Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయాలఙ్కార-టీకా • Vinayālaṅkāra-ṭīkā

    ౨౨. పబ్బజ్జావినిచ్ఛయకథా

    22. Pabbajjāvinicchayakathā

    ౧౨౩. ఏవం పటిక్ఖేపపవారణావినిచ్ఛయం కథేత్వా ఇదాని పబ్బజ్జావినిచ్ఛయం కథేతుం ‘‘పబ్బజ్జాతి ఏత్థ పనా’’త్యాదిమాహ. తత్థ పఠమం వజితబ్బాతి పబ్బజ్జా, ఉపసమ్పదాతో పఠమం ఉపగచ్ఛితబ్బాతి అత్థో. ప-పుబ్బ వజ గతిమ్హీతి ధాతు. కులపుత్తన్తి ఆచారకులపుత్తం సన్ధాయ వదతి. యే పుగ్గలా పటిక్ఖిత్తా, తే వజ్జేత్వాతి సమ్బన్ధో. పబ్బజ్జాదోసవిరహితోతి పబ్బజ్జాయ అన్తరాయకరేహి పఞ్చాబాధాదిదోసేహి విరహితో. నఖపిట్ఠిప్పమాణన్తి ఏత్థ కనిట్ఠఙ్గులినఖపిట్ఠి అధిప్పేతా. ‘‘తఞ్చే నఖపిట్ఠిప్పమాణమ్పి వడ్ఢనపక్ఖే ఠితం హోతి, న పబ్బాజేతబ్బోతి ఇమినా సామఞ్ఞలక్ఖణం దస్సితం, తస్మా యత్థ కత్థచి సరీరావయవేసు నఖపిట్ఠిప్పమాణం వడ్ఢనకపక్ఖే ఠితం చే, న వట్టతీతి సిద్ధం. ఏవఞ్చ సతి నఖపిట్ఠిప్పమాణమ్పి అవడ్ఢనకపక్ఖే ఠితం చే, సబ్బత్థ వట్టతీతి ఆపన్నం, తఞ్చ న సామఞ్ఞతో అధిప్పేతన్తి పదేసవిసేసేయేవ నియమేత్వా దస్సేన్తో ‘సచే పనా’తిఆదిమాహ. సచే హి అవిసేసేన నఖపిట్ఠిప్పమాణం అవడ్ఢనకపక్ఖే ఠితం వట్టేయ్య, ‘నివాసనపారుపనేహి పకతిపటిచ్ఛన్నట్ఠానే’తి పదేసనియమం న కరేయ్య, తస్మా నివాసనపారుపనేహి పకతిపటిచ్ఛన్నట్ఠానతో అఞ్ఞత్థ నఖపిట్ఠిప్పమాణం అవడ్ఢనకపక్ఖే ఠితమ్పి న వట్టతీతి సిద్ధం. నఖపిట్ఠిప్పమాణతో ఖుద్దకతరం పన అవడ్ఢనకపక్ఖే వా వడ్ఢనకపక్ఖే వా ఠితం హోతు, వట్టతి నఖపిట్ఠిప్పమాణతో ఖుద్దకతరస్స వడ్ఢనకపక్ఖే అవడ్ఢనకపక్ఖే వా ఠితస్స ముఖాదీసుయేవ పటిక్ఖిత్తత్తా’’తి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౮౮) వుత్తం.

    123. Evaṃ paṭikkhepapavāraṇāvinicchayaṃ kathetvā idāni pabbajjāvinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘pabbajjāti ettha panā’’tyādimāha. Tattha paṭhamaṃ vajitabbāti pabbajjā, upasampadāto paṭhamaṃ upagacchitabbāti attho. Pa-pubba vaja gatimhīti dhātu. Kulaputtanti ācārakulaputtaṃ sandhāya vadati. Ye puggalā paṭikkhittā, te vajjetvāti sambandho. Pabbajjādosavirahitoti pabbajjāya antarāyakarehi pañcābādhādidosehi virahito. Nakhapiṭṭhippamāṇanti ettha kaniṭṭhaṅgulinakhapiṭṭhi adhippetā. ‘‘Tañce nakhapiṭṭhippamāṇampi vaḍḍhanapakkhe ṭhitaṃ hoti, na pabbājetabboti iminā sāmaññalakkhaṇaṃ dassitaṃ, tasmā yattha katthaci sarīrāvayavesu nakhapiṭṭhippamāṇaṃ vaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ ce, na vaṭṭatīti siddhaṃ. Evañca sati nakhapiṭṭhippamāṇampi avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ ce, sabbattha vaṭṭatīti āpannaṃ, tañca na sāmaññato adhippetanti padesaviseseyeva niyametvā dassento ‘sace panā’tiādimāha. Sace hi avisesena nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ vaṭṭeyya, ‘nivāsanapārupanehi pakatipaṭicchannaṭṭhāne’ti padesaniyamaṃ na kareyya, tasmā nivāsanapārupanehi pakatipaṭicchannaṭṭhānato aññattha nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitampi na vaṭṭatīti siddhaṃ. Nakhapiṭṭhippamāṇato khuddakataraṃ pana avaḍḍhanakapakkhe vā vaḍḍhanakapakkhe vā ṭhitaṃ hotu, vaṭṭati nakhapiṭṭhippamāṇato khuddakatarassa vaḍḍhanakapakkhe avaḍḍhanakapakkhe vā ṭhitassa mukhādīsuyeva paṭikkhittattā’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.88) vuttaṃ.

    విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౮౮-౮౯) పన ‘‘పటిచ్ఛన్నట్ఠానే నఖపిట్ఠిప్పమాణం అవడ్ఢనకపక్ఖే ఠితం హోతి, వట్టతీతి వుత్తత్తా అప్పటిచ్ఛన్నట్ఠానే తాదిసమ్పి న వట్టతి, పటిచ్ఛన్నట్ఠానేపి చ వడ్ఢనకపక్ఖే ఠితం న వట్టతీతి సిద్ధమేవ హోతి. పాకటట్ఠానేపి పన నఖపిట్ఠిప్పమాణతో ఊనతరం అవడ్ఢనకం వట్టతీతి యే గణ్హేయ్యుం, తేసం తం గహణం పటిసేధేతుం ‘ముఖే పనా’తిఆది వుత్త’’న్తి వుత్తం. గోధా…పే॰… న వట్టతీతి ఇమినా తాదిసోపి రోగో కుట్ఠేయేవ అన్తోగధోతి దస్సేతి. గణ్డేపి ఇమినా నయేన వినిచ్ఛయో వేదితబ్బో. తత్థ పన ముఖాదీసు కోలట్ఠిమత్తతో ఖుద్దకతరోపి గణ్డో న వట్టతీతి విసుం న దస్సితో. ‘‘అప్పటిచ్ఛన్నట్ఠానే అవడ్ఢనకపక్ఖే ఠితేపి న వట్టతీ’’తి ఏత్తకమేవ హి తత్థ వుత్తం, తథాపి కుట్ఠే వుత్తనయేన ముఖాదీసు కోలట్ఠిప్పమాణతో ఖుద్దకతరోపి గణ్డో న వట్టతీతి విఞ్ఞాయతి, తస్మా అవడ్ఢనకపక్ఖే ఠితేపీతి ఏత్థ పి-సద్దో అవుత్తసమ్పిణ్డనత్థో, తేన కోలట్ఠిమత్తతో ఖుద్దకతరోపి న వట్టతీతి అయమత్థో దస్సితోయేవాతి అమ్హాకం ఖన్తి. పకతివణ్ణే జాతేతి రోగహేతుకస్స వికారవణ్ణస్స అభావం సన్ధాయ వుత్తం.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 88-89) pana ‘‘paṭicchannaṭṭhāne nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ hoti, vaṭṭatīti vuttattā appaṭicchannaṭṭhāne tādisampi na vaṭṭati, paṭicchannaṭṭhānepi ca vaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ na vaṭṭatīti siddhameva hoti. Pākaṭaṭṭhānepi pana nakhapiṭṭhippamāṇato ūnataraṃ avaḍḍhanakaṃ vaṭṭatīti ye gaṇheyyuṃ, tesaṃ taṃ gahaṇaṃ paṭisedhetuṃ ‘mukhe panā’tiādi vutta’’nti vuttaṃ. Godhā…pe… na vaṭṭatīti iminā tādisopi rogo kuṭṭheyeva antogadhoti dasseti. Gaṇḍepi iminā nayena vinicchayo veditabbo. Tattha pana mukhādīsu kolaṭṭhimattato khuddakataropi gaṇḍo na vaṭṭatīti visuṃ na dassito. ‘‘Appaṭicchannaṭṭhāne avaḍḍhanakapakkhe ṭhitepi na vaṭṭatī’’ti ettakameva hi tattha vuttaṃ, tathāpi kuṭṭhe vuttanayena mukhādīsu kolaṭṭhippamāṇato khuddakataropi gaṇḍo na vaṭṭatīti viññāyati, tasmā avaḍḍhanakapakkhe ṭhitepīti ettha pi-saddo avuttasampiṇḍanattho, tena kolaṭṭhimattato khuddakataropi na vaṭṭatīti ayamattho dassitoyevāti amhākaṃ khanti. Pakativaṇṇe jāteti rogahetukassa vikāravaṇṇassa abhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.

    కోలట్ఠిమత్తకోతి బదరట్ఠిప్పమాణో. ‘‘సఞ్జాతఛవిం కారేత్వా’’తి పాఠో, విజ్జమానఛవిం కారేత్వాతి అత్థో. విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౮౮-౮౯) పన ‘‘సచ్ఛవిం కారేత్వాతి విజ్జమానఛవిం కారేత్వాతి అత్థో, సఞ్ఛవిన్తి వా పాఠో, సఞ్జాతఛఅన్తి అత్థో. గణ్డాదీసు వూపసన్తేసుపి తం ఠానం వివణ్ణమ్పి హోతి, తం వట్టతీ’’తి వుత్తం.

    Kolaṭṭhimattakoti badaraṭṭhippamāṇo. ‘‘Sañjātachaviṃ kāretvā’’ti pāṭho, vijjamānachaviṃ kāretvāti attho. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.88-89) pana ‘‘sacchaviṃ kāretvāti vijjamānachaviṃ kāretvāti attho, sañchavinti vā pāṭho, sañjātachaanti attho. Gaṇḍādīsu vūpasantesupi taṃ ṭhānaṃ vivaṇṇampi hoti, taṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.

    పదుమపుణ్డరీకపత్తవణ్ణన్తి రత్తపదుమసేతపదుమపుప్ఫదలవణ్ణం. కుట్ఠే వుత్తనయేనేవాతి ‘‘పటిచ్ఛన్నట్ఠానే అవడ్ఢనకం వట్టతి, అఞ్ఞత్థ న కిఞ్చి వట్టతీ’’తి వుత్తనయం దస్సేతి. సోసబ్యాధీతి ఖయరోగో. యక్ఖుమ్మాదోతి కదాచి ఆగన్త్వా భూమియం పాతేత్వా హత్థముఖాదికం అవయవం భూమియం ఘంసనకో యక్ఖోవ రోగో.

    Padumapuṇḍarīkapattavaṇṇanti rattapadumasetapadumapupphadalavaṇṇaṃ. Kuṭṭhe vuttanayenevāti ‘‘paṭicchannaṭṭhāne avaḍḍhanakaṃ vaṭṭati, aññattha na kiñci vaṭṭatī’’ti vuttanayaṃ dasseti. Sosabyādhīti khayarogo. Yakkhummādoti kadāci āgantvā bhūmiyaṃ pātetvā hatthamukhādikaṃ avayavaṃ bhūmiyaṃ ghaṃsanako yakkhova rogo.

    ౧౨౪. మహామత్తోతి మహతియా ఇస్సరియమత్తాయ సమన్నాగతో. ‘‘న దానాహం దేవస్స భటో’’తి ఆపుచ్ఛతీతి రఞ్ఞా ఏవ దిన్నం ఠానన్తరం సన్ధాయ వుత్తం. యో పన రాజకమ్మికేహి అమచ్చాదీహి ఠపితో, అమచ్చాదీనం ఏవ వా భటో హోతి, తేన తం తం అమచ్చాదిమ్పి ఆపుచ్ఛితుం వట్టతీతి.

    124.Mahāmattoti mahatiyā issariyamattāya samannāgato. ‘‘Na dānāhaṃ devassa bhaṭo’’ti āpucchatīti raññā eva dinnaṃ ṭhānantaraṃ sandhāya vuttaṃ. Yo pana rājakammikehi amaccādīhi ṭhapito, amaccādīnaṃ eva vā bhaṭo hoti, tena taṃ taṃ amaccādimpi āpucchituṃ vaṭṭatīti.

    ౧౨౫. ‘‘ధజబన్ధో’’తి వుత్తత్తా అపాకటచోరో పబ్బాజేతబ్బోతి విఞ్ఞాయతి. తేన వక్ఖతి ‘‘యే పన అమ్బలబుజాదిచోరకా’’తిఆది. ఏవం జానన్తీతి ‘‘సీలవా జాతో’’తి జానన్తి.

    125.‘‘Dhajabandho’’ti vuttattā apākaṭacoro pabbājetabboti viññāyati. Tena vakkhati ‘‘ye pana ambalabujādicorakā’’tiādi. Evaṃ jānantīti ‘‘sīlavā jāto’’ti jānanti.

    ౧౨౬. భిన్దిత్వాతి అన్దుబన్ధనం భిన్దిత్వా. ఛిన్దిత్వాతి సఙ్ఖలికబన్ధనం ఛిన్దిత్వా. ముఞ్చిత్వాతి రజ్జుబన్ధనం ముఞ్చిత్వా. వివరిత్వాతి గామబన్ధనాదీసు గామద్వారాదీని వివరిత్వా. అపస్సమానానం వా పలాయతీతి పురిసగుత్తియం పురిసానం గోపకానం అపస్సమానానం పలాయతి.

    126.Bhinditvāti andubandhanaṃ bhinditvā. Chinditvāti saṅkhalikabandhanaṃ chinditvā. Muñcitvāti rajjubandhanaṃ muñcitvā. Vivaritvāti gāmabandhanādīsu gāmadvārādīni vivaritvā. Apassamānānaṃ vā palāyatīti purisaguttiyaṃ purisānaṃ gopakānaṃ apassamānānaṃ palāyati.

    ౧౨౯. పురిమనయేనేవాతి ‘‘కసాహతో కతదణ్డకమ్మో’’తి ఏత్థ వుత్తనయేనేవ.

    129.Purimanayenevāti ‘‘kasāhato katadaṇḍakammo’’ti ettha vuttanayeneva.

    ౧౩౦. పలాతోపీతి ఇణస్సామికానం ఆగమనం ఞత్వా భయేన పలాతోపి ఇణాయికో. గీవా హోతి ఇణాయికభావం ఞత్వా అనాదరేన ఇణముత్తకే భిక్ఖుభావే పవేసితత్తా.

    130.Palātopīti iṇassāmikānaṃ āgamanaṃ ñatvā bhayena palātopi iṇāyiko. Gīvā hoti iṇāyikabhāvaṃ ñatvā anādarena iṇamuttake bhikkhubhāve pavesitattā.

    ఉపడ్ఢుపడ్ఢన్తి థోకం థోకం. దాతబ్బమేవాతి ఇణాయికేన ధనం సమ్పజ్జతు వా, మా వా, దానే సఉస్సాహేనేవ భవితబ్బం, అఞ్ఞేహి చ భిక్ఖూహి ‘‘మా ధురం నిక్ఖిపాహీ’’తి వత్వా సహాయకేహి భవితబ్బన్తి దస్సేతి. ధురనిక్ఖేపేన హిస్స భణ్డగ్ఘేన కారేతబ్బతా సియాతి.

    Upaḍḍhupaḍḍhanti thokaṃ thokaṃ. Dātabbamevāti iṇāyikena dhanaṃ sampajjatu vā, mā vā, dāne saussāheneva bhavitabbaṃ, aññehi ca bhikkhūhi ‘‘mā dhuraṃ nikkhipāhī’’ti vatvā sahāyakehi bhavitabbanti dasseti. Dhuranikkhepena hissa bhaṇḍagghena kāretabbatā siyāti.

    ౧౩౧. దాసచారిత్తం ఆరోపేత్వా కీతోతి ఇమినా దాసభావపరిమోచనత్థాయ కీతం నివత్తేతి. తాదిసో హి ధనక్కీతోపి అదాసో ఏవ. వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౯౭) పన ‘‘దేసచారిత్తన్తి సావనపణ్ణారోపనాదికం తం తం దేసచారిత్త’’న్తి వుత్తం. తత్థ తత్థ చారిత్తవసేనాతి తస్మిం తస్మిం జనపదే దాసపణ్ణజ్ఝాపనాదినా అదాసకరణనియామేన. అభిసేకాదీసు సబ్బబన్ధనాని మోచాపేన్తి, తం సన్ధాయ ‘‘సబ్బసాధారణేనా’’తి వుత్తం.

    131.Dāsacārittaṃ āropetvā kītoti iminā dāsabhāvaparimocanatthāya kītaṃ nivatteti. Tādiso hi dhanakkītopi adāso eva. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 97) pana ‘‘desacārittanti sāvanapaṇṇāropanādikaṃ taṃ taṃ desacāritta’’nti vuttaṃ. Tattha tattha cārittavasenāti tasmiṃ tasmiṃ janapade dāsapaṇṇajjhāpanādinā adāsakaraṇaniyāmena. Abhisekādīsu sabbabandhanāni mocāpenti, taṃ sandhāya ‘‘sabbasādhāraṇenā’’ti vuttaṃ.

    సచే సయమేవ పణ్ణం ఆరోపేన్తి, న వట్టతీతి తా భుజిస్సిత్థియో ‘‘మయమ్పి వణ్ణదాసియో హోమా’’తి అత్తనో రక్ఖణత్థాయ సయమేవ రాజూనం దాసిపణ్ణే అత్తనో నామం లిఖాపేన్తి, తాసం పుత్తాపి రాజదాసావ హోన్తి, తస్మా తే పబ్బాజేతుం న వట్టతి. తేహి అదిన్నా న పబ్బాజేతబ్బాతి యత్తకా తేసం సామినో, తేసు ఏకేన అదిన్నేపి న పబ్బాజేతబ్బా. భుజిస్సే కత్వా పన పబ్బాజేతుం వట్టతీతి యస్స విహారస్స తే ఆరామికా దిన్నా, తస్మిం విహారే సఙ్ఘం ఞాపేత్వా ఫాతికమ్మేన ధనాదిం కత్వా భుజిస్సే కత్వా పబ్బాజేతుం వట్టతి. వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౯౭) పన ‘‘దేవదాసిపుత్తే వట్టతీతి లిఖితం. ‘ఆరామికఞ్చే పబ్బాజేతుకామో, అఞ్ఞమేకం దత్వా పబ్బాజేతబ్బ’న్తి వుత్తం. మహాపచ్చరివాదస్స అయమిధ అధిప్పాయో, ‘భిక్ఖుసఙ్ఘస్స ఆరామికే దేమా’తి దిన్నత్తా న తే తేసం దాసా, ‘ఆరామికో చ నేవ దాసో న భుజిస్సో’తి వత్తబ్బతో న దాసోతి లిఖితం. తక్కాసిఞ్చనం సీహళదీపే చారిత్తం, తే చ పబ్బాజేతబ్బా సఙ్ఘస్సారామికత్తా. నిస్సామికం దాసం అత్తనాపి భుజిస్సం కాతుం లభతీ’’తి వుత్తం.

    Sace sayameva paṇṇaṃ āropenti, na vaṭṭatīti tā bhujissitthiyo ‘‘mayampi vaṇṇadāsiyo homā’’ti attano rakkhaṇatthāya sayameva rājūnaṃ dāsipaṇṇe attano nāmaṃ likhāpenti, tāsaṃ puttāpi rājadāsāva honti, tasmā te pabbājetuṃ na vaṭṭati. Tehi adinnā na pabbājetabbāti yattakā tesaṃ sāmino, tesu ekena adinnepi na pabbājetabbā. Bhujisse katvā pana pabbājetuṃ vaṭṭatīti yassa vihārassa te ārāmikā dinnā, tasmiṃ vihāre saṅghaṃ ñāpetvā phātikammena dhanādiṃ katvā bhujisse katvā pabbājetuṃ vaṭṭati. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 97) pana ‘‘devadāsiputte vaṭṭatīti likhitaṃ. ‘Ārāmikañce pabbājetukāmo, aññamekaṃ datvā pabbājetabba’nti vuttaṃ. Mahāpaccarivādassa ayamidha adhippāyo, ‘bhikkhusaṅghassa ārāmike demā’ti dinnattā na te tesaṃ dāsā, ‘ārāmiko ca neva dāso na bhujisso’ti vattabbato na dāsoti likhitaṃ. Takkāsiñcanaṃ sīhaḷadīpe cārittaṃ, te ca pabbājetabbā saṅghassārāmikattā. Nissāmikaṃ dāsaṃ attanāpi bhujissaṃ kātuṃ labhatī’’ti vuttaṃ.

    సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౯౭) పన ‘‘తక్కం సీసే ఆసిత్తకసదిసావ హోన్తీతి యథా అదాసే కరోన్తా తక్కేన సీసం ధోవిత్వా అదాసం కరోన్తి, ఏవం ఆరామికవచనేన దిన్నత్తా అదాసావ తేతి అధిప్పాయో. ‘తక్కాసిఞ్చనం పన సీహళదీపే చారిత్త’న్తి వదన్తి. నేవ పబ్బాజేతబ్బోతి వుత్తన్తి కప్పియవచనేన దిన్నేపి సఙ్ఘస్స ఆరామికదాసత్తా ఏవం వుత్త’’న్తి వుత్తం. విమతివినోదనియమ్పి (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౯౭) ‘‘తక్కం సీసే ఆసిత్తకసదిసావ హోన్తీతి కేసుచి జనపదేసు అదాసే కరోన్తా తక్కం సీసే ఆసిఞ్చన్తి, తేన కిర తే అదాసా హోన్తి, ఏవమిదమ్పి ఆరామికవచనేన దిన్నమ్పీతి అధిప్పాయో. తథా దిన్నేపి సఙ్ఘస్స ఆరామికదాసో ఏవాతి ‘నేవ పబ్బాజేతబ్బో’తి వుత్తం. ‘తావకాలికో నామ’తి వుత్తత్తా కాలపరిచ్ఛేదం కత్వా వా పచ్ఛాపి గహేతుకామతాయ వా దిన్నం సబ్బం తావకాలికమేవాతి గహేతబ్బం. నిస్సామికదాసో నామ యస్స సామికులం అఞ్ఞాతికం మరణేన పరిక్ఖీణం, న కోచి తస్స దాయాదో, సో పన సమానజాతికేహి వా నివాసగామవాసీహి వా ఇస్సరేహి వా భుజిస్సో కతోవ పబ్బాజేతబ్బో. దేవదాసాపి దాసా ఏవ. తే హి కత్థచి దేసే రాజదాసా హోన్తి, కత్థచి విహారదాసా వా, తస్మా పబ్బాజేతుం న వట్టతీ’’తి వుత్తం.

    Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.97) pana ‘‘takkaṃ sīse āsittakasadisāva hontīti yathā adāse karontā takkena sīsaṃ dhovitvā adāsaṃ karonti, evaṃ ārāmikavacanena dinnattā adāsāva teti adhippāyo. ‘Takkāsiñcanaṃ pana sīhaḷadīpe cāritta’nti vadanti. Neva pabbājetabboti vuttanti kappiyavacanena dinnepi saṅghassa ārāmikadāsattā evaṃ vutta’’nti vuttaṃ. Vimativinodaniyampi (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.97) ‘‘takkaṃ sīse āsittakasadisāva hontīti kesuci janapadesu adāse karontā takkaṃ sīse āsiñcanti, tena kira te adāsā honti, evamidampi ārāmikavacanena dinnampīti adhippāyo. Tathā dinnepi saṅghassa ārāmikadāso evāti ‘neva pabbājetabbo’ti vuttaṃ. ‘Tāvakāliko nāma’ti vuttattā kālaparicchedaṃ katvā vā pacchāpi gahetukāmatāya vā dinnaṃ sabbaṃ tāvakālikamevāti gahetabbaṃ. Nissāmikadāso nāma yassa sāmikulaṃ aññātikaṃ maraṇena parikkhīṇaṃ, na koci tassa dāyādo, so pana samānajātikehi vā nivāsagāmavāsīhi vā issarehi vā bhujisso katova pabbājetabbo. Devadāsāpi dāsā eva. Te hi katthaci dese rājadāsā honti, katthaci vihāradāsā vā, tasmā pabbājetuṃ na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.

    సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౯౭) పన ‘‘నిస్సామికదాసో నామ యస్స సామికా సపుత్తదారా మతా హోన్తి, న కోచి తస్స పరిగ్గాహకో, సోపి పబ్బాజేతుం న వట్టతి, తం పన అత్తనాపి భుజిస్సం కాతుం వట్టతి. యే వా పన తస్మిం రట్ఠే సామినో, తేహిపి కారాపేతుం వట్టతి, ‘దేవదాసిపుత్తం పబ్బాజేతుం వట్టతీ’తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. ‘దాసస్స పబ్బజిత్వా అత్తనో సామికే దిస్వా పలాయన్తస్స ఆపత్తి నత్థీ’తి వదన్తీ’’తి వుత్తం. విమతివినోదనియం పన ‘‘దాసమ్పి పబ్బాజేత్వా సామికే దిస్వా పటిచ్ఛాదనత్థం అపనేన్తో పదవారేన అదిన్నాదానాపత్తియా కారేతబ్బో, దాసస్స పన పలాయతో అనాపత్తీ’’తి వుత్తం.

    Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.97) pana ‘‘nissāmikadāso nāma yassa sāmikā saputtadārā matā honti, na koci tassa pariggāhako, sopi pabbājetuṃ na vaṭṭati, taṃ pana attanāpi bhujissaṃ kātuṃ vaṭṭati. Ye vā pana tasmiṃ raṭṭhe sāmino, tehipi kārāpetuṃ vaṭṭati, ‘devadāsiputtaṃ pabbājetuṃ vaṭṭatī’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘Dāsassa pabbajitvā attano sāmike disvā palāyantassa āpatti natthī’ti vadantī’’ti vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ pana ‘‘dāsampi pabbājetvā sāmike disvā paṭicchādanatthaṃ apanento padavārena adinnādānāpattiyā kāretabbo, dāsassa pana palāyato anāpattī’’ti vuttaṃ.

    ౧౩౨. హత్థచ్ఛిన్నకాదివత్థూసు కణ్ణమూలేతి సకలస్స కణ్ణస్స ఛేదం సన్ధాయాహ. కణ్ణసక్ఖలికాయాతి కణ్ణచూళికాయ . యస్స పన కణ్ణావట్టేతి హేట్ఠా కుణ్డలాదిఠపనఛిద్దం సన్ధాయ వుత్తం. ‘‘తఞ్హి సఙ్ఘట్టనక్ఖమం. అజపదకేతి అజపదనాసికట్ఠికోటియం. తతో హి ఉద్ధం న విచ్ఛిన్దితుం సక్కా హోతి. సన్ధేతున్తి అవిరూపసణ్ఠానం సన్ధాయ వుత్తం, విరూపం పన పరిసదూసకం ఆపాదేతి.

    132. Hatthacchinnakādivatthūsu kaṇṇamūleti sakalassa kaṇṇassa chedaṃ sandhāyāha. Kaṇṇasakkhalikāyāti kaṇṇacūḷikāya . Yassa pana kaṇṇāvaṭṭeti heṭṭhā kuṇḍalādiṭhapanachiddaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Tañhi saṅghaṭṭanakkhamaṃ. Ajapadaketi ajapadanāsikaṭṭhikoṭiyaṃ. Tato hi uddhaṃ na vicchindituṃ sakkā hoti. Sandhetunti avirūpasaṇṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ, virūpaṃ pana parisadūsakaṃ āpādeti.

    ఖుజ్జసరీరోతి వఙ్కసరీరో. బ్రహ్మునో వియ ఉజుకం గత్తం సరీరం యస్స సో బ్రహ్ముజుగత్తో, భగవా. అవసేసో సత్తోతి ఇమినా లక్ఖణేన రహితసత్తో. ఏతేన ఠపేత్వా మహాపురిసం చక్కవత్తిఞ్చ ఇతరే సత్తా ఖుజ్జపక్ఖికాతి దస్సేతి. యేభుయ్యేన హి సత్తా ఖన్ధే కటియం జాణూసూతి తీసు ఠానేసు నమన్తి, తే కటియం నమన్తా పచ్ఛతో నమన్తి, ద్వీసు ఠానేసు నమన్తా పురతో నమన్తి, దీఘసరీరా పన ఏకేన పస్సేన వఙ్కా హోన్తి, ఏకే ముఖం ఉన్నామేత్వా నక్ఖత్తాని గణయన్తా వియ చరన్తి, ఏకే అప్పమంసలోహితా సూలసదిసా హోన్తి, ఏకే పురతో పబ్భారా హోన్తి, పవేధమానా గచ్ఛన్తి. పరివటుమోతి సమన్తతో వట్టకాయో. ఏతేన ఏవరూపా ఏవ వామనకా న వట్టన్తీతి దస్సేతి.

    Khujjasarīroti vaṅkasarīro. Brahmuno viya ujukaṃ gattaṃ sarīraṃ yassa so brahmujugatto, bhagavā. Avaseso sattoti iminā lakkhaṇena rahitasatto. Etena ṭhapetvā mahāpurisaṃ cakkavattiñca itare sattā khujjapakkhikāti dasseti. Yebhuyyena hi sattā khandhe kaṭiyaṃ jāṇūsūti tīsu ṭhānesu namanti, te kaṭiyaṃ namantā pacchato namanti, dvīsu ṭhānesu namantā purato namanti, dīghasarīrā pana ekena passena vaṅkā honti, eke mukhaṃ unnāmetvā nakkhattāni gaṇayantā viya caranti, eke appamaṃsalohitā sūlasadisā honti, eke purato pabbhārā honti, pavedhamānā gacchanti. Parivaṭumoti samantato vaṭṭakāyo. Etena evarūpā eva vāmanakā na vaṭṭantīti dasseti.

    ౧౩౩. అట్ఠిసిరాచమ్మసరీరోతి అట్ఠిసిరాచమ్మమత్తసరీరో. కూటకూటసీసోతి అనేకేసు ఠానేసు పిణ్డితమంసతం దస్సేతుం ఆమేడితం కతం. తేనాహ ‘‘తాలఫలపిణ్డిసదిసేనా’’తి. తాలఫలానం మఞ్జరీ పిణ్డి నామ. అనుపుబ్బతనుకేన సీసేనాతి చేతియథూపికా వియ కమేన కిసేన సీసేన. మహావేళుపబ్బం వియ ఆదితో పట్ఠాయ యావ పరియోసానా అవిసమథూలేన సీసేన సమన్నాగతో నాళిసీసో నామ. కప్పసీసోతి గజమత్థకం వియ ద్విధా భిన్నసీసో. ‘‘కణ్ణికకేసో వా’’తి ఇమస్స వివరణం ‘‘పాణకేహీ’’తిఆది. మక్కటస్సేవ నలాటేపి కేసానం ఉట్ఠితభావం సన్ధాయాహ ‘‘సీసలోమేహీ’’తిఆది.

    133.Aṭṭhisirācammasarīroti aṭṭhisirācammamattasarīro. Kūṭakūṭasīsoti anekesu ṭhānesu piṇḍitamaṃsataṃ dassetuṃ āmeḍitaṃ kataṃ. Tenāha ‘‘tālaphalapiṇḍisadisenā’’ti. Tālaphalānaṃ mañjarī piṇḍi nāma. Anupubbatanukena sīsenāti cetiyathūpikā viya kamena kisena sīsena. Mahāveḷupabbaṃ viya ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā avisamathūlena sīsena samannāgato nāḷisīso nāma. Kappasīsoti gajamatthakaṃ viya dvidhā bhinnasīso. ‘‘Kaṇṇikakeso vā’’ti imassa vivaraṇaṃ ‘‘pāṇakehī’’tiādi. Makkaṭasseva nalāṭepi kesānaṃ uṭṭhitabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘sīsalomehī’’tiādi.

    మక్కటభముకోతి నలాటలోమేహి అవిభత్తలోమభముకో. అక్ఖిచక్కేహీతి అక్ఖిమణ్డలేహి. కేకరోతి తిరియం పస్సనకో. ఉదకతారకాతి ఓలోకేన్తానం ఉదకే పటిబిమ్బికచ్ఛాయా. ఉదకబుబ్బుళన్తి కేచి. అక్ఖితారకాతి అభిముఖే ఠితానం ఛాయా. అక్ఖిభణ్డకాతిపి వదన్తి. అతిపిఙ్గలక్ఖి మజ్జారక్ఖి. మధుపిఙ్గలన్తి మధువణ్ణపిఙ్గలం. నిప్పఖుమక్ఖీతి ఏత్థ పఖుమ-సద్దో అక్ఖిదలలోమేసు నిరుళ్హో, తదభావా నిప్పఖుమక్ఖి. అక్ఖిపాకేనాతి అక్ఖిదలపరియన్తేసు పూతితాపజ్జనరోగేన.

    Makkaṭabhamukoti nalāṭalomehi avibhattalomabhamuko. Akkhicakkehīti akkhimaṇḍalehi. Kekaroti tiriyaṃ passanako. Udakatārakāti olokentānaṃ udake paṭibimbikacchāyā. Udakabubbuḷanti keci. Akkhitārakāti abhimukhe ṭhitānaṃ chāyā. Akkhibhaṇḍakātipi vadanti. Atipiṅgalakkhi majjārakkhi. Madhupiṅgalanti madhuvaṇṇapiṅgalaṃ. Nippakhumakkhīti ettha pakhuma-saddo akkhidalalomesu niruḷho, tadabhāvā nippakhumakkhi. Akkhipākenāti akkhidalapariyantesu pūtitāpajjanarogena.

    చిపిటనాసికోతి అనున్నతనాసికో. పటఙ్గమణ్డూకో నామ మహాముఖమణ్డూకో. భిన్నముఖోతి ఉపక్కముఖపరియోసానో, సబ్బదా వివటముఖో వా. వఙ్కముఖోతి ఏకపస్సే అపక్కమ్మ ఠితహేట్ఠిమహనుకట్ఠికో. ఓట్ఠచ్ఛిన్నకోతి ఉభోసు ఓట్ఠేసు యత్థ కత్థచి జాతియా వా పచ్ఛా వా సత్థాదినా అపనీతమంసేన ఓట్ఠేన సమన్నాగతో. ఏళముఖోతి నిచ్చపగ్ఘరితలాలాముఖో.

    Cipiṭanāsikoti anunnatanāsiko. Paṭaṅgamaṇḍūko nāma mahāmukhamaṇḍūko. Bhinnamukhoti upakkamukhapariyosāno, sabbadā vivaṭamukho vā. Vaṅkamukhoti ekapasse apakkamma ṭhitaheṭṭhimahanukaṭṭhiko. Oṭṭhacchinnakoti ubhosu oṭṭhesu yattha katthaci jātiyā vā pacchā vā satthādinā apanītamaṃsena oṭṭhena samannāgato. Eḷamukhoti niccapaggharitalālāmukho.

    భిన్నగలోతి అవనతగలో. భిన్నఉరోతి అతినిన్నఉరమజ్ఝో. ఏవం భిన్నపిట్ఠీతి. సబ్బఞ్చేతన్తి ‘‘కచ్ఛుగత్తో’’తిఆదిం సన్ధాయ వుత్తం. ఏత్థ చ వినిచ్ఛయో కుట్ఠాదీసు వుత్తో ఏవాతి ఆహ ‘‘వినిచ్ఛయో’’తిఆది.

    Bhinnagaloti avanatagalo. Bhinnauroti atininnauramajjho. Evaṃ bhinnapiṭṭhīti. Sabbañcetanti ‘‘kacchugatto’’tiādiṃ sandhāya vuttaṃ. Ettha ca vinicchayo kuṭṭhādīsu vutto evāti āha ‘‘vinicchayo’’tiādi.

    వాతణ్డికోతి అణ్డకేసు వుద్ధిరోగేన సమన్నాగతో, అణ్డవాతరోగేన ఉద్ధుతబీజణ్డకోసేన సమన్నాగతో వా. యస్స నివాసనేన పటిచ్ఛన్నమ్పి ఉణ్ణతం పకాసతి, సోవ న పబ్బాజేతబ్బో. వికటోతి తిరియం గమనపాదేహి సమన్నాగతో, యస్స చఙ్కమతో జాణుకా బహి నిగచ్ఛన్తి. సఙ్ఘట్టోతి గచ్ఛతో పరివత్తనపాదేహి సమన్నాగతో, యస్స చఙ్కమతో జాణుకా అన్తో పవిసన్తి. మహాజఙ్ఘోతి థూలజఙ్ఘో. మహాపాదోతి మహన్తేన పాదతలేన యుత్తో. పాదవేమజ్ఝేతి పిట్ఠిపాదవేమజ్ఝే. ఏతేన అగ్గపాదో చ పణ్హి చ సదిసావాతి దస్సేతి.

    Vātaṇḍikoti aṇḍakesu vuddhirogena samannāgato, aṇḍavātarogena uddhutabījaṇḍakosena samannāgato vā. Yassa nivāsanena paṭicchannampi uṇṇataṃ pakāsati, sova na pabbājetabbo. Vikaṭoti tiriyaṃ gamanapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā bahi nigacchanti. Saṅghaṭṭoti gacchato parivattanapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā anto pavisanti. Mahājaṅghoti thūlajaṅgho. Mahāpādoti mahantena pādatalena yutto. Pādavemajjheti piṭṭhipādavemajjhe. Etena aggapādo ca paṇhi ca sadisāvāti dasseti.

    ౧౩౪. మజ్ఝే సంకుటితపాదత్తాతి కుణ్ఠపాదతాయ కారణం దస్సేతి, అగ్గే సంకుటితపాదత్తాతి కుణ్ఠపాదతాయ. కుణ్ఠపాదస్సేవ చఙ్కమనవిభావనం ‘‘పిట్ఠిపాదగ్గేన చఙ్కమన్తో’’తి. ‘‘పాదస్స బాహిరన్తేనా’’తి చ ‘‘అబ్భన్తరన్తేనా’’తి చ ఇదం పాదతలస్స ఉభోహి పరియన్తేహి చఙ్కమనం సన్ధాయ వుత్తం.

    134.Majjhe saṃkuṭitapādattāti kuṇṭhapādatāya kāraṇaṃ dasseti, agge saṃkuṭitapādattāti kuṇṭhapādatāya. Kuṇṭhapādasseva caṅkamanavibhāvanaṃ ‘‘piṭṭhipādaggena caṅkamanto’’ti. ‘‘Pādassa bāhirantenā’’ti ca ‘‘abbhantarantenā’’ti ca idaṃ pādatalassa ubhohi pariyantehi caṅkamanaṃ sandhāya vuttaṃ.

    మమ్మనన్తి ఖలితవచనం, యో ఏకమేవక్ఖరం చతుపఞ్చక్ఖత్తుం వదతి, తస్సేతం అధివచనం, ఠానకరణవిసుద్ధియా అభావేన అఫుట్ఠక్ఖరవచనం. వచనానుకరణేన హి సో ‘‘మమ్మనో’’తి వుత్తో. యో చ కరణసమ్పన్నోపి ఏకమేవక్ఖరం హిక్కారబహుసో వదతి, సోపి ఇధేవ సఙ్గయ్హతి. యో వా పన తం నిగ్గహేత్వాపి అనామేడితక్ఖరమేవ సిథిలం సిలిట్ఠవచనం వత్తుం సమత్థో, సో పబ్బాజేతబ్బో. ఆపత్తితో న ముచ్చన్తీతి ఞత్వా కరోన్తావ న ముచ్చన్తి. జీవితన్తరాయాదిఆపదాసు అరుచియా కాయసామగ్గిం దేన్తస్స అనాపత్తి.

    Mammananti khalitavacanaṃ, yo ekamevakkharaṃ catupañcakkhattuṃ vadati, tassetaṃ adhivacanaṃ, ṭhānakaraṇavisuddhiyā abhāvena aphuṭṭhakkharavacanaṃ. Vacanānukaraṇena hi so ‘‘mammano’’ti vutto. Yo ca karaṇasampannopi ekamevakkharaṃ hikkārabahuso vadati, sopi idheva saṅgayhati. Yo vā pana taṃ niggahetvāpi anāmeḍitakkharameva sithilaṃ siliṭṭhavacanaṃ vattuṃ samattho, so pabbājetabbo. Āpattito na muccantīti ñatvā karontāva na muccanti. Jīvitantarāyādiāpadāsu aruciyā kāyasāmaggiṃ dentassa anāpatti.

    ౧౩౫. అభబ్బపుగ్గలకథాసు ‘‘యో కాళపక్ఖే ఇత్థీ హోతి, జుణ్హపక్ఖే పురిసో, అయం పక్ఖపణ్డకో’’తి కేచి వదన్తి. అట్ఠకథాయం పన ‘‘కాళపక్ఖే పణ్డకో హోతి, జుణ్హపక్ఖే పనస్స పరిళాహో వూపసమ్మతీ’’తి అపణ్డకపక్ఖే పరిళాహవూపసమస్సేవ వుత్తత్తా పణ్డకపక్ఖే ఉస్సన్నపరిళాహతా పణ్డకభావాపత్తీతి విఞ్ఞాయతీతి వీమంసిత్వా యుత్తతరం గహేతబ్బం. ఇత్థిభావో పుమ్భావో వా నత్థి ఏతస్సాతి అభావకో. ‘‘తస్మింయేవస్స పక్ఖే పబ్బజ్జా వారితాతి ఏత్థ అపణ్డకపక్ఖే పబ్బాజేత్వా పణ్డకపక్ఖే నాసేతబ్బో’’తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. కేచి పన ‘‘అపణ్డకపక్ఖే పబ్బజితో సచే కిలేసక్ఖయం పాపుణాతి, న నాసేతబ్బో’’తి వదన్తి, తం తేసం మతిమత్తం. పణ్డకస్స హి కిలేసక్ఖయాసమ్భవతో, ఖీణకిలేసస్స చ పణ్డకభావానాపఅఆతో. అహేతుకపటిసన్ధికథాయఞ్హి అవిసేసేన పణ్డకస్స అహేతుకపటిసన్ధితా వుత్తా, ఆసిత్తఉసూయపక్ఖపణ్డకానఞ్చ పటిసన్ధితో పట్ఠాయేవ పణ్డకభావో, న పవత్తియంయేవాతి వదన్తి. తేనేవ అహేతుకపటిసన్ధినిద్దేసే జచ్చన్ధబధిరాదయో వియ పణ్డకో జాతిసద్దేన విసేసేత్వా న నిద్దిట్ఠో. చతుత్థపారాజికసంవణ్ణనాయఞ్చ (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౨౩౩) అభబ్బపుగ్గలే దస్సేన్తేన పణ్డకతిరచ్ఛానగతఉభతోబ్యఞ్జనకా తయో వత్థువిపన్నా అహేతుకపటిసన్ధికా, తేసం సగ్గో అవారితో, మగ్గో పన వారితోతి అవిసేసతో వుత్తన్తి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౦౯) ఆగతం.

    135. Abhabbapuggalakathāsu ‘‘yo kāḷapakkhe itthī hoti, juṇhapakkhe puriso, ayaṃ pakkhapaṇḍako’’ti keci vadanti. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kāḷapakkhe paṇḍako hoti, juṇhapakkhe panassa pariḷāho vūpasammatī’’ti apaṇḍakapakkhe pariḷāhavūpasamasseva vuttattā paṇḍakapakkhe ussannapariḷāhatā paṇḍakabhāvāpattīti viññāyatīti vīmaṃsitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ. Itthibhāvo pumbhāvo vā natthi etassāti abhāvako. ‘‘Tasmiṃyevassa pakkhe pabbajjā vāritāti ettha apaṇḍakapakkhe pabbājetvā paṇḍakapakkhe nāsetabbo’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘apaṇḍakapakkhe pabbajito sace kilesakkhayaṃ pāpuṇāti, na nāsetabbo’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ. Paṇḍakassa hi kilesakkhayāsambhavato, khīṇakilesassa ca paṇḍakabhāvānāpaaāto. Ahetukapaṭisandhikathāyañhi avisesena paṇḍakassa ahetukapaṭisandhitā vuttā, āsittausūyapakkhapaṇḍakānañca paṭisandhito paṭṭhāyeva paṇḍakabhāvo, na pavattiyaṃyevāti vadanti. Teneva ahetukapaṭisandhiniddese jaccandhabadhirādayo viya paṇḍako jātisaddena visesetvā na niddiṭṭho. Catutthapārājikasaṃvaṇṇanāyañca (pārā. aṭṭha. 2.233) abhabbapuggale dassentena paṇḍakatiracchānagataubhatobyañjanakā tayo vatthuvipannā ahetukapaṭisandhikā, tesaṃ saggo avārito, maggo pana vāritoti avisesato vuttanti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.109) āgataṃ.

    విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౦౯) పన పణ్డకవత్థుస్మిం ఆసిత్తఉసూయపక్ఖపణ్డకా తయోపి పురిసభావలిఙ్గాదియుత్తా అహేతుకపటిసన్ధికా, తే చ కిలేసపరియుట్ఠానస్స బలవతాయ నపుంసకపణ్డకసదిసత్తా ‘‘పణ్డకా’’తి వుత్తా, తేసు ఆసిత్తఉసూయపణ్డకానం ద్విన్నం కిలేసపరియుట్ఠానం యోనిసోమనసికారాదీహి వీతిక్కమతో నివారేతుమ్పి సక్కా, తేన తే పబ్బాజేతబ్బాతి వుత్తా. పక్ఖపణ్డకస్స పన కాళపక్ఖే ఉమ్మాదో వియ కిలేసపరిళాహో అవత్థరన్తో ఆగచ్ఛతి, వీతిక్కమం పత్వా ఏవ చ నివత్తతి, తస్మా తస్మిం పక్ఖే సో న పబ్బాజేతబ్బోతి వుత్తో, తదేతం విభాగం దస్సేతుం ‘‘యస్స పరేస’’న్తి వుత్తం. తత్థ ఆసిత్తస్సాతి ముఖే ఆసిత్తస్స అత్తనోపి అసుచిముచ్చనేన పరిళాహో వూపసమ్మతి. ఉసూయాయ ఉప్పన్నాయాతి ఉసూయాయ వసేన అత్తనో సేవేతుకామతారాగే ఉప్పన్నే అసుచిముత్తియా పరిళాహో వూపసమ్మతి.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.109) pana paṇḍakavatthusmiṃ āsittausūyapakkhapaṇḍakā tayopi purisabhāvaliṅgādiyuttā ahetukapaṭisandhikā, te ca kilesapariyuṭṭhānassa balavatāya napuṃsakapaṇḍakasadisattā ‘‘paṇḍakā’’ti vuttā, tesu āsittausūyapaṇḍakānaṃ dvinnaṃ kilesapariyuṭṭhānaṃ yonisomanasikārādīhi vītikkamato nivāretumpi sakkā, tena te pabbājetabbāti vuttā. Pakkhapaṇḍakassa pana kāḷapakkhe ummādo viya kilesapariḷāho avattharanto āgacchati, vītikkamaṃ patvā eva ca nivattati, tasmā tasmiṃ pakkhe so na pabbājetabboti vutto, tadetaṃ vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘yassa paresa’’nti vuttaṃ. Tattha āsittassāti mukhe āsittassa attanopi asucimuccanena pariḷāho vūpasammati. Usūyāya uppannāyāti usūyāya vasena attano sevetukāmatārāge uppanne asucimuttiyā pariḷāho vūpasammati.

    ‘‘బీజాని అపనీతానీ’’తి వుత్తత్తా బీజేసు ఠితేసు నిమిత్తమత్తే అపనీతే పణ్డకో న హోతి. భిక్ఖునోపి అనాబాధపచ్చయా తదపనయనే థుల్లచ్చయమేవ, న పణ్డకత్తం. బీజేసు పన అపనీతేసు అఙ్గజాతమ్పి రాగేన కమ్మనియం న హోతి, పుమభావో విగచ్ఛతి, మస్సుఆదిపురిసలిఙ్గమ్పి ఉపసమ్పదాపి విగచ్ఛతి, కిలేసపరిళాహోపి దున్నివారవీతిక్కమో హోతి నపుంసకపణ్డకస్స వియ, తస్మా ఈదిసో ఉపసమ్పన్నోపి నాసేతబ్బోతి వదన్తి. యది ఏవం కస్మా బీజుద్ధరణే పారాజికం న పఞ్ఞత్తన్తి? ఏత్థ తావ కేచి వదన్తి ‘‘పఞ్ఞత్తమేవేతం భగవతా ‘పణ్డకో భిక్ఖవే అనుపసమ్పన్నో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో, ఉపసమ్పన్నో నాసేతబ్బో’తి వుత్తత్తా’’తి. కేచి పన ‘‘యస్మా బీజుద్ధరణక్ఖణే పణ్డకో న హోతి, తస్మా తస్మిం ఖణే పారాజికం న పఞ్ఞత్తం. యస్మా పన సో ఉద్ధటబీజో భిక్ఖు అపరేన సమయేన వుత్తనయేన పణ్డకత్తం ఆపజ్జతి, అభావకో హోతి, ఉపసమ్పదాయ అవత్థు, తతో ఏవ చస్స ఉపసమ్పదా విగచ్ఛతి, తస్మా ఏస పణ్డకత్తుపగమనకాలతో పట్ఠాయ జాతియా నపుంసకపణ్డకేన సద్ధిం యోజేత్వా ‘ఉపసమ్పన్నో నాసేతబ్బో’తి అభబ్బోతి వుత్తో, న తతో పుబ్బే. అయఞ్చ కిఞ్చాపి సహేతుకో, భావక్ఖయేన పనస్స అహేతుకసదిసతాయ మగ్గోపి న ఉప్పజ్జతీ’’తి వదన్తి. అపరే పన ‘‘పబ్బజ్జతో పుబ్బే ఉపక్కమేన పణ్డకభావమాపన్నం సన్ధాయ ‘ఉపసమ్పన్నో నాసేతబ్బో’తి వుత్తం, ఉపసమ్పన్నస్స పన పచ్ఛా ఉపక్కమేన ఉపసమ్పదాపి న విగచ్ఛతీ’’తి, తం న యుత్తం. యదగ్గేన హి పబ్బజ్జతో పుబ్బే ఉపక్కమేన అభబ్బో హోతి, తదగ్గేన పచ్ఛాపి హోతీతి వీమంసిత్వా గహేతబ్బం.

    ‘‘Bījāniapanītānī’’ti vuttattā bījesu ṭhitesu nimittamatte apanīte paṇḍako na hoti. Bhikkhunopi anābādhapaccayā tadapanayane thullaccayameva, na paṇḍakattaṃ. Bījesu pana apanītesu aṅgajātampi rāgena kammaniyaṃ na hoti, pumabhāvo vigacchati, massuādipurisaliṅgampi upasampadāpi vigacchati, kilesapariḷāhopi dunnivāravītikkamo hoti napuṃsakapaṇḍakassa viya, tasmā īdiso upasampannopi nāsetabboti vadanti. Yadi evaṃ kasmā bījuddharaṇe pārājikaṃ na paññattanti? Ettha tāva keci vadanti ‘‘paññattamevetaṃ bhagavatā ‘paṇḍako bhikkhave anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’ti vuttattā’’ti. Keci pana ‘‘yasmā bījuddharaṇakkhaṇe paṇḍako na hoti, tasmā tasmiṃ khaṇe pārājikaṃ na paññattaṃ. Yasmā pana so uddhaṭabījo bhikkhu aparena samayena vuttanayena paṇḍakattaṃ āpajjati, abhāvako hoti, upasampadāya avatthu, tato eva cassa upasampadā vigacchati, tasmā esa paṇḍakattupagamanakālato paṭṭhāya jātiyā napuṃsakapaṇḍakena saddhiṃ yojetvā ‘upasampanno nāsetabbo’ti abhabboti vutto, na tato pubbe. Ayañca kiñcāpi sahetuko, bhāvakkhayena panassa ahetukasadisatāya maggopi na uppajjatī’’ti vadanti. Apare pana ‘‘pabbajjato pubbe upakkamena paṇḍakabhāvamāpannaṃ sandhāya ‘upasampanno nāsetabbo’ti vuttaṃ, upasampannassa pana pacchā upakkamena upasampadāpi na vigacchatī’’ti, taṃ na yuttaṃ. Yadaggena hi pabbajjato pubbe upakkamena abhabbo hoti, tadaggena pacchāpi hotīti vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.

    ఇత్థత్తాది భావో నత్థి ఏతస్సాతి అభావకో. పబ్బజ్జా న వారితాతి ఏత్థ పబ్బజ్జాగ్గహణేనేవ ఉపసమ్పదాపి గహితా. తేనాహ ‘‘యస్స చేత్థ పబ్బజ్జా వారితా’’తిఆది. తస్మిం యేవస్స పక్ఖే పబ్బజ్జా వారితాతి ఏత్థ పన అపణ్డకపక్ఖేపి పబ్బజ్జామత్తమేవ లభతి, ఉపసమ్పదా పన తదాపి న వట్టతి, పణ్డకపక్ఖే పన ఆగతో లిఙ్గనాసనాయ నాసేతబ్బోతి వేదితబ్బన్తి వుత్తం.

    Itthattādi bhāvo natthi etassāti abhāvako. Pabbajjā na vāritāti ettha pabbajjāggahaṇeneva upasampadāpi gahitā. Tenāha ‘‘yassa cettha pabbajjā vāritā’’tiādi. Tasmiṃ yevassa pakkhe pabbajjā vāritāti ettha pana apaṇḍakapakkhepi pabbajjāmattameva labhati, upasampadā pana tadāpi na vaṭṭati, paṇḍakapakkhe pana āgato liṅganāsanāya nāsetabboti veditabbanti vuttaṃ.

    ౧౩౬. ఉభతోబ్యఞ్జనమస్స అత్థీతి ఉభతోబ్యఞ్జనకోతి ఇమినా అసమానాధికరణవిసయో బాహిరత్థసమాసోయం, పురిమపదే చ విభత్తిఅలోపోతి దస్సేతి. బ్యఞ్జనన్తి చేత్థ పురిసనిమిత్తం ఇత్థినిమిత్తఞ్చ అధిప్పేతం. అథ ఉభతోబ్యఞ్జనకస్స ఏకమేవ ఇన్ద్రియం హోతి, ఉదాహు ద్వేతి? ఏకమేవ హోతి, న ద్వే. కథం విఞ్ఞాయతీతి చే? ‘‘యస్స ఇత్థిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతి, తస్స పురిసిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతీతి, నో. యస్స వా పన పురిసిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతి, తస్స ఇత్థిన్ద్రియం ఉప్పజ్జతీతి, నో’’తి (యమ॰ ౩.ఇన్ద్రియయమక.౧౮౮) ఏకస్మిం సన్తానే ఇన్ద్రియభూతభావద్వయస్స ఉప్పత్తియా అభిధమ్మే పటిసేధితత్తా, తఞ్చ ఖో ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకస్స ఇత్థిన్ద్రియం, పురిసఉభతోబ్యఞ్జనకస్స పురిసిన్ద్రియన్తి. యది ఏవం దుతియబ్యఞ్జనస్స అభావో ఆపజ్జతి ఇన్ద్రియఞ్హి బ్యఞ్జనస్స కారణం వుత్తం, తఞ్చ తస్స నత్థీతి? వుచ్చతే – న తస్స ఇన్ద్రియం దుతియబ్యఞ్జనకారణం. కస్మా? సదా అభావతో. ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకస్స హి యదా ఇత్థియా రాగచిత్తం ఉప్పజ్జతి, తదా పురిసబ్యఞ్జనం పాకటం హోతి, ఇత్థిబ్యఞ్జనం పటిచ్ఛన్నం గుళ్హం హోతి, తథా ఇతరస్స ఇతరం. యది చ తేసం ఇన్ద్రియం దుతియబ్యఞ్జనకారణం భవేయ్య, సదాపి బ్యఞ్జనద్వయం తిట్ఠేయ్య, న పన తిట్ఠతి, తస్మా వేదితబ్బమేతం ‘‘న తస్స తం బ్యఞ్జనకారణం, కమ్మసహాయం పన రాగచిత్తమేవేత్థ కారణ’’న్తి. యస్మా చస్స ఏకమేవ ఇన్ద్రియం హోతి, తస్మా ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకో సయమ్పి గబ్భం గణ్హాతి, పరమ్పి గణ్హాపేతి. పురిసఉభతోబ్యఞ్జనకో పరం గణ్హాపేతి, సయం పన న గణ్హాతీతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౧౬) ఆగతం.

    136.Ubhatobyañjanamassa atthīti ubhatobyañjanakoti iminā asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoyaṃ, purimapade ca vibhattialopoti dasseti. Byañjananti cettha purisanimittaṃ itthinimittañca adhippetaṃ. Atha ubhatobyañjanakassa ekameva indriyaṃ hoti, udāhu dveti? Ekameva hoti, na dve. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Yassa itthindriyaṃ uppajjati, tassa purisindriyaṃ uppajjatīti, no. Yassa vā pana purisindriyaṃ uppajjati, tassa itthindriyaṃ uppajjatīti, no’’ti (yama. 3.indriyayamaka.188) ekasmiṃ santāne indriyabhūtabhāvadvayassa uppattiyā abhidhamme paṭisedhitattā, tañca kho itthiubhatobyañjanakassa itthindriyaṃ, purisaubhatobyañjanakassa purisindriyanti. Yadi evaṃ dutiyabyañjanassa abhāvo āpajjati indriyañhi byañjanassa kāraṇaṃ vuttaṃ, tañca tassa natthīti? Vuccate – na tassa indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ. Kasmā? Sadā abhāvato. Itthiubhatobyañjanakassa hi yadā itthiyā rāgacittaṃ uppajjati, tadā purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itthibyañjanaṃ paṭicchannaṃ guḷhaṃ hoti, tathā itarassa itaraṃ. Yadi ca tesaṃ indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ bhaveyya, sadāpi byañjanadvayaṃ tiṭṭheyya, na pana tiṭṭhati, tasmā veditabbametaṃ ‘‘na tassa taṃ byañjanakāraṇaṃ, kammasahāyaṃ pana rāgacittamevettha kāraṇa’’nti. Yasmā cassa ekameva indriyaṃ hoti, tasmā itthiubhatobyañjanako sayampi gabbhaṃ gaṇhāti, parampi gaṇhāpeti. Purisaubhatobyañjanako paraṃ gaṇhāpeti, sayaṃ pana na gaṇhātīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.116) āgataṃ.

    విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౧౬) పన – ఇత్థిఉభతోబ్యఞ్జనకోతి ఇత్థిన్ద్రియయుత్తో, ఇతరో పన పురిసిన్ద్రియయుత్తో. ఏకస్స హి భావద్వయం సహ న ఉప్పజ్జతి యమకే (యమ॰ ౩.ఇన్ద్రియయమక.౧౮౮) పటిక్ఖిత్తత్తా. దుతియబ్యఞ్జనం పన కమ్మసహాయేన అకుసలచిత్తేనేవ భావరహితం ఉప్పజ్జతి. పకతిత్థిపురిసానమ్పి కమ్మమేవ బ్యఞ్జనలిఙ్గానం కారణం, న భావో తస్స కేనచి పచ్చయేన పచ్చయత్తస్స పట్ఠానే అవుత్తత్తా. కేవలం భావసహితానంయేవ బ్యఞ్జనలిఙ్గానం పవత్తదస్సనత్థం అట్ఠకథాసు (ధ॰ స॰ అట్ఠ॰ ౬౩౨-౬౩౩) ‘‘ఇత్థిన్ద్రియం పటిచ్చ ఇత్థిలిఙ్గాదీనీ’’తిఆదినా ఇన్ద్రియస్స బ్యఞ్జనకారణత్తేన వుత్తం. ఇధ పన అకుసలబలేన ఇన్ద్రియం వినాపి బ్యఞ్జనం ఉప్పజ్జతీతి వేదితబ్బం. ఉభిన్నమ్పి చే తేసం ఉభతోబ్యఞ్జనకానం. యదా ఇత్థియా రాగో ఉప్పజ్జతి, తదా పురిసబ్యఞ్జనం పాకటం హోతి, ఇతరం పటిచ్ఛన్నం. యదా పురిసే రాగో ఉప్పజ్జతి, తదా ఇత్థిబ్యఞ్జనం పాకటం హోతి, ఇతరం పటిచ్ఛన్నన్తి ఆగతం.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.116) pana – itthiubhatobyañjanakoti itthindriyayutto, itaro pana purisindriyayutto. Ekassa hi bhāvadvayaṃ saha na uppajjati yamake (yama. 3.indriyayamaka.188) paṭikkhittattā. Dutiyabyañjanaṃ pana kammasahāyena akusalacitteneva bhāvarahitaṃ uppajjati. Pakatitthipurisānampi kammameva byañjanaliṅgānaṃ kāraṇaṃ, na bhāvo tassa kenaci paccayena paccayattassa paṭṭhāne avuttattā. Kevalaṃ bhāvasahitānaṃyeva byañjanaliṅgānaṃ pavattadassanatthaṃ aṭṭhakathāsu (dha. sa. aṭṭha. 632-633) ‘‘itthindriyaṃ paṭicca itthiliṅgādīnī’’tiādinā indriyassa byañjanakāraṇattena vuttaṃ. Idha pana akusalabalena indriyaṃ vināpi byañjanaṃ uppajjatīti veditabbaṃ. Ubhinnampi ce tesaṃ ubhatobyañjanakānaṃ. Yadā itthiyā rāgo uppajjati, tadā purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itaraṃ paṭicchannaṃ. Yadā purise rāgo uppajjati, tadā itthibyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itaraṃ paṭicchannanti āgataṃ.

    ౧౩౭. థేయ్యాయ సంవాసో ఏతస్సాతి థేయ్యసంవాసకో. సో చ న సంవాసమత్తస్సేవ థేనకో ఇధాధిప్పేతో, అథ ఖో లిఙ్గస్స తదుభయస్స చ థేనకోపీతి ఆహ ‘‘తయో థేయ్యసంవాసకా’’తిఆది. న యథావుడ్ఢం వన్దనం సాదియతీతి యథావుడ్ఢం భిక్ఖూనం వా సామణేరానం వా వన్దనం న సాదియతి. యథావుడ్ఢం వన్దనం సాదియతీతి అత్తనా ముసావాదం కత్వా దస్సితవస్సానురూపం యథావుడ్ఢం వన్దనం సాదియతి. భిక్ఖువస్సగణనాదికోతి ఇమినా న ఏకకమ్మాదికోవ ఇధ సంవాసో నామాతి దస్సేతి.

    137. Theyyāya saṃvāso etassāti theyyasaṃvāsako. So ca na saṃvāsamattasseva thenako idhādhippeto, atha kho liṅgassa tadubhayassa ca thenakopīti āha ‘‘tayo theyyasaṃvāsakā’’tiādi. Na yathāvuḍḍhaṃ vandanaṃ sādiyatīti yathāvuḍḍhaṃ bhikkhūnaṃ vā sāmaṇerānaṃ vā vandanaṃ na sādiyati. Yathāvuḍḍhaṃ vandanaṃ sādiyatīti attanā musāvādaṃ katvā dassitavassānurūpaṃ yathāvuḍḍhaṃ vandanaṃ sādiyati. Bhikkhuvassagaṇanādikoti iminā na ekakammādikova idha saṃvāso nāmāti dasseti.

    ౧౩౮. రాజ…పే॰… భయేనాతి ఏత్థ భయ-సద్దో పచ్చేకం యోజేతబ్బో ‘‘రాజభయేన దుబ్భిక్ఖభయేనా’’తిఆదినా. సంవాసం నాధివాసేతి, యావ సో సుద్ధమానసోతి రాజభయాదీహి గహితలిఙ్గతాయ సో సుద్ధమానసో యావ సంవాసం నాధివాసేతీతి అత్థో. యో హి రాజభయాదిం వినా కేవలం భిక్ఖూ వఞ్చేత్వా తేహి సద్ధిం సంవసితుకామతాయ లిఙ్గం గణ్హాతి, సో అసుద్ధచిత్తతాయ లిఙ్గగ్గహణేనేవ థేయ్యసంవాసకో నామ హోతి. అయం పన తాదిసేన అసుద్ధచిత్తేన భిక్ఖూ వఞ్చేతుకామతాయ అభావతో యావ సంవాసం నాధివాసేతి, తావ థేయ్యసంవాసకో నామ న హోతి. తేనేవ ‘‘రాజభయాదీహి గహితలిఙ్గానం ‘గిహీ మం సమణోతి జానన్తూ’తి వఞ్చనచిత్తే సతిపి భిక్ఖూనం వఞ్చేతుకామతాయ అభావా దోసో న జాతో’’తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. కేచి పన ‘‘వూపసన్తభయతా ఇధ సుద్ధచిత్తతా’’తి వదన్తి, ఏవఞ్చ సతి సో వూపసన్తభయో యావ సంవాసం నాధివాసేతి, తావ థేయ్యసంవాసకో న హోతీతి అయమత్థో విఞ్ఞాయతి. ఇమస్మిఞ్చ అత్థే విఞ్ఞాయమానే అవూపసన్తభయస్స సంవాససాదియనేపి థేయ్యసంవాసకో న హోతీతి ఆపజ్జేయ్య, న చ అట్ఠకథాయం అవూపసన్తభయస్స సంవాససాదియనేపి అథేయ్యసంవాసకతా దస్సితా. సబ్బపాసణ్డియభత్తాని భుఞ్జన్తోతి చ ఇమినా అవూపసన్తభయేనపి సంవాసం అసాదియన్తేనేవ భవితబ్బన్తి దీపేతి. తేనేవ తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం ‘‘యస్మా విహారం ఆగన్త్వా సఙ్ఘికం గణ్హన్తస్స సంవాసం పరిహరితుం దుక్కరం, తస్మా ‘సబ్బపాసణ్డియభత్తాని భుఞ్జన్తో’తి ఇదం వుత్త’’న్తి. తస్మా రాజభయాదీహి గహితలిఙ్గతాయేవేత్థ సుద్ధచిత్తతాతి గహేతబ్బం.

    138.Rāja…pe… bhayenāti ettha bhaya-saddo paccekaṃ yojetabbo ‘‘rājabhayena dubbhikkhabhayenā’’tiādinā. Saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāva so suddhamānasoti rājabhayādīhi gahitaliṅgatāya so suddhamānaso yāva saṃvāsaṃ nādhivāsetīti attho. Yo hi rājabhayādiṃ vinā kevalaṃ bhikkhū vañcetvā tehi saddhiṃ saṃvasitukāmatāya liṅgaṃ gaṇhāti, so asuddhacittatāya liṅgaggahaṇeneva theyyasaṃvāsako nāma hoti. Ayaṃ pana tādisena asuddhacittena bhikkhū vañcetukāmatāya abhāvato yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako nāma na hoti. Teneva ‘‘rājabhayādīhi gahitaliṅgānaṃ ‘gihī maṃ samaṇoti jānantū’ti vañcanacitte satipi bhikkhūnaṃ vañcetukāmatāya abhāvā doso na jāto’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘vūpasantabhayatā idha suddhacittatā’’ti vadanti, evañca sati so vūpasantabhayo yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako na hotīti ayamattho viññāyati. Imasmiñca atthe viññāyamāne avūpasantabhayassa saṃvāsasādiyanepi theyyasaṃvāsako na hotīti āpajjeyya, na ca aṭṭhakathāyaṃ avūpasantabhayassa saṃvāsasādiyanepi atheyyasaṃvāsakatā dassitā. Sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjantoti ca iminā avūpasantabhayenapi saṃvāsaṃ asādiyanteneva bhavitabbanti dīpeti. Teneva tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ ‘‘yasmā vihāraṃ āgantvā saṅghikaṃ gaṇhantassa saṃvāsaṃ pariharituṃ dukkaraṃ, tasmā ‘sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjanto’ti idaṃ vutta’’nti. Tasmā rājabhayādīhi gahitaliṅgatāyevettha suddhacittatāti gahetabbaṃ.

    సబ్బపాసణ్డియభత్తానీతి సబ్బసామయికానం సాధారణం కత్వా వీథిచతుక్కాదీసు ఠపేత్వా దాతబ్బభత్తాని. కాయపరిహారియానీతి కాయేన పరిహరితబ్బాని. అబ్భుగ్గచ్ఛన్తీతి అభిముఖం గచ్ఛన్తి. కమ్మన్తానుట్ఠానేనాతి కసిగోరక్ఖాదికమ్మాకరణేన. తదేవ పత్తచీవరం ఆదాయ విహారం గచ్ఛతీతి చీవరాని నివాసనపారుపనవసేన ఆదాయ, పత్తఞ్చ అంసకూటే లగ్గేత్వా విహారం గచ్ఛతి.

    Sabbapāsaṇḍiyabhattānīti sabbasāmayikānaṃ sādhāraṇaṃ katvā vīthicatukkādīsu ṭhapetvā dātabbabhattāni. Kāyaparihāriyānīti kāyena pariharitabbāni. Abbhuggacchantīti abhimukhaṃ gacchanti. Kammantānuṭṭhānenāti kasigorakkhādikammākaraṇena. Tadeva pattacīvaraṃ ādāya vihāraṃ gacchatīti cīvarāni nivāsanapārupanavasena ādāya, pattañca aṃsakūṭe laggetvā vihāraṃ gacchati.

    నాపి సయం జానాతీతి ‘‘యో ఏవం పబ్బజతి, సో థేయ్యసంవాసకో నామ హోతీ’’తి వా ‘‘ఏవం కాతుం న లభతీ’’తి వా ‘‘ఏవం పబ్బజితో సమణో నామ న హోతీ’’తి వా న జానాతి. యో ఏవం పబ్బజతి, సో థేయ్యసంవాసకో నామ హోతీతి ఇదం పన నిదస్సనమత్తం. అనుపసమ్పన్నకాలేయేవాతి ఇమినా ఉపసమ్పన్నకాలే సుత్వా సచేపి నారోచేతి, థేయ్యసంవాసకో న హోతీతి దీపేతి.

    Nāpi sayaṃ jānātīti ‘‘yo evaṃ pabbajati, so theyyasaṃvāsako nāma hotī’’ti vā ‘‘evaṃ kātuṃ na labhatī’’ti vā ‘‘evaṃ pabbajito samaṇo nāma na hotī’’ti vā na jānāti. Yo evaṃ pabbajati, so theyyasaṃvāsako nāma hotīti idaṃ pana nidassanamattaṃ. Anupasampannakāleyevāti iminā upasampannakāle sutvā sacepi nāroceti, theyyasaṃvāsako na hotīti dīpeti.

    సిక్ఖం అప్పచ్చక్ఖాయ…పే॰… థేయ్యసంవాసకో న హోతీతి ఇదం భిక్ఖూహి దిన్నలిఙ్గస్స అపరిచ్చత్తత్తా న లిఙ్గత్థేనకో హోతి, లిఙ్గానురూపస్స సంవాసస్స సాదితత్తా నాపి సంవాసత్థేనకో హోతీతి వుత్తం. ఏకో భిక్ఖు కాసాయే సఉస్సాహోవ ఓదాతం నివాసేత్వాతి ఏత్థాపి ఇదమేవ కారణం దట్ఠబ్బం. పరతో ‘‘సామణేరో సలిఙ్గే ఠితో’’తిఆదినా సామణేరస్స వుత్తవిధానేసుపి అథేయ్యసంవాసపక్ఖే అయమేవ నయో. ‘‘భిక్ఖునియాపి ఏసేవ నయో’’తి వుత్తమేవత్థం ‘‘సాపి గిహిభావం పత్థయమానా’’తిఆదినా విభావేతి.

    Sikkhaṃappaccakkhāya…pe… theyyasaṃvāsako na hotīti idaṃ bhikkhūhi dinnaliṅgassa apariccattattā na liṅgatthenako hoti, liṅgānurūpassa saṃvāsassa sāditattā nāpi saṃvāsatthenako hotīti vuttaṃ. Eko bhikkhu kāsāye saussāhova odātaṃ nivāsetvāti etthāpi idameva kāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Parato ‘‘sāmaṇero saliṅge ṭhito’’tiādinā sāmaṇerassa vuttavidhānesupi atheyyasaṃvāsapakkhe ayameva nayo. ‘‘Bhikkhuniyāpi eseva nayo’’ti vuttamevatthaṃ ‘‘sāpi gihibhāvaṃ patthayamānā’’tiādinā vibhāveti.

    సచే కోచి వుడ్ఢపబ్బజితోతి సామణేరం సన్ధాయ వుత్తం. మహాపేళాదీసూతి ఏతేన గిహిసన్తకం దస్సితం. సామణేరపటిపాటియా…పే॰… థేయ్యసంవాసకో న హోతీతి ఏత్థ కిఞ్చాపి థేయ్యసంవాసకో న హోతి, పారాజికం పన ఆపజ్జతియేవ. సేసమేత్థ ఉత్తానమేవాతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౧౦) వుత్తం.

    Sace koci vuḍḍhapabbajitoti sāmaṇeraṃ sandhāya vuttaṃ. Mahāpeḷādīsūti etena gihisantakaṃ dassitaṃ. Sāmaṇerapaṭipāṭiyā…pe… theyyasaṃvāsako na hotīti ettha kiñcāpi theyyasaṃvāsako na hoti, pārājikaṃ pana āpajjatiyeva. Sesamettha uttānamevāti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.110) vuttaṃ.

    విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౧౦) పన – థేయ్యాయ లిఙ్గగ్గహణమత్తమ్పి ఇధ సంవాసో ఏవాతి ఆహ ‘‘తయో థేయ్యసంవాసకా’’తి. యథావుడ్ఢం వన్దనన్తి భిక్ఖూనం సామణేరానం వా వన్దనం న సాదియతి. యథావుడ్ఢం వన్దనన్తి అత్తనా ముసావాదేన దస్సితవస్సక్కమేన భిక్ఖూనం వన్దనం సాదియతి. దహరసామణేరో పన వుడ్ఢసామణేరానం, దహరభిక్ఖూ చ వుడ్ఢానం వన్దనం సాదియన్తోపి థేయ్యసంవాసకో న హోతి. ఇమస్మిం అత్థేతి సంవాసత్థేనకత్థే. భిక్ఖువస్సానీతి ఇదం సంవాసత్థేనకే వుత్తపాఠవసేన వుత్తం, సయమేవ పన పబ్బజిత్వా సామణేరవస్సాని గణేన్తోపి ఉభయత్థేనకో ఏవ. న కేవలఞ్చ పురిసోవ, ఇత్థీపి భిక్ఖూనీసు ఏవం పటిపజ్జతి, థేయ్యసంవాసికావ. ఆదికమ్మికాపి చేత్థ న ముచ్చన్తి. ఉపసమ్పన్నేసు ఏవ పఞ్ఞత్తాపత్తిం పటిచ్చ ఆదికమ్మికా వుత్తా, తేనేవేత్థ ఆదికమ్మికోపి న ముత్తో.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.110) pana – theyyāya liṅgaggahaṇamattampi idha saṃvāso evāti āha ‘‘tayo theyyasaṃvāsakā’’ti. Nayathāvuḍḍhaṃ vandananti bhikkhūnaṃ sāmaṇerānaṃ vā vandanaṃ na sādiyati. Yathāvuḍḍhaṃ vandananti attanā musāvādena dassitavassakkamena bhikkhūnaṃ vandanaṃ sādiyati. Daharasāmaṇero pana vuḍḍhasāmaṇerānaṃ, daharabhikkhū ca vuḍḍhānaṃ vandanaṃ sādiyantopi theyyasaṃvāsako na hoti. Imasmiṃ attheti saṃvāsatthenakatthe. Bhikkhuvassānīti idaṃ saṃvāsatthenake vuttapāṭhavasena vuttaṃ, sayameva pana pabbajitvā sāmaṇeravassāni gaṇentopi ubhayatthenako eva. Na kevalañca purisova, itthīpi bhikkhūnīsu evaṃ paṭipajjati, theyyasaṃvāsikāva. Ādikammikāpi cettha na muccanti. Upasampannesu eva paññattāpattiṃ paṭicca ādikammikā vuttā, tenevettha ādikammikopi na mutto.

    రాజ…పే॰… భయేనాతి ఏత్థ భయ-సద్దో పచ్చేకం యోజేతబ్బో. యావ సో సుద్ధమానసోతి ‘‘ఇమినా లిఙ్గేన భిక్ఖూ వఞ్చేత్వా తేహి సంవసిస్సామీ’’తి అసుద్ధచిత్తాభావేన సుద్ధచిత్తో. తేన హి అసుద్ధచిత్తేన లిఙ్గే గహితమత్తే పచ్ఛా భిక్ఖూహి సహ సంవసతు వా మా వా, లిఙ్గత్థేనకో హోతి. పచ్ఛా సంవసన్తోపి అభబ్బో హుత్వా సంవసతి, తస్మా ఉభయత్థేనకోపి లిఙ్గత్థేనకే ఏవ పవిసతీతి వేదితబ్బం. యో పన రాజాదిభయేన సుద్ధచిత్తోవ లిఙ్గం గహేత్వా విచరన్తో పచ్ఛా ‘‘భిక్ఖువస్సాని గణేత్వా జీవస్సామీ’’తి అసుద్ధచిత్తం ఉప్పాదేతి, సో చిత్తుప్పాదమత్తేన థేయ్యసంవాసకో న హోతి సుద్ధచిత్తేన గహితలిఙ్గత్తా. సచే పన సో భిక్ఖూనం సన్తికం గన్త్వా సామణేరవస్సగణనాదిం కరోతి, తదా సంవాసత్థేనకో, ఉభయత్థేనకో వా హోతీతి దట్ఠబ్బం. యం పన పరతో ‘‘సహ ధురనిక్ఖేపేన అయమ్పి థేయ్యసంవాసకోవా’’తి వుత్తం, తం భిక్ఖూహి సఙ్గమ్మ సంవాసాధివాసనవసేన ధురనిక్ఖేపం సన్ధాయ వుత్తం. తేన వుత్తం ‘‘సంవాసం నాధివాసేతి, యావా’’తి , తస్స తావ థేయ్యసంవాసకో నామ న వుచ్చతీతి సమ్బన్ధో దట్ఠబ్బో. ఏత్థ చ చోరాదిభయం వినాపి కీళాధిప్పాయేన లిఙ్గం గహేత్వా భిక్ఖూనమ్పి సన్తికే పబ్బజితాలయం దస్సేత్వా వన్దనాదిం అసాదియన్తోపి ‘‘సోభతి ను ఖో మే పబ్బజితలిఙ్గ’’న్తిఆదినా సుద్ధచిత్తేన గణ్హన్తోపి థేయ్యసంవాసకో న హోతీతి దట్ఠబ్బం.

    Rāja…pe… bhayenāti ettha bhaya-saddo paccekaṃ yojetabbo. Yāva so suddhamānasoti ‘‘iminā liṅgena bhikkhū vañcetvā tehi saṃvasissāmī’’ti asuddhacittābhāvena suddhacitto. Tena hi asuddhacittena liṅge gahitamatte pacchā bhikkhūhi saha saṃvasatu vā mā vā, liṅgatthenako hoti. Pacchā saṃvasantopi abhabbo hutvā saṃvasati, tasmā ubhayatthenakopi liṅgatthenake eva pavisatīti veditabbaṃ. Yo pana rājādibhayena suddhacittova liṅgaṃ gahetvā vicaranto pacchā ‘‘bhikkhuvassāni gaṇetvā jīvassāmī’’ti asuddhacittaṃ uppādeti, so cittuppādamattena theyyasaṃvāsako na hoti suddhacittena gahitaliṅgattā. Sace pana so bhikkhūnaṃ santikaṃ gantvā sāmaṇeravassagaṇanādiṃ karoti, tadā saṃvāsatthenako, ubhayatthenako vā hotīti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ pana parato ‘‘saha dhuranikkhepena ayampi theyyasaṃvāsakovā’’ti vuttaṃ, taṃ bhikkhūhi saṅgamma saṃvāsādhivāsanavasena dhuranikkhepaṃ sandhāya vuttaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāvā’’ti , tassa tāva theyyasaṃvāsako nāma na vuccatīti sambandho daṭṭhabbo. Ettha ca corādibhayaṃ vināpi kīḷādhippāyena liṅgaṃ gahetvā bhikkhūnampi santike pabbajitālayaṃ dassetvā vandanādiṃ asādiyantopi ‘‘sobhati nu kho me pabbajitaliṅga’’ntiādinā suddhacittena gaṇhantopi theyyasaṃvāsako na hotīti daṭṭhabbaṃ.

    సబ్బపాసణ్డియభత్తానీతి సబ్బసామయికానం సాధారణం కత్వా పఞ్ఞత్తాని భత్తాని. ఇదఞ్చ భిక్ఖూనఞ్ఞేవ నియమితభత్తగ్గహణే సంవాసోపి సమ్భవేయ్యాతి సబ్బసాధారణభత్తం వుత్తం. సంవాసం పన అసాదియిత్వా అభిక్ఖుకవిహారాదీసు విహారభత్తాదీని భుఞ్జన్తోపి థేయ్యసంవాసకో న హోతి ఏవ. కమ్మన్తానుట్ఠానేనాతి కసిఆదికమ్మాకరణేన. పత్తచీవరం ఆదాయాతి భిక్ఖులిఙ్గవసేన సరీరేన ధారేత్వా.

    Sabbapāsaṇḍiyabhattānīti sabbasāmayikānaṃ sādhāraṇaṃ katvā paññattāni bhattāni. Idañca bhikkhūnaññeva niyamitabhattaggahaṇe saṃvāsopi sambhaveyyāti sabbasādhāraṇabhattaṃ vuttaṃ. Saṃvāsaṃ pana asādiyitvā abhikkhukavihārādīsu vihārabhattādīni bhuñjantopi theyyasaṃvāsako na hoti eva. Kammantānuṭṭhānenāti kasiādikammākaraṇena. Pattacīvaraṃ ādāyāti bhikkhuliṅgavasena sarīrena dhāretvā.

    యో ఏవం పబ్బజతి, సో థేయ్యసంవాసకో నామ హోతీతి ఇదం నిదస్సనమత్తం. ‘‘థేయ్యసంవాసకో’’తి పన నామం అజానన్తోపి ‘‘ఏవం కాతుం న వట్టతీ’’తి వా ‘‘కరోన్తో సమణో నామ న హోతీ’’తి వా ‘‘యది ఆరోచేస్సామి, ఛడ్డయిస్సన్తి మ’’న్తి వా ‘‘యేన కేనచి పబ్బజ్జా మే న రుహతీ’’తి జానాతి, థేయ్యసంవాసకో హోతి. యో పన పఠమం ‘‘పబ్బజ్జా ఏవం మే గహితా’’తి సఞ్ఞీ కేవలం అన్తరా అత్తనో సేతవత్థనివాసనాదివిప్పకారం పకాసేతుం లజ్జన్తో న కథేతి, సో థేయ్యసంవాసకో న హోతి. అనుపసమ్పన్నకాలేయేవాతి ఏత్థ అవధారణేన ఉపసమ్పన్నకాలే థేయ్యసంవాసకలక్ఖణం ఞత్వా వఞ్చనాయపి నారోచేతి, థేయ్యసంవాసకో న హోతీతి దీపేతి. సో హి సుద్ధచిత్తేన గహితలిఙ్గత్తా లిఙ్గత్థేనకో న హోతి, లద్ధూపసమ్పదత్తా తదనుగుణస్సేవ సంవాసస్స సాదితత్తా సంవాసత్థేనకోపి న హోతి. అనుపసమ్పన్నో పన లిఙ్గత్థేనకో హోతి, సంవాసారహస్స లిఙ్గస్స గహితత్తా సంవాససాదియనమత్తేన సంవాసత్థేనకో హోతి.

    Yo evaṃ pabbajati, so theyyasaṃvāsako nāma hotīti idaṃ nidassanamattaṃ. ‘‘Theyyasaṃvāsako’’ti pana nāmaṃ ajānantopi ‘‘evaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti vā ‘‘karonto samaṇo nāma na hotī’’ti vā ‘‘yadi ārocessāmi, chaḍḍayissanti ma’’nti vā ‘‘yena kenaci pabbajjā me na ruhatī’’ti jānāti, theyyasaṃvāsako hoti. Yo pana paṭhamaṃ ‘‘pabbajjā evaṃ me gahitā’’ti saññī kevalaṃ antarā attano setavatthanivāsanādivippakāraṃ pakāsetuṃ lajjanto na katheti, so theyyasaṃvāsako na hoti. Anupasampannakāleyevāti ettha avadhāraṇena upasampannakāle theyyasaṃvāsakalakkhaṇaṃ ñatvā vañcanāyapi nāroceti, theyyasaṃvāsako na hotīti dīpeti. So hi suddhacittena gahitaliṅgattā liṅgatthenako na hoti, laddhūpasampadattā tadanuguṇasseva saṃvāsassa sāditattā saṃvāsatthenakopi na hoti. Anupasampanno pana liṅgatthenako hoti, saṃvāsārahassa liṅgassa gahitattā saṃvāsasādiyanamattena saṃvāsatthenako hoti.

    సలిఙ్గే ఠితోతి సలిఙ్గభావే ఠితో. థేయ్యసంవాసకో న హోతీతి భిక్ఖూహి దిన్నలిఙ్గస్స అపరిచ్చత్తత్తా లిఙ్గత్థేనకో న హోతి. భిక్ఖుపటిఞ్ఞాయ అపరిచ్చత్తత్తా సంవాసత్థేనకో న హోతి. యం పన మాతికాట్ఠకథాయం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ పఠమపారాజికవణ్ణనా) ‘‘లిఙ్గానురూపస్స సంవాసస్స సాదితత్తా నాపి సంవాసత్థేనకో’’తి కారణం వుత్తం, తమ్పి ఇదమేవ కారణం సన్ధాయ వుత్తం. ఇతరథా సామణేరస్సాపి భిక్ఖువస్సగణనాదీసు లిఙ్గానురూపసంవాసో ఏవ సాదితోతి సంవాసత్థేనకతా న సియా భిక్ఖూహి దిన్నలిఙ్గస్స ఉభిన్నమ్పి సాధారణత్తా. యథా చేత్థ భిక్ఖు, ఏవం సామణేరోపి పారాజికం సమాపన్నో సామణేరపటిఞ్ఞాయ అపరిచ్చత్తత్తా సంవాసత్థేనకో న హోతీతి వేదితబ్బో. సోభతీతి సమ్పటిచ్ఛిత్వాతి కాసావధారణే ధురం నిక్ఖిపిత్వా గిహిభావం సమ్పటిచ్ఛిత్వా.

    Saliṅgeṭhitoti saliṅgabhāve ṭhito. Theyyasaṃvāsako na hotīti bhikkhūhi dinnaliṅgassa apariccattattā liṅgatthenako na hoti. Bhikkhupaṭiññāya apariccattattā saṃvāsatthenako na hoti. Yaṃ pana mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) ‘‘liṅgānurūpassa saṃvāsassa sāditattā nāpi saṃvāsatthenako’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ, tampi idameva kāraṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Itarathā sāmaṇerassāpi bhikkhuvassagaṇanādīsu liṅgānurūpasaṃvāso eva sāditoti saṃvāsatthenakatā na siyā bhikkhūhi dinnaliṅgassa ubhinnampi sādhāraṇattā. Yathā cettha bhikkhu, evaṃ sāmaṇeropi pārājikaṃ samāpanno sāmaṇerapaṭiññāya apariccattattā saṃvāsatthenako na hotīti veditabbo. Sobhatīti sampaṭicchitvāti kāsāvadhāraṇe dhuraṃ nikkhipitvā gihibhāvaṃ sampaṭicchitvā.

    సచే కోచి వుడ్ఢపబ్బజితోతి సామణేరం సన్ధాయ వుత్తం. మహాపేళాదీసూతి విలీవాదిమయేసు ఘరద్వారేసు ఠపితేసు భత్తభాజనవిసేసేసు. ఏతేన విహారే భిక్ఖూహి సద్ధిం వస్సగణనాదీనం అకరణం దస్సేతీతి వుత్తం.

    Sace koci vuḍḍhapabbajitoti sāmaṇeraṃ sandhāya vuttaṃ. Mahāpeḷādīsūti vilīvādimayesu gharadvāresu ṭhapitesu bhattabhājanavisesesu. Etena vihāre bhikkhūhi saddhiṃ vassagaṇanādīnaṃ akaraṇaṃ dassetīti vuttaṃ.

    ౧౩౯. తిత్థియపక్కన్తకకథాయం తేసం లిఙ్గే ఆదిన్నమత్తే తిత్థియపక్కన్తకో హోతీతి ‘‘తిత్థియో భవిస్సామీ’’తి గతస్స లిఙ్గగ్గహణేనేవ తేసం లద్ధిపి గహితాయేవ హోతీతి కత్వా వుత్తం. కేనచి పన ‘‘తేసం లిఙ్గే ఆదిన్నమత్తే లద్ధియా గహితాయపి అగ్గహితాయపి తిత్థియపక్కన్తకో హోతీ’’తి వుత్తం, తం న గహేతబ్బం. న హి ‘‘తిత్థియో భవిస్సామీ’’తి గతస్స లిఙ్గసమ్పటిచ్ఛనతో అఞ్ఞం లద్ధిగ్గహణం నామ అత్థి. లిఙ్గసమ్పటిచ్ఛనేనేవ హి సో గహితలద్ధికో హోతి. తేనేవ ‘‘వీమంసనత్థం కుసచీరాదీని…పే॰… యావ న సమ్పటిచ్ఛతి, తావ తం లద్ధి రక్ఖతి, సమ్పటిచ్ఛితమత్తే తిత్థియపక్కన్తకో హోతీ’’తి వుత్తం. నగ్గోవ ఆజీవకానం ఉపస్సయం గచ్ఛతి, పదవారే పదవారే దుక్కటన్తి ‘‘ఆజీవకో భవిస్స’’న్తి అసుద్ధచిత్తేన గమనపచ్చయా దుక్కటం వుత్తం. నగ్గేన హుత్వా గమనపచ్చయాపి పదవారే దుక్కటా న ముచ్చతియేవాతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౧౦) వుత్తం.

    139. Titthiyapakkantakakathāyaṃ tesaṃ liṅge ādinnamatte titthiyapakkantako hotīti ‘‘titthiyo bhavissāmī’’ti gatassa liṅgaggahaṇeneva tesaṃ laddhipi gahitāyeva hotīti katvā vuttaṃ. Kenaci pana ‘‘tesaṃ liṅge ādinnamatte laddhiyā gahitāyapi aggahitāyapi titthiyapakkantako hotī’’ti vuttaṃ, taṃ na gahetabbaṃ. Na hi ‘‘titthiyo bhavissāmī’’ti gatassa liṅgasampaṭicchanato aññaṃ laddhiggahaṇaṃ nāma atthi. Liṅgasampaṭicchaneneva hi so gahitaladdhiko hoti. Teneva ‘‘vīmaṃsanatthaṃ kusacīrādīni…pe… yāva na sampaṭicchati, tāva taṃ laddhi rakkhati, sampaṭicchitamatte titthiyapakkantako hotī’’ti vuttaṃ. Naggova ājīvakānaṃ upassayaṃ gacchati, padavāre padavāre dukkaṭanti ‘‘ājīvako bhavissa’’nti asuddhacittena gamanapaccayā dukkaṭaṃ vuttaṃ. Naggena hutvā gamanapaccayāpi padavāre dukkaṭā na muccatiyevāti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.110) vuttaṃ.

    విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౧౦) పన – తిత్థియపక్కన్తకాదికథాసు తేసం లిఙ్గే ఆదిన్నమత్తేతి వీమంసాదిఅధిప్పాయం వినా ‘‘తిత్థియో భవిస్సామీ’’తి సన్నిట్ఠానవసేన లిఙ్గే కాయేన ధారితమత్తే. సయమేవాతి తిత్థియానం సన్తికం అగన్త్వా సయమేవ సఙ్ఘారామేపి కుసచీరాదీని నివాసేతి. ఆజీవకో భవిస్సన్తి…పే॰… గచ్ఛతీతి ఆజీవకానం సన్తికే తేసం పబ్బజనవిధినా ‘‘ఆజీవకో భవిస్సామీ’’తి గచ్ఛతి. తస్స హి తిత్థియభావూపగమనం పతి సన్నిట్ఠానే విజ్జమానేపి ‘‘గన్త్వా భవిస్సామీ’’తి పరికప్పితత్తా పదవారే దుక్కటమేవ వుత్తం. దుక్కటన్తి పాళియా అవుత్తేపి మేథునాదీసు వుత్తపుబ్బపయోగదుక్కటానులోమతో వుత్తం. ఏతేన చ సన్నిట్ఠానవసేన లిఙ్గే సమ్పటిచ్ఛితే పారాజికం, తతో పురిమపయోగే థుల్లచ్చయఞ్చ వత్తబ్బమేవ. థుల్లచ్చయక్ఖణే నివత్తన్తోపి ఆపత్తిం దేసాపేత్వా ముచ్చతి ఏవాతి దట్ఠబ్బం. యథా చేత్థ, ఏవం సఙ్ఘభేదేపి లోహితుప్పాదేపి భిక్ఖూనం పుబ్బపయోగాదీసు దుక్కటథుల్లచ్చయపారాజికాహి ముచ్చనసీమా చ వేదితబ్బా. సాసనవిరుద్ధతాయేత్థ ఆదికమ్మికానమ్పి అనాపత్తి న వుత్తా. పబ్బజ్జాయపి అభబ్బతాదస్సనత్థం పనేతే అఞ్ఞే చ పారాజికకణ్డే విసుం సిక్ఖాపదేన పారాజికాదిం అదస్సేత్వా ఇధ అభబ్బేసు ఏవ వుత్తాతి వేదితబ్బం.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.110) pana – titthiyapakkantakādikathāsu tesaṃ liṅge ādinnamatteti vīmaṃsādiadhippāyaṃ vinā ‘‘titthiyo bhavissāmī’’ti sanniṭṭhānavasena liṅge kāyena dhāritamatte. Sayamevāti titthiyānaṃ santikaṃ agantvā sayameva saṅghārāmepi kusacīrādīni nivāseti. Ājīvako bhavissanti…pe… gacchatīti ājīvakānaṃ santike tesaṃ pabbajanavidhinā ‘‘ājīvako bhavissāmī’’ti gacchati. Tassa hi titthiyabhāvūpagamanaṃ pati sanniṭṭhāne vijjamānepi ‘‘gantvā bhavissāmī’’ti parikappitattā padavāre dukkaṭameva vuttaṃ. Dukkaṭanti pāḷiyā avuttepi methunādīsu vuttapubbapayogadukkaṭānulomato vuttaṃ. Etena ca sanniṭṭhānavasena liṅge sampaṭicchite pārājikaṃ, tato purimapayoge thullaccayañca vattabbameva. Thullaccayakkhaṇe nivattantopi āpattiṃ desāpetvā muccati evāti daṭṭhabbaṃ. Yathā cettha, evaṃ saṅghabhedepi lohituppādepi bhikkhūnaṃ pubbapayogādīsu dukkaṭathullaccayapārājikāhi muccanasīmā ca veditabbā. Sāsanaviruddhatāyettha ādikammikānampi anāpatti na vuttā. Pabbajjāyapi abhabbatādassanatthaṃ panete aññe ca pārājikakaṇḍe visuṃ sikkhāpadena pārājikādiṃ adassetvā idha abhabbesu eva vuttāti veditabbaṃ.

    తం లద్ధీతి తిత్థియవేసే సేట్ఠభావగ్గహణమేవ సన్ధాయ వుత్తం. తేసఞ్హి తిత్థియానం సస్సతాదిగ్గాహం గణ్హన్తోపి లిఙ్గే అసమ్పటిచ్ఛితే తిత్థియపక్కన్తకో న హోతి, తం లద్ధిం అగ్గహేత్వాపి ‘‘ఏతేసం వతచరియా సున్దరా’’తి లిఙ్గం సమ్పటిచ్ఛన్తో తిత్థియపక్కన్తకో హోతి ఏవ. లద్ధియా అభావేనాతి భిక్ఖుభావే సాలయతాయ తిత్థియభావూపగమనలద్ధియా అభావేన. ఏతేన చ ఆపదాసు కుసచీరాదిం పారుపన్తస్సపి నగ్గస్స వియ అనాపత్తీతి దస్సేతి. ఉపసమ్పన్నభిక్ఖునా కథితోతి ఏత్థ సఙ్ఘభేదకోపి ఉపసమ్పన్నభిక్ఖునావ కథితో, మాతుఘాతకాదయో పన అనుపసమ్పన్నేనాతిపి దట్ఠబ్బన్తి ఆగతం.

    Taṃ laddhīti titthiyavese seṭṭhabhāvaggahaṇameva sandhāya vuttaṃ. Tesañhi titthiyānaṃ sassatādiggāhaṃ gaṇhantopi liṅge asampaṭicchite titthiyapakkantako na hoti, taṃ laddhiṃ aggahetvāpi ‘‘etesaṃ vatacariyā sundarā’’ti liṅgaṃ sampaṭicchanto titthiyapakkantako hoti eva. Laddhiyā abhāvenāti bhikkhubhāve sālayatāya titthiyabhāvūpagamanaladdhiyā abhāvena. Etena ca āpadāsu kusacīrādiṃ pārupantassapi naggassa viya anāpattīti dasseti. Upasampannabhikkhunā kathitoti ettha saṅghabhedakopi upasampannabhikkhunāva kathito, mātughātakādayo pana anupasampannenātipi daṭṭhabbanti āgataṃ.

    ౧౪౦. తిరచ్ఛానకథాయం ‘‘యో కోచి అమనుస్సజాతియో, సబ్బోవ ఇమస్మిం అత్థే తిరచ్ఛానగతోతి వేదితబ్బో’’తి ఏతేన ఏసో మనుస్సజాతియో ఏవ భగవతో సాసనే పబ్బజితుం వా ఉపసమ్పజ్జితుం వా లభతి, న తతో అఞ్ఞేతి దీపేతి. తేనాహ భగవా ‘‘తుమ్హే ఖోత్థ నాగా అవిరుళ్హిధమ్మా ఇమస్మిం ధమ్మవినయే’’తి (మహావ॰ ౧౧౧).

    140. Tiracchānakathāyaṃ ‘‘yo koci amanussajātiyo, sabbova imasmiṃ atthe tiracchānagatoti veditabbo’’ti etena eso manussajātiyo eva bhagavato sāsane pabbajituṃ vā upasampajjituṃ vā labhati, na tato aññeti dīpeti. Tenāha bhagavā ‘‘tumhe khottha nāgā aviruḷhidhammā imasmiṃ dhammavinaye’’ti (mahāva. 111).

    ౧౪౧. ఆనన్తరియకథాయం తిరచ్ఛానాదిఅమనుస్సజాతితో మనుస్సజాతికానఞ్ఞేవ పుత్తేసు మేత్తాదయోపి తిక్ఖవిసదా హోన్తి లోకుత్తరగుణా వియాతి ఆహ ‘‘మనుస్సిత్థిభూతా జనికా మాతా’’తి. యథా మనుస్సానఞ్ఞేవ కుసలపవత్తి తిక్ఖవిసదా, ఏవం అకుసలపవత్తిపీతి ఆహ ‘‘సయమ్పి మనుస్సజాతికేనేవా’’తిఆది. అథ వా యథా సమానజాతియస్స వికోపనే కమ్మం గరుతరం, న తథా విజాతియస్సాతి ఆహ ‘‘మనుస్సిత్థిభూతా’’తి. పుత్తసమ్బన్ధేన మాతుపితుసమఞ్ఞా , దత్తకిత్తిమాదివసేనపి పుత్తవోహారో లోకే దిస్సతి, సో చ ఖో పరియాయతోతి నిప్పరియాయసిద్ధతం దస్సేతుం ‘‘జనికా మాతా’’తి వుత్తం. యథా మనుస్సత్తభావే ఠితస్సేవ కుసలధమ్మానం తిక్ఖవిసదసూరభావాపత్తి యథా తం తిణ్ణమ్పి బోధిసత్తానం బోధిత్తయనిబ్బత్తియం, ఏవం మనుస్సత్తభావే ఠితస్సేవ అకుసలధమ్మానమ్పి తిక్ఖవిసదసూరభావాపత్తీతి ఆహ ‘‘సయమ్పి మనుస్సజాతికేనేవా’’తి. ఆనన్తరియేనాతి ఏత్థ చుతిఅనన్తరం నిరయే పటిసన్ధిఫలం అనన్తరం నామ, తస్మిం అనన్తరే జనకత్తేన నియుత్తం ఆనన్తరియం, తేన. అథ వా చుతిఅనన్తరం ఫలం అనన్తరం నామ, తస్మిం అనన్తరే నియుత్తం, తన్నిబ్బత్తనేన అనన్తరకరణసీలం, అనన్తరప్పయోజనం వా ఆనన్తరియం, తేన ఆనన్తరియేన మాతుఘాతకకమ్మేన. పితుఘాతకేపి ‘‘యేన మనుస్సభూతో జనకో పితా సయమ్పి మనుస్సజాతికేనేవ సతా సఞ్చిచ్చ జీవితా వోరోపితో, అయం ఆనన్తరియేన పితుఘాతకకమ్మేన పితుఘాతకో’’తిఆదినా సబ్బం వేదితబ్బన్తి ఆహ ‘‘పితుఘాతకేపి ఏసేవ నయో’’తి.

    141. Ānantariyakathāyaṃ tiracchānādiamanussajātito manussajātikānaññeva puttesu mettādayopi tikkhavisadā honti lokuttaraguṇā viyāti āha ‘‘manussitthibhūtā janikā mātā’’ti. Yathā manussānaññeva kusalapavatti tikkhavisadā, evaṃ akusalapavattipīti āha ‘‘sayampimanussajātikenevā’’tiādi. Atha vā yathā samānajātiyassa vikopane kammaṃ garutaraṃ, na tathā vijātiyassāti āha ‘‘manussitthibhūtā’’ti. Puttasambandhena mātupitusamaññā , dattakittimādivasenapi puttavohāro loke dissati, so ca kho pariyāyatoti nippariyāyasiddhataṃ dassetuṃ ‘‘janikā mātā’’ti vuttaṃ. Yathā manussattabhāve ṭhitasseva kusaladhammānaṃ tikkhavisadasūrabhāvāpatti yathā taṃ tiṇṇampi bodhisattānaṃ bodhittayanibbattiyaṃ, evaṃ manussattabhāve ṭhitasseva akusaladhammānampi tikkhavisadasūrabhāvāpattīti āha ‘‘sayampi manussajātikenevā’’ti. Ānantariyenāti ettha cutianantaraṃ niraye paṭisandhiphalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare janakattena niyuttaṃ ānantariyaṃ, tena. Atha vā cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttaṃ, tannibbattanena anantarakaraṇasīlaṃ, anantarappayojanaṃ vā ānantariyaṃ, tena ānantariyena mātughātakakammena. Pitughātakepi ‘‘yena manussabhūto janako pitā sayampi manussajātikeneva satā sañcicca jīvitā voropito, ayaṃ ānantariyena pitughātakakammena pitughātako’’tiādinā sabbaṃ veditabbanti āha ‘‘pitughātakepi eseva nayo’’ti.

    పరివత్తితలిఙ్గమ్పి మాతరం వా పితరం వా జీవితా వోరోపేన్తస్స ఆనన్తరియకమ్మం హోతియేవ. సతిపి హి లిఙ్గపరివత్తే సో ఏవ ఏకకమ్మనిబ్బత్తో భవఙ్గప్పబన్ధో జీవితప్పబన్ధో, న అఞ్ఞోతి. యో పన సయం మనుస్సో తిరచ్ఛానభూతం పితరం వా మాతరం వా, సయం వా తిరచ్ఛానభూతో మనుస్సభూతం, తిరచ్ఛానోయేవ వా తిరచ్ఛానభూతం జీవితా వోరోపేతి, తస్స కమ్మం ఆనన్తరియం న హోతి, భారియం పన హోతి, ఆనన్తరియం ఆహచ్చేవ తిట్ఠతి. ఏళకచతుక్కం సఙ్గామచతుక్కం చోరచతుక్కఞ్చేత్థ కథేతబ్బం. ‘‘ఏళకం మారేమీ’’తి అభిసన్ధినాపి హి ఏళకట్ఠానే ఠితం మనుస్సో మనుస్సభూతం మాతరం వా పితరం వా మారేన్తో ఆనన్తరియం ఫుసతి మరణాధిప్పాయేనేవ ఆనన్తరియవత్థునో వికోపితత్తా. ఏళకాభిసన్ధినా, పన మాతాపితిఅభిసన్ధినా వా ఏళకం మారేన్తో ఆనన్తరియం న ఫుసతి ఆనన్తరియవత్థునో అభావతో. మాతాపితిఅభిసన్ధినా మాతాపితరో మారేన్తో ఫుస్సతేవ. ఏస నయో ఇతరస్మిమ్పి చతుక్కద్వయే. యథా చ మాతాపితూసు, ఏవం అరహన్తేసు ఏతాని చతుక్కాని వేదితబ్బాని. సబ్బత్థ హి పురిమం అభిసన్ధిచిత్తం అప్పమాణం, వధకచిత్తం, పన తదారమ్మణజీవితిన్ద్రియఞ్చ పమాణం. కతానన్తరియకమ్మో చ ‘‘తస్స కమ్మస్స విపాకం పటిబాహేస్సామీ’’తి సకలచక్కవాళం మహాచేతియప్పమాణేహి కఞ్చనథూపేహి పూరేత్వాపి సకలచక్కవాళం పూరేత్వా నిసిన్నస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స మహాదానం దత్వాపి బుద్ధస్స భగవతో సఙ్ఘాటికణ్ణం అముఞ్చన్తో విచరిత్వాపి కాయస్స భేదా నిరయమేవ ఉపపజ్జతి, పబ్బజ్జఞ్చ న లభతి. పితుఘాతకే వేసియా పుత్తోతి ఉపలక్ఖణమత్తం, కులిత్థియా అతిచారినియా పుత్తోపి అత్తనో పితరం అజానిత్వా ఘాన్తేన్తోపి పితుఘాతకోవ హోతి.

    Parivattitaliṅgampi mātaraṃ vā pitaraṃ vā jīvitā voropentassa ānantariyakammaṃ hotiyeva. Satipi hi liṅgaparivatte so eva ekakammanibbatto bhavaṅgappabandho jīvitappabandho, na aññoti. Yo pana sayaṃ manusso tiracchānabhūtaṃ pitaraṃ vā mātaraṃ vā, sayaṃ vā tiracchānabhūto manussabhūtaṃ, tiracchānoyeva vā tiracchānabhūtaṃ jīvitā voropeti, tassa kammaṃ ānantariyaṃ na hoti, bhāriyaṃ pana hoti, ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhati. Eḷakacatukkaṃ saṅgāmacatukkaṃ coracatukkañcettha kathetabbaṃ. ‘‘Eḷakaṃ māremī’’ti abhisandhināpi hi eḷakaṭṭhāne ṭhitaṃ manusso manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā mārento ānantariyaṃ phusati maraṇādhippāyeneva ānantariyavatthuno vikopitattā. Eḷakābhisandhinā, pana mātāpitiabhisandhinā vā eḷakaṃ mārento ānantariyaṃ na phusati ānantariyavatthuno abhāvato. Mātāpitiabhisandhinā mātāpitaro mārento phussateva. Esa nayo itarasmimpi catukkadvaye. Yathā ca mātāpitūsu, evaṃ arahantesu etāni catukkāni veditabbāni. Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ, vadhakacittaṃ, pana tadārammaṇajīvitindriyañca pamāṇaṃ. Katānantariyakammo ca ‘‘tassa kammassa vipākaṃ paṭibāhessāmī’’ti sakalacakkavāḷaṃ mahācetiyappamāṇehi kañcanathūpehi pūretvāpi sakalacakkavāḷaṃ pūretvā nisinnassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvāpi buddhassa bhagavato saṅghāṭikaṇṇaṃ amuñcanto vicaritvāpi kāyassa bhedā nirayameva upapajjati, pabbajjañca na labhati. Pitughātake vesiyā puttoti upalakkhaṇamattaṃ, kulitthiyā aticāriniyā puttopi attano pitaraṃ ajānitvā ghāntentopi pitughātakova hoti.

    అరహన్తఘాతకకమ్మే అవసేసన్తి అనాగామిఆదికం. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, విత్థారో పన తతియపారాజికవణ్ణనాతో గహేతబ్బో.

    Arahantaghātakakamme avasesanti anāgāmiādikaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana tatiyapārājikavaṇṇanāto gahetabbo.

    ‘‘దుట్ఠచిత్తేనా’’తి వుత్తమేవత్థం విభావేతి ‘‘వధకచిత్తేనా’’తి. వధకచేతనాయ హి దూసితం చిత్తం ఇధ దుట్ఠచిత్తం నామ. లోహితం ఉప్పాదేతీతి ఏత్థ తథాగతస్స అభేజ్జకాయతాయ పరూపక్కమేన చమ్మచ్ఛేదం కత్వా లోహితపగ్ఘరణం నామ నత్థి, సరీరస్స పన అన్తోయేవ ఏకస్మిం ఠానే లోహితం సమోసరతి, ఆఘాతేన పకుప్పమానం సఞ్చితం హోతి. దేవదత్తేన పవిద్ధసిలతో భిజ్జిత్వా గతా సక్ఖలికాపి తథాగతస్స పాదన్తం పహరి, ఫరసునా పహటో వియ పాదో అన్తోలోహితోయేవ అహోసి. జీవకో పన తథాగతస్స రుచియా సత్థకేన చమ్మం ఛిన్దిత్వా తమ్హా ఠానా దుట్ఠలోహితం నీహరిత్వా ఫాసుమకాసి, తేనస్స పుఞ్ఞకమ్మమేవ అహోసి. తేనాహ ‘‘జీవకో వియా’’తిఆది.

    ‘‘Duṭṭhacittenā’’ti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘vadhakacittenā’’ti. Vadhakacetanāya hi dūsitaṃ cittaṃ idha duṭṭhacittaṃ nāma. Lohitaṃ uppādetīti ettha tathāgatassa abhejjakāyatāya parūpakkamena cammacchedaṃ katvā lohitapaggharaṇaṃ nāma natthi, sarīrassa pana antoyeva ekasmiṃ ṭhāne lohitaṃ samosarati, āghātena pakuppamānaṃ sañcitaṃ hoti. Devadattena paviddhasilato bhijjitvā gatā sakkhalikāpi tathāgatassa pādantaṃ pahari, pharasunā pahaṭo viya pādo antolohitoyeva ahosi. Jīvako pana tathāgatassa ruciyā satthakena cammaṃ chinditvā tamhā ṭhānā duṭṭhalohitaṃ nīharitvā phāsumakāsi, tenassa puññakammameva ahosi. Tenāha ‘‘jīvako viyā’’tiādi.

    అథ యే పరినిబ్బుతే తథాగతే చేతియం భిన్దన్తి, బోధిం ఛిన్దన్తి, ధాతుమ్హి ఉపక్కమన్తి, తేసం కిం హోతీతి? భారియం కమ్మం హోతి ఆనన్తరియసదిసం. సధాతుకం పన థూపం వా పటిమం వా బాధమానం బోధిసాఖం ఛిన్దితుం వట్టతి. సచేపి తత్థ నిలీనా సకుణా చేతియే వచ్చం పాతేన్తి, ఛిన్దితుం వట్టతియేవ. పరిభోగచేతియతో హి సరీరచేతియం గరుతరం. చేతియవత్థుం భిన్దిత్వా గచ్ఛన్తే బోధిమూలేపి ఛిన్దిత్వా హరితుం వట్టతి. యా పన బోధిసాఖా బోధిఘరం బాధతి, తం గేహరక్ఖణత్థం ఛిన్దితుం న లభతి. బోధిఅత్థాయ హి గేహం, న గేహత్థాయ బోధి. ఆసనఘరేపి ఏసేవ నయో. యస్మిం పన ఆసనఘరే ధాతు నిహితా హోతి, తస్స రక్ఖణత్థాయ తం సాఖం ఛిన్దితుం వట్టతి. బోధిజగ్గనత్థం ఓజోహరణసాఖం వా పూతిట్ఠానం వా ఛిన్దితుం వట్టతియేవ, సత్థు రూపకాయపటిజగ్గనే వియ పుఞ్ఞమ్పి హోతి.

    Atha ye parinibbute tathāgate cetiyaṃ bhindanti, bodhiṃ chindanti, dhātumhi upakkamanti, tesaṃ kiṃ hotīti? Bhāriyaṃ kammaṃ hoti ānantariyasadisaṃ. Sadhātukaṃ pana thūpaṃ vā paṭimaṃ vā bādhamānaṃ bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Sacepi tattha nilīnā sakuṇā cetiye vaccaṃ pātenti, chindituṃ vaṭṭatiyeva. Paribhogacetiyato hi sarīracetiyaṃ garutaraṃ. Cetiyavatthuṃ bhinditvā gacchante bodhimūlepi chinditvā harituṃ vaṭṭati. Yā pana bodhisākhā bodhigharaṃ bādhati, taṃ geharakkhaṇatthaṃ chindituṃ na labhati. Bodhiatthāya hi gehaṃ, na gehatthāya bodhi. Āsanagharepi eseva nayo. Yasmiṃ pana āsanaghare dhātu nihitā hoti, tassa rakkhaṇatthāya taṃ sākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Bodhijagganatthaṃ ojoharaṇasākhaṃ vā pūtiṭṭhānaṃ vā chindituṃ vaṭṭatiyeva, satthu rūpakāyapaṭijaggane viya puññampi hoti.

    సఙ్ఘభేదే చతున్నం కమ్మానన్తి అపలోకనాదీనం చతున్నం కమ్మానం. అయం సఙ్ఘభేదకోతి పకతత్తం భిక్ఖుం సన్ధాయ వుత్తం. పుబ్బే ఏవ పారాజికం సమాపన్నో వా వత్థాదిదోసేన విపన్నుపసమ్పదో వా సఙ్ఘం భిన్దన్తోపి ఆనన్తరియం న ఫుసతి, సఙ్ఘో పన భిన్నోవ హోతి, పబ్బజ్జా చస్స న వారితాతి దట్ఠబ్బం.

    Saṅghabhede catunnaṃ kammānanti apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ. Ayaṃ saṅghabhedakoti pakatattaṃ bhikkhuṃ sandhāya vuttaṃ. Pubbe eva pārājikaṃ samāpanno vā vatthādidosena vipannupasampado vā saṅghaṃ bhindantopi ānantariyaṃ na phusati, saṅgho pana bhinnova hoti, pabbajjā cassa na vāritāti daṭṭhabbaṃ.

    భిక్ఖునీదూసనే ఇచ్ఛమానన్తి ఓదాతవత్థవసనం ఇచ్ఛమానం. తేనేవాహ ‘‘గిహిభావే సమ్పటిచ్ఛితమత్తేయేవా’’తి. నేవ పబ్బజ్జా అత్థీతి యోజనా. యో చ పటిక్ఖిత్తే అభబ్బే చ పుగ్గలే ఞత్వా పబ్బాజేతి, ఉపసమ్పాదేతి వా, దుక్కటం. అజానన్తస్స సబ్బత్థ అనాపత్తీతి వేదితబ్బం.

    Bhikkhunīdūsane icchamānanti odātavatthavasanaṃ icchamānaṃ. Tenevāha ‘‘gihibhāve sampaṭicchitamatteyevā’’ti. Neva pabbajjā atthīti yojanā. Yo ca paṭikkhitte abhabbe ca puggale ñatvā pabbājeti, upasampādeti vā, dukkaṭaṃ. Ajānantassa sabbattha anāpattīti veditabbaṃ.

    ౧౪౨. గబ్భమాసేహి సద్ధిం వీసతి వస్సాని అస్సాతి గబ్భవీసో. హాయనవడ్ఢనన్తి గబ్భమాసేసు అధికేసు ఉత్తరి హాయనం, ఊనేసు వడ్ఢనన్తి వేదితబ్బం. ఏకూనవీసతివస్సన్తి ద్వాదస మాసే మాతుకుచ్ఛిస్మిం వసిత్వా మహాపవారణాయ జాతకాలతో పట్ఠాయ ఏకూనవీసతివస్సం. పాటిపదదివసేతి పచ్ఛిమికాయ వస్సూపగమనదివసే. ‘‘తింసరత్తిదివో మాసో’’తి (అ॰ ని॰ ౩.౭౧; ౮.౪౩; విభ॰ ౧౦౨౩) వచనతో ‘‘చత్తారో మాసా పరిహాయన్తీ’’తి వుత్తం. వస్సం ఉక్కడ్ఢన్తీతి వస్సం ఉద్ధం కడ్ఢన్తి, తతియసంవచ్ఛరే ఏకమాసస్స అధికత్తా మాసపరిచ్చజనవసేన వస్సం ఉద్ధం కడ్ఢన్తీతి అత్థో, తస్మా తతియో సంవచ్ఛరో తేరసమాసికో హోతి. సంవచ్ఛరస్స పన ద్వాదసమాసికత్తా అట్ఠారససు వస్సేసు అధికమాసే విసుం గహేత్వా ‘‘ఛ మాసా వడ్ఢన్తీ’’తి వుత్తం. తతోతి ఛమాసతో. నిక్కఙ్ఖా హుత్వాతి అధికమాసేహి సద్ధిం పరిపుణ్ణవీసతివస్సత్తా నిబ్బేమతికా హుత్వా. యం పన వుత్తం తీసుపి గణ్ఠిపదేసు ‘‘అట్ఠారసన్నంయేవ వస్సానం అధికమాసే గహేత్వా గణితత్తా సేసవస్సద్వయస్సపి అధికదివసాని హోన్తి, తాని అధికదివసాని సన్ధాయ ‘నిక్కఙ్ఖా హుత్వా’తి వుత్త’’న్తి, తం న గహేతబ్బం. న హి ద్వీసు వస్సేసు అధికదివసాని నామ విసుం ఉపలబ్భన్తి తతియే వస్సే వస్సుక్కడ్ఢనవసేన అధికమాసే పరిచ్చత్తేయేవ అతిరేకమాససమ్భవతో, తస్మా ద్వీసు వస్సేసు అతిరేకదివసాని విసుం న సమ్భవన్తి.

    142. Gabbhamāsehi saddhiṃ vīsati vassāni assāti gabbhavīso. Hāyanavaḍḍhananti gabbhamāsesu adhikesu uttari hāyanaṃ, ūnesu vaḍḍhananti veditabbaṃ. Ekūnavīsativassanti dvādasa māse mātukucchismiṃ vasitvā mahāpavāraṇāya jātakālato paṭṭhāya ekūnavīsativassaṃ. Pāṭipadadivaseti pacchimikāya vassūpagamanadivase. ‘‘Tiṃsarattidivo māso’’ti (a. ni. 3.71; 8.43; vibha. 1023) vacanato ‘‘cattāro māsā parihāyantī’’ti vuttaṃ. Vassaṃ ukkaḍḍhantīti vassaṃ uddhaṃ kaḍḍhanti, tatiyasaṃvacchare ekamāsassa adhikattā māsapariccajanavasena vassaṃ uddhaṃ kaḍḍhantīti attho, tasmā tatiyo saṃvaccharo terasamāsiko hoti. Saṃvaccharassa pana dvādasamāsikattā aṭṭhārasasu vassesu adhikamāse visuṃ gahetvā ‘‘cha māsā vaḍḍhantī’’ti vuttaṃ. Tatoti chamāsato. Nikkaṅkhā hutvāti adhikamāsehi saddhiṃ paripuṇṇavīsativassattā nibbematikā hutvā. Yaṃ pana vuttaṃ tīsupi gaṇṭhipadesu ‘‘aṭṭhārasannaṃyeva vassānaṃ adhikamāse gahetvā gaṇitattā sesavassadvayassapi adhikadivasāni honti, tāni adhikadivasāni sandhāya ‘nikkaṅkhā hutvā’ti vutta’’nti, taṃ na gahetabbaṃ. Na hi dvīsu vassesu adhikadivasāni nāma visuṃ upalabbhanti tatiye vasse vassukkaḍḍhanavasena adhikamāse pariccatteyeva atirekamāsasambhavato, tasmā dvīsu vassesu atirekadivasāni visuṃ na sambhavanti.

    ‘‘తే ద్వే మాసే గహేత్వా వీసతి వస్సాని పరిపుణ్ణాని హోన్తీ’’తి కస్మా వుత్తం, ఏకూనవీసతివస్సమ్హి చ పున అపరస్మిం వస్సే పక్ఖిత్తే వీసతి వస్సాని పరిపుణ్ణాని హోన్తీతి ఆహ ‘‘ఏత్థ పన…పే॰… వుత్త’’న్తి. అనేకత్థత్తా నిపాతానం పన-సద్దో హిసద్దత్థో, ఏత్థ హీతి వుత్తం హోతి. ఇదఞ్హి వుత్తస్సేవత్థస్స సమత్థనవసేన వుత్తం. ఇమినా చ ఇమం దీపేతి – యం వుత్తం ‘‘ఏకూనవీసతివస్సం సామణేరం నిక్ఖమనీయపుణ్ణమాసిం అతిక్కమ్మ పాటిపదదివసే ఉపసమ్పాదేన్తీ’’తి, తత్థ గబ్భమాసేపి గహేత్వా ద్వీహి మాసేహి అపరిపుణ్ణవీసతివస్సం సన్ధాయ ‘‘ఏకూనవీసతివస్స’’న్తి వుత్తం, తస్మా అధికమాసేసు ద్వీసు గహితేసు ఏవ వీసతి వస్సాని పరిపుణ్ణాని నామ హోన్తీతి. తస్మాతి యస్మా గబ్భమాసాపి గణనూపగా హోన్తి, తస్మా. ఏకవీసతివస్సో హోతీతి జాతదివసతో పట్ఠాయ వీసతివస్సో సమానో గబ్భమాసేహి సద్ధిం ఏకవీసతివస్సో హోతి. అఞ్ఞం ఉపసమ్పాదేతీతి ఉపజ్ఝాయో, కమ్మవాచాచరియో వా హుత్వా ఉపసమ్పాదేతీతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ పాచిత్తియ ౩.౪౦౬) ఆగతం.

    ‘‘Te dve māse gahetvā vīsati vassāni paripuṇṇāni hontī’’ti kasmā vuttaṃ, ekūnavīsativassamhi ca puna aparasmiṃ vasse pakkhitte vīsati vassāni paripuṇṇāni hontīti āha ‘‘ettha pana…pe… vutta’’nti. Anekatthattā nipātānaṃ pana-saddo hisaddattho, ettha hīti vuttaṃ hoti. Idañhi vuttassevatthassa samatthanavasena vuttaṃ. Iminā ca imaṃ dīpeti – yaṃ vuttaṃ ‘‘ekūnavīsativassaṃ sāmaṇeraṃ nikkhamanīyapuṇṇamāsiṃ atikkamma pāṭipadadivase upasampādentī’’ti, tattha gabbhamāsepi gahetvā dvīhi māsehi aparipuṇṇavīsativassaṃ sandhāya ‘‘ekūnavīsativassa’’nti vuttaṃ, tasmā adhikamāsesu dvīsu gahitesu eva vīsati vassāni paripuṇṇāni nāma hontīti. Tasmāti yasmā gabbhamāsāpi gaṇanūpagā honti, tasmā. Ekavīsativasso hotīti jātadivasato paṭṭhāya vīsativasso samāno gabbhamāsehi saddhiṃ ekavīsativasso hoti. Aññaṃ upasampādetīti upajjhāyo, kammavācācariyo vā hutvā upasampādetīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pācittiya 3.406) āgataṃ.

    గబ్భే సయితకాలేన సద్ధిం వీసతిమం వస్సం పరిపుణ్ణమస్సాతి గబ్భవీసో. నిక్ఖమనీయపుణ్ణమాసీతి సావణమాసస్స పుణ్ణమియా ఆసాళ్హీపుణ్ణమియా అనన్తరపుణ్ణమీ. పాటిపదదివసేతి పచ్ఛిమికాయ వస్సూపనాయికాయ, ద్వాదస మాసