṃ dentena sītañca uṇhañca udakaṃ upanetvā tato yaṃ tīṇi divasāni vaḷañjeti, catutthadivasato paṭṭhāya tādisameva mukhadhovanodakaṃ dātabbaṃ. Sace aniyamaṃ katvā yaṃ vā taṃ vā gaṇhāti, atha yādisaṃ labhati, tādisaṃ dātabbaṃ. Sace duvidhampi vaḷañjeti, duvidhampi upanetabbaṃ. ‘‘Mukhodakaṃ mukhadhovanaṭṭhāne ṭhapetvā avasesaṭṭhānāni sammajjitabbāni. Sammajjantena ca vaccakuṭito paṭṭhāya sammajjitabbaṃ. There vaccakuṭiṃ gate pariveṇaṃ sammajjitabbaṃ, evaṃ pariveṇaṃ asuññaṃ hotī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 64 atthato samānaṃ) vuttanayeneva sammajjitabbaṃ.
తతో ఉత్తరిం కత్తబ్బం దస్సేతుమాహ ‘‘తస్స కాలేనా’’తిఆది. తస్సాతి ఉపజ్ఝాయస్స వా ఆచరియస్స వా. కాలేనాతి యాగుపానకాలే. ఇధాపి ‘‘ఆసనం పఞ్ఞపేతబ్బ’’న్తి సేసో. యథాహ ‘‘థేరే వచ్చకుటితో అనిక్ఖన్తేయేవ ఆసనం పఞ్ఞపేతబ్బం. సరీరకిచ్చం కత్వా ఆగన్త్వా తస్మిం నిసిన్నస్స ‘సచే యాగు హోతీ’తిఆదినా నయేన వుత్తం వత్తం కాతబ్బ’’న్తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౬౪).
Tato uttariṃ kattabbaṃ dassetumāha ‘‘tassa kālenā’’tiādi. Tassāti upajjhāyassa vā ācariyassa vā. Kālenāti yāgupānakāle. Idhāpi ‘‘āsanaṃ paññapetabba’’nti seso. Yathāha ‘‘there vaccakuṭito anikkhanteyeva āsanaṃ paññapetabbaṃ. Sarīrakiccaṃ katvā āgantvā tasmiṃ nisinnassa ‘sace yāgu hotī’tiādinā nayena vuttaṃ vattaṃ kātabba’’nti (mahāva. aṭṭha. 64).
యాగు తస్సుపనేతబ్బాతి ఏత్థ ‘‘భాజనం ధోవిత్వా’’తి సేసో. యథాహ – ‘‘భాజనం ధోవిత్వా యాగు ఉపనామేతబ్బా’’తి (మహావ॰ ౬౬). సఙ్ఘతో వాతి సలాకాదివసేన సఙ్ఘతో లబ్భమానా వా. కులతోపి వాతి ఉపాసకాదికులతో వా.
Yāgu tassupanetabbāti ettha ‘‘bhājanaṃ dhovitvā’’ti seso. Yathāha – ‘‘bhājanaṃ dhovitvā yāgu upanāmetabbā’’ti (mahāva. 66). Saṅghato vāti salākādivasena saṅghato labbhamānā vā. Kulatopi vāti upāsakādikulato vā.
‘‘పత్తే వత్తఞ్చ కాతబ్బ’’న్తి ఇదం ‘‘యాగుం పీతస్స ఉదకం దత్వా భాజనం పటిగ్గహేత్వా నీచం కత్వా సాధుకం అప్పటిఘంసన్తేన ధోవిత్వా పటిసామేతబ్బం, ఉపజ్ఝాయమ్హి వుట్ఠితే ఆసనం ఉద్ధరితబ్బం . సచే సో దేసో ఉక్లాపో హోతి, సో దేసో సమ్మజ్జితబ్బో’’తి (మహావ॰ ౬౬) ఆగతవత్తం సన్ధాయాహ. దివా భుత్తపత్తేపి కాతబ్బం ఏతేనేవ దస్సితం హోతి.
‘‘Patte vattañca kātabba’’nti idaṃ ‘‘yāguṃ pītassa udakaṃ datvā bhājanaṃ paṭiggahetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena dhovitvā paṭisāmetabbaṃ, upajjhāyamhi vuṭṭhite āsanaṃ uddharitabbaṃ . Sace so deso uklāpo hoti, so deso sammajjitabbo’’ti (mahāva. 66) āgatavattaṃ sandhāyāha. Divā bhuttapattepi kātabbaṃ eteneva dassitaṃ hoti.
వత్తం ‘‘గామప్పవేసనే’’తి ఇదం ‘‘సచే ఉపజ్ఝాయో గామం పవిసితుకామో హోతి, నివాసనం దాతబ్బం, పటినివాసనం పటిగ్గహేతబ్బ’’న్తిఆదినయప్పవత్తం (మహావ॰ ౬౬) వత్తం సన్ధాయాహ. ‘‘కాతబ్బ’’న్తి ఇదం సబ్బపదేహి యోజేతబ్బం.
Vattaṃ ‘‘gāmappavesane’’ti idaṃ ‘‘sace upajjhāyo gāmaṃ pavisitukāmo hoti, nivāsanaṃ dātabbaṃ, paṭinivāsanaṃ paṭiggahetabba’’ntiādinayappavattaṃ (mahāva. 66) vattaṃ sandhāyāha. ‘‘Kātabba’’nti idaṃ sabbapadehi yojetabbaṃ.
౨౪౭౪. చీవరే యాని వత్తానీతి గామం పవిసితుకామస్స చీవరదానే, పటినివత్తస్స చీవరగ్గహణసఙ్ఘరణపటిసామనేసు మహేసినా యాని వత్తాని వుత్తాని, తాని చ కాతబ్బాని. సేనాసనే తథాతి ‘‘యస్మిం విహారే ఉపజ్ఝాయో విహరతీ’’తిఆదినా (మహావ॰ ౬౬) వుత్తనయేన ‘‘సేనాసనే కత్తబ్బ’’న్తి దస్సితం సేనాసనవత్తఞ్చ.
2474.Cīvare yāni vattānīti gāmaṃ pavisitukāmassa cīvaradāne, paṭinivattassa cīvaraggahaṇasaṅgharaṇapaṭisāmanesu mahesinā yāni vattāni vuttāni, tāni ca kātabbāni. Senāsane tathāti ‘‘yasmiṃ vihāre upajjhāyo viharatī’’tiādinā (mahāva. 66) vuttanayena ‘‘senāsane kattabba’’nti dassitaṃ senāsanavattañca.
పాదపీఠకథలికాదీసు తథాతి యోజనా. ఉపజ్ఝాయే గామతో పటినివత్తే చ జన్తాఘరే చ ‘‘పాదోదకం పాదపీఠం పాదకథలికం ఉపనిక్ఖిపితబ్బ’’న్తి (మహావ॰ ౬౬) ఏవమాగతం వత్తఞ్చ కాతబ్బం. ఆది-సద్దేన ‘‘ఉపజ్ఝాయో పానీయేన పుచ్ఛితబ్బో’’తిఆదివత్తం (మహావ॰ ౬౬) సఙ్గణ్హాతి.
Pādapīṭhakathalikādīsu tathāti yojanā. Upajjhāye gāmato paṭinivatte ca jantāghare ca ‘‘pādodakaṃ pādapīṭhaṃ pādakathalikaṃ upanikkhipitabba’’nti (mahāva. 66) evamāgataṃ vattañca kātabbaṃ. Ādi-saddena ‘‘upajjhāyo pānīyena pucchitabbo’’tiādivattaṃ (mahāva. 66) saṅgaṇhāti.
౨౪౭౫. ఏవం సబ్బత్థ వత్తేసు పాటియేక్కం దస్సియమానేసు పపఞ్చోతి ఖన్ధకం ఓలోకేత్వా సుఖగ్గహణత్థాయ గణనం దస్సేతుకామో ఆహ ‘‘ఏవమాదీనీ’’తిఆది. రోగతో వుట్ఠానాగమనన్తానీతి ఆచరియుపజ్ఝాయానం రోగతో వుట్ఠానాగమనపరియోసానాని. సత్తతింససతం సియున్తి సత్తతింసాధికసతవత్తానీతి అత్థో.
2475. Evaṃ sabbattha vattesu pāṭiyekkaṃ dassiyamānesu papañcoti khandhakaṃ oloketvā sukhaggahaṇatthāya gaṇanaṃ dassetukāmo āha ‘‘evamādīnī’’tiādi. Rogato vuṭṭhānāgamanantānīti ācariyupajjhāyānaṃ rogato vuṭṭhānāgamanapariyosānāni. Sattatiṃsasataṃ siyunti sattatiṃsādhikasatavattānīti attho.
తాని పన వత్తాని ఖన్ధకపాళియా (మహావ॰ ౬౬) ఆగతక్కమేన ఏవం యథావుత్తగణనాయ సమానేతబ్బాని – దన్తకట్ఠదానం, ముఖోదకదానం, ఆసనపఞ్ఞాపనం, సచే యాగు హోతి, భాజనం ధోవిత్వా యాగుయా ఉపనామనం, యాగుం పీతస్స ఉదకం దత్వా భాజనం పటిగ్గహేత్వా నీచం కత్వా సాధుకం అప్పటిఘంసన్తేన ధోవిత్వా పటిసామనం, ఉపజ్ఝాయమ్హి వుట్ఠితే ఆసనస్స ఉద్ధరణం, సచే సో దేసో ఉక్లాపో హోతి, తస్స సమ్మజ్జనం, సచే ఉపజ్ఝాయో గామం పవిసితుకామో హోతి, తస్స నివాసనదానం, పటినివాసనపటిగ్గహణం, కాయబన్ధనదానం, సగుణం కత్వా సఙ్ఘాటిదానం, ధోవిత్వా సోదకపత్తస్స దానం, సచే ఉపజ్ఝాయో పచ్ఛాసమణం ఆకఙ్ఖతి, తిమణ్డలం పటిచ్ఛాదేన్తేన పరిమణ్డలం నివాసేత్వా కాయబన్ధనం బన్ధిత్వా సగుణం కత్వా సఙ్ఘాటియో పారుపిత్వా గణ్ఠికం పరిముఞ్చిత్వా ధోవిత్వా పత్తం గహేత్వా ఉపజ్ఝాయస్స పచ్ఛాసమణేన గమనం, నాతిదూరనచ్చాసన్నే గమనం, పత్తపరియాపన్నస్స పటిగ్గహణం, న ఉపజ్ఝాయస్స భణమానస్స అన్తరన్తరా కథాఓపాతనం, ఉపజ్ఝాయస్స ఆపత్తిసామన్తా భణమానస్స చ నివారణం, నివత్తన్తేన పఠమతరం ఆగన్త్వా ఆసనపఞ్ఞాపనం, పాదోదకపాదపీఠపాదకథలికానం ఉపనిక్ఖిపనం, పచ్చుగ్గన్త్వా పత్తచీవరపటిగ్గహణం, పటినివాసనదానం, నివాసనపటిగ్గహణం, సచే చీవరం సిన్నం హోతి, ముహుత్తం ఉణ్హే ఓతాపనం, నేవ ఉణ్హే చీవరస్స నిదహనం, మజ్ఝే యథా భఙ్గో న హోతి, ఏవం చతురఙ్గులం కణ్ణం ఉస్సారేత్వా చీవరస్స సఙ్ఘరణం, ఓభోగే కాయబన్ధనస్స కరణం, సచే పిణ్డపాతో హోతి, ఉపజ్ఝాయో చ భుఞ్జితుకామో హోతి, ఉదకం దత్వా పిణ్డపాతస్స ఉపనామనం, ఉపజ్ఝాయస్స పానీయేన పుచ్ఛనం, భుత్తావిస్స ఉదకం దత్వా పత్తం పటిగ్గహేత్వా నీచం కత్వా సాధుకం అప్పటిఘంసన్తేన ధోవిత్వా వోదకం కత్వా ముహుత్తం ఉణ్హే ఓతాపనం, న చ ఉణ్హే పత్తస్స నిదహనం, పత్తచీవరం నిక్ఖిపితబ్బం –
Tāni pana vattāni khandhakapāḷiyā (mahāva. 66) āgatakkamena evaṃ yathāvuttagaṇanāya samānetabbāni – dantakaṭṭhadānaṃ, mukhodakadānaṃ, āsanapaññāpanaṃ, sace yāgu hoti, bhājanaṃ dhovitvā yāguyā upanāmanaṃ, yāguṃ pītassa udakaṃ datvā bhājanaṃ paṭiggahetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena dhovitvā paṭisāmanaṃ, upajjhāyamhi vuṭṭhite āsanassa uddharaṇaṃ, sace so deso uklāpo hoti, tassa sammajjanaṃ, sace upajjhāyo gāmaṃ pavisitukāmo hoti, tassa nivāsanadānaṃ, paṭinivāsanapaṭiggahaṇaṃ, kāyabandhanadānaṃ, saguṇaṃ katvā saṅghāṭidānaṃ, dhovitvā sodakapattassa dānaṃ, sace upajjhāyo pacchāsamaṇaṃ ākaṅkhati, timaṇḍalaṃ paṭicchādentena parimaṇḍalaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā saguṇaṃ katvā saṅghāṭiyo pārupitvā gaṇṭhikaṃ parimuñcitvā dhovitvā pattaṃ gahetvā upajjhāyassa pacchāsamaṇena gamanaṃ, nātidūranaccāsanne gamanaṃ, pattapariyāpannassa paṭiggahaṇaṃ, na upajjhāyassa bhaṇamānassa antarantarā kathāopātanaṃ, upajjhāyassa āpattisāmantā bhaṇamānassa ca nivāraṇaṃ, nivattantena paṭhamataraṃ āgantvā āsanapaññāpanaṃ, pādodakapādapīṭhapādakathalikānaṃ upanikkhipanaṃ, paccuggantvā pattacīvarapaṭiggahaṇaṃ, paṭinivāsanadānaṃ, nivāsanapaṭiggahaṇaṃ, sace cīvaraṃ sinnaṃ hoti, muhuttaṃ uṇhe otāpanaṃ, neva uṇhe cīvarassa nidahanaṃ, majjhe yathā bhaṅgo na hoti, evaṃ caturaṅgulaṃ kaṇṇaṃ ussāretvā cīvarassa saṅgharaṇaṃ, obhoge kāyabandhanassa karaṇaṃ, sace piṇḍapāto hoti, upajjhāyo ca bhuñjitukāmo hoti, udakaṃ datvā piṇḍapātassa upanāmanaṃ, upajjhāyassa pānīyena pucchanaṃ, bhuttāvissa udakaṃ datvā pattaṃ paṭiggahetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena dhovitvā vodakaṃ katvā muhuttaṃ uṇhe otāpanaṃ, na ca uṇhe pattassa nidahanaṃ, pattacīvaraṃ nikkhipitabbaṃ –
పత్తం నిక్ఖిపన్తేన ఏకేన హత్థేన పత్తం గహేత్వా ఏకేన హత్థేన హేట్ఠామఞ్చం వా హేట్ఠాపీఠం వా పరామసిత్వా పత్తస్స నిక్ఖిపనం, న చ అనన్తరహితాయ భూమియా పత్తస్స నిక్ఖిపనం, చీవరం నిక్ఖిపన్తేన ఏకేన హత్థేన చీవరం గహేత్వా ఏకేన హత్థేన చీవరవంసం వా చీవరరజ్జుం వా పమజ్జిత్వా పారతో అన్తం ఓరతో భోగం కత్వా చీవరస్స నిక్ఖిపనం, ఉపజ్ఝాయమ్హి వుట్ఠితే ఆసనస్స ఉద్ధరణం, పాదోదకపాదపీఠపాదకథలికానం పటిసామనం, సచే సో దేసో ఉక్లాపో హోతి, తస్స సమ్మజ్జనం, సచే ఉపజ్ఝాయో న్హాయితుకామో హోతి, న్హానస్స పటియాదనం, సచే సీతేన అత్థో హోతి, సీతస్స సచే ఉణ్హేన అత్థో హోతి, ఉణ్హస్స పటియాదనం, సచే ఉపజ్ఝాయో జన్తాఘరం పవిసితుకామో హోతి, చుణ్ణస్స సన్నయనం, మత్తికాతేమనం, జన్తాఘరపీఠం ఆదాయ ఉపజ్ఝాయస్స పిట్ఠితో పిట్ఠితో గన్త్వా జన్తాఘరపీఠం దత్వా చీవరం పటిగ్గహేత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం, చుణ్ణదానం, మత్తికాదానం, సచే ఉస్సహతి, జన్తాఘరం పవిసితబ్బం –
Pattaṃ nikkhipantena ekena hatthena pattaṃ gahetvā ekena hatthena heṭṭhāmañcaṃ vā heṭṭhāpīṭhaṃ vā parāmasitvā pattassa nikkhipanaṃ, na ca anantarahitāya bhūmiyā pattassa nikkhipanaṃ, cīvaraṃ nikkhipantena ekena hatthena cīvaraṃ gahetvā ekena hatthena cīvaravaṃsaṃ vā cīvararajjuṃ vā pamajjitvā pārato antaṃ orato bhogaṃ katvā cīvarassa nikkhipanaṃ, upajjhāyamhi vuṭṭhite āsanassa uddharaṇaṃ, pādodakapādapīṭhapādakathalikānaṃ paṭisāmanaṃ, sace so deso uklāpo hoti, tassa sammajjanaṃ, sace upajjhāyo nhāyitukāmo hoti, nhānassa paṭiyādanaṃ, sace sītena attho hoti, sītassa sace uṇhena attho hoti, uṇhassa paṭiyādanaṃ, sace upajjhāyo jantāgharaṃ pavisitukāmo hoti, cuṇṇassa sannayanaṃ, mattikātemanaṃ, jantāgharapīṭhaṃ ādāya upajjhāyassa piṭṭhito piṭṭhito gantvā jantāgharapīṭhaṃ datvā cīvaraṃ paṭiggahetvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, cuṇṇadānaṃ, mattikādānaṃ, sace ussahati, jantāgharaṃ pavisitabbaṃ –
జన్తాఘరం పవిసన్తేన మత్తికాయ ముఖం మక్ఖేత్వా పురతో చ పచ్ఛతో చ పటిచ్ఛాదేత్వా జన్తాఘరప్పవేసో, న థేరానం భిక్ఖూనం అనుపఖజ్జ నిసీదనం, న నవానం భిక్ఖూనం ఆసనేన పటిబాహనం, జన్తాఘరే ఉపజ్ఝాయస్స పరికమ్మస్స కరణం, జన్తాఘరా నిక్ఖమన్తేన జన్తాఘరపీఠం ఆదాయ పురతో చ పచ్ఛతో చ పటిచ్ఛాదేత్వా జన్తాఘరా నిక్ఖమనం, ఉదకేపి ఉపజ్ఝాయస్స పరికమ్మకరణం, న్హాతేన పఠమతరం ఉత్తరిత్వా అత్తనో గత్తం వోదకం కత్వా నివాసేత్వా ఉపజ్ఝాయస్స గత్తతో ఉదకస్స పమజ్జనం, నివాసనదానం, సఙ్ఘాటిదానం, జన్తాఘరపీఠం ఆదాయ పఠమతరం ఆగన్త్వా ఆసనస్స పఞ్ఞాపనం, పాదోదకపాదపీఠపాదకథలికానం ఉపనిక్ఖిపనం, ఉపజ్ఝాయస్స పానీయేన పుచ్ఛనం, సచే ఉద్దిసాపేతుకామో హోతి, ఉద్దిసాపనం, సచే పరిపుచ్ఛితుకామో హోతి, పరిపుచ్ఛనం, యస్మిం విహారే ఉపజ్ఝాయో విహరతి, సచే సో విహారో ఉక్లాపో హోతి, సచే ఉస్సహతి, తస్స సోధనం, విహారం సోధేన్తేన పఠమం పత్తచీవరస్స నీహరిత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం, నిసీదనపచ్చత్థరణస్స నీహరిత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం, భిసిబిబ్బోహనస్స నీహరిత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం, మఞ్చస్స నీచం కత్వా సాధుకం అప్పటిఘంసన్తేన అసఙ్ఘట్టేన్తేన కవాటపీఠం నీహరిత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం, పీఠస్స నీచం కత్వా సాధుకం అప్పటిఘంసన్తేన అసఙ్ఘట్టేన్తేన కవాటపీఠం నీహరిత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం, మఞ్చపటిపాదకానం నీహరిత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం, ఖేళమల్లకస్స నీహరిత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం, అపస్సేనఫలకస్స నీహరిత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం, భూమత్థరణస్స యథాపఞ్ఞత్తస్స సల్లక్ఖేత్వా నీహరిత్వా ఏకమన్తం నిక్ఖిపనం , సచే విహారే సన్తానకం హోతి, ఉల్లోకా పఠమం ఓహారణం, ఆలోకసన్ధికణ్ణభాగానం పమజ్జనం, సచే గేరుకపరికమ్మకతా భిత్తి కణ్ణకితా హోతి, చోళకం తేమేత్వా పీళేత్వా పమజ్జనం, సచే కాళవణ్ణకతా భూమి కణ్ణకితా హోతి, చోళకం తేమేత్వా పీళేత్వా పమజ్జనం, సచే అకతా హోతి భూమి, ఉదకేన పరిప్ఫోసిత్వా పమజ్జనం ‘‘మా విహారో రజేన ఉహఞ్ఞీ’’తి, సఙ్కారం విచినిత్వా ఏకమన్తం ఛడ్డనం, భూమత్థరణస్స ఓతాపేత్వా సోధేత్వా పప్ఫోటేత్వా అతిహరిత్వా యథాపఞ్ఞత్తం పఞ్ఞాపనం, మఞ్చపటిపాదకానం ఓతాపేత్వా పమజ్జిత్వా అతిహరిత్వా యథాట్ఠానే ఠపనం, మఞ్చస్స ఓతాపేత్వా సోధేత్వా పప్ఫోటేత్వా నీచం కత్వా సాధుకం అప్పటిఘంసన్తేన అసఙ్ఘట్టేన్తేన కవాటపీఠం అతిహరిత్వా యథాపఞ్ఞత్తం పఞ్ఞాపనం, పీఠస్స ఓతాపేత్వా సోధేత్వా పప్ఫోటేత్వా నీచం కత్వా సాధుకం అప్పటిఘంసన్తేన అసఙ్ఘట్టేన్తేన కవాటపీఠం అతిహరిత్వా యథాపఞ్ఞత్తం పఞ్ఞాపనం, భిసిబిబ్బోహనస్స ఓతాపేత్వా సోధేత్వా పప్ఫోటేత్వా అతిహరిత్వా యథాపఞ్ఞత్తం పఞ్ఞాపనం, నిసీదనపచ్చత్థరణస్స ఓతాపేత్వా సోధేత్వా పప్ఫోటేత్వా అతిహరిత్వా యథాపఞ్ఞత్తం పఞ్ఞాపనం, ఖేళమల్లకస్స ఓతాపేత్వా పమజ్జిత్వా అతిహరిత్వా యథాట్ఠానే ఠపనం, అపస్సేనఫలకస్స ఓతాపేత్వా పమజ్జిత్వా అతిహరిత్వా యథాట్ఠానే ఠపనం, పత్తచీవరం నిక్ఖిపితబ్బం –
Jantāgharaṃ pavisantena mattikāya mukhaṃ makkhetvā purato ca pacchato ca paṭicchādetvā jantāgharappaveso, na therānaṃ bhikkhūnaṃ anupakhajja nisīdanaṃ, na navānaṃ bhikkhūnaṃ āsanena paṭibāhanaṃ, jantāghare upajjhāyassa parikammassa karaṇaṃ, jantāgharā nikkhamantena jantāgharapīṭhaṃ ādāya purato ca pacchato ca paṭicchādetvā jantāgharā nikkhamanaṃ, udakepi upajjhāyassa parikammakaraṇaṃ, nhātena paṭhamataraṃ uttaritvā attano gattaṃ vodakaṃ katvā nivāsetvā upajjhāyassa gattato udakassa pamajjanaṃ, nivāsanadānaṃ, saṅghāṭidānaṃ, jantāgharapīṭhaṃ ādāya paṭhamataraṃ āgantvā āsanassa paññāpanaṃ, pādodakapādapīṭhapādakathalikānaṃ upanikkhipanaṃ, upajjhāyassa pānīyena pucchanaṃ, sace uddisāpetukāmo hoti, uddisāpanaṃ, sace paripucchitukāmo hoti, paripucchanaṃ, yasmiṃ vihāre upajjhāyo viharati, sace so vihāro uklāpo hoti, sace ussahati, tassa sodhanaṃ, vihāraṃ sodhentena paṭhamaṃ pattacīvarassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, nisīdanapaccattharaṇassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, bhisibibbohanassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, mañcassa nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena asaṅghaṭṭentena kavāṭapīṭhaṃ nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, pīṭhassa nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena asaṅghaṭṭentena kavāṭapīṭhaṃ nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, mañcapaṭipādakānaṃ nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, kheḷamallakassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, apassenaphalakassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, bhūmattharaṇassa yathāpaññattassa sallakkhetvā nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ , sace vihāre santānakaṃ hoti, ullokā paṭhamaṃ ohāraṇaṃ, ālokasandhikaṇṇabhāgānaṃ pamajjanaṃ, sace gerukaparikammakatā bhitti kaṇṇakitā hoti, coḷakaṃ temetvā pīḷetvā pamajjanaṃ, sace kāḷavaṇṇakatā bhūmi kaṇṇakitā hoti, coḷakaṃ temetvā pīḷetvā pamajjanaṃ, sace akatā hoti bhūmi, udakena paripphositvā pamajjanaṃ ‘‘mā vihāro rajena uhaññī’’ti, saṅkāraṃ vicinitvā ekamantaṃ chaḍḍanaṃ, bhūmattharaṇassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, mañcapaṭipādakānaṃ otāpetvā pamajjitvā atiharitvā yathāṭṭhāne ṭhapanaṃ, mañcassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena asaṅghaṭṭentena kavāṭapīṭhaṃ atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, pīṭhassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena asaṅghaṭṭentena kavāṭapīṭhaṃ atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, bhisibibbohanassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, nisīdanapaccattharaṇassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, kheḷamallakassa otāpetvā pamajjitvā atiharitvā yathāṭṭhāne ṭhapanaṃ, apassenaphalakassa otāpetvā pamajjitvā atiharitvā yathāṭṭhāne ṭhapanaṃ, pattacīvaraṃ nikkhipitabbaṃ –
పత్తం నిక్ఖిపన్తేన ఏకేన హత్థేన పత్తం గహేత్వా ఏకేన హత్థేన హేట్ఠామఞ్చం వా హేట్ఠాపీఠం వా పరామసిత్వా పత్తస్స నిక్ఖిపనం, న చ అనన్తరహితాయ భూమియా పత్తస్స నిక్ఖిపనం, చీవరం నిక్ఖిపన్తేన ఏకేన హత్థేన చీవరం గహేత్వా ఏకేన హత్థేన చీవరవంసం వా చీవరరజ్జుం వా పమజ్జిత్వా పారతో అన్తం ఓరతో భోగం కత్వా చీవరస్స నిక్ఖిపనం, సచే పురత్థిమాయ సరజా వాతా వాయన్తి, పురత్థిమానం వాతపానానం థకనం, తథా పచ్ఛిమానం, తథా ఉత్తరానం, తథా దక్ఖిణానం వాతపానానం థకనం, సచే సీతకాలో హోతి, దివా వాతపానానం వివరణం, రత్తిం థకనం, సచే ఉణ్హకాలో హోతి, దివా వాతపానానం థకనం, రత్తిం వివరణం, సచే పరివేణం ఉక్లాపం హోతి, పరివేణస్స సమ్మజ్జనం, సచే కోట్ఠకో ఉక్లాపో హోతి, కోట్ఠకస్స సమ్మజ్జనం, సచే ఉపట్ఠానసాలా ఉక్లాపా హోతి, తస్సా సమ్మజ్జనం, సచే అగ్గిసాలా ఉక్లాపా హోతి, తస్సా సమ్మజ్జనం, సచే వచ్చకుటి ఉక్లాపా హోతి, తస్సా సమ్మజ్జనం, సచే పానీయం న హోతి, పానీయస్స ఉపట్ఠాపనం, సచే పరిభోజనీయం న హోతి, పరిభోజనీయస్స ఉపట్ఠాపనం, సచే ఆచమనకుమ్భియా ఉదకం న హోతి, ఆచమనకుమ్భియా ఉదకస్స ఆసిఞ్చనం, సచే ఉపజ్ఝాయస్స అనభిరతి ఉప్పన్నా హోతి, సద్ధివిహారికేన వూపకాసనం వూపకాసాపనం వా, ధమ్మకథాయ వా తస్స కరణం, సచే ఉపజ్ఝాయస్స కుక్కుచ్చం ఉప్పన్నం హోతి, సద్ధివిహారికేన వినోదనం వినోదాపనం వా, ధమ్మకథాయ వా తస్స కరణం, సచే ఉపజ్ఝాయస్స దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం హోతి, సద్ధివిహారికేన వివేచనం వివేచాపనం వా, ధమ్మకథాయ వా తస్స కరణం, సచే ఉపజ్ఝాయో గరుధమ్మం అజ్ఝాపన్నో హోతి పరివాసారహో, సద్ధివిహారికేన ఉస్సుక్కకరణం ‘‘కిన్తి ను ఖో సఙ్ఘో ఉపజ్ఝాయస్స పరివాసం దదేయ్యా’’తి, సచే ఉపజ్ఝాయో మూలాయపటికస్సనారహో హోతి, సద్ధివిహారికేన ఉస్సుక్కకరణం ‘‘కిన్తి ను ఖో సఙ్ఘో ఉపజ్ఝాయం మూలాయ పటికస్సేయ్యా’’తి, సచే ఉపజ్ఝాయో మానత్తారహో హోతి, సద్ధివిహారికేన ఉస్సుక్కకరణం ‘‘కిన్తి ను ఖో సఙ్ఘో ఉపజ్ఝాయస్స మానత్తం దదేయ్యా’’తి, సచే ఉపజ్ఝాయో అబ్భానారహో హోతి, సద్ధివిహారికేన ఉస్సుక్కకరణం ‘‘కిన్తి ను ఖో సఙ్ఘో ఉపజ్ఝాయం అబ్భేయ్యా’’తి, సచే సఙ్ఘో ఉపజ్ఝాయస్స కమ్మం కత్తుకామో హోతి తజ్జనీయం వా నియస్సం వా పబ్బాజనీయం వా పటిసారణీయం వా ఉక్ఖేపనీయం వా, సద్ధివిహారికేన ఉస్సుక్కకరణం ‘‘కిన్తి ను ఖో సఙ్ఘో ఉపజ్ఝాయస్స కమ్మం న కరేయ్య, లహుకాయ వా పరిణామేయ్యా’’తి, కతం వా పనస్స హోతి సఙ్ఘేన కమ్మం తజ్జనీయం వా నియస్సం వా పబ్బాజనీయం వా పటిసారణీయం వా ఉక్ఖేపనీయం వా, సద్ధివిహారికేన ఉస్సుక్కకరణం ‘‘కిన్తి ను ఖో ఉపజ్ఝాయో సమ్మా వత్తేయ్య, లోమం పాతేయ్య, నేత్థారం వత్తేయ్య, సఙ్ఘో తం కమ్మం పటిప్పస్సమ్భేయ్యా’’తి, సచే ఉపజ్ఝాయస్స చీవరం ధోవితబ్బం హోతి , సద్ధివిహారికేన ధోవనం ఉస్సుక్కకరణం వా ‘‘కిన్తి ను ఖో ఉపజ్ఝాయస్స చీవరం ధోవియేథా’’తి, సచే ఉపజ్ఝాయస్స చీవరం కాతబ్బం హోతి, సద్ధివిహారికేన కరణం ఉస్సుక్కకరణం వా ‘‘కిన్తి ను ఖో ఉపజ్ఝాయస్స చీవరం కరియేథా’’తి, సచే ఉపజ్ఝాయస్స రజనం పచితబ్బం హోతి, సద్ధివిహారికేన పచనం ఉస్సుక్కకరణం వా ‘‘కిన్తి ను ఖో ఉపజ్ఝాయస్స రజనం పచియేథా’’తి, సచే ఉపజ్ఝాయస్స చీవరం రజేతబ్బం హోతి, సద్ధివిహారికేన రజనం ఉస్సుక్కకరణం వా ‘‘కిన్తి ను ఖో ఉపజ్ఝాయస్స చీవరం రజియేథా’’తి, చీవరం రజన్తేన సాధుకం సమ్పరివత్తకం సమ్పరివత్తకం రజనం, న చ అచ్ఛిన్నే థేవే పక్కమనం, ఉపజ్ఝాయం అనాపుచ్ఛా న ఏకచ్చస్స పత్తదానం, న ఏకచ్చస్స పత్తపటిగ్గహణం, న ఏకచ్చస్స చీవరదానం, న ఏకచ్చస్స చీవరపటిగ్గహణం, న ఏకచ్చస్స పరిక్ఖారదానం, న ఏకచ్చస్స పరిక్ఖారపటిగ్గహణం, న ఏకచ్చస్స కేసచ్ఛేదనం, న ఏకచ్చేన కేసానం ఛేదాపనం, న ఏకచ్చస్స పరికమ్మకరణం, న ఏకచ్చేన పరికమ్మస్స కారాపనం, న ఏకచ్చస్స వేయ్యావచ్చకరణం, న ఏకచ్చేన వేయ్యావచ్చస్స కారాపనం, న ఏకచ్చస్స పచ్ఛాసమణేన గమనం, న ఏకచ్చస్స పచ్ఛాసమణస్స ఆదానం, న ఏకచ్చస్స పిణ్డపాతస్స నీహరణం, న ఏకచ్చేన పిణ్డపాతనీహరాపనం, న ఉపజ్ఝాయం అనాపుచ్ఛా గామప్పవేసనం, న సుసానగమనం, న దిసాపక్కమనం, సచే ఉపజ్ఝాయో గిలానో హోతి, యావజీవం ఉపట్ఠానం, వుట్ఠానమస్స ఆగమనన్తి తేసు కానిచి వత్తాని సవిభత్తికాని, కానిచి అవిభత్తికాని, తేసు అవిభత్తికానం విభాగే వుచ్చమానే యథావుత్తగణనాయ అతిరేకతరాని హోన్తి, తం పన విభాగం అనామసిత్వా పిణ్డవసేన గహేత్వా యథా అయం గణనా దస్సితాతి వేదితబ్బా.
Pattaṃ nikkhipantena ekena hatthena pattaṃ gahetvā ekena hatthena heṭṭhāmañcaṃ vā heṭṭhāpīṭhaṃ vā parāmasitvā pattassa nikkhipanaṃ, na ca anantarahitāya bhūmiyā pattassa nikkhipanaṃ, cīvaraṃ nikkhipantena ekena hatthena cīvaraṃ gahetvā ekena hatthena cīvaravaṃsaṃ vā cīvararajjuṃ vā pamajjitvā pārato antaṃ orato bhogaṃ katvā cīvarassa nikkhipanaṃ, sace puratthimāya sarajā vātā vāyanti, puratthimānaṃ vātapānānaṃ thakanaṃ, tathā pacchimānaṃ, tathā uttarānaṃ, tathā dakkhiṇānaṃ vātapānānaṃ thakanaṃ, sace sītakālo hoti, divā vātapānānaṃ vivaraṇaṃ, rattiṃ thakanaṃ, sace uṇhakālo hoti, divā vātapānānaṃ thakanaṃ, rattiṃ vivaraṇaṃ, sace pariveṇaṃ uklāpaṃ hoti, pariveṇassa sammajjanaṃ, sace koṭṭhako uklāpo hoti, koṭṭhakassa sammajjanaṃ, sace upaṭṭhānasālā uklāpā hoti, tassā sammajjanaṃ, sace aggisālā uklāpā hoti, tassā sammajjanaṃ, sace vaccakuṭi uklāpā hoti, tassā sammajjanaṃ, sace pānīyaṃ na hoti, pānīyassa upaṭṭhāpanaṃ, sace paribhojanīyaṃ na hoti, paribhojanīyassa upaṭṭhāpanaṃ, sace ācamanakumbhiyā udakaṃ na hoti, ācamanakumbhiyā udakassa āsiñcanaṃ, sace upajjhāyassa anabhirati uppannā hoti, saddhivihārikena vūpakāsanaṃ vūpakāsāpanaṃ vā, dhammakathāya vā tassa karaṇaṃ, sace upajjhāyassa kukkuccaṃ uppannaṃ hoti, saddhivihārikena vinodanaṃ vinodāpanaṃ vā, dhammakathāya vā tassa karaṇaṃ, sace upajjhāyassa diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti, saddhivihārikena vivecanaṃ vivecāpanaṃ vā, dhammakathāya vā tassa karaṇaṃ, sace upajjhāyo garudhammaṃ ajjhāpanno hoti parivāsāraho, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyassa parivāsaṃ dadeyyā’’ti, sace upajjhāyo mūlāyapaṭikassanāraho hoti, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyaṃ mūlāya paṭikasseyyā’’ti, sace upajjhāyo mānattāraho hoti, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyassa mānattaṃ dadeyyā’’ti, sace upajjhāyo abbhānāraho hoti, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyaṃ abbheyyā’’ti, sace saṅgho upajjhāyassa kammaṃ kattukāmo hoti tajjanīyaṃ vā niyassaṃ vā pabbājanīyaṃ vā paṭisāraṇīyaṃ vā ukkhepanīyaṃ vā, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyassa kammaṃ na kareyya, lahukāya vā pariṇāmeyyā’’ti, kataṃ vā panassa hoti saṅghena kammaṃ tajjanīyaṃ vā niyassaṃ vā pabbājanīyaṃ vā paṭisāraṇīyaṃ vā ukkhepanīyaṃ vā, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho upajjhāyo sammā vatteyya, lomaṃ pāteyya, netthāraṃ vatteyya, saṅgho taṃ kammaṃ paṭippassambheyyā’’ti, sace upajjhāyassa cīvaraṃ dhovitabbaṃ hoti , saddhivihārikena dhovanaṃ ussukkakaraṇaṃ vā ‘‘kinti nu kho upajjhāyassa cīvaraṃ dhoviyethā’’ti, sace upajjhāyassa cīvaraṃ kātabbaṃ hoti, saddhivihārikena karaṇaṃ ussukkakaraṇaṃ vā ‘‘kinti nu kho upajjhāyassa cīvaraṃ kariyethā’’ti, sace upajjhāyassa rajanaṃ pacitabbaṃ hoti, saddhivihārikena pacanaṃ ussukkakaraṇaṃ vā ‘‘kinti nu kho upajjhāyassa rajanaṃ paciyethā’’ti, sace upajjhāyassa cīvaraṃ rajetabbaṃ hoti, saddhivihārikena rajanaṃ ussukkakaraṇaṃ vā ‘‘kinti nu kho upajjhāyassa cīvaraṃ rajiyethā’’ti, cīvaraṃ rajantena sādhukaṃ samparivattakaṃ samparivattakaṃ rajanaṃ, na ca acchinne theve pakkamanaṃ, upajjhāyaṃ anāpucchā na ekaccassa pattadānaṃ, na ekaccassa pattapaṭiggahaṇaṃ, na ekaccassa cīvaradānaṃ, na ekaccassa cīvarapaṭiggahaṇaṃ, na ekaccassa parikkhāradānaṃ, na ekaccassa parikkhārapaṭiggahaṇaṃ, na ekaccassa kesacchedanaṃ, na ekaccena kesānaṃ chedāpanaṃ, na ekaccassa parikammakaraṇaṃ, na ekaccena parikammassa kārāpanaṃ, na ekaccassa veyyāvaccakaraṇaṃ, na ekaccena veyyāvaccassa kārāpanaṃ, na ekaccassa pacchāsamaṇena gamanaṃ, na ekaccassa pacchāsamaṇassa ādānaṃ, na ekaccassa piṇḍapātassa nīharaṇaṃ, na ekaccena piṇḍapātanīharāpanaṃ, na upajjhāyaṃ anāpucchā gāmappavesanaṃ, na susānagamanaṃ, na disāpakkamanaṃ, sace upajjhāyo gilāno hoti, yāvajīvaṃ upaṭṭhānaṃ, vuṭṭhānamassa āgamananti tesu kānici vattāni savibhattikāni, kānici avibhattikāni, tesu avibhattikānaṃ vibhāge vuccamāne yathāvuttagaṇanāya atirekatarāni honti, taṃ pana vibhāgaṃ anāmasitvā piṇḍavasena gahetvā yathā ayaṃ gaṇanā dassitāti veditabbā.
౨౪౭౬. అకరోన్తస్సాతి ఏత్థ ‘‘వత్త’’న్తి సేసో. అనాదరవసేనేవ వత్తం అకరోన్తస్స భిక్ఖునో తేన వత్తభేదేన వత్తాకరణేన సబ్బత్థ సత్తతింసాధికసతప్పభేదట్ఠానే తత్తకంయేవ దుక్కటం పకాసితన్తి యోజనా.
2476.Akarontassāti ettha ‘‘vatta’’nti seso. Anādaravaseneva vattaṃ akarontassa bhikkhuno tena vattabhedena vattākaraṇena sabbattha sattatiṃsādhikasatappabhedaṭṭhāne tattakaṃyeva dukkaṭaṃ pakāsitanti yojanā.
ఉపజ్ఝాయాచరియవత్తకథావణ్ణనా.
Upajjhāyācariyavattakathāvaṇṇanā.
౨౪౭౭. ఏవం ఉపజ్ఝాయాచరియవత్తాని సఙ్ఖేపేన దస్సేత్వా ఉపజ్ఝాయాచరియేహి సద్ధివిహారికన్తేవాసీనం కాతబ్బవత్తాని దస్సేతుమాహ ‘‘ఉపజ్ఝాయస్స వత్తానీ’’తిఆది. ఉపజ్ఝాయస్స వత్తానీతి ఉపజ్ఝాయేన సద్ధివిహారికస్స యుత్తపత్తకాలే కత్తబ్బత్తా ఉపజ్ఝాయాయత్తవత్తానీతి అత్థో. తథా సద్ధివిహారికేతి యథా సద్ధివిహారికేన ఉపజ్ఝాయస్స కాతబ్బాని, తథా ఉపజ్ఝాయేన సద్ధివిహారికే కాతబ్బాని.
2477. Evaṃ upajjhāyācariyavattāni saṅkhepena dassetvā upajjhāyācariyehi saddhivihārikantevāsīnaṃ kātabbavattāni dassetumāha ‘‘upajjhāyassa vattānī’’tiādi. Upajjhāyassa vattānīti upajjhāyena saddhivihārikassa yuttapattakāle kattabbattā upajjhāyāyattavattānīti attho. Tathā saddhivihāriketi yathā saddhivihārikena upajjhāyassa kātabbāni, tathā upajjhāyena saddhivihārike kātabbāni.
ఉపజ్ఝాయాచరియవత్తేసు గామప్పవేసే పచ్ఛాసమణేన హుత్వా నాతిదూరనచ్చాసన్నగమనం, న అన్తరన్తరా కథాఓపాతనం, ఆపత్తిసామన్తా భణమానస్స నివారణం, పత్తపరియాపన్నపటిగ్గహణన్తి చత్తారి వత్తాని, న ఏకచ్చస్స పత్తదానాదిఅనాపుచ్ఛాదిసాపక్కమనావసానాని వీసతి పటిక్ఖేపా చేతి ఏతాని చతువీసతి వత్తాని ఠపేత్వా అవసేసాని తేరసాధికసతవత్తాని సన్ధాయాహ ‘‘సతం తేరస హోన్తేవా’’తి, తేరసాధికసతవత్తాని హోన్తీతి అత్థో. ఆచరియేన అన్తేవాసికేపి చ కాతబ్బవత్తాని తథా తత్తకానేవాతి అత్థో.
Upajjhāyācariyavattesu gāmappavese pacchāsamaṇena hutvā nātidūranaccāsannagamanaṃ, na antarantarā kathāopātanaṃ, āpattisāmantā bhaṇamānassa nivāraṇaṃ, pattapariyāpannapaṭiggahaṇanti cattāri vattāni, na ekaccassa pattadānādianāpucchādisāpakkamanāvasānāni vīsati paṭikkhepā ceti etāni catuvīsati vattāni ṭhapetvā avasesāni terasādhikasatavattāni sandhāyāha ‘‘sataṃ terasa hontevā’’ti, terasādhikasatavattāni hontīti attho. Ācariyena antevāsikepi ca kātabbavattāni tathā tattakānevāti attho.
సద్ధివిహారికన్తేవాసికవత్తకథావణ్ణనా.
Saddhivihārikantevāsikavattakathāvaṇṇanā.
౨౪౭౮. ఉపజ్ఝాయాచరియేహి సద్ధివిహారికన్తేవాసికానం నిస్సయపటిప్పస్సద్ధిప్పకారం దస్సేతుమాహ ‘‘పక్కన్తే వాపీ’’తిఆది. పక్కన్తే వాపి విబ్భన్తే వాపి పక్ఖసఙ్కన్తే వాపి మతే వాపి ఆణత్తియా వాపి ఏవం పఞ్చధా ఉపజ్ఝాయా సద్ధివిహారికేన గహితో నిస్సయో పటిప్పస్సమ్భతీతి యోజనా. పక్కన్తేతి తదహు అపచ్చాగన్తుకామతాయ దిసం గతే. విబ్భన్తేతి గిహిభావం పత్తే. పక్ఖసఙ్కన్తకేతి తిత్థియాయతనం గతే. మతేతి కాలకతే. ఆణత్తియాతి నిస్సయపణామనేన.
2478. Upajjhāyācariyehi saddhivihārikantevāsikānaṃ nissayapaṭippassaddhippakāraṃ dassetumāha ‘‘pakkante vāpī’’tiādi. Pakkante vāpi vibbhante vāpi pakkhasaṅkante vāpi mate vāpi āṇattiyā vāpi evaṃ pañcadhā upajjhāyā saddhivihārikena gahito nissayo paṭippassambhatīti yojanā. Pakkanteti tadahu apaccāgantukāmatāya disaṃ gate. Vibbhanteti gihibhāvaṃ patte. Pakkhasaṅkantaketi titthiyāyatanaṃ gate. Mateti kālakate. Āṇattiyāti nissayapaṇāmanena.
౨౪౭౯-౮౦. ఆచరియమ్హాపి అన్తేవాసికేన గహితనిస్సయస్స భేదనం ఛధా ఛప్పకారేన హోతీతి యోజనా. కథన్తి ఆహ ‘‘పక్కన్తే చా’’తిఆది. తం ఉపజ్ఝాయతో నిస్సయభేదే వుత్తనయమేవ. విసేసం పన సయమేవ వక్ఖతి ‘‘ఆణత్తియ’’న్తిఆదినా. ఆణత్తియన్తి ఏత్థ విసేసత్థజోతకో పన-సద్దో లుత్తనిద్దిట్ఠో. ఉభిన్నమ్పి ధురనిక్ఖేపనేపి చాతి ఆచరియస్స నిస్సయపణామనే పన ఉభిన్నం ఆచరియన్తేవాసికానంయేవ అఞ్ఞమఞ్ఞనిరాలయభావే సతి నిస్సయభేదో హోతి, న ఏకస్సాతి అత్థో. తమేవత్థం బ్యతిరేకతో దళ్హీకరోతి ‘‘ఏకేకస్సా’’తిఆదినా. ఏకేకస్స వా ఉభిన్నం వా ఆలయే సతి న భిజ్జతీతి యోజనా. యథాహ –
2479-80. Ācariyamhāpi antevāsikena gahitanissayassa bhedanaṃ chadhā chappakārena hotīti yojanā. Kathanti āha ‘‘pakkante cā’’tiādi. Taṃ upajjhāyato nissayabhede vuttanayameva. Visesaṃ pana sayameva vakkhati ‘‘āṇattiya’’ntiādinā. Āṇattiyanti ettha visesatthajotako pana-saddo luttaniddiṭṭho. Ubhinnampi dhuranikkhepanepi cāti ācariyassa nissayapaṇāmane pana ubhinnaṃ ācariyantevāsikānaṃyeva aññamaññanirālayabhāve sati nissayabhedo hoti, na ekassāti attho. Tamevatthaṃ byatirekato daḷhīkaroti ‘‘ekekassā’’tiādinā. Ekekassa vā ubhinnaṃ vā ālaye sati na bhijjatīti yojanā. Yathāha –
‘‘ఆణత్తియం పన సచేపి ఆచరియో ముఞ్చితుకామోవ హుత్వా నిస్సయపణామనాయ పణామేతి, అన్తేవాసికో చ ‘కిఞ్చాపి మం ఆచరియో పణామేతి, అథ ఖో హదయేన ముదుకో’తి సాలయోవ హోతి, నిస్సయో న పటిప్పస్సమ్భతియేవ. సచేపి ఆచరియో సాలయో, అన్తేవాసికో నిరాలయో ‘న దాని ఇమం నిస్సాయ వసిస్సామీ’తి ధురం నిక్ఖిపతి, ఏవమ్పి న పటిప్పస్సమ్భతి. ఉభిన్నం సాలయభావే పన న పటిప్పస్సమ్భతియేవ. ఉభిన్నం ధురనిక్ఖేపేన పటిప్పస్సమ్భతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౮౩).
‘‘Āṇattiyaṃ pana sacepi ācariyo muñcitukāmova hutvā nissayapaṇāmanāya paṇāmeti, antevāsiko ca ‘kiñcāpi maṃ ācariyo paṇāmeti, atha kho hadayena muduko’ti sālayova hoti, nissayo na paṭippassambhatiyeva. Sacepi ācariyo sālayo, antevāsiko nirālayo ‘na dāni imaṃ nissāya vasissāmī’ti dhuraṃ nikkhipati, evampi na paṭippassambhati. Ubhinnaṃ sālayabhāve pana na paṭippassambhatiyeva. Ubhinnaṃ dhuranikkhepena paṭippassambhatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 83).
అయం పన విసేసో ఆచరియాణత్తియా నిస్సయభేదేయేవ దస్సితో, న ఉపజ్ఝాయాణత్తియా. సారత్థదీపనియం పన ‘‘సచేపి ఆచరియో ముఞ్చితుకామోవ హుత్వా నిస్సయపణామనాయ పణామేతీతిఆది సబ్బం ఉపజ్ఝాయస్స ఆణత్తియమ్పి వేదితబ్బ’’న్తి వుత్తం.
Ayaṃ pana viseso ācariyāṇattiyā nissayabhedeyeva dassito, na upajjhāyāṇattiyā. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘sacepi ācariyo muñcitukāmova hutvā nissayapaṇāmanāya paṇāmetītiādi sabbaṃ upajjhāyassa āṇattiyampi veditabba’’nti vuttaṃ.
౨౪౮౧. ఏవం పఞ్చ సాధారణఙ్గాని దస్సేత్వా అసాధారణఙ్గం దస్సేతుమాహ ‘‘ఉపజ్ఝాయసమోధాన-గతస్సాపి చ భిజ్జతీ’’తి. తత్థ సమోధానగమనం సరూపతో, పభేదతో చ దస్సేతుమాహ ‘‘దస్సనం సవనఞ్చాతి, సమోధానం ద్విధా మత’’న్తి. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, విత్థారో పన సమన్తపాసాదికాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౮౩) గహేతబ్బో. గన్థవిత్థారభీరూనం అనుగ్గహాయ పన ఇధ న విత్థారితో.
2481. Evaṃ pañca sādhāraṇaṅgāni dassetvā asādhāraṇaṅgaṃ dassetumāha ‘‘upajjhāyasamodhāna-gatassāpi ca bhijjatī’’ti. Tattha samodhānagamanaṃ sarūpato, pabhedato ca dassetumāha ‘‘dassanaṃ savanañcāti, samodhānaṃ dvidhā mata’’nti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 83) gahetabbo. Ganthavitthārabhīrūnaṃ anuggahāya pana idha na vitthārito.
౨౪౮౨-౩. సభాగే దాయకే అసన్తే అద్ధికస్స చ గిలానస్స చ ‘‘గిలానేన మం ఉపట్ఠహా’’తి యాచితస్స గిలానుపట్ఠాకస్స చ నిస్సయం వినా వసితుం దోసో నత్థీతి యోజనా . ‘‘గిలానుపట్ఠాకస్సా’’తి వత్తబ్బే గాథాబన్ధవసేన రస్సత్తం. ఇమినా సభాగే నిస్సయదాయకే సన్తే ఏకదివసమ్పి పరిహారో న లబ్భతీతి దీపేతి. అత్తనో వనే ఫాసువిహారతం జానతాతి అత్తనో సమథవిపస్సనాపటిలాభస్స వనే ఫాసువిహారం జానన్తేనపి. ‘‘సభాగే దాయకే అసన్తే’’తి పదచ్ఛేదో. సబ్బమేతం విధానం అన్తోవస్సతో అఞ్ఞస్మిం కాలే వేదితబ్బం. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, విత్థారో పన సమన్తపాసాదికాయ గహేతబ్బో.
2482-3. Sabhāge dāyake asante addhikassa ca gilānassa ca ‘‘gilānena maṃ upaṭṭhahā’’ti yācitassa gilānupaṭṭhākassa ca nissayaṃ vinā vasituṃ doso natthīti yojanā . ‘‘Gilānupaṭṭhākassā’’ti vattabbe gāthābandhavasena rassattaṃ. Iminā sabhāge nissayadāyake sante ekadivasampi parihāro na labbhatīti dīpeti. Attano vane phāsuvihārataṃ jānatāti attano samathavipassanāpaṭilābhassa vane phāsuvihāraṃ jānantenapi. ‘‘Sabhāge dāyake asante’’ti padacchedo. Sabbametaṃ vidhānaṃ antovassato aññasmiṃ kāle veditabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāya gahetabbo.
నిస్సయపటిప్పస్సమ్భనకథావణ్ణనా.
Nissayapaṭippassambhanakathāvaṇṇanā.
౨౪౮౪. కుట్ఠమస్స అత్థీతి కుట్ఠీ, తం. ‘‘గణ్డి’’న్తిఆదీసుపి ఏసేవ నయో. రత్తసేతాదిభేదేన యేన కేనచి కుట్ఠేన వేవణ్ణియం పత్తసరీరన్తి అత్థో. యథాహ –
2484. Kuṭṭhamassa atthīti kuṭṭhī, taṃ. ‘‘Gaṇḍi’’ntiādīsupi eseva nayo. Rattasetādibhedena yena kenaci kuṭṭhena vevaṇṇiyaṃ pattasarīranti attho. Yathāha –
‘‘రత్తకుట్ఠం వా హోతు కాళకుట్ఠం వా, యం కిఞ్చి కిటిభదద్దుకచ్ఛుఆదిప్పభేదమ్పి సబ్బం కుట్ఠమేవాతి వుత్తం. తఞ్చే నఖపిట్ఠిప్పమాణమ్పి వడ్ఢనకపక్ఖే ఠితం హోతి, న పబ్బాజేతబ్బో. సచే పన నివాసనపారుపనేహి పకతిపటిచ్ఛన్నట్ఠానే నఖపిట్ఠిప్పమాణం అవడ్ఢనకపక్ఖే ఠితం హోతి, వట్టతి. ముఖే, పన హత్థపాదపిట్ఠేసు వా సచేపి అవడ్ఢనకపక్ఖే ఠితం నఖపిట్ఠితో ఖుద్దకపమాణమ్పి న వట్టతియేవాతి కురున్దియం వుత్తం. తం తికిచ్ఛాపేత్వా పబ్బాజేన్తేనాపి పకతివణ్ణే జాతేయేవ పబ్బాజేతబ్బో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౮౮).
‘‘Rattakuṭṭhaṃ vā hotu kāḷakuṭṭhaṃ vā, yaṃ kiñci kiṭibhadaddukacchuādippabhedampi sabbaṃ kuṭṭhamevāti vuttaṃ. Tañce nakhapiṭṭhippamāṇampi vaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ hoti, na pabbājetabbo. Sace pana nivāsanapārupanehi pakatipaṭicchannaṭṭhāne nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ hoti, vaṭṭati. Mukhe, pana hatthapādapiṭṭhesu vā sacepi avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ nakhapiṭṭhito khuddakapamāṇampi na vaṭṭatiyevāti kurundiyaṃ vuttaṃ. Taṃ tikicchāpetvā pabbājentenāpi pakativaṇṇe jāteyeva pabbājetabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 88).
నఖపిట్ఠిప్పమాణన్తి ఏత్థ ‘‘కనిట్ఠఙ్గులినఖపిట్ఠి అధిప్పేతా’’తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం.
Nakhapiṭṭhippamāṇanti ettha ‘‘kaniṭṭhaṅgulinakhapiṭṭhi adhippetā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
గణ్డిన్తి మేదగణ్డాదిగణ్డభేదవన్తం. యథాహ ‘‘మేదగణ్డో వా హోతు అఞ్ఞో వా, యో కోచి కోలట్ఠిమత్తకోపి చే వడ్ఢనకపక్ఖే ఠితో గణ్డో హోతి, న పబ్బాజేతబ్బో’’తిఆది (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౮౮). కోలట్ఠీతి బదరట్ఠి. కిలాసిన్తి కిలాసవన్తం. యథాహ – ‘‘కిలాసోతి నభిజ్జనకం నపగ్ఘరణకం పదుమపుణ్డరీకపత్తవణ్ణం కుట్ఠం, యేన గున్నం వియ సబలం సరీరం హోతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౮౮). చ-సద్దో సబ్బేహి ఉపయోగవన్తేహి పచ్చేకం యోజేతబ్బో. సోసిన్తి ఖయరోగవన్తం. యథాహ – ‘‘సోసోతి సోసబ్యాధి. తస్మిం సతి న పబ్బాజేతబ్బో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౮౮). అపమారికన్తి అపమారవన్తం. యథాహ – ‘‘అపమారోతి పిత్తుమ్మారో వా యక్ఖుమ్మారో వా. తత్థ పుబ్బవేరికేన అమనుస్సేన గహితో దుత్తికిచ్ఛో హోతి, అప్పమత్తకేపి పన అపమారే సతి న పబ్బాజేతబ్బో’’తి.
Gaṇḍinti medagaṇḍādigaṇḍabhedavantaṃ. Yathāha ‘‘medagaṇḍo vā hotu añño vā, yo koci kolaṭṭhimattakopi ce vaḍḍhanakapakkhe ṭhito gaṇḍo hoti, na pabbājetabbo’’tiādi (mahāva. aṭṭha. 88). Kolaṭṭhīti badaraṭṭhi. Kilāsinti kilāsavantaṃ. Yathāha – ‘‘kilāsoti nabhijjanakaṃ napaggharaṇakaṃ padumapuṇḍarīkapattavaṇṇaṃ kuṭṭhaṃ, yena gunnaṃ viya sabalaṃ sarīraṃ hotī’’ti (mahāva. aṭṭha. 88). Ca-saddo sabbehi upayogavantehi paccekaṃ yojetabbo. Sosinti khayarogavantaṃ. Yathāha – ‘‘sosoti sosabyādhi. Tasmiṃ sati na pabbājetabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 88). Apamārikanti apamāravantaṃ. Yathāha – ‘‘apamāroti pittummāro vā yakkhummāro vā. Tattha pubbaverikena amanussena gahito duttikiccho hoti, appamattakepi pana apamāre sati na pabbājetabbo’’ti.
రాజభటన్తి రఞ్ఞో భత్తవేతనభటం వా ఠానన్తరం పత్తం వా అప్పత్తం వా రాజపురిసం. యథాహ – ‘‘అమచ్చో వా హోతు మహామత్తో వా సేవకో వా కిఞ్చి ఠానన్తరం పత్తో వా అప్పత్తో వా, యో కోచి రఞ్ఞో భత్తవేతనభటో. సబ్బో ‘రాజభటో’తి సఙ్ఖ్యం గచ్ఛతీ’’తి. చోరన్తి మనుస్సేహి అప్పమాదనం గామఘాతపన్థఘాతాదికమ్మేన పాకటం చోరఞ్చ. లిఖితకన్తి యం కఞ్చి చోరికం వా అఞ్ఞం వా గరుం రాజాపరాధం కత్వా పలాతం, రాజా చ నం పణ్ణే వా పోత్థకే వా ‘‘ఇత్థన్నామో యత్థ దిస్సతి, తత్థ గహేత్వా మారేతబ్బో’’తి వా ‘‘హత్థపాదాదీనిస్స ఛిన్దితబ్బానీ’’తి వా ‘‘ఏత్తకం నామ దణ్డం హరాపేతబ్బో’’తి వా లిఖాపేతి, ఏవరూపం లిఖితకం.
Rājabhaṭanti rañño bhattavetanabhaṭaṃ vā ṭhānantaraṃ pattaṃ vā appattaṃ vā rājapurisaṃ. Yathāha – ‘‘amacco vā hotu mahāmatto vā sevako vā kiñci ṭhānantaraṃ patto vā appatto vā, yo koci rañño bhattavetanabhaṭo. Sabbo ‘rājabhaṭo’ti saṅkhyaṃ gacchatī’’ti. Coranti manussehi appamādanaṃ gāmaghātapanthaghātādikammena pākaṭaṃ corañca. Likhitakanti yaṃ kañci corikaṃ vā aññaṃ vā garuṃ rājāparādhaṃ katvā palātaṃ, rājā ca naṃ paṇṇe vā potthake vā ‘‘itthannāmo yattha dissati, tattha gahetvā māretabbo’’ti vā ‘‘hatthapādādīnissa chinditabbānī’’ti vā ‘‘ettakaṃ nāma daṇḍaṃ harāpetabbo’’ti vā likhāpeti, evarūpaṃ likhitakaṃ.
‘‘కారభేదక’’న్తి గాథాబన్ధవసేన రస్సో కతో. కారభేదకన్తి దాతబ్బకరస్స వా కతచోరకమ్మస్స వా కారణా కారాఘరే పక్ఖిత్తో వా నిగళబన్ధనాదీహి బద్ధో వా, తతో సో ముచ్చిత్వా పలాయతి, ఏవరూపం కారాభేదకఞ్చ. యథాహ – ‘‘కారా వుచ్చతి బన్ధనాగారం, ఇధ పన అన్దుబన్ధనం వా హోతు సఙ్ఖలికబన్ధనం వా రజ్జుబన్ధనం వా గామబన్ధనం వా నిగమబన్ధనం వా నగరబన్ధనం వా పురిసగుత్తి వా జనపదబన్ధనం వా దీపబన్ధనం వా, యో ఏతేసు యం కిఞ్చి బన్ధనం ఛిన్దిత్వా భిన్దిత్వా ముఞ్చిత్వా వివరిత్వా వా పస్సమానానం వా అపస్సమానానం వా పలాయతి, సో ‘కారాభేదకో’తి సఙ్ఖ్యం గచ్ఛతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౯౨).
‘‘Kārabhedaka’’nti gāthābandhavasena rasso kato. Kārabhedakanti dātabbakarassa vā katacorakammassa vā kāraṇā kārāghare pakkhitto vā nigaḷabandhanādīhi baddho vā, tato so muccitvā palāyati, evarūpaṃ kārābhedakañca. Yathāha – ‘‘kārā vuccati bandhanāgāraṃ, idha pana andubandhanaṃ vā hotu saṅkhalikabandhanaṃ vā rajjubandhanaṃ vā gāmabandhanaṃ vā nigamabandhanaṃ vā nagarabandhanaṃ vā purisagutti vā janapadabandhanaṃ vā dīpabandhanaṃ vā, yo etesu yaṃ kiñci bandhanaṃ chinditvā bhinditvā muñcitvā vivaritvā vā passamānānaṃ vā apassamānānaṃ vā palāyati, so ‘kārābhedako’ti saṅkhyaṃ gacchatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 92).
౨౪౮౫. కసాహతన్తి ఇణం గహేత్వా దాతుం అసమత్థత్తా ‘‘అయమేవ తే దణ్డో హోతూ’’తి కసాదినా దిన్నప్పహారం అవూపసన్తవణం. యథాహ –
2485.Kasāhatanti iṇaṃ gahetvā dātuṃ asamatthattā ‘‘ayameva te daṇḍo hotū’’ti kasādinā dinnappahāraṃ avūpasantavaṇaṃ. Yathāha –
‘‘యో వచనపేసనాదీని అకరోన్తో హఞ్ఞతి, న సో కతదణ్డకమ్మో. యో పన కేణియా వా అఞ్ఞథా వా కిఞ్చి గహేత్వా ఖాదిత్వా పున దాతుం అసక్కోన్తో ‘అయమేవ తే దణ్డో హోతూ’తి కసాహి హఞ్ఞతి, అయం కసాహతో కతదణ్డకమ్మో. యో చ కసాహి వా హతో హోతు అద్ధదణ్డకాదీనం వా అఞ్ఞతరేన, యావ అల్లవణో హోతి, తావ న పబ్బాజేతబ్బో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౯౪).
‘‘Yo vacanapesanādīni akaronto haññati, na so katadaṇḍakammo. Yo pana keṇiyā vā aññathā vā kiñci gahetvā khāditvā puna dātuṃ asakkonto ‘ayameva te daṇḍo hotū’ti kasāhi haññati, ayaṃ kasāhato katadaṇḍakammo. Yo ca kasāhi vā hato hotu addhadaṇḍakādīnaṃ vā aññatarena, yāva allavaṇo hoti, tāva na pabbājetabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 94).
లక్ఖణాహతన్తి ఏకంసం కత్వా పారుతేన ఉత్తరాసఙ్గేన అప్పటిచ్ఛాదనీయట్ఠానే తత్తేన లోహేన ఆహతం అసచ్ఛవిభూతలక్ఖణేన సమన్నాగతం. యథాహ –
Lakkhaṇāhatanti ekaṃsaṃ katvā pārutena uttarāsaṅgena appaṭicchādanīyaṭṭhāne tattena lohena āhataṃ asacchavibhūtalakkhaṇena samannāgataṃ. Yathāha –
‘‘యస్స పన నలాటే వా ఉరాదీసు వా తత్తేన లోహేన లక్ఖణం ఆహతం హోతి, సో సచే భుజిస్సో, యావ అల్లవణో హోతి, తావ న పబ్బాజేతబ్బో. సచేపిస్స వణా రుళ్హా హోన్తి ఛవియా సమపరిచ్ఛేదా, లక్ఖణం పన పఞ్ఞాయతి, తిమణ్డలం నివత్థస్స ఉత్తరాసఙ్గే కతే పటిచ్ఛన్నోకాసే చే హోతి, పబ్బాజేతుం వట్టతి. అప్పటిచ్ఛన్నోకాసే చే, న వట్టతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౯౫).
‘‘Yassa pana nalāṭe vā urādīsu vā tattena lohena lakkhaṇaṃ āhataṃ hoti, so sace bhujisso, yāva allavaṇo hoti, tāva na pabbājetabbo. Sacepissa vaṇā ruḷhā honti chaviyā samaparicchedā, lakkhaṇaṃ pana paññāyati, timaṇḍalaṃ nivatthassa uttarāsaṅge kate paṭicchannokāse ce hoti, pabbājetuṃ vaṭṭati. Appaṭicchannokāse ce, na vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 95).
ఇణాయికఞ్చాతి మాతాపితుపితామహాదీహి వా అత్తనా వా గహితఇణం. యథాహ –
Iṇāyikañcāti mātāpitupitāmahādīhi vā attanā vā gahitaiṇaṃ. Yathāha –
‘‘ఇణాయికో నామ యస్స పితిపితామహేహి వా ఇణం గహితం హోతి, సయం వా ఇణం గహితం హోతి, యం వా ఆఠపేత్వా మాతాపితూహి కిఞ్చి గహితం హోతి, సో తం ఇణం పరేసం ధారేతీతి ఇణాయికో. యం పన అఞ్ఞే ఞాతకా ఆఠపేత్వా కిఞ్చి గణ్హన్తి, సో న ఇణాయికో. న హి తే తం ఆఠపేతుం ఇస్సరా. తస్మా తం పబ్బాజేతుం వట్టతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౯౬).
‘‘Iṇāyiko nāma yassa pitipitāmahehi vā iṇaṃ gahitaṃ hoti, sayaṃ vā iṇaṃ gahitaṃ hoti, yaṃ vā āṭhapetvā mātāpitūhi kiñci gahitaṃ hoti, so taṃ iṇaṃ paresaṃ dhāretīti iṇāyiko. Yaṃ pana aññe ñātakā āṭhapetvā kiñci gaṇhanti, so na iṇāyiko. Na hi te taṃ āṭhapetuṃ issarā. Tasmā taṃ pabbājetuṃ vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 96).
దాసన్తి అన్తోజాతో, ధనక్కీతో, కరమరానీతో, సయం వా దాసబ్యం ఉపగతోతి చతున్నం దాసానం అఞ్ఞతరం. దాసవినిచ్ఛయో పనేత్థ సమన్తపాసాదికాయ (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౯౭) విత్థారతో గహేతబ్బో. పబ్బాజేన్తస్స దుక్కటన్తి ‘‘కుట్ఠి’’న్తిఆదీహి ఉపయోగవన్తపదేహి పచ్చేకం యోజేతబ్బం.
Dāsanti antojāto, dhanakkīto, karamarānīto, sayaṃ vā dāsabyaṃ upagatoti catunnaṃ dāsānaṃ aññataraṃ. Dāsavinicchayo panettha samantapāsādikāya (mahāva. aṭṭha. 97) vitthārato gahetabbo. Pabbājentassa dukkaṭanti ‘‘kuṭṭhi’’ntiādīhi upayogavantapadehi paccekaṃ yojetabbaṃ.
౨౪౮౬. హత్థచ్ఛిన్నన్తి హత్థతలే వా మణిబన్ధే వా కప్పరే వా యత్థ కత్థచి ఛిన్నహత్థం. అట్ఠచ్ఛిన్నన్తి యథా నఖం న పఞ్ఞాయతి, ఏవం చతూసు అఙ్గుట్ఠకేసు అఞ్ఞతరం వా సబ్బే వా యస్స ఛిన్నా హోన్తి, ఏవరూపం. పాదచ్ఛిన్నన్తి యస్స అగ్గపాదేసు వా గోప్ఫకేసు వా జఙ్ఘాయ వా యత్థ కత్థచి ఏకో వా ద్వే వా పాదా ఛిన్నా హోన్తి. హత్థపాదఛిన్నస్సాపి పాళియం (మహావ॰ ౧౧౯) ఆగతత్తా సోపి ఇధ వత్తబ్బో, యథావుత్తనయేనేవ తస్స దుక్కటవత్థుతా పఞ్ఞాయతీతి న వుత్తోతి దట్ఠబ్బం.
2486.Hatthacchinnanti hatthatale vā maṇibandhe vā kappare vā yattha katthaci chinnahatthaṃ. Aṭṭhacchinnanti yathā nakhaṃ na paññāyati, evaṃ catūsu aṅguṭṭhakesu aññataraṃ vā sabbe vā yassa chinnā honti, evarūpaṃ. Pādacchinnanti yassa aggapādesu vā gopphakesu vā jaṅghāya vā yattha katthaci eko vā dve vā pādā chinnā honti. Hatthapādachinnassāpi pāḷiyaṃ (mahāva. 119) āgatattā sopi idha vattabbo, yathāvuttanayeneva tassa dukkaṭavatthutā paññāyatīti na vuttoti daṭṭhabbaṃ.
కణ్ణనాసఙ్గులిచ్ఛిన్నన్తి ఏత్థ ‘‘కణ్ణచ్ఛిన్నం నాసచ్ఛిన్నం కణ్ణనాసచ్ఛిన్నం అఙ్గులిచ్ఛిన్న’’న్తి యోజనా. కణ్ణచ్ఛిన్నన్తి యస్స కణ్ణమూలే వా కణ్ణసక్ఖలికాయ వా ఏకో వా ద్వే వా కణ్ణా ఛిన్నా హోన్తి. యస్స పన కణ్ణావట్టే ఛిన్నా హోన్తి, సక్కా చ హోన్తి సఙ్ఘాటేతుం, సో కణ్ణం సఙ్ఘాటేత్వా పబ్బాజేతబ్బో. నాసచ్ఛిన్నన్తి యస్స అజపదకే వా అగ్గే వా ఏకపుటే వా యత్థ కత్థచి నాసా ఛిన్నా హోతి. యస్స పన నాసికా సక్కా హోతి సన్ధేతుం, సో తం ఫాసుకం కత్వా పబ్బాజేతబ్బో. కణ్ణనాసచ్ఛిన్నన్తి తదుభయచ్ఛిన్నం. అఙ్గులిచ్ఛిన్నన్తి యస్స నఖసేసం అదస్సేత్వా ఏకా వా బహూ వా అఙ్గులియో ఛిన్నా హోన్తి. యస్స పన సుత్తతన్తుమత్తమ్పి నఖసేసం పఞ్ఞాయతి, తం పబ్బాజేతుం వట్టతి. కణ్డరచ్ఛిన్నమేవ చాతి యస్స కణ్డరనామకా మహాన్హారూ పురతో వా పచ్ఛతో వా ఛిన్నా హోన్తి, యేసు ఏకస్సాపి ఛిన్నత్తా అగ్గపాదేన వా చఙ్కమతి, మూలేన వా చఙ్కమతి, న వా పాదం పతిట్ఠాపేతుం సక్కోతి.
Kaṇṇanāsaṅgulicchinnanti ettha ‘‘kaṇṇacchinnaṃ nāsacchinnaṃ kaṇṇanāsacchinnaṃ aṅgulicchinna’’nti yojanā. Kaṇṇacchinnanti yassa kaṇṇamūle vā kaṇṇasakkhalikāya vā eko vā dve vā kaṇṇā chinnā honti. Yassa pana kaṇṇāvaṭṭe chinnā honti, sakkā ca honti saṅghāṭetuṃ, so kaṇṇaṃ saṅghāṭetvā pabbājetabbo. Nāsacchinnanti yassa ajapadake vā agge vā ekapuṭe vā yattha katthaci nāsā chinnā hoti. Yassa pana nāsikā sakkā hoti sandhetuṃ, so taṃ phāsukaṃ katvā pabbājetabbo. Kaṇṇanāsacchinnanti tadubhayacchinnaṃ. Aṅgulicchinnanti yassa nakhasesaṃ adassetvā ekā vā bahū vā aṅguliyo chinnā honti. Yassa pana suttatantumattampi nakhasesaṃ paññāyati, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Kaṇḍaracchinnameva cāti yassa kaṇḍaranāmakā mahānhārū purato vā pacchato vā chinnā honti, yesu ekassāpi chinnattā aggapādena vā caṅkamati, mūlena vā caṅkamati, na vā pādaṃ patiṭṭhāpetuṃ sakkoti.
౨౪౮౭. కాణన్తి పసన్నన్ధో వా హోతు పుప్ఫాదీహి వా ఉపహతపసాదో, యో ద్వీహి వా ఏకేన వా అక్ఖినా న పస్సతి, తం కాణం. కుణిన్తి హత్థకుణీ వా పాదకుణీ వా అఙ్గులికుణీ వా, యస్స ఏతేసు హత్థాదీసు యం కిఞ్చి వఙ్కం పఞ్ఞాయతి, సో కుణీ. ఖుజ్జఞ్చాతి యో ఉరస్స వా పిట్ఠియా వా పస్సస్స వా నిక్ఖన్తత్తా ఖుజ్జసరీరో, తం ఖుజ్జం. యస్స పన కిఞ్చి కిఞ్చి అఙ్గపచ్చఙ్గం ఈసకం వఙ్కం, తం పబ్బాజేతుం వట్టతి. మహాపురిసో ఏవ హి బ్రహ్ముజుగత్తో, అవసేసో సత్తో అఖుజ్జో నామ నత్థి.
2487.Kāṇanti pasannandho vā hotu pupphādīhi vā upahatapasādo, yo dvīhi vā ekena vā akkhinā na passati, taṃ kāṇaṃ. Kuṇinti hatthakuṇī vā pādakuṇī vā aṅgulikuṇī vā, yassa etesu hatthādīsu yaṃ kiñci vaṅkaṃ paññāyati, so kuṇī. Khujjañcāti yo urassa vā piṭṭhiyā vā passassa vā nikkhantattā khujjasarīro, taṃ khujjaṃ. Yassa pana kiñci kiñci aṅgapaccaṅgaṃ īsakaṃ vaṅkaṃ, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Mahāpuriso eva hi brahmujugatto, avaseso satto akhujjo nāma natthi.
వామనన్తి యో జఙ్ఘవామనో వా కటివామనో వా ఉభయవామనో వా, తం. తత్థ జఙ్ఘవామనస్స కటితో పట్ఠాయ హేట్ఠిమకాయో రస్సో హోతి, ఉపరిమకాయో పరిపుణ్ణో. కటివామనస్స కటితో పట్ఠాయ ఉపరిమకాయో రస్సో హోతి, హేట్ఠిమకాయో పరిపుణ్ణో హోతి. ఉభయవామనస్స ఉభోపి కాయా రస్సా హోన్తి. యేసం కాయరస్సత్తా భూతానం వియ పరివటుమో మహాకుచ్ఛిఘటసదిసో అత్తభావో హోతి. తం తివిధమ్పి పబ్బాజేతుం న వట్టతి.
Vāmananti yo jaṅghavāmano vā kaṭivāmano vā ubhayavāmano vā, taṃ. Tattha jaṅghavāmanassa kaṭito paṭṭhāya heṭṭhimakāyo rasso hoti, uparimakāyo paripuṇṇo. Kaṭivāmanassa kaṭito paṭṭhāya uparimakāyo rasso hoti, heṭṭhimakāyo paripuṇṇo hoti. Ubhayavāmanassa ubhopi kāyā rassā honti. Yesaṃ kāyarassattā bhūtānaṃ viya parivaṭumo mahākucchighaṭasadiso attabhāvo hoti. Taṃ tividhampi pabbājetuṃ na vaṭṭati.
ఫణహత్థకన్తి యస్స వగ్గులిపక్ఖకా వియ అఙ్గులియో సమ్బద్ధా హోన్తి, తం. ఏతం పబ్బాజేతుకామేన అఙ్గులన్తరికాయో ఫాలేత్వా సబ్బం అన్తరచమ్మం అపనేత్వా ఫాసుకం కత్వా పబ్బాజేతబ్బో. యస్సాపి ఛ అఙ్గులియో హోన్తి, తం పబ్బాజేతుకామేన అధికం అఙ్గులిం ఛిన్దిత్వా ఫాసుకం కత్వా పబ్బాజేతబ్బో.
Phaṇahatthakanti yassa vaggulipakkhakā viya aṅguliyo sambaddhā honti, taṃ. Etaṃ pabbājetukāmena aṅgulantarikāyo phāletvā sabbaṃ antaracammaṃ apanetvā phāsukaṃ katvā pabbājetabbo. Yassāpi cha aṅguliyo honti, taṃ pabbājetukāmena adhikaṃ aṅguliṃ chinditvā phāsukaṃ katvā pabbājetabbo.
ఖఞ్జన్తి యో నతజాణుకో వా భిన్నజఙ్ఘో వా మజ్ఝే సంకుటితపాదత్తా కుణ్డపాదకో వా పిట్ఠిపాదమజ్ఝేన చఙ్కమన్తో అగ్గే సంకుటితపాదత్తా కుణ్డపాదకో వా పిట్ఠిపాదగ్గేన చఙ్కమన్తో అగ్గపాదేనేవ చఙ్కమనఖఞ్జో వా పణ్హికాయ చఙ్కమనఖఞ్జో వా పాదస్స బాహిరన్తేన చఙ్కమనఖఞ్జో వా పాదస్స అబ్భన్తరన్తేన చఙ్కమనఖఞ్జో వా గోప్ఫకానం ఉపరి భగ్గత్తా సకలేన పిట్ఠిపాదేన చఙ్కమనఖఞ్జో వా, తం పబ్బాజేతుం న వట్టతి. ఏత్థ నతజాణుకోతి అన్తోపవిట్ఠఆనతపాదో. పక్ఖహతన్తి యస్స ఏకో హత్థో వా పాదో వా అడ్ఢసరీరం వా సుఖం న వహతి.
Khañjanti yo natajāṇuko vā bhinnajaṅgho vā majjhe saṃkuṭitapādattā kuṇḍapādako vā piṭṭhipādamajjhena caṅkamanto agge saṃkuṭitapādattā kuṇḍapādako vā piṭṭhipādaggena caṅkamanto aggapādeneva caṅkamanakhañjo vā paṇhikāya caṅkamanakhañjo vā pādassa bāhirantena caṅkamanakhañjo vā pādassa abbhantarantena caṅkamanakhañjo vā gopphakānaṃ upari bhaggattā sakalena piṭṭhipādena caṅkamanakhañjo vā, taṃ pabbājetuṃ na vaṭṭati. Ettha natajāṇukoti antopaviṭṭhaānatapādo. Pakkhahatanti yassa eko hattho vā pādo vā aḍḍhasarīraṃ vā sukhaṃ na vahati.
సీపదిన్తి భారపాదం. యస్స పాదో థూలో హోతి సఞ్జాతపీళకో ఖరో, సో న పబ్బాజేతబ్బో. యస్స పన న తావ ఖరభావం గణ్హాతి, సక్కా హోతి ఉపనాహం బన్ధిత్వా ఉదకఆవాటే పవేసేత్వా ఉదకవాలికాయ పూరేత్వా యథా సిరా పఞ్ఞాయన్తి, జఙ్ఘా చ తేలనాళికా వియ హోన్తి, ఏవం మిలాపేతుం సక్కా, తస్స పాదం ఈదిసం కత్వా తం పబ్బాజేతుం వట్టతి. సచే పున వడ్ఢతి, ఉపసమ్పాదేన్తేనాపి తథా కత్వావ ఉపసమ్పాదేతబ్బో. పాపరోగినన్తి యో అరిసభగన్దరపిత్తసేమ్హకాససోసాదీసు యేన కేనచి రోగేన నిచ్చాతురో అతేకిచ్ఛరోగో జేగుచ్ఛో అమనాపో, తం.
Sīpadinti bhārapādaṃ. Yassa pādo thūlo hoti sañjātapīḷako kharo, so na pabbājetabbo. Yassa pana na tāva kharabhāvaṃ gaṇhāti, sakkā hoti upanāhaṃ bandhitvā udakaāvāṭe pavesetvā udakavālikāya pūretvā yathā sirā paññāyanti, jaṅghā ca telanāḷikā viya honti, evaṃ milāpetuṃ sakkā, tassa pādaṃ īdisaṃ katvā taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Sace puna vaḍḍhati, upasampādentenāpi tathā katvāva upasampādetabbo. Pāparoginanti yo arisabhagandarapittasemhakāsasosādīsu yena kenaci rogena niccāturo atekiccharogo jeguccho amanāpo, taṃ.
౨౪౮౮. జరాయ దుబ్బలన్తి యో జిణ్ణభావేన దుబ్బలో అత్తనో చీవరరజనాదికమ్మమ్పి కాతుం అసమత్థో, తం. యో పన మహల్లకోపి బలవా హోతి అత్తానం పటిజగ్గితుం సక్కోతి, సో పబ్బాజేతబ్బో. అన్ధన్తి జచ్చన్ధం. పధిరఞ్చేవాతి యో సబ్బేన సబ్బం న సుణాతి, తం. యో పన మహాసద్దం సుణాతి, తం పబ్బాజేతుం వట్టతి. మమ్మనన్తి యస్స వచీభేదో వత్తతి, సరణగమనం పరిపుణ్ణం భాసితుం న సక్కోతి, తాదిసం మమ్మనమ్పి పబ్బాజేతుం న వట్టతి. యో పన సరణగమనమత్తం పరిపుణ్ణం భాసితుం సక్కోతి, తం పబ్బాజేతుం వట్టతి. అథ వా మమ్మనన్తి ఖలితవచనం, యో ఏకమేవ అక్ఖరం చతుపఞ్చక్ఖత్తుం వదతి, తస్సేతమధివచనం. పీఠసప్పిన్తి ఛిన్నిరియాపథం. మూగన్తి యస్స వచీభేదో నప్పవత్తతి.
2488.Jarāya dubbalanti yo jiṇṇabhāvena dubbalo attano cīvararajanādikammampi kātuṃ asamattho, taṃ. Yo pana mahallakopi balavā hoti attānaṃ paṭijaggituṃ sakkoti, so pabbājetabbo. Andhanti jaccandhaṃ. Padhirañcevāti yo sabbena sabbaṃ na suṇāti, taṃ. Yo pana mahāsaddaṃ suṇāti, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Mammananti yassa vacībhedo vattati, saraṇagamanaṃ paripuṇṇaṃ bhāsituṃ na sakkoti, tādisaṃ mammanampi pabbājetuṃ na vaṭṭati. Yo pana saraṇagamanamattaṃ paripuṇṇaṃ bhāsituṃ sakkoti, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Atha vā mammananti khalitavacanaṃ, yo ekameva akkharaṃ catupañcakkhattuṃ vadati, tassetamadhivacanaṃ. Pīṭhasappinti chinniriyāpathaṃ. Mūganti yassa vacībhedo nappavattati.
౨౪౮౯. అత్తనో విరూపభావేన పరిసం దూసేన్తేన పరిసదూసకే (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౯) దస్సేతుమాహ ‘‘అతిదీఘో’’తిఆది. అతిదీఘోతి అఞ్ఞేసం సీసప్పమాణనాభిప్పదేసో. అతిరస్సోతి వుత్తప్పకారో ఉభయవామనో వియ అతిరస్సో. అతికాళో వాతి ఝాపితఖేత్తే ఖాణుకో వియ అతికాళవణ్ణో. మట్ఠతమ్బలోహనిదస్సనో అచ్చోదాతోపి వాతి సమ్బన్ధో, దధితక్కాదీహి మజ్జితమట్ఠతమ్బలోహవణ్ణో అతీవ ఓదాతసరీరోతి అత్థో.
2489. Attano virūpabhāvena parisaṃ dūsentena parisadūsake (mahāva. aṭṭha. 119) dassetumāha ‘‘atidīgho’’tiādi. Atidīghoti aññesaṃ sīsappamāṇanābhippadeso. Atirassoti vuttappakāro ubhayavāmano viya atirasso. Atikāḷo vāti jhāpitakhette khāṇuko viya atikāḷavaṇṇo. Maṭṭhatambalohanidassano accodātopi vāti sambandho, dadhitakkādīhi majjitamaṭṭhatambalohavaṇṇo atīva odātasarīroti attho.
౨౪౯౦. అతిథూలో వాతి భారియమంసో మహోదరో మహాభూతసదిసో. అతికిసోతి మన్దమంసలోహితో అట్ఠిసిరాచమ్మసరీరో వియ. అతిమహాసీసో వాతి యోజనా. అతిమహాసీసో వాతి పచ్ఛిం సీసే కత్వా ఠితో వియ. ‘‘అతిఖుద్దకసీసేన అసహితేనా’’తి పదచ్ఛేదో. అసహితేనాతి సరీరస్స అననురూపేన. ‘‘అతిఖుద్దకసీసేనా’’తి ఏతస్స విసేసనం. అసహితేన అతిఖుద్దకసీసేన సమన్నాగతోతి యోజనా. యథాహ – ‘‘అతిఖుద్దకసీసో వా సరీరస్స అననురూపేన అతిఖుద్దకేన సీసేన సమన్నాగతో’’తి.
2490.Atithūlovāti bhāriyamaṃso mahodaro mahābhūtasadiso. Atikisoti mandamaṃsalohito aṭṭhisirācammasarīro viya. Atimahāsīso vāti yojanā. Atimahāsīso vāti pacchiṃ sīse katvā ṭhito viya. ‘‘Atikhuddakasīsena asahitenā’’ti padacchedo. Asahitenāti sarīrassa ananurūpena. ‘‘Atikhuddakasīsenā’’ti etassa visesanaṃ. Asahitena atikhuddakasīsena samannāgatoti yojanā. Yathāha – ‘‘atikhuddakasīso vā sarīrassa ananurūpena atikhuddakena sīsena samannāgato’’ti.
౨౪౯౧. కుటకుటకసీసోతి తాలఫలపిణ్డిసదిసేన సీసేన సమన్నాగతో. సిఖరసీసకోతి ఉద్ధం అనుపుబ్బతనుకేన సీసేన సమన్నాగతో, మత్థకతో సంకుటికో మూలతో విత్థతో హుత్వా ఠితపబ్బతసిఖరసదిససీసోతి అత్థో. వేళునాళిసమానేనాతి మహావేళుపబ్బసదిసేన. సీసేనాతి దీఘసీసేన. యథాహ – ‘‘నాళిసీసో వా మహావేళుపబ్బసదిసేన సీసేన సమన్నాగతో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౯).
2491.Kuṭakuṭakasīsoti tālaphalapiṇḍisadisena sīsena samannāgato. Sikharasīsakoti uddhaṃ anupubbatanukena sīsena samannāgato, matthakato saṃkuṭiko mūlato vitthato hutvā ṭhitapabbatasikharasadisasīsoti attho. Veḷunāḷisamānenāti mahāveḷupabbasadisena. Sīsenāti dīghasīsena. Yathāha – ‘‘nāḷisīso vā mahāveḷupabbasadisena sīsena samannāgato’’ti (mahāva. aṭṭha. 119).
౨౪౯౨. కప్పసీసోపీతి మజ్ఝే దిస్సమానఆవాటేన హత్థికుమ్భసదిసేన ద్విధాభూతసీసేన సమన్నాగతో. పబ్భారసీసో వాతి చతూసు పస్సేసు యేన కేనచి పస్సేన ఓణతేన సీసేన సమన్నాగతో. వణసీసకోతి వణేహి సమన్నాగతసీసో. కణ్ణికకేసో వాతి పాణకేహి ఖాయితకేదారే సస్ససదిసేహి తహిం తహిం ఉట్ఠితేహి కేసేహి సమన్నాగతో. థూలకేసోపి వాతి తాలహీరసదిసేహి కేసేహి సమన్నాగతో.
2492.Kappasīsopīti majjhe dissamānaāvāṭena hatthikumbhasadisena dvidhābhūtasīsena samannāgato. Pabbhārasīso vāti catūsu passesu yena kenaci passena oṇatena sīsena samannāgato. Vaṇasīsakoti vaṇehi samannāgatasīso. Kaṇṇikakeso vāti pāṇakehi khāyitakedāre sassasadisehi tahiṃ tahiṃ uṭṭhitehi kesehi samannāgato. Thūlakesopi vāti tālahīrasadisehi kesehi samannāgato.
౨౪౯౩. పూతిసీసోతి దుగ్గన్ధసీసో. నిల్లోమసీసో వాతి లోమరహితసీసో. జాతిపణ్డరకేసకోతి జాతిఫలితేహి పణ్డరకేసో వా. జాతియా తమ్బకేసో వాతి ఆదిత్తేహి వియ తమ్బవణ్ణేహి కేసేహి సమన్నాగతో. ఆవట్టసీసకోతి గున్నం సరీరే ఆవట్టసదిసేహి ఉద్ధగ్గేహి కేసావట్టేహి సమన్నాగతో.
2493.Pūtisīsoti duggandhasīso. Nillomasīso vāti lomarahitasīso. Jātipaṇḍarakesakoti jātiphalitehi paṇḍarakeso vā. Jātiyā tambakeso vāti ādittehi viya tambavaṇṇehi kesehi samannāgato. Āvaṭṭasīsakoti gunnaṃ sarīre āvaṭṭasadisehi uddhaggehi kesāvaṭṭehi samannāgato.
౨౪౯౪. సీసలోమేకబద్ధేహి భముకేహి యుతోపీతి సీసలోమేహి సద్ధిం ఏకాబద్ధలోమేహి భముకేహి సమన్నాగతో. సమ్బద్ధభముకో వాతి ఏకాబద్ధఉభయభముకో, మజ్ఝే సఞ్జాతలోమేహి భముకేహి సమన్నాగతోతి అత్థో. నిల్లోమభముకోపి వాతి భములోమరహితో. నిల్లోమభముకోపి వాతి పి-సద్దేన అవుత్తసముచ్చయత్థేన మక్కటభముకో సఙ్గహితో.
2494.Sīsalomekabaddhehi bhamukehi yutopīti sīsalomehi saddhiṃ ekābaddhalomehi bhamukehi samannāgato. Sambaddhabhamuko vāti ekābaddhaubhayabhamuko, majjhe sañjātalomehi bhamukehi samannāgatoti attho. Nillomabhamukopi vāti bhamulomarahito. Nillomabhamukopi vāti pi-saddena avuttasamuccayatthena makkaṭabhamuko saṅgahito.
౨౪౯౫. మహన్తఖుద్దనేత్తో వాతి ఏత్థ నేత్త-సద్దో మహన్తఖుద్ద-సద్దేహి పచ్చేకం యోజేతబ్బో, మహన్తనేత్తో వా ఖుద్దకనేత్తో వాతి అత్థో. మహన్తనేత్తో వాతి అతిమహన్తేహి నేత్తేహి సమన్నాగతో. ఖుద్దకనేత్తో వాతి మహింసచమ్మే వాసికోణేన పహరిత్వా కతఛిద్దసదిసేహి అతిఖుద్దకక్ఖీహి సమన్నాగతో. విసమలోచనోతి ఏకేన మహన్తేన, ఏకేన ఖుద్దకేన అక్ఖినా సమన్నాగతో. కేకరో వాపీతి తిరియం పస్సన్తో. ఏత్థ అపి-సద్దేన నిక్ఖన్తక్ఖిం సమ్పిణ్డేతి, యస్స కక్కటకస్సేవ అక్ఖితారకా నిక్ఖన్తా హోన్తి. గమ్భీరనేత్తోతి యస్స గమ్భీరే ఉదపానే ఉదకతారకా వియ అక్ఖితారకా పఞ్ఞాయన్తి. ఏత్థ చ ఉదకతారకా నామ ఉదకపుబ్బుళం. అక్ఖితారకాతి అక్ఖిగేణ్డకా. విసమచక్కలోతి ఏకేన ఉద్ధం, ఏకేన అధోతి ఏవం విసమజాతేహి అక్ఖిచక్కేహి సమన్నాగతో.
2495.Mahantakhuddanettovāti ettha netta-saddo mahantakhudda-saddehi paccekaṃ yojetabbo, mahantanetto vā khuddakanetto vāti attho. Mahantanetto vāti atimahantehi nettehi samannāgato. Khuddakanetto vāti mahiṃsacamme vāsikoṇena paharitvā katachiddasadisehi atikhuddakakkhīhi samannāgato. Visamalocanoti ekena mahantena, ekena khuddakena akkhinā samannāgato. Kekaro vāpīti tiriyaṃ passanto. Ettha api-saddena nikkhantakkhiṃ sampiṇḍeti, yassa kakkaṭakasseva akkhitārakā nikkhantā honti. Gambhīranettoti yassa gambhīre udapāne udakatārakā viya akkhitārakā paññāyanti. Ettha ca udakatārakā nāma udakapubbuḷaṃ. Akkhitārakāti akkhigeṇḍakā. Visamacakkaloti ekena uddhaṃ, ekena adhoti evaṃ visamajātehi akkhicakkehi samannāgato.
౨౪౯౬. జతుకణ్ణో వాతి అతిఖుద్దికాహి కణ్ణసక్ఖలీహి సమన్నాగతో. మూసికకణ్ణో వాతి మూసికానం కణ్ణసదిసేహి కణ్ణేహి సమన్నాగతో. హత్థికణ్ణోపి వాతి అననురూపాహి మహన్తాహి హత్థికణ్ణసదిసాహి కణ్ణసక్ఖలీహి సమన్నాగతో. ఛిద్దమత్తకకణ్ణో వాతి యస్స వినా కణ్ణసక్ఖలీహి కణ్ణచ్ఛిద్దమేవ హోతి. అవిద్ధకణ్ణకోతి కణ్ణబన్ధత్థాయ అవిద్ధేన కణ్ణేన సమన్నాగతో.
2496.Jatukaṇṇovāti atikhuddikāhi kaṇṇasakkhalīhi samannāgato. Mūsikakaṇṇo vāti mūsikānaṃ kaṇṇasadisehi kaṇṇehi samannāgato. Hatthikaṇṇopi vāti ananurūpāhi mahantāhi hatthikaṇṇasadisāhi kaṇṇasakkhalīhi samannāgato. Chiddamattakakaṇṇo vāti yassa vinā kaṇṇasakkhalīhi kaṇṇacchiddameva hoti. Aviddhakaṇṇakoti kaṇṇabandhatthāya aviddhena kaṇṇena samannāgato.
౨౪౯౭. టఙ్కితకణ్ణో వాతి గోభత్తనాళికాయ అగ్గసదిసేహి కణ్ణేహి సమన్నాగతో, గోహనుకోటిసణ్ఠానేహి కణ్ణేహి సమన్నాగతోతి అత్థో. పూతికణ్ణోపి వాతి సదా పగ్ఘరితపుబ్బేన కణ్ణేన సమన్నాగతో. పూతికణ్ణోపీతి అపి-సద్దేన కణ్ణభగన్దరికో గహితో. కణ్ణభగన్దరికోతి నిచ్చపూతినా కణ్ణేన సమన్నాగతో. అవిద్ధకణ్ణో పరిసదూసకో వుత్తో, కథం యోనకజాతీనం పబ్బజ్జాతి ఆహ ‘‘యోనకాదిప్పభేదోపి, నాయం పరిసదూసకో’’తి, కణ్ణావేధనం యోనకానం సభావో, అయం యోనకాదిప్పభేదో పరిసదూసకో న హోతీతి వుత్తం హోతి.
2497.Ṭaṅkitakaṇṇo vāti gobhattanāḷikāya aggasadisehi kaṇṇehi samannāgato, gohanukoṭisaṇṭhānehi kaṇṇehi samannāgatoti attho. Pūtikaṇṇopi vāti sadā paggharitapubbena kaṇṇena samannāgato. Pūtikaṇṇopīti api-saddena kaṇṇabhagandariko gahito. Kaṇṇabhagandarikoti niccapūtinā kaṇṇena samannāgato. Aviddhakaṇṇo parisadūsako vutto, kathaṃ yonakajātīnaṃ pabbajjāti āha ‘‘yonakādippabhedopi, nāyaṃ parisadūsako’’ti, kaṇṇāvedhanaṃ yonakānaṃ sabhāvo, ayaṃ yonakādippabhedo parisadūsako na hotīti vuttaṃ hoti.
౨౪౯౮. అతిపిఙ్గలనేత్తోతి అతిసయేన పిఙ్గలేహి నేత్తేహి సమన్నాగతో. మధుపిఙ్గలం పన పబ్బాజేతుం వట్టతి. నిప్పఖుమక్ఖి వాతి అక్ఖిదలరోమేహి విరహితఅక్ఖికో. పఖుమ-సద్దో హి లోకే అక్ఖిదలరోమేసు నిరుళ్హో. అస్సుపగ్ఘరనేత్తో వాతి పగ్ఘరణస్సూహి నేత్తేహి సమన్నాగతో. పక్కపుప్ఫితలోచనోతి పక్కలోచనో పుప్ఫితలోచనోతి యోజనా. పరిపక్కనేత్తో సఞ్జాతపుప్ఫనేత్తోతి అత్థో.
2498.Atipiṅgalanettoti atisayena piṅgalehi nettehi samannāgato. Madhupiṅgalaṃ pana pabbājetuṃ vaṭṭati. Nippakhumakkhi vāti akkhidalaromehi virahitaakkhiko. Pakhuma-saddo hi loke akkhidalaromesu niruḷho. Assupaggharanetto vāti paggharaṇassūhi nettehi samannāgato. Pakkapupphitalocanoti pakkalocano pupphitalocanoti yojanā. Paripakkanetto sañjātapupphanettoti attho.
౨౪౯౯. మహానాసోతి సరీరస్స అననురూపాయ మహతియా నాసాయ సమన్నాగతో. అతిఖుద్దకనాసికోతి తథా అతిఖుద్దికాయ నాసాయ సమన్నాగతో. చిపిటనాసో వాతి చిపిటాయ అన్తో పవిట్ఠాయ వియ అల్లినాసాయ సమన్నాగతో. చిపిటనాసో వాతి అవుత్తవికప్పత్థేన వా-సద్దేన దీఘనాసికో సఙ్గయ్హతి. సో చ సుకతుణ్డసదిసాయ జివ్హాయ లేహితుం సక్కుణేయ్యాయ నాసికాయ సమన్నాగతో. కుటిలనాసికోతి ముఖమజ్ఝే అప్పతిట్ఠహిత్వా ఏకపస్సే ఠితనాసికో.
2499.Mahānāsoti sarīrassa ananurūpāya mahatiyā nāsāya samannāgato. Atikhuddakanāsikoti tathā atikhuddikāya nāsāya samannāgato. Cipiṭanāso vāti cipiṭāya anto paviṭṭhāya viya allināsāya samannāgato. Cipiṭanāso vāti avuttavikappatthena vā-saddena dīghanāsiko saṅgayhati. So ca sukatuṇḍasadisāya jivhāya lehituṃ sakkuṇeyyāya nāsikāya samannāgato. Kuṭilanāsikoti mukhamajjhe appatiṭṭhahitvā ekapasse ṭhitanāsiko.
౨౫౦౦. నిచ్చవిస్సవనాసో వాతి నిచ్చపగ్ఘరితసిఙ్ఘాణికనాసో వా. మహాముఖోతి యస్స పటఙ్గమణ్డుకస్సేవ ముఖనిమిత్తంయేవ మహన్తం హోతి, ముఖం పన లాబుసదిసం అతిఖుద్దకం. పటఙ్గమణ్డుకో నామ మహాముఖమణ్డుకో. వఙ్కభిన్నముఖో వాపీతి ఏత్థ ‘‘వఙ్కముఖో వా భిన్నముఖో వాపీ’’తి యోజనా. వఙ్కముఖోతి భముకస్స, నలాతస్స వా ఏకపస్సే నిన్నతాయ వఙ్కముఖో. భిన్నముఖో వాతి మక్కటస్సేవ భిన్నముఖో. మహాఓట్ఠోపి వాతి ఉక్ఖలిముఖవట్టిసదిసేహి ఓట్ఠేహి సమన్నాగతో.
2500.Niccavissavanāso vāti niccapaggharitasiṅghāṇikanāso vā. Mahāmukhoti yassa paṭaṅgamaṇḍukasseva mukhanimittaṃyeva mahantaṃ hoti, mukhaṃ pana lābusadisaṃ atikhuddakaṃ. Paṭaṅgamaṇḍuko nāma mahāmukhamaṇḍuko. Vaṅkabhinnamukho vāpīti ettha ‘‘vaṅkamukho vā bhinnamukho vāpī’’ti yojanā. Vaṅkamukhoti bhamukassa, nalātassa vā ekapasse ninnatāya vaṅkamukho. Bhinnamukho vāti makkaṭasseva bhinnamukho. Mahāoṭṭhopi vāti ukkhalimukhavaṭṭisadisehi oṭṭhehi samannāgato.
౨౫౦౧. తనుకఓట్ఠో వాతి భేరిచమ్మసదిసేహి దన్తే పిదహితుం అసమత్థేహి ఓట్ఠేహి సమన్నాగతో. భేరిచమ్మసదిసేహీతి భేరిముఖచమ్మసదిసేహి. తనుకఓట్ఠో వాతి ఏత్థ వా-సద్దేన మహాధరోట్ఠో వా తనుకఉత్తరోట్ఠో వా తనుకఅధరోట్ఠో వాతి తయో వికప్పా సఙ్గహితా. విపులుత్తరఓట్ఠకోతి మహాఉత్తరోట్ఠో. ఓట్ఠఛిన్నోతి యస్స ఏకో వా ద్వే వా ఓట్ఠా ఛిన్నా హోన్తి. ఉప్పక్కముఖోతి పక్కముఖో. ఏళముఖోపి వాతి నిచ్చపగ్ఘరణముఖో.
2501.Tanukaoṭṭho vāti bhericammasadisehi dante pidahituṃ asamatthehi oṭṭhehi samannāgato. Bhericammasadisehīti bherimukhacammasadisehi. Tanukaoṭṭho vāti ettha vā-saddena mahādharoṭṭho vā tanukauttaroṭṭho vā tanukaadharoṭṭho vāti tayo vikappā saṅgahitā. Vipuluttaraoṭṭhakoti mahāuttaroṭṭho. Oṭṭhachinnoti yassa eko vā dve vā oṭṭhā chinnā honti. Uppakkamukhoti pakkamukho. Eḷamukhopi vāti niccapaggharaṇamukho.
౨౫౦౨-౩. సఙ్ఖతుణ్డోపీతి బహి సేతేహి అన్తో అతిరత్తేహి ఓట్ఠేహి సమన్నాగతో. దుగ్గన్ధముఖోతి దుగ్గన్ధకుణపముఖో. మహాదన్తోపీతి అట్ఠకదన్తసదిసేహి సమన్నాగతో . అచ్చన్తన్తి అతిసయేన. ‘‘హేట్ఠా ఉపరితో వాపి, బహి నిక్ఖన్తదన్తకో’’తి ఇదం ‘‘అసురదన్తకో’’తి ఏతస్స అత్థపదం. అసురోతి దానవో. ‘‘సిప్పిదన్తో వా ఓట్ఠదన్తో వా’’తి గణ్ఠిపదే లిఖితో. యస్స పన సక్కా హోన్తి ఓట్ఠేహి పిదహితుం, కథేన్తస్సేవ పఞ్ఞాయతి, నో అకథేన్తస్స, తం పబ్బాజేతుం వట్టతి. అదన్తోతి దన్తరహితో. పూతిదన్తోతి పూతిభూతేహి దన్తేహి సమన్నాగతో.
2502-3.Saṅkhatuṇḍopīti bahi setehi anto atirattehi oṭṭhehi samannāgato. Duggandhamukhoti duggandhakuṇapamukho. Mahādantopīti aṭṭhakadantasadisehi samannāgato . Accantanti atisayena. ‘‘Heṭṭhā uparito vāpi, bahi nikkhantadantako’’ti idaṃ ‘‘asuradantako’’ti etassa atthapadaṃ. Asuroti dānavo. ‘‘Sippidanto vā oṭṭhadanto vā’’ti gaṇṭhipade likhito. Yassa pana sakkā honti oṭṭhehi pidahituṃ, kathentasseva paññāyati, no akathentassa, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Adantoti dantarahito. Pūtidantoti pūtibhūtehi dantehi samannāgato.
౨౫౦౪. ‘‘అతిఖుద్దకదన్తకో’’తి ఇమస్స ‘‘యస్సా’’తిఆది అపవాదో. యస్స దన్తన్తరే కాళకదన్తసన్నిభో కలన్దకదన్తసదిసో దన్తో సుఖుమోవ ఠితో చే, తం తు పబ్బాజేతుం వట్టతీతి యోజనా. పబ్బాజేతుమ్పీతి ఏత్థ పి-సద్దో తు-సద్దత్థో.
2504. ‘‘Atikhuddakadantako’’ti imassa ‘‘yassā’’tiādi apavādo. Yassa dantantare kāḷakadantasannibho kalandakadantasadiso danto sukhumova ṭhito ce, taṃ tu pabbājetuṃ vaṭṭatīti yojanā. Pabbājetumpīti ettha pi-saddo tu-saddattho.
౨౫౦౫. యో పోసోతి సమ్బన్ధో. మహాహనుకోతి గోహనుసదిసేన హనునా సమన్నాగతో. ‘‘రస్సేన హనునా యుతో’’తి ఇదం ‘‘చిపిటహనుకో వా’’తి ఇమస్స అత్థపదం. యథాహ – ‘‘చిపిటహనుకో వా అన్తోపవిట్ఠేన వియ అతిరస్సేన హనుకేన సమన్నాగతో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౯). చిపిటహనుకో వాపీతి ఏత్థ పి-సద్దేన ‘‘భిన్నహనుకో వా వఙ్కహనుకో వా’’తి వికప్పద్వయం సఙ్గణ్హాతి.
2505. Yo posoti sambandho. Mahāhanukoti gohanusadisena hanunā samannāgato. ‘‘Rassena hanunā yuto’’ti idaṃ ‘‘cipiṭahanuko vā’’ti imassa atthapadaṃ. Yathāha – ‘‘cipiṭahanuko vā antopaviṭṭhena viya atirassena hanukena samannāgato’’ti (mahāva. aṭṭha. 119). Cipiṭahanuko vāpīti ettha pi-saddena ‘‘bhinnahanuko vā vaṅkahanuko vā’’ti vikappadvayaṃ saṅgaṇhāti.
౨౫౦౬. నిమ్మస్సుదాఠికో వాపీతి భిక్ఖునిసదిసముఖో. అతిదీఘగలోపి వాతి బకగలసదిసేన గలేన సమన్నాగతో. అతిరస్సగలోపి వాతి అన్తోపవిట్ఠేన వియ గలేన సమన్నాగతో. భిన్నగలో వా గణ్డగలోపి వాతి యోజనా, భిన్నగలట్ఠికో వా గణ్డేన సమన్నాగతగలోపి వాతి అత్థో.
2506.Nimmassudāṭhiko vāpīti bhikkhunisadisamukho. Atidīghagalopi vāti bakagalasadisena galena samannāgato. Atirassagalopi vāti antopaviṭṭhena viya galena samannāgato. Bhinnagalo vā gaṇḍagalopi vāti yojanā, bhinnagalaṭṭhiko vā gaṇḍena samannāgatagalopi vāti attho.
౨౫౦౭. భట్ఠంసకూటో వాతి మాతుగామస్స వియ భట్ఠేన అంసకూటేన సమన్నాగతో. భిన్నపిట్ఠి వా భిన్నఉరోపి వాతి యోజనా, సుదీఘహత్థో వా సురస్సహత్థో వాతి యోజనా, అతిదీఘహత్థో వా అతిరస్సహత్థో వాతి అత్థో. వా-సద్దేన అహత్థఏకహత్థానం గహణం. కచ్ఛుసమాయుతో వా కణ్డుసమాయుతో వాతి యోజనా. వా-సద్దేన ‘‘దద్దుగత్తో వా గోధాగత్తో వా’’తి ఇమే ద్వే సఙ్గణ్హాతి. తత్థ గోధాగత్తో వాతి యస్స గోధాయ వియ గత్తతో చుణ్ణాని పతన్తి.
2507.Bhaṭṭhaṃsakūṭovāti mātugāmassa viya bhaṭṭhena aṃsakūṭena samannāgato. Bhinnapiṭṭhi vā bhinnauropi vāti yojanā, sudīghahattho vā surassahattho vāti yojanā, atidīghahattho vā atirassahattho vāti attho. Vā-saddena ahatthaekahatthānaṃ gahaṇaṃ. Kacchusamāyuto vā kaṇḍusamāyuto vāti yojanā. Vā-saddena ‘‘daddugatto vā godhāgatto vā’’ti ime dve saṅgaṇhāti. Tattha godhāgatto vāti yassa godhāya viya gattato cuṇṇāni patanti.
౨౫౦౮. మహానిసదమంసోతి ఇమస్స అత్థపదం ‘‘ఉద్ధనగ్గుపమాయుతో’’తి. యథాహ – ‘‘మహాఆనిసదో వా ఉద్ధనకూటసదిసేహి ఆనిసదమంసేహి అచ్చుగ్గతేహి సమన్నాగతో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౯). మహానిసదమంసో వాతి ఏత్థ వా-సద్దేన భట్ఠకటికో సఙ్గహితో. వాతణ్డికోతి అణ్డకోసేసు వుద్ధిరోగేన సమన్నాగతో. మహాఊరూతి సరీరస్స అననురూపేహి మహన్తేహి సత్తీహి సమన్నాగతో. సఙ్ఘట్టనకజాణుకోతి అఞ్ఞమఞ్ఞం సఙ్ఘట్టేహి జాణూహి సమన్నాగతో.
2508.Mahānisadamaṃsoti imassa atthapadaṃ ‘‘uddhanaggupamāyuto’’ti. Yathāha – ‘‘mahāānisado vā uddhanakūṭasadisehi ānisadamaṃsehi accuggatehi samannāgato’’ti (mahāva. aṭṭha. 119). Mahānisadamaṃso vāti ettha vā-saddena bhaṭṭhakaṭiko saṅgahito. Vātaṇḍikoti aṇḍakosesu vuddhirogena samannāgato. Mahāūrūti sarīrassa ananurūpehi mahantehi sattīhi samannāgato. Saṅghaṭṭanakajāṇukoti aññamaññaṃ saṅghaṭṭehi jāṇūhi samannāgato.
౨౫౦౯. భిన్నజాణూతి యస్స ఏకో వా ద్వే వా జాణూ భిన్నా హోన్తి. మహాజాణూతి మహన్తేన జాణునా సమన్నాగతో. దీఘజఙ్ఘోతి యట్ఠిసదిసజఙ్ఘో. వికటో వాతి తిరియం గమనపాదేహి సమన్నాగతో, యస్స చఙ్కమతో జాణుకా బహి నిగ్గచ్ఛన్తి. పణ్హో వాతి పచ్ఛతో పరివత్తపాదేహి సమన్నాగతో, యస్స చఙ్కమతో జాణుకా అన్తో పవిసన్తి. ‘‘పన్తో’’తి చ ‘‘సణ్హో’’తి చ ఏతస్సేవ వేవచనాని. ఉబ్బద్ధపిణ్డికోతి హేట్ఠా ఓరుళ్హాహి వా ఉపరి ఆరుళ్హాహి వా మహతీహి జఙ్ఘపిణ్డికాహి సమన్నాగతో.
2509.Bhinnajāṇūti yassa eko vā dve vā jāṇū bhinnā honti. Mahājāṇūti mahantena jāṇunā samannāgato. Dīghajaṅghoti yaṭṭhisadisajaṅgho. Vikaṭo vāti tiriyaṃ gamanapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā bahi niggacchanti. Paṇho vāti pacchato parivattapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā anto pavisanti. ‘‘Panto’’ti ca ‘‘saṇho’’ti ca etasseva vevacanāni. Ubbaddhapiṇḍikoti heṭṭhā oruḷhāhi vā upari āruḷhāhi vā mahatīhi jaṅghapiṇḍikāhi samannāgato.
౨౫౧౦. యట్ఠిజఙ్ఘోతి యట్ఠిసదిసాయ జఙ్ఘాయ సమన్నాగతో. మహాజఙ్ఘోతి సరీరస్స అననురూపాయ మహతియా జఙ్ఘాయ సమన్నాగతో. మహాపాదోపి వాతి సరీరస్స అననురూపేహి మహన్తేహి పాదేహి సమన్నాగతో. అపి-సద్దేన థూలజఙ్ఘపిణ్డికో సఙ్గహితో, భత్తపుటసదిసాయ థూలాయ జఙ్ఘపిణ్డియా సమన్నాగతోతి అత్థో. పిట్ఠికపాదో వాతి పాదవేమజ్ఝతో ఉట్ఠితజఙ్ఘో. మహాపణ్హిపి వాతి అననురూపేహి అతిమహన్తేహి పణ్హీహి సమన్నాగతో.
2510.Yaṭṭhijaṅghoti yaṭṭhisadisāya jaṅghāya samannāgato. Mahājaṅghoti sarīrassa ananurūpāya mahatiyā jaṅghāya samannāgato. Mahāpādopi vāti sarīrassa ananurūpehi mahantehi pādehi samannāgato. Api-saddena thūlajaṅghapiṇḍiko saṅgahito, bhattapuṭasadisāya thūlāya jaṅghapiṇḍiyā samannāgatoti attho. Piṭṭhikapādo vāti pādavemajjhato uṭṭhitajaṅgho. Mahāpaṇhipi vāti ananurūpehi atimahantehi paṇhīhi samannāgato.
౨౫౧౧. వఙ్కపాదోతి అన్తో వా బహి వా పరివత్తపాదవసేన దువిధో వఙ్కపాదో. గణ్ఠికఙ్గులికోతి సిఙ్గివేరఫణసదిసాహి అఙ్గులీహి సమన్నాగతో. ‘‘అన్ధనఖో వాపీ’’తి ఏతస్స అత్థపదం ‘‘కాళపూతినఖోపి చా’’తి. యథాహ – ‘‘అన్ధనఖో వా కాళవణ్ణేహి పూతినఖేహి సమన్నాగతో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౯).
2511.Vaṅkapādoti anto vā bahi vā parivattapādavasena duvidho vaṅkapādo. Gaṇṭhikaṅgulikoti siṅgiveraphaṇasadisāhi aṅgulīhi samannāgato. ‘‘Andhanakho vāpī’’ti etassa atthapadaṃ ‘‘kāḷapūtinakhopi cā’’ti. Yathāha – ‘‘andhanakho vā kāḷavaṇṇehi pūtinakhehi samannāgato’’ti (mahāva. aṭṭha. 119).
౨౫౧౨. ఇచ్చేవన్తి యథావుత్తవచనీయనిదస్సనత్థోయం నిపాతసముదాయో. అఙ్గవేకల్లతాయ బహువిధత్తా అనవసేసం వేకల్లప్పకారం సఙ్గణ్హితుమాహ ‘‘ఇచ్చేవమాదిక’’న్తి.
2512.Iccevanti yathāvuttavacanīyanidassanatthoyaṃ nipātasamudāyo. Aṅgavekallatāya bahuvidhattā anavasesaṃ vekallappakāraṃ saṅgaṇhitumāha ‘‘iccevamādika’’nti.
పరిసదూసకకథావణ్ణనా.
Parisadūsakakathāvaṇṇanā.
౨౫౧౪. పత్తచీవరన్తి ఏత్థ ‘‘సామణేరస్సా’’తి అధికారతో లబ్భతి. అన్తో నిక్ఖిపతోతి ఓవరకాదీనం అన్తో నిక్ఖిపన్తస్స. సబ్బపయోగేసూతి పత్తచీవరస్స ఆమసనాదిసబ్బపయోగేసు.
2514.Pattacīvaranti ettha ‘‘sāmaṇerassā’’ti adhikārato labbhati. Anto nikkhipatoti ovarakādīnaṃ anto nikkhipantassa. Sabbapayogesūti pattacīvarassa āmasanādisabbapayogesu.
౨౫౧౫-౬. దణ్డకమ్మం కత్వాతి దణ్డకమ్మం యోజేత్వా. దణ్డేన్తి వినేన్తి ఏతేనాతి దణ్డో, సోయేవ కత్తబ్బత్తా కమ్మన్తి దణ్డకమ్మం, ఆవరణాది. అనాచారస్స దుబ్బచసామణేరస్స కేవలం హితకామేన భిక్ఖునా దణ్డకమ్మం కత్వా దణ్డకమ్మం యోజేత్వా యాగుం వా భత్తం వా వా-సద్దేన పత్తం వా చీవరం వా దస్సేత్వా ‘‘దణ్డకమ్మే ఆహటే త్వం ఇదం లచ్ఛసి’’ ఇతి భాసితుం వట్టతీతి యోజనా. కిరాతి పదపూరణత్థే నిపాతో.
2515-6.Daṇḍakammaṃ katvāti daṇḍakammaṃ yojetvā. Daṇḍenti vinenti etenāti daṇḍo, soyeva kattabbattā kammanti daṇḍakammaṃ, āvaraṇādi. Anācārassa dubbacasāmaṇerassa kevalaṃ hitakāmena bhikkhunā daṇḍakammaṃ katvā daṇḍakammaṃ yojetvā yāguṃ vā bhattaṃ vā vā-saddena pattaṃ vā cīvaraṃ vā dassetvā ‘‘daṇḍakamme āhaṭe tvaṃ idaṃ lacchasi’’ iti bhāsituṃ vaṭṭatīti yojanā. Kirāti padapūraṇatthe nipāto.
౨౫౧౭. ధమ్మసఙ్గాహకత్థేరేహి ఠపితదణ్డకమ్మం దస్సేతుమాహ ‘‘అపరాధానురూపేనా’’తిఆది. తం అపరాధానురూపదణ్డకమ్మం నామ వాలికాసలిలాదీనం ఆహరాపనమేవాతి యోజేతబ్బం. ఆది-సద్దేన దారుఆదీనం ఆహరాపనం గణ్హాతి. తఞ్చ ఖో ‘‘ఓరమిస్సతీ’’తి అనుకమ్పాయ, న ‘‘నస్సిస్సతి విబ్భమిస్సతీ’’తిఆదినయప్పవత్తేన పాపజ్ఝాసయేన.
2517. Dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitadaṇḍakammaṃ dassetumāha ‘‘aparādhānurūpenā’’tiādi. Taṃ aparādhānurūpadaṇḍakammaṃ nāma vālikāsalilādīnaṃ āharāpanamevāti yojetabbaṃ. Ādi-saddena dāruādīnaṃ āharāpanaṃ gaṇhāti. Tañca kho ‘‘oramissatī’’ti anukampāya, na ‘‘nassissati vibbhamissatī’’tiādinayappavattena pāpajjhāsayena.
౨౫౧౮-౯. అకత్తబ్బం దణ్డకమ్మం దస్సేతుమాహ ‘‘సీసే వా’’తిఆది. సీసే వాతి ఏత్థ ‘‘సామణేరస్సా’’తి అధికారతో లబ్భతి. పాసాణాదీనీతి ఏత్థ ఆది-సద్దేన ఇట్ఠకాదీనం గహణం. సామణేరం ఉణ్హే పాసాణే నిపజ్జాపేతుం వా ఉణ్హాయ భూమియా నిపజ్జాపేతుం వా ఉదకం పవేసేతుం వా భిక్ఖునో న వట్టతీతి యోజనా.
2518-9. Akattabbaṃ daṇḍakammaṃ dassetumāha ‘‘sīse vā’’tiādi. Sīse vāti ettha ‘‘sāmaṇerassā’’ti adhikārato labbhati. Pāsāṇādīnīti ettha ādi-saddena iṭṭhakādīnaṃ gahaṇaṃ. Sāmaṇeraṃ uṇhe pāsāṇe nipajjāpetuṃ vā uṇhāya bhūmiyā nipajjāpetuṃ vā udakaṃ pavesetuṃ vā bhikkhuno na vaṭṭatīti yojanā.
భగవతా అనుఞ్ఞాతదణ్డకమ్మం దస్సేతుమాహ ‘‘ఇధా’’తిఆది. ఇధాతి ఇమస్మిం దణ్డకమ్మాధికారే. ఆవరణమత్తన్తి ‘‘మా ఇధ పావిసీ’’తి నివారణమత్తం. పకాసితన్తి ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, యత్థ వా వసతి, యత్థ వా పటిక్కమతి, తత్థ ఆవరణం కాతు’’న్తి (మహావ॰ ౧౦౭) భాసితం.
Bhagavatā anuññātadaṇḍakammaṃ dassetumāha ‘‘idhā’’tiādi. Idhāti imasmiṃ daṇḍakammādhikāre. Āvaraṇamattanti ‘‘mā idha pāvisī’’ti nivāraṇamattaṃ. Pakāsitanti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yattha vā vasati, yattha vā paṭikkamati, tattha āvaraṇaṃ kātu’’nti (mahāva. 107) bhāsitaṃ.
‘‘యత్థ వా వసతి, యత్థ వా పటిక్కమతీతి యత్థ వసతి వా పవిసతి వా, ఉభయేనాపి అత్తనో పరివేణఞ్చ వస్సగ్గేన పత్తసేనాసనఞ్చ వుత్త’’న్తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౦౭) అట్ఠకథాయ వుత్తత్తా యావ యోజితం దణ్డకమ్మం కరోన్తి, తావ అత్తనో పుగ్గలికపరివేణం వా వస్సగ్గేన పత్తసేనాసనం వా పవిసితుం అదత్వా నివారణం ఆవరణం నామ. అట్ఠకథాయం ‘‘అత్తనో’’తి వచనం యే ఆవరణం కరోన్తి, తే ఆచరియుపజ్ఝాయే సన్ధాయ వుత్తన్తి విఞ్ఞాయతి. కేచి పనేత్థ ‘‘అత్తనో’’తి ఇదం యస్స ఆవరణం కరోన్తి, తం సన్ధాయ వుత్తన్తి గహేత్వా తత్థ వినిచ్ఛయం వదన్తి. కేచి ఉభయథాపి అత్థం గహేత్వా ఉభయత్థాపి ఆవరణం కాతబ్బన్తి వదన్తి. వీమంసిత్వా యమేత్థ యుత్తతరం, తం గహేతబ్బం.
‘‘Yattha vā vasati, yattha vā paṭikkamatīti yattha vasati vā pavisati vā, ubhayenāpi attano pariveṇañca vassaggena pattasenāsanañca vutta’’nti (mahāva. aṭṭha. 107) aṭṭhakathāya vuttattā yāva yojitaṃ daṇḍakammaṃ karonti, tāva attano puggalikapariveṇaṃ vā vassaggena pattasenāsanaṃ vā pavisituṃ adatvā nivāraṇaṃ āvaraṇaṃ nāma. Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘attano’’ti vacanaṃ ye āvaraṇaṃ karonti, te ācariyupajjhāye sandhāya vuttanti viññāyati. Keci panettha ‘‘attano’’ti idaṃ yassa āvaraṇaṃ karonti, taṃ sandhāya vuttanti gahetvā tattha vinicchayaṃ vadanti. Keci ubhayathāpi atthaṃ gahetvā ubhayatthāpi āvaraṇaṃ kātabbanti vadanti. Vīmaṃsitvā yamettha yuttataraṃ, taṃ gahetabbaṃ.
నివారణకథావణ్ణనా.
Nivāraṇakathāvaṇṇanā.
౨౫౨౦. పక్ఖో చ ఓపక్కమికో చ ఆసిత్తో చాతి విగ్గహో. ఏత్థ చ ‘‘అనుపోసథే ఉపోసథం కరోతీ’’తిఆదీసు యథా ఉపోసథదినే కత్తబ్బకమ్మం ‘‘ఉపోసథో’’తి వుచ్చతి, తథా మాసస్స పక్ఖే పణ్డకభావమాపజ్జన్తో ‘‘పక్ఖో’’తి వుత్తో. అథ వా పక్ఖపణ్డకో పక్ఖో ఉత్తరపదలోపేన యథా ‘‘భీమసేనో భీమో’’తి. ఇదఞ్చ పాపానుభావేన కణ్హపక్ఖేయేవ పణ్డకభావమాపజ్జన్తస్స అధివచనం. యథాహ ‘‘అకుసలవిపాకానుభావేన కాళపక్ఖే కాళపక్ఖే పణ్డకో హోతి, జుణ్హపక్ఖే పనస్స పరిళాహో వూపసమ్మతి, అయం పక్ఖపణ్డకో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౦౯).
2520. Pakkho ca opakkamiko ca āsitto cāti viggaho. Ettha ca ‘‘anuposathe uposathaṃ karotī’’tiādīsu yathā uposathadine kattabbakammaṃ ‘‘uposatho’’ti vuccati, tathā māsassa pakkhe paṇḍakabhāvamāpajjanto ‘‘pakkho’’ti vutto. Atha vā pakkhapaṇḍako pakkho uttarapadalopena yathā ‘‘bhīmaseno bhīmo’’ti. Idañca pāpānubhāvena kaṇhapakkheyeva paṇḍakabhāvamāpajjantassa adhivacanaṃ. Yathāha ‘‘akusalavipākānubhāvena kāḷapakkhe kāḷapakkhe paṇḍako hoti, juṇhapakkhe panassa pariḷāho vūpasammati, ayaṃ pakkhapaṇḍako’’ti (mahāva. aṭṭha. 109).
యస్స ఉపక్కమేన బీజాని అపనీతాని, అయం ఓపక్కమికపణ్డకో. యస్స పరేసం అఙ్గజాతం ముఖేన గహేత్వా అసుచినా ఆసిత్తస్స పరిళాహో వూపసమ్మతి, అయం ఆసిత్తపణ్డకో. ఉసూయకోతి యస్స పరేసం అజ్ఝాచారం పస్సతో ఉసూయాయ ఉప్పన్నాయ పరిళాహో వూపసమ్మతి, అయం ఉసూయపణ్డకో. యో పటిసన్ధియంయేవ అభావకో ఉప్పన్నో, అయం నపుంసకపణ్డకో.
Yassa upakkamena bījāni apanītāni, ayaṃ opakkamikapaṇḍako. Yassa paresaṃ aṅgajātaṃ mukhena gahetvā asucinā āsittassa pariḷāho vūpasammati, ayaṃ āsittapaṇḍako. Usūyakoti yassa paresaṃ ajjhācāraṃ passato usūyāya uppannāya pariḷāho vūpasammati, ayaṃ usūyapaṇḍako. Yo paṭisandhiyaṃyeva abhāvako uppanno, ayaṃ napuṃsakapaṇḍako.
౨౫౨౧. తేసూతి తేసు పఞ్చసు పణ్డకేసు. ‘‘పక్ఖపణ్డకస్స యస్మింపక్ఖే పణ్డకో హోతి, తస్మింయేవస్స పక్ఖే పబ్బజ్జా వారితా’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౦౯) కురున్దియం వుత్తత్తా ‘‘తిణ్ణం నివారితా’’తి ఇదం తస్స పణ్డకస్స పణ్డకపక్ఖం సన్ధాయ వుత్తన్తి గహేతబ్బం.
2521.Tesūti tesu pañcasu paṇḍakesu. ‘‘Pakkhapaṇḍakassa yasmiṃpakkhe paṇḍako hoti, tasmiṃyevassa pakkhe pabbajjā vāritā’’ti (mahāva. aṭṭha. 109) kurundiyaṃ vuttattā ‘‘tiṇṇaṃ nivāritā’’ti idaṃ tassa paṇḍakassa paṇḍakapakkhaṃ sandhāya vuttanti gahetabbaṃ.
౨౫౨౨. ‘‘నాసేతబ్బో’’తి ఇదం లిఙ్గనాసనం సన్ధాయ వుత్తం. యథాహ ‘‘సోపి లిఙ్గనాసనేనేవ నాసేతబ్బో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౦౯). ఏస నయో ఉపరిపి ఈదిసేసు ఠానేసు.
2522.‘‘Nāsetabbo’’ti idaṃ liṅganāsanaṃ sandhāya vuttaṃ. Yathāha ‘‘sopi liṅganāsaneneva nāsetabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 109). Esa nayo uparipi īdisesu ṭhānesu.
పణ్డకకథావణ్ణనా.
Paṇḍakakathāvaṇṇanā.
౨౫౨౩. థేనేతీతి థేనో, లిఙ్గస్స పబ్బజితవేసస్స థేనో లిఙ్గథేనో. సంవాసస్స భిక్ఖువస్సగణనాదికస్స థేనో సంవాసథేనో. తదుభయస్స చాతి తస్స లిఙ్గస్స, సంవాసస్స చ ఉభయస్స థేనోతి సమ్బన్ధో. ఏస తివిధోపి థేయ్యసంవాసకో నామ పవుచ్చతీతి యోజనా.
2523. Thenetīti theno, liṅgassa pabbajitavesassa theno liṅgatheno. Saṃvāsassa bhikkhuvassagaṇanādikassa theno saṃvāsatheno. Tadubhayassa cāti tassa liṅgassa, saṃvāsassa ca ubhayassa thenoti sambandho. Esa tividhopi theyyasaṃvāsako nāma pavuccatīti yojanā.
౨౫౨౪-౬. తత్థ తేసు తీసు థేయ్యసంవాసకేసు యో సయమేవ పబ్బజిత్వా భిక్ఖువస్సాని న గణ్హతి, యథావుడ్ఢం వన్దనమ్పి నేవ గణ్హతి, అపి-సద్దేన ఆసనేన నేవ పటిబాహతి ఉపోసథపవారణాదీసు నేవ సన్దిస్సతీతి సఙ్గణ్హనతో తదుభయమ్పి న కరోతి, అయం లిఙ్గమత్తస్స పబ్బజితవేసమత్తస్స థేనతో చోరికాయ గహణతో లిఙ్గత్థేనో సియాతి యోజనా.
2524-6.Tattha tesu tīsu theyyasaṃvāsakesu yo sayameva pabbajitvā bhikkhuvassāni na gaṇhati, yathāvuḍḍhaṃ vandanampi neva gaṇhati, api-saddena āsanena neva paṭibāhati uposathapavāraṇādīsu neva sandissatīti saṅgaṇhanato tadubhayampi na karoti, ayaṃ liṅgamattassa pabbajitavesamattassa thenato corikāya gahaṇato liṅgattheno siyāti yojanā.
యో చ పబ్బజితో హుత్వా భిక్ఖువస్సాని గణ్హతి, సో యథావుడ్ఢవన్దనాదికం సంవాసం సాదియన్తోవ సంవాసత్థేనకో మతోతి యోజనా. యథాహ – ‘‘భిక్ఖువస్సగణనాదికో హి సబ్బోపి కిరియభేదో ఇమస్మిం అత్థే ‘సంవాసో’తి వేదితబ్బో’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౦).
Yo ca pabbajito hutvā bhikkhuvassāni gaṇhati, so yathāvuḍḍhavandanādikaṃ saṃvāsaṃ sādiyantova saṃvāsatthenako matoti yojanā. Yathāha – ‘‘bhikkhuvassagaṇanādiko hi sabbopi kiriyabhedo imasmiṃ atthe ‘saṃvāso’ti veditabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 110).
వుత్తనయోయేవాతి ఉభిన్నం పచ్చేకం వుత్తలక్ఖణమేవ ఏతస్స లక్ఖణన్తి కత్వా వుత్తం. అయం తివిధోపి థేయ్యసంవాసకో అనుపసమ్పన్నో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో, ఉపసమ్పన్నో నాసేతబ్బో, పున పబ్బజ్జం యాచన్తోపి న పబ్బాజేతబ్బో. బ్యతిరేకముఖేన థేయ్యసంవాసలక్ఖణం నియమేతుం అట్ఠకథాయ (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౦) వుత్తగాథాద్వయం ఉదాహరన్తో ఆహ ‘‘యథాహ చా’’తి. యథా అట్ఠకథాచరియో రాజదుబ్భిక్ఖాదిగాథాద్వయమాహ, తథాయమత్థో బ్యతిరేకతో వేదితబ్బోతి అధిప్పాయో.
Vuttanayoyevāti ubhinnaṃ paccekaṃ vuttalakkhaṇameva etassa lakkhaṇanti katvā vuttaṃ. Ayaṃ tividhopi theyyasaṃvāsako anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo, puna pabbajjaṃ yācantopi na pabbājetabbo. Byatirekamukhena theyyasaṃvāsalakkhaṇaṃ niyametuṃ aṭṭhakathāya (mahāva. aṭṭha. 110) vuttagāthādvayaṃ udāharanto āha ‘‘yathāha cā’’ti. Yathā aṭṭhakathācariyo rājadubbhikkhādigāthādvayamāha, tathāyamattho byatirekato veditabboti adhippāyo.
౨౫౨౭-౮. రాజదుబ్భిక్ఖకన్తార-రోగవేరిభయేహి వాతి ఏత్థ భయ-సద్దో పచ్చేకం యోజేతబ్బో ‘‘రాజభయేన దుబ్భిక్ఖభయేనా’’తిఆదినా. చీవరాహరణత్థం వాతి అత్తనా పరిచ్చత్తచీవరం పున విహారం ఆహరణత్థాయ. ఇధ ఇమస్మిం సాసనే. సంవాసం నాధివాసేతి, యావ సో సుద్ధమానసోతి రాజభయాదీహి గహితలిఙ్గతాయ సో సుద్ధమానసో యావ సంవాసం నాధివాసేతీతి అత్థో.
2527-8.Rājadubbhikkhakantāra-rogaveribhayehi vāti ettha bhaya-saddo paccekaṃ yojetabbo ‘‘rājabhayena dubbhikkhabhayenā’’tiādinā. Cīvarāharaṇatthaṃ vāti attanā pariccattacīvaraṃ puna vihāraṃ āharaṇatthāya. Idha imasmiṃ sāsane. Saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāva so suddhamānasoti rājabhayādīhi gahitaliṅgatāya so suddhamānaso yāva saṃvāsaṃ nādhivāsetīti attho.
యో హి రాజభయాదీహి వినా కేవలం భిక్ఖూ వఞ్చేత్వా తేహి సద్ధిం వసితుకామతాయ లిఙ్గం గణ్హాతి, సో అసుద్ధచిత్తతాయ లిఙ్గగ్గహణేనేవ థేయ్యసంవాసకో నామ హోతి. అయం పన తాదిసేన అసుద్ధచిత్తేన భిక్ఖూ వఞ్చేతుకామతాయ అభావతో యావ సంవాసం నాధివాసేతి, తావ థేయ్యసంవాసకో నామ న హోతి. తేనేవ ‘‘రాజభయాదీహి గహితలిఙ్గానం ‘గిహీ మం సమణోతి జానన్తూ’తి వఞ్చనాచిత్తే సతిపి భిక్ఖూనం వఞ్చేతుకామతాయ అభావా దోసో న జాతో’’తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం.
Yo hi rājabhayādīhi vinā kevalaṃ bhikkhū vañcetvā tehi saddhiṃ vasitukāmatāya liṅgaṃ gaṇhāti, so asuddhacittatāya liṅgaggahaṇeneva theyyasaṃvāsako nāma hoti. Ayaṃ pana tādisena asuddhacittena bhikkhū vañcetukāmatāya abhāvato yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako nāma na hoti. Teneva ‘‘rājabhayādīhi gahitaliṅgānaṃ ‘gihī maṃ samaṇoti jānantū’ti vañcanācitte satipi bhikkhūnaṃ vañcetukāmatāya abhāvā doso na jāto’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
కేచి పన ‘‘వూపసన్తభయతా ఇధ సుద్ధచిత్తతా’’తి వదన్తి, ఏవఞ్చ సతి సో వూపసన్తభయో యావ సంవాసం నాధివాసేతి, తావ థేయ్యసంవాసకో నామ న హోతీతి అయమత్థో విఞ్ఞాయతి. ఇమస్మిఞ్చ అత్థే విఞ్ఞాయమానే అవూపసన్తభయస్స సంవాససాదియనేపి థేయ్యసంవాసకతా న హోతీతి ఆపజ్జేయ్య, న చ అట్ఠకథాయం అవూపసన్తభయస్స సంవాససాదియనే అథేయ్యసంవాసకతా దస్సితా. ‘‘సబ్బపాసణ్డియభత్తాని భుఞ్జన్తో’’తి చ ఇమినా అవూపసన్తభయేనాపి సంవాసం అసాదియన్తేనేవ వసితబ్బన్తి దీపేతి. తేనేవ తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం ‘‘యస్మా విహారం ఆగన్త్వా సఙ్ఘికం గణ్హన్తస్స సంవాసం పరిహరితుం దుక్కరం, తస్మా ‘సబ్బపాసణ్డియభత్తాని భుఞ్జన్తో’తి ఇదం వుత్త’’న్తి. తస్మా రాజభయాదీహి గహితలిఙ్గతా చేత్థ సుద్ధచిత్తతాతి గహేతబ్బం.
Keci pana ‘‘vūpasantabhayatā idha suddhacittatā’’ti vadanti, evañca sati so vūpasantabhayo yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako nāma na hotīti ayamattho viññāyati. Imasmiñca atthe viññāyamāne avūpasantabhayassa saṃvāsasādiyanepi theyyasaṃvāsakatā na hotīti āpajjeyya, na ca aṭṭhakathāyaṃ avūpasantabhayassa saṃvāsasādiyane atheyyasaṃvāsakatā dassitā. ‘‘Sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjanto’’ti ca iminā avūpasantabhayenāpi saṃvāsaṃ asādiyanteneva vasitabbanti dīpeti. Teneva tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ ‘‘yasmā vihāraṃ āgantvā saṅghikaṃ gaṇhantassa saṃvāsaṃ pariharituṃ dukkaraṃ, tasmā ‘sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjanto’ti idaṃ vutta’’nti. Tasmā rājabhayādīhi gahitaliṅgatā cettha suddhacittatāti gahetabbaṃ.
తావ ఏస థేయ్యసంవాసకో నామ న వుచ్చతీతి యోజనా. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, విత్థారో పన ‘‘తత్రాయం విత్థారనయో’’తి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౦) ఆగతనయేన వేదితబ్బో.
Tāva esa theyyasaṃvāsako nāma na vuccatīti yojanā. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana ‘‘tatrāyaṃ vitthāranayo’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 110) āgatanayena veditabbo.
థేయ్యసంవాసకకథావణ్ణనా.
Theyyasaṃvāsakakathāvaṇṇanā.
౨౫౨౯-౩౦. యో ఉపసమ్పన్నో భిక్ఖు ‘‘అహం తిత్థియో భవిస్స’’న్తి సలిఙ్గేనేవ అత్తనో భిక్ఖువేసేనేవ తిత్థియానం ఉపస్సయం యాతి చేతి సమ్బన్ధో. తిత్థియేసు పక్కన్తకో పవిట్ఠో తిత్థియపక్కన్తకో. తేసం లిఙ్గే నిస్సితేతి తేసం తిత్థియానం వేసే గహితే.
2529-30. Yo upasampanno bhikkhu ‘‘ahaṃ titthiyo bhavissa’’nti saliṅgeneva attano bhikkhuveseneva titthiyānaṃ upassayaṃ yāti ceti sambandho. Titthiyesu pakkantako paviṭṭho titthiyapakkantako. Tesaṃ liṅge nissiteti tesaṃ titthiyānaṃ vese gahite.
౨౫౩౧. ‘‘అహం తిత్థియో భవిస్స’’న్తి కుసచీరాదికం యో సయమేవ నివాసేతి, సోపి పక్కన్తకో తిత్థియపక్కన్తకో సియాతి యోజనా.
2531. ‘‘Ahaṃ titthiyo bhavissa’’nti kusacīrādikaṃ yo sayameva nivāseti, sopi pakkantako titthiyapakkantako siyāti yojanā.
౨౫౩౨-౪. నగ్గో తేసం ఆజీవకాదీనం ఉపస్సయం గన్త్వాతి యోజనా. కేసే లుఞ్చాపేతీతి అత్తనో కేసే లుఞ్చాపేతి. తేసం వతాని ఆదియతి వాతి యోజనా. వతాని ఆదియతీతి ఉక్కుటికప్పధానాదీని వా వతాని ఆదియతి. తేసం తిత్థియానం మోరపిఞ్ఛాదికం లిఙ్గం సఞ్ఞాణం సచే గణ్హాతి వా తేసం పబ్బజ్జం, లద్ధిమేవ వా సారతో వా ఏతి ఉపగచ్ఛతి వాతి యోజనా. ‘‘అయం పబ్బజ్జా సేట్ఠాతి సేట్ఠభావం వా ఉపగచ్ఛతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౦ తిత్థియపక్కన్తకకథా) అట్ఠకథాయం వుత్తం. ఏస తిత్థియపక్కన్తకో హోతి ఏవ, న పన విముచ్చతి తిత్థియపక్కన్తభావతో. నగ్గస్స గచ్ఛతోతి ‘‘ఆజీవకో భవిస్స’’న్తి కాసాయాదీని అనాదాయ నగ్గస్స ఆజీవకానం ఉపసంగచ్ఛతో.
2532-4. Naggo tesaṃ ājīvakādīnaṃ upassayaṃ gantvāti yojanā. Kese luñcāpetīti attano kese luñcāpeti. Tesaṃ vatāni ādiyati vāti yojanā. Vatāni ādiyatīti ukkuṭikappadhānādīni vā vatāni ādiyati. Tesaṃ titthiyānaṃ morapiñchādikaṃ liṅgaṃ saññāṇaṃ sace gaṇhāti vā tesaṃ pabbajjaṃ, laddhimeva vā sārato vā eti upagacchati vāti yojanā. ‘‘Ayaṃ pabbajjā seṭṭhāti seṭṭhabhāvaṃ vā upagacchatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 110 titthiyapakkantakakathā) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Esa titthiyapakkantako hoti eva, na pana vimuccati titthiyapakkantabhāvato. Naggassa gacchatoti ‘‘ājīvako bhavissa’’nti kāsāyādīni anādāya naggassa ājīvakānaṃ upasaṃgacchato.
౨౫౩౫. థేయ్యసంవాసకో అనుపసమ్పన్నవసేన వుత్తో, నో ఉపసమ్పన్నవసేన. ఇమినా ‘‘ఉపసమ్పన్నో భిక్ఖు కూటవస్సం గణ్హన్తోపి అస్సమణో న హోతి. లిఙ్గే సఉస్సాహో పారాజికం ఆపజ్జిత్వా భిక్ఖువస్సాదీని గణేన్తోపి థేయ్యసంవాసకో న హోతీ’’తి అట్ఠకథాగతవినిచ్ఛయం దీపేతి. తథా వుత్తోతి యోజనా. ‘‘ఉపసమ్పన్నభిక్ఖునా’’తి ఇమినా అనుపసమ్పన్నం నివత్తేతి. తేన చ ‘‘సామణేరో సలిఙ్గేన తిత్థాయతనం గతోపి పున పబ్బజ్జఞ్చ ఉపసమ్పదఞ్చ లభతీ’’తి కురున్దట్ఠకథాగతవినిచ్ఛయం దస్సేతి.
2535.Theyyasaṃvāsakoanupasampannavasena vutto, no upasampannavasena. Iminā ‘‘upasampanno bhikkhu kūṭavassaṃ gaṇhantopi assamaṇo na hoti. Liṅge saussāho pārājikaṃ āpajjitvā bhikkhuvassādīni gaṇentopi theyyasaṃvāsako na hotī’’ti aṭṭhakathāgatavinicchayaṃ dīpeti. Tathā vuttoti yojanā. ‘‘Upasampannabhikkhunā’’ti iminā anupasampannaṃ nivatteti. Tena ca ‘‘sāmaṇero saliṅgena titthāyatanaṃ gatopi puna pabbajjañca upasampadañca labhatī’’ti kurundaṭṭhakathāgatavinicchayaṃ dasseti.
తిత్థియపక్కన్తకస్స కిం కాతబ్బన్తి? న పబ్బాజేతబ్బో, పబ్బాజితోపి న ఉపసమ్పాదేతబ్బో, ఉపసమ్పాదితో చ కాసాయాని అపనేత్వా సేతకాని దత్వా గిహిభావం ఉపనేతబ్బో. అయమత్థో చ ‘‘తిత్థియపక్కన్తకో భిక్ఖవే అనుపసమ్పన్నో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో, ఉపసమ్పన్నో నాసేతబ్బో’’తి (మహావ॰ ౧౧౦) పాళితో చ ‘‘సో న కేవలం న ఉపసమ్పాదేతబ్బో, అథ ఖో న పబ్బాజేతబ్బోపీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౦ తిత్థియపక్కన్తకకథా) అట్ఠకథావచనతో చ వేదితబ్బో.
Titthiyapakkantakassa kiṃ kātabbanti? Na pabbājetabbo, pabbājitopi na upasampādetabbo, upasampādito ca kāsāyāni apanetvā setakāni datvā gihibhāvaṃ upanetabbo. Ayamattho ca ‘‘titthiyapakkantako bhikkhave anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’ti (mahāva. 110) pāḷito ca ‘‘so na kevalaṃ na upasampādetabbo, atha kho na pabbājetabbopī’’ti (mahāva. aṭṭha. 110 titthiyapakkantakakathā) aṭṭhakathāvacanato ca veditabbo.
తిత్థియపక్కన్తకకథావణ్ణనా.
Titthiyapakkantakakathāvaṇṇanā.
౨౫౩౬. ఇధాతి ఇమస్మిం పబ్బజ్జూపసమ్పదాధికారే. మనుస్సజాతికతో అఞ్ఞస్స తిరచ్ఛానగతేయేవ అన్తోగధత్తం దస్సేతుమాహ ‘‘యక్ఖో సక్కోపి వా’’తి. తిరచ్ఛానగతో వుత్తోతి ఏత్థ ఇతి-సద్దో లుత్తనిద్దిట్ఠో. ‘‘తిరచ్ఛానగతో, భిక్ఖవే, అనుపసమ్పన్నో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో, ఉపసమ్పన్నో నాసేతబ్బో’’తి (మహావ॰ ౧౧౧) వచనతో పబ్బజ్జాపి ఉపలక్ఖణతో నివారితాయేవాతి కత్వా వుత్తం ‘‘పబ్బాజేతుం న వట్టతీ’’తి. తేన తిరచ్ఛానగతో చ భగవతో అధిప్పాయఞ్ఞూహి అట్ఠకథాచరియేహి న పబ్బాజేతబ్బోతి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౧) వుత్తం.
2536.Idhāti imasmiṃ pabbajjūpasampadādhikāre. Manussajātikato aññassa tiracchānagateyeva antogadhattaṃ dassetumāha ‘‘yakkho sakkopi vā’’ti. Tiracchānagato vuttoti ettha iti-saddo luttaniddiṭṭho. ‘‘Tiracchānagato, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’ti (mahāva. 111) vacanato pabbajjāpi upalakkhaṇato nivāritāyevāti katvā vuttaṃ ‘‘pabbājetuṃ na vaṭṭatī’’ti. Tena tiracchānagato ca bhagavato adhippāyaññūhi aṭṭhakathācariyehi na pabbājetabboti (mahāva. aṭṭha. 111) vuttaṃ.
తిరచ్ఛానకథావణ్ణనా.
Tiracchānakathāvaṇṇanā.
౨౫౩౭. పఞ్చానన్తరికే పోసేతి మాతుఘాతకో, పితుఘాతకో, అరహన్తఘాతకో, లోహితుప్పాదకో, సఙ్ఘభేదకోతి ఆనన్తరియకమ్మేహి సమన్నాగతే పఞ్చ పుగ్గలే.
2537.Pañcānantarike poseti mātughātako, pitughātako, arahantaghātako, lohituppādako, saṅghabhedakoti ānantariyakammehi samannāgate pañca puggale.
తత్థ మాతుఘాతకో (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౨) నామ యేన మనుస్సిత్థిభూతా జనికా మాతా సయమ్పి మనుస్సజాతికేనేవ సతా సఞ్చిచ్చ జీవితా వోరోపితా, అయం ఆనన్తరియేన మాతుఘాతకకమ్మేన మాతుఘాతకో, ఏతస్స పబ్బజ్జా చ ఉపసమ్పదా చ పటిక్ఖిత్తా. యేన పన మనుస్సిత్థిభూతాపి అజనికా పోసావనికమాతా వా చూళమాతా వా మహామాతా వా జనికాపి వా నమనుస్సిత్థిభూతా మాతాఘాతితా, తస్స పబ్బజ్జా న వారితా, న చ ఆనన్తరియో హోతి. యేన సయం తిరచ్ఛానభూతేన మనుస్సిత్థిభూతా మాతా ఘాతితా, సోపి ఆనన్తరియో న హోతి, తిరచ్ఛానగతత్తా పనస్స పబ్బజ్జా పటిక్ఖిత్తావ. పితుఘాతకేపి ఏసేవ నయో. సచేపి హి వేసియా పుత్తో హోతి, ‘‘అయం మే పితా’’తి న జానాతి, యస్స సమ్భవేన నిబ్బత్తో, సో చే అనేన ఘాతితో, ‘‘పితుఘాతకో’’త్వేవ సఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి, ఆనన్తరియఞ్చ ఫుసతి.
Tattha mātughātako (mahāva. aṭṭha. 112) nāma yena manussitthibhūtā janikā mātā sayampi manussajātikeneva satā sañcicca jīvitā voropitā, ayaṃ ānantariyena mātughātakakammena mātughātako, etassa pabbajjā ca upasampadā ca paṭikkhittā. Yena pana manussitthibhūtāpi ajanikā posāvanikamātā vā cūḷamātā vā mahāmātā vā janikāpi vā namanussitthibhūtā mātāghātitā, tassa pabbajjā na vāritā, na ca ānantariyo hoti. Yena sayaṃ tiracchānabhūtena manussitthibhūtā mātā ghātitā, sopi ānantariyo na hoti, tiracchānagatattā panassa pabbajjā paṭikkhittāva. Pitughātakepi eseva nayo. Sacepi hi vesiyā putto hoti, ‘‘ayaṃ me pitā’’ti na jānāti, yassa sambhavena nibbatto, so ce anena ghātito, ‘‘pitughātako’’tveva saṅkhyaṃ gacchati, ānantariyañca phusati.
అరహన్తఘాతకోపి మనుస్సఅరహన్తవసేనేవ వేదితబ్బో. మనుస్సజాతియఞ్హి అన్తమసో అపబ్బజితమ్పి ఖీణాసవం దారకం వా దారికం వా సఞ్చిచ్చ జీవితా వోరోపేన్తో అరహన్తఘాతకోవ హోతి, ఆనన్తరియఞ్చ ఫుసతి, పబ్బజ్జా చస్స వారితా. అమనుస్సజాతికం పన అరహన్తం, మనుస్సజాతికం వా అవసేసం అరియపుగ్గలం ఘాతేత్వా ఆనన్తరియో న హోతి, పబ్బజ్జాపిస్స న వారితా, కమ్మం పన బలవం హోతి. తిరచ్ఛానో మనుస్సఅరహన్తమ్పి ఘాతేత్వా ఆనన్తరియో న హోతి, కమ్మం పన భారియం.
Arahantaghātakopi manussaarahantavaseneva veditabbo. Manussajātiyañhi antamaso apabbajitampi khīṇāsavaṃ dārakaṃ vā dārikaṃ vā sañcicca jīvitā voropento arahantaghātakova hoti, ānantariyañca phusati, pabbajjā cassa vāritā. Amanussajātikaṃ pana arahantaṃ, manussajātikaṃ vā avasesaṃ ariyapuggalaṃ ghātetvā ānantariyo na hoti, pabbajjāpissa na vāritā, kammaṃ pana balavaṃ hoti. Tiracchāno manussaarahantampi ghātetvā ānantariyo na hoti, kammaṃ pana bhāriyaṃ.
యో దేవదత్తో వియ దుట్ఠచిత్తేన వధకచిత్తేన తథాగతస్స జీవమానకసరీరే ఖుద్దకమక్ఖికాయ పివనకమత్తమ్పి లోహితం ఉప్పాదేతి, అయం లోహితుప్పాదకో నామ, ఏతస్స పబ్బజ్జా చ ఉపసమ్పదా చ వారితా. యో పన రోగవూపసమనత్థం జీవకో వియ సత్థేన ఫాలేత్వా పూతిమంసఞ్చ లోహితఞ్చ నీహరిత్వా ఫాసుం కరోతి, బహుం సో పుఞ్ఞం పసవతి.
Yo devadatto viya duṭṭhacittena vadhakacittena tathāgatassa jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanakamattampi lohitaṃ uppādeti, ayaṃ lohituppādako nāma, etassa pabbajjā ca upasampadā ca vāritā. Yo pana rogavūpasamanatthaṃ jīvako viya satthena phāletvā pūtimaṃsañca lohitañca nīharitvā phāsuṃ karoti, bahuṃ so puññaṃ pasavati.
యో దేవదత్తో వియ సాసనం ఉద్ధమ్మం ఉబ్బినయం కత్వా చతున్నం కమ్మానం అఞ్ఞతరవసేన సఙ్ఘం భిన్దతి, అయం సఙ్ఘభేదకో నామ, ఏతస్స పబ్బజ్జా చ ఉపసమ్పదా చ వారితా. ‘‘మాతుఘాతకో, భిక్ఖవే, అనుపసమ్పన్నో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో, ఉపసమ్పన్నో నాసేతబ్బో’’తిఆదికాయ (మహావ॰ ౧౧౨) పాళియా ఉపసమ్పదాపటిక్ఖేపో పబ్బజ్జాపటిక్ఖేపస్స ఉపలక్ఖణన్తి ఆహ ‘‘పబ్బాజేన్తస్స దుక్కట’’న్తి.
Yo devadatto viya sāsanaṃ uddhammaṃ ubbinayaṃ katvā catunnaṃ kammānaṃ aññataravasena saṅghaṃ bhindati, ayaṃ saṅghabhedako nāma, etassa pabbajjā ca upasampadā ca vāritā. ‘‘Mātughātako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’tiādikāya (mahāva. 112) pāḷiyā upasampadāpaṭikkhepo pabbajjāpaṭikkhepassa upalakkhaṇanti āha ‘‘pabbājentassa dukkaṭa’’nti.
ఉభతోబ్యఞ్జనఞ్చేవ భిక్ఖునిదూసకఞ్చ తథా పబ్బాజేన్తస్స దుక్కటన్తి సమ్బన్ధో. ఉభతోబ్యఞ్జనన్తి క-కారలోపేన నిద్దేసో. ఇత్థినిమిత్తుప్పాదనకమ్మతో చ పురిసనిమిత్తుప్పాదనకమ్మతో చ ఉభతో బ్యఞ్జనమస్స అత్థీతి ఉభతోబ్యఞ్జనకో. సో దువిధో హోతి ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకో, పురిసఉభతోబ్యఞ్జనకోతి.
Ubhatobyañjanañceva bhikkhunidūsakañca tathā pabbājentassa dukkaṭanti sambandho. Ubhatobyañjananti ka-kāralopena niddeso. Itthinimittuppādanakammato ca purisanimittuppādanakammato ca ubhato byañjanamassa atthīti ubhatobyañjanako. So duvidho hoti itthiubhatobyañjanako, purisaubhatobyañjanakoti.
తత్థ ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకస్స (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౬) ఇత్థినిమిత్తం పాకటం హోతి, పురిసనిమిత్తం పటిచ్ఛన్నం. పురిసఉభతోబ్యఞ్జనకస్స పురిసనిమిత్తం పాకటం హోతి, ఇత్థినిమిత్తం పటిచ్ఛన్నం. ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకస్స ఇత్థీసు పురిసత్తం కరోన్తస్స ఇత్థినిమిత్తం పటిచ్ఛన్నం హోతి, పురిసనిమిత్తం పాకటం హోతి. పురిసఉభతోబ్యఞ్జనకస్స పురిసానం ఇత్థిభావం ఉపగచ్ఛన్తస్స పురిసనిమిత్తం పటిచ్ఛన్నం హోతి, ఇత్థినిమిత్తం పాకటం హోతి. ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకో సయఞ్చ గబ్భం గణ్హాతి, పరఞ్చ గబ్భం గణ్హాపేతి. పురిసఉభతోబ్యఞ్జనకో సయం న గణ్హాతి, పరం గణ్హాపేతీతి ఇదమేతేసం నానాకరణం. ఇమస్స పన దువిధస్సాపి ఉభతోబ్యఞ్జనకస్సనేవ పబ్బజ్జా అత్థి, న ఉపసమ్పదాతి ఇదమిధ సన్నిట్ఠానం వేదితబ్బం.
Tattha itthiubhatobyañjanakassa (mahāva. aṭṭha. 116) itthinimittaṃ pākaṭaṃ hoti, purisanimittaṃ paṭicchannaṃ. Purisaubhatobyañjanakassa purisanimittaṃ pākaṭaṃ hoti, itthinimittaṃ paṭicchannaṃ. Itthiubhatobyañjanakassa itthīsu purisattaṃ karontassa itthinimittaṃ paṭicchannaṃ hoti, purisanimittaṃ pākaṭaṃ hoti. Purisaubhatobyañjanakassa purisānaṃ itthibhāvaṃ upagacchantassa purisanimittaṃ paṭicchannaṃ hoti, itthinimittaṃ pākaṭaṃ hoti. Itthiubhatobyañjanako sayañca gabbhaṃ gaṇhāti, parañca gabbhaṃ gaṇhāpeti. Purisaubhatobyañjanako sayaṃ na gaṇhāti, paraṃ gaṇhāpetīti idametesaṃ nānākaraṇaṃ. Imassa pana duvidhassāpi ubhatobyañjanakassaneva pabbajjā atthi, na upasampadāti idamidha sanniṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
యో పకతత్తం భిక్ఖునిం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౫) తిణ్ణం మగ్గానం అఞ్ఞతరస్మిం దూసేతి, అయం భిక్ఖునిదూసకో నామ, ఏతస్స పబ్బజ్జా చ ఉపసమ్పదా చ వారితా. యో పన కాయసంసగ్గేన సీలవినాసం పాపేతి, తస్స పబ్బజ్జా చ ఉపసమ్పదా చ న వారితా. బలక్కారేన పన ఓదాతవత్థవసనం కత్వా అనిచ్ఛమానంయేవ దూసేన్తోపి భిక్ఖునిదూసకోయేవ. బలక్కారేన పన ఓదాతవత్థవసనం కత్వా ఇచ్ఛమానం దూసేన్తో భిక్ఖునిదూసకో న హోతి. కస్మా? యస్మా గిహిభావే సమ్పటిచ్ఛితమత్తేయేవ సా అభిక్ఖునీ హోతి. సకిం సీలవిపన్నం పన పచ్ఛా దూసేన్తో నేవ భిక్ఖునిదూసకో హోతి, పబ్బజ్జమ్పి ఉపసమ్పదమ్పి లభతి.
Yo pakatattaṃ bhikkhuniṃ (mahāva. aṭṭha. 115) tiṇṇaṃ maggānaṃ aññatarasmiṃ dūseti, ayaṃ bhikkhunidūsako nāma, etassa pabbajjā ca upasampadā ca vāritā. Yo pana kāyasaṃsaggena sīlavināsaṃ pāpeti, tassa pabbajjā ca upasampadā ca na vāritā. Balakkārena pana odātavatthavasanaṃ katvā anicchamānaṃyeva dūsentopi bhikkhunidūsakoyeva. Balakkārena pana odātavatthavasanaṃ katvā icchamānaṃ dūsento bhikkhunidūsako na hoti. Kasmā? Yasmā gihibhāve sampaṭicchitamatteyeva sā abhikkhunī hoti. Sakiṃ sīlavipannaṃ pana pacchā dūsento neva bhikkhunidūsako hoti, pabbajjampi upasampadampi labhati.
౨౫౩౮. పాళిఅట్ఠకథావిముత్తం ఆచరియపరమ్పరాభతవినిచ్ఛయం దస్సేతుమాహ ‘‘ఏకతో’’తిఆది. ‘‘ఏకతో’’తి ఇమినా భిక్ఖుసఙ్ఘస్సాపి గహణం భవేయ్యాతి తం పరివజ్జేతుం ‘‘భిక్ఖునీనం తు సన్తికే’’తి వుత్తం. ఏతేన తందూసకస్స భబ్బతం దీపేతి. సో నేవ భిక్ఖునిదూసకో సియా, ‘‘ఉపసమ్పదం లభతేవ చ పబ్బజ్జం, సా చ నేవ పరాజితా’’తి ఇదం దుతియగాథాయ ఇధానేత్వా యోజేతబ్బం. కేవలం భిక్ఖునిసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా నామ న హోతీతి అధిప్పాయేనేవ వుత్తం. ‘‘సా చ నేవ పరాజితా’’తి ఇమినా తస్సా చ పున పబ్బజ్జూపసమ్పదాయ భబ్బతం దీపేతి. అయమత్థో అట్ఠకథాగణ్ఠిపదేపి వుత్తోయేవ ‘‘భిక్ఖునీనం వసేన ఏకతోఉపసమ్పన్నం దూసేత్వా భిక్ఖునిదూసకో న హోతి, పబ్బజ్జాదీని లభతి, సా చ పారాజికా న హోతీతి వినిచ్ఛయో’’తి.
2538. Pāḷiaṭṭhakathāvimuttaṃ ācariyaparamparābhatavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘ekato’’tiādi. ‘‘Ekato’’ti iminā bhikkhusaṅghassāpi gahaṇaṃ bhaveyyāti taṃ parivajjetuṃ ‘‘bhikkhunīnaṃ tu santike’’ti vuttaṃ. Etena taṃdūsakassa bhabbataṃ dīpeti. So neva bhikkhunidūsako siyā, ‘‘upasampadaṃ labhateva ca pabbajjaṃ, sā ca neva parājitā’’ti idaṃ dutiyagāthāya idhānetvā yojetabbaṃ. Kevalaṃ bhikkhunisaṅghe upasampannā nāma na hotīti adhippāyeneva vuttaṃ. ‘‘Sā ca neva parājitā’’ti iminā tassā ca puna pabbajjūpasampadāya bhabbataṃ dīpeti. Ayamattho aṭṭhakathāgaṇṭhipadepi vuttoyeva ‘‘bhikkhunīnaṃ vasena ekatoupasampannaṃ dūsetvā bhikkhunidūsako na hoti, pabbajjādīni labhati, sā ca pārājikā na hotīti vinicchayo’’ti.
౨౫౩౯. ‘‘సిక్ఖమానాసామణేరీసు చ విప్పటిపజ్జన్తో నేవ భిక్ఖునిదూసకో హోతి, పబ్బజ్జమ్పి ఉపసమ్పదమ్పి లభతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౫) అట్ఠకథాగతవినిచ్ఛయం దస్సేతుమాహ ‘‘సచే అనుపసమ్పన్నదూసకో’’తి. ‘‘ఉపసమ్పదం లభతేవ చ పబ్బజ్జ’’న్తి ఇదం యథాఠానేపి యోజేతబ్బం. సా చ నేవ పరాజితాతి ఇదం పన అట్ఠకథాయ అనాగతత్తా చ అనుపసమ్పన్నాయ ఉపసమ్పన్నవికప్పాభావా చ న యోజేతబ్బం. అసతి హి ఉపసమ్పన్నవికప్పే పరాజితవికప్పాసఙ్గహో పటిసేధో నిరత్థకోతి సా పబ్బజ్జూపసమ్పదానం భబ్బాయేవాతి దట్ఠబ్బా. ఇమే పన పణ్డకాదయో ఏకాదస పుగ్గలా ‘‘పణ్డకో, భిక్ఖవే, అనుపసమ్పన్నో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో, ఉపసమ్పన్నో నాసేతబ్బో’’తిఆదివచనతో (మహావ॰ ౧౦౯) అభబ్బాయేవ, నేసం పబ్బజ్జా చ ఉపసమ్పదా చ న రుహతి, తస్మా న పబ్బాజేతబ్బా. జానిత్వా పబ్బాజేన్తో, ఉపసమ్పాదేన్తో చ దుక్కటం ఆపజ్జతి. అజానిత్వాపి పబ్బాజితా, ఉపసమ్పాదితా చ జానిత్వా లిఙ్గనాసనాయ నాసేతబ్బా.
2539. ‘‘Sikkhamānāsāmaṇerīsu ca vippaṭipajjanto neva bhikkhunidūsako hoti, pabbajjampi upasampadampi labhatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 115) aṭṭhakathāgatavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘sace anupasampannadūsako’’ti. ‘‘Upasampadaṃ labhateva ca pabbajja’’nti idaṃ yathāṭhānepi yojetabbaṃ. Sā ca neva parājitāti idaṃ pana aṭṭhakathāya anāgatattā ca anupasampannāya upasampannavikappābhāvā ca na yojetabbaṃ. Asati hi upasampannavikappe parājitavikappāsaṅgaho paṭisedho niratthakoti sā pabbajjūpasampadānaṃ bhabbāyevāti daṭṭhabbā. Ime pana paṇḍakādayo ekādasa puggalā ‘‘paṇḍako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’tiādivacanato (mahāva. 109) abhabbāyeva, nesaṃ pabbajjā ca upasampadā ca na ruhati, tasmā na pabbājetabbā. Jānitvā pabbājento, upasampādento ca dukkaṭaṃ āpajjati. Ajānitvāpi pabbājitā, upasampāditā ca jānitvā liṅganāsanāya nāsetabbā.
ఏకాదసఅభబ్బపుగ్గలకథావణ్ణనా.
Ekādasaabhabbapuggalakathāvaṇṇanā.
౨౫౪౦. నూపసమ్పాదనీయోవాతి న ఉపసమ్పాదేతబ్బోవ. అనుపజ్ఝాయకోతి అసన్నిహితఉపజ్ఝాయో వా అగ్గహితఉపజ్ఝాయగ్గహణో వా. కరోతోతి అనుపజ్ఝాయకం ఉపసమ్పాదయతో. దుక్కటం హోతీతి ఆచరియస్స చ గణస్స చ దుక్కటాపత్తి హోతి. న కుప్పతి సచే కతన్తి సచే అనుపజ్ఝాయకస్స ఉపసమ్పదాకమ్మం కతం భవేయ్య, తం న కుప్పతి సమగ్గేన సఙ్ఘేన అకుప్పేన ఠానారహేన కతత్తా.
2540.Nūpasampādanīyovāti na upasampādetabbova. Anupajjhāyakoti asannihitaupajjhāyo vā aggahitaupajjhāyaggahaṇo vā. Karototi anupajjhāyakaṃ upasampādayato. Dukkaṭaṃ hotīti ācariyassa ca gaṇassa ca dukkaṭāpatti hoti. Na kuppati sace katanti sace anupajjhāyakassa upasampadākammaṃ kataṃ bhaveyya, taṃ na kuppati samaggena saṅghena akuppena ṭhānārahena katattā.
౨౫౪౧. ఏకేతి అభయగిరివాసినో. ‘‘న గహేతబ్బమేవా’’తి అట్ఠకథాయ దళ్హం వుత్తత్తా వుత్తం. తం వచనం. ఏత్థ చ ఉపజ్ఝాయే అసన్నిహితేపి ఉపజ్ఝాయగ్గహణే అకతేపి కమ్మవాచాయం పన ఉపజ్ఝాయకిత్తనం కతంయేవాతి దట్ఠబ్బం. అఞ్ఞథా ‘‘పుగ్గలం న పరామసతీ’’తి వుత్తాయ కమ్మవిపత్తియా సమ్భవతో కమ్మం కుప్పేయ్య. తేనేవ ‘‘ఉపజ్ఝాయం అకిత్తేత్వా’’తి అవత్వా ‘‘ఉపజ్ఝం అగ్గాహాపేత్వా’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౭) అట్ఠకథాయం వుత్తం. యథా చ అపరిపుణ్ణపత్తచీవరస్స ఉపసమ్పదాకాలే కమ్మవాచాయం ‘‘పరిపుణ్ణస్స పత్తచీవర’’న్తి అసన్తం వత్థుం కిత్తేత్వా కమ్మవాచాయ కతాయపి ఉపసమ్పదా రుహతి, ఏవం ‘‘అయం బుద్ధరక్ఖితో ఆయస్మతో ధమ్మరక్ఖితస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తి అసన్తం పుగ్గలం కిత్తేత్వా కేవలం సన్తపదనీహారేన కమ్మవాచాయ కతాయ ఉపసమ్పదా రుహతియేవాతి దట్ఠబ్బం. తేనేవాహ ‘‘న కుప్పతి సచే కత’’న్తి. ‘‘న, భిక్ఖవే, అనుపజ్ఝాయకో ఉపసమ్పాదేతబ్బో, యో ఉపసమ్పాదేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తి (మహావ॰ ౧౧౭) ఏత్తకమేవ వత్వా ‘‘సో చ పుగ్గలో అనుపసమ్పన్నో’’తి అవుత్తత్తా, కమ్మవిపత్తిలక్ఖణస్స చ అసమ్భవతో ‘‘న గహేతబ్బమేవ త’’న్తి వుత్తం.
2541.Eketi abhayagirivāsino. ‘‘Na gahetabbamevā’’ti aṭṭhakathāya daḷhaṃ vuttattā vuttaṃ. Taṃ vacanaṃ. Ettha ca upajjhāye asannihitepi upajjhāyaggahaṇe akatepi kammavācāyaṃ pana upajjhāyakittanaṃ kataṃyevāti daṭṭhabbaṃ. Aññathā ‘‘puggalaṃ na parāmasatī’’ti vuttāya kammavipattiyā sambhavato kammaṃ kuppeyya. Teneva ‘‘upajjhāyaṃ akittetvā’’ti avatvā ‘‘upajjhaṃ aggāhāpetvā’’ti (mahāva. aṭṭha. 117) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Yathā ca aparipuṇṇapattacīvarassa upasampadākāle kammavācāyaṃ ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti asantaṃ vatthuṃ kittetvā kammavācāya katāyapi upasampadā ruhati, evaṃ ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassa upasampadāpekkho’’ti asantaṃ puggalaṃ kittetvā kevalaṃ santapadanīhārena kammavācāya katāya upasampadā ruhatiyevāti daṭṭhabbaṃ. Tenevāha ‘‘na kuppati sace kata’’nti. ‘‘Na, bhikkhave, anupajjhāyako upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 117) ettakameva vatvā ‘‘so ca puggalo anupasampanno’’ti avuttattā, kammavipattilakkhaṇassa ca asambhavato ‘‘na gahetabbameva ta’’nti vuttaṃ.
సేసేసు సబ్బత్థపీతి సఙ్ఘగణపణ్డకథేయ్యసంవాసకతిత్థియపక్కన్తకతిరచ్ఛానగతమాతుపితుఅరహన్తఘాతకభిక్ఖునిదూసకసఙ్ఘభేదకలోహితుప్పాదకఉభతోబ్యఞ్జనకసఙ్ఖాతేహి ఉపజ్ఝాయేహి ఉపసమ్పాదితేసు సబ్బేసు తేరససు వికప్పేసు. వుత్తఞ్హి భగవతా ‘‘న, భిక్ఖవే, సఙ్ఘేన ఉపజ్ఝాయేన ఉపసమ్పాదేతబ్బో, యో ఉపసమ్పాదేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తిఆది. న కేవలం ఏతేసుయేవ తేరససు, అథ ‘‘అపత్తకఅచీవరకఅచీవరపత్తకయాచితకపత్తయాచితకచీవరయాచితకపత్తచీవరకా’’తి ఏతేసు ఛసు వికప్పేసు అయం నయో యోజేతబ్బోతి. సేస-గ్గహణేన ఏతేసమ్పి సఙ్గహో. వుత్తఞ్హేతం భగవతా ‘‘న, భిక్ఖవే, అపత్తకో ఉపసమ్పాదేతబ్బో, యో ఉపసమ్పాదేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తిఆది (మహావ॰ ౧౧౮). అయం నయోతి ‘‘న కుప్పతి సచే కత’’న్తి వుత్తనయో.
Sesesu sabbatthapīti saṅghagaṇapaṇḍakatheyyasaṃvāsakatitthiyapakkantakatiracchānagatamātupituarahantaghātakabhikkhunidūsakasaṅghabhedakalohituppādakaubhatobyañjanakasaṅkhātehi upajjhāyehi upasampāditesu sabbesu terasasu vikappesu. Vuttañhi bhagavatā ‘‘na, bhikkhave, saṅghena upajjhāyena upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādi. Na kevalaṃ etesuyeva terasasu, atha ‘‘apattakaacīvarakaacīvarapattakayācitakapattayācitakacīvarayācitakapattacīvarakā’’ti etesu chasu vikappesu ayaṃ nayo yojetabboti. Sesa-ggahaṇena etesampi saṅgaho. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘na, bhikkhave, apattako upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādi (mahāva. 118). Ayaṃ nayoti ‘‘na kuppati sace kata’’nti vuttanayo.
౨౫౪౨. పఞ్చవీసతీతి చతువీసతి పారాజికా, ఊనవీసతివస్సో చాతి పఞ్చవీసతి. వుత్తఞ్హి ‘‘న, భిక్ఖవే, జానం ఊనవీసతివస్సో పుగ్గలో ఉపసమ్పాదేతబ్బో. యో ఉపసమ్పాదేయ్య, యథాధమ్మో కారేతబ్బో’’తి (మహావ॰ ౯౯). ఓసారోతి ఉపసమ్పదాసఙ్ఖాతో ఓసారో. తేనేవ చమ్పేయ్యక్ఖన్ధకే ‘‘తఞ్చే సఙ్ఘో ఓసారేతి, ఏకచ్చో సోసారితో’’తిఆదిపాఠస్స (మహావ॰ ౩౯౬) అట్ఠకథాయం ‘‘ఓసారేతీతి ఉపసమ్పదాకమ్మవసేన పవేసేతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౩౯౬) వుత్తం. ‘‘నాసనారహో’’తి ఇమినా ‘‘పణ్డకో, భిక్ఖవే, అనుపసమ్పన్నో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో’’తిఆదివచనతో (మహావ॰ ౧౦౯) ఉపసమ్పాదితస్సాపి సేతకాని దత్వా గిహిభావం పాపేతబ్బతం దీపేతి.
2542.Pañcavīsatīti catuvīsati pārājikā, ūnavīsativasso cāti pañcavīsati. Vuttañhi ‘‘na, bhikkhave, jānaṃ ūnavīsativasso puggalo upasampādetabbo. Yo upasampādeyya, yathādhammo kāretabbo’’ti (mahāva. 99). Osāroti upasampadāsaṅkhāto osāro. Teneva campeyyakkhandhake ‘‘tañce saṅgho osāreti, ekacco sosārito’’tiādipāṭhassa (mahāva. 396) aṭṭhakathāyaṃ ‘‘osāretīti upasampadākammavasena pavesetī’’ti (mahāva. aṭṭha. 396) vuttaṃ. ‘‘Nāsanāraho’’ti iminā ‘‘paṇḍako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo’’tiādivacanato (mahāva. 109) upasampāditassāpi setakāni datvā gihibhāvaṃ pāpetabbataṃ dīpeti.
౨౫౪౩. హత్థచ్ఛిన్నాది బాత్తింసాతి చమ్పేయ్యక్ఖన్ధకే –
2543.Hatthacchinnādibāttiṃsāti campeyyakkhandhake –
‘‘హత్థచ్ఛిన్నో, భిక్ఖవే, అప్పత్తో ఓసారణం, తఞ్చే సఙ్ఘో ఓసారేతి, సోసారితో. పాదచ్ఛిన్నో…పే॰… హత్థపాదచ్ఛిన్నో… కణ్ణచ్ఛిన్నో… నాసచ్ఛిన్నో… కణ్ణనాసచ్ఛిన్నో… అఙ్గులిచ్ఛిన్నో… అళచ్ఛిన్నో… కణ్డరచ్ఛిన్నో… ఫణహత్థకో… ఖుజ్జో… వామనో… గలగణ్డీ… లక్ఖణాహతో… కసాహతో… లిఖితకో… సీపదికో… పాపరోగీ… పరిసదూసకో… కాణో… కుణీ… ఖఞ్జో… పక్ఖహతో… ఛిన్నిరియాపథో… జరాదుబ్బలో… అన్ధో… మూగో… పధిరో… అన్ధమూగో… అన్ధపధిరో… మూగపధిరో… అన్ధమూగపధిరో, భిక్ఖవే, అప్పత్తో ఓసారణం, తఞ్చే సఙ్ఘో ఓసారేతి, సోసారితో’’తి (మహావ॰ ౩౯౬) బాత్తింస.
‘‘Hatthacchinno, bhikkhave, appatto osāraṇaṃ, tañce saṅgho osāreti, sosārito. Pādacchinno…pe… hatthapādacchinno… kaṇṇacchinno… nāsacchinno… kaṇṇanāsacchinno… aṅgulicchinno… aḷacchinno… kaṇḍaracchinno… phaṇahatthako… khujjo… vāmano… galagaṇḍī… lakkhaṇāhato… kasāhato… likhitako… sīpadiko… pāparogī… parisadūsako… kāṇo… kuṇī… khañjo… pakkhahato… chinniriyāpatho… jarādubbalo… andho… mūgo… padhiro… andhamūgo… andhapadhiro… mūgapadhiro… andhamūgapadhiro, bhikkhave, appatto osāraṇaṃ, tañce saṅgho osāreti, sosārito’’ti (mahāva. 396) bāttiṃsa.
కుట్ఠిఆది చ తేరసాతి మహాఖన్ధకే ఆగతా –
Kuṭṭhiādi ca terasāti mahākhandhake āgatā –
‘‘కుట్ఠిం గణ్డిం కిలాసిఞ్చ, సోసిఞ్చ అపమారికం;
‘‘Kuṭṭhiṃ gaṇḍiṃ kilāsiñca, sosiñca apamārikaṃ;
తథా రాజభటం చోరం, లిఖితం కారభేదకం.
Tathā rājabhaṭaṃ coraṃ, likhitaṃ kārabhedakaṃ.
‘‘కసాహతం నరఞ్చేవ, పురిసం లక్ఖణాహతం;
‘‘Kasāhataṃ narañceva, purisaṃ lakkhaṇāhataṃ;
ఇణాయికఞ్చ దాసఞ్చ, పబ్బాజేన్తస్స దుక్కట’’న్తి. –
Iṇāyikañca dāsañca, pabbājentassa dukkaṭa’’nti. –
యథావుత్తా తేరస.
Yathāvuttā terasa.
ఏవమేతే పఞ్చచత్తాలీస వుత్తా. తేసు కసాహతలక్ఖణాహతలిఖితకానం తిణ్ణం ఉభయత్థ ఆగతత్తా అగ్గహితగ్గహణేన ద్వాచత్తాలీసేవ దట్ఠబ్బా.
Evamete pañcacattālīsa vuttā. Tesu kasāhatalakkhaṇāhatalikhitakānaṃ tiṇṇaṃ ubhayattha āgatattā aggahitaggahaṇena dvācattālīseva daṭṭhabbā.
‘‘హత్థచ్ఛిన్నాదిబాత్తింస , కుట్ఠిఆది చ తేరసా’’తి యే పుగ్గలా వుత్తా, తేసం. ఓసారో అప్పత్తోతి ఉపసమ్పదాఅననురూపాతి అత్థో. కతో చేతి అకత్తబ్బభావమసల్లక్ఖన్తేహి భిక్ఖూహి యది ఉపసమ్పదాసఙ్ఖాతో ఓసారో కతో భవేయ్య. రూహతీతి సిజ్ఝతి, తే పుగ్గలా ఉపసమ్పన్నాయేవాతి అధిప్పాయో. ఆచరియాదయో పన ఆపత్తిం ఆపజ్జన్తి. యథాహ చమ్పేయ్యక్ఖన్ధకట్ఠకథాయం – ‘‘హత్థచ్ఛిన్నాదయో పన ద్వత్తింస సుఓసారితా, ఉపసమ్పాదితా ఉపసమ్పన్నావ హోన్తి, న తే లబ్భా కిఞ్చి వత్తుం. ఆచరియుపజ్ఝాయా, పన కారకసఙ్ఘో చ సాతిసారా, న కోచి ఆపత్తితో ముచ్చతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౩౯౬).
‘‘Hatthacchinnādibāttiṃsa , kuṭṭhiādi ca terasā’’ti ye puggalā vuttā, tesaṃ. Osāro appattoti upasampadāananurūpāti attho. Kato ceti akattabbabhāvamasallakkhantehi bhikkhūhi yadi upasampadāsaṅkhāto osāro kato bhaveyya. Rūhatīti sijjhati, te puggalā upasampannāyevāti adhippāyo. Ācariyādayo pana āpattiṃ āpajjanti. Yathāha campeyyakkhandhakaṭṭhakathāyaṃ – ‘‘hatthacchinnādayo pana dvattiṃsa suosāritā, upasampāditā upasampannāva honti, na te labbhā kiñci vattuṃ. Ācariyupajjhāyā, pana kārakasaṅgho ca sātisārā, na koci āpattito muccatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 396).
౨౫౪౪-౫. ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, ద్వే తయో ఏకానుస్సావనే కాతుం, తఞ్చ ఖో ఏకేన ఉపజ్ఝాయేనా’’తి (మహావ॰ ౧౨౩) వచనతో సచే తయో ఆచరియా ఏకసీమాయం నిసిన్నా ఏకస్స ఉపజ్ఝాయస్స నామం గహేత్వా తిణ్ణం ఉపసమ్పదాపేక్ఖానం విసుం విసుంయేవ కమ్మవాచం ఏకక్ఖణే వత్వా తయో ఉపసమ్పాదేన్తి, వట్టతీతి దస్సేతుమాహ ‘‘ఏకూపజ్ఝాయకో హోతీ’’తిఆది.
2544-5. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dve tayo ekānussāvane kātuṃ, tañca kho ekena upajjhāyenā’’ti (mahāva. 123) vacanato sace tayo ācariyā ekasīmāyaṃ nisinnā ekassa upajjhāyassa nāmaṃ gahetvā tiṇṇaṃ upasampadāpekkhānaṃ visuṃ visuṃyeva kammavācaṃ ekakkhaṇe vatvā tayo upasampādenti, vaṭṭatīti dassetumāha ‘‘ekūpajjhāyako hotī’’tiādi.
‘‘తయో’’తి ఇదం అట్ఠుప్పత్తియం ‘‘సమ్బహులానం థేరాన’’న్తి (మహావ॰ ౧౨౩) ఆగతత్తా వుత్తం. ఏకతోతి ఏకక్ఖణే. అనుసావనన్తి కమ్మవాచం. ఓసారేత్వాతి వత్వా. కమ్మన్తి ఉపసమ్పదాకమ్మం. న చ కుప్పతీతి న విపజ్జతి. కప్పతీతి అవిపజ్జనతో ఏవం కాతుం వట్టతి.
‘‘Tayo’’ti idaṃ aṭṭhuppattiyaṃ ‘‘sambahulānaṃ therāna’’nti (mahāva. 123) āgatattā vuttaṃ. Ekatoti ekakkhaṇe. Anusāvananti kammavācaṃ. Osāretvāti vatvā. Kammanti upasampadākammaṃ. Na ca kuppatīti na vipajjati. Kappatīti avipajjanato evaṃ kātuṃ vaṭṭati.
౨౫౪౬-౭. ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, ద్వే తయో ఏకానుస్సావనే కాతు’’న్తి (మహావ॰ ౧౨౩) వచనతో సచే ఏకో ఆచరియో ‘‘బుద్ధరక్ఖితో చ ధమ్మరక్ఖితో చ సఙ్ఘరక్ఖితో చ ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తి ఉపసమ్పదాపేక్ఖానం పచ్చేకం నామం గహేత్వా కమ్మవాచం వత్వా ద్వే తయోపి ఉపసమ్పాదేతి, వట్టతీతి దస్సేతుమాహ ‘‘ఏకూపజ్ఝాయకో హోతీ’’తిఆది.
2546-7. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dve tayo ekānussāvane kātu’’nti (mahāva. 123) vacanato sace eko ācariyo ‘‘buddharakkhito ca dhammarakkhito ca saṅgharakkhito ca āyasmato sāriputtassa upasampadāpekkho’’ti upasampadāpekkhānaṃ paccekaṃ nāmaṃ gahetvā kammavācaṃ vatvā dve tayopi upasampādeti, vaṭṭatīti dassetumāha ‘‘ekūpajjhāyako hotī’’tiādi.
ఉపసమ్పదం అపేక్ఖన్తీతి ‘‘ఉపసమ్పదాపేక్ఖా’’తి ఉపసమ్పజ్జనకా వుచ్చన్తి. తేసం నామన్తి తేసం ఉపసమ్పజ్జన్తానఞ్చేవ ఉపజ్ఝాయానఞ్చ నామం. అనుపుబ్బేన సావేత్వాతి యోజనా, ‘‘బుద్ధరక్ఖితో’’తిఆదినా యథావుత్తనయేన కమ్మవాచాయం సకట్ఠానే వత్వా సావేత్వాతి వుత్తం హోతి. తేనాతి ఏకేన ఆచరియేన. ఏకతోతి ద్వే తయో జనే ఏకతో కత్వా. అనుసావేత్వాతి కమ్మవాచం వత్వా. కతం ఉపసమ్పదాకమ్మం.
Upasampadaṃ apekkhantīti ‘‘upasampadāpekkhā’’ti upasampajjanakā vuccanti. Tesaṃ nāmanti tesaṃ upasampajjantānañceva upajjhāyānañca nāmaṃ. Anupubbena sāvetvāti yojanā, ‘‘buddharakkhito’’tiādinā yathāvuttanayena kammavācāyaṃ sakaṭṭhāne vatvā sāvetvāti vuttaṃ hoti. Tenāti ekena ācariyena. Ekatoti dve tayo jane ekato katvā. Anusāvetvāti kammavācaṃ vatvā. Kataṃ upasampadākammaṃ.
౨౫౪౮. అఞ్ఞమఞ్ఞానుసావేత్వాతి అఞ్ఞమఞ్ఞస్స నామం అనుసావేత్వా, గహేత్వాతి అత్థో, అఞ్ఞమఞ్ఞస్స నామం గహేత్వా కమ్మవాచం వత్వాతి వుత్తం హోతి.
2548.Aññamaññānusāvetvāti aññamaññassa nāmaṃ anusāvetvā, gahetvāti attho, aññamaññassa nāmaṃ gahetvā kammavācaṃ vatvāti vuttaṃ hoti.
౨౫౪౯. తం విధిం దస్సేతుమాహ ‘‘సుమనో’’తిఆది. సుమనోతి ఆచరియో. తిస్సథేరస్స ఉపజ్ఝాయస్స. సిస్సకం సద్ధివిహారికం. అనుసావేతీతి కమ్మవాచం సావేతి. తిస్సోతి పఠమం ఉపజ్ఝాయభూతస్స గహణం. సుమనథేరస్సాతి పఠమం ఆచరియత్థేరమాహ. ఇమే ద్వే ఏకసీమాయం నిసీదిత్వా ఏకక్ఖణే అఞ్ఞమఞ్ఞస్స సద్ధివిహారికానం కమ్మవాచం వదన్తా అత్తనో అత్తనో సద్ధివిహారికం పటిచ్చ ఉపజ్ఝాయాపి హోన్తి, అన్తేవాసికే పటిచ్చ ఆచరియాపి హోన్తి, అఞ్ఞమఞ్ఞస్స గణపూరకా చ హోన్తీతి వుత్తం హోతి. యథాహ –
2549. Taṃ vidhiṃ dassetumāha ‘‘sumano’’tiādi. Sumanoti ācariyo. Tissatherassa upajjhāyassa. Sissakaṃ saddhivihārikaṃ. Anusāvetīti kammavācaṃ sāveti. Tissoti paṭhamaṃ upajjhāyabhūtassa gahaṇaṃ. Sumanatherassāti paṭhamaṃ ācariyattheramāha. Ime dve ekasīmāyaṃ nisīditvā ekakkhaṇe aññamaññassa saddhivihārikānaṃ kammavācaṃ vadantā attano attano saddhivihārikaṃ paṭicca upajjhāyāpi honti, antevāsike paṭicca ācariyāpi honti, aññamaññassa gaṇapūrakā ca hontīti vuttaṃ hoti. Yathāha –
‘‘సచే పన నానాచరియా నానాఉపజ్ఝాయా హోన్తి, తిస్సత్థేరో సుమనత్థేరస్స సద్ధివిహారికం, సుమనత్థేరో తిస్సత్థేరస్స సద్ధివిహారికం అనుస్సావేతి , అఞ్ఞమఞ్ఞఞ్చ గణపూరకా హోన్తి, వట్టతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౨౩).
‘‘Sace pana nānācariyā nānāupajjhāyā honti, tissatthero sumanattherassa saddhivihārikaṃ, sumanatthero tissattherassa saddhivihārikaṃ anussāveti , aññamaññañca gaṇapūrakā honti, vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 123).
౨౫౫౦. ఇధాతి ఇమస్మిం ఉపసమ్పదాధికారే. పటిక్ఖిత్తాతి ‘‘న త్వేవ నానుపజ్ఝాయేనా’’తి (మహావ॰ ౧౨౩) పటిసిద్ధా. లోకియేహి ఆదిచ్చపుత్తో మనూతి యో పఠమకప్పికో మనుస్సానం ఆదిరాజా వుచ్చతి, తస్స వంసే జాతత్తా ఆదిచ్చో బన్ధు ఏతస్సాతి ఆదిచ్చబన్ధు, భగవా, తేన.
2550.Idhāti imasmiṃ upasampadādhikāre. Paṭikkhittāti ‘‘na tveva nānupajjhāyenā’’ti (mahāva. 123) paṭisiddhā. Lokiyehi ādiccaputto manūti yo paṭhamakappiko manussānaṃ ādirājā vuccati, tassa vaṃse jātattā ādicco bandhu etassāti ādiccabandhu, bhagavā, tena.
మహాఖన్ధకకథావణ్ణనా.
Mahākhandhakakathāvaṇṇanā.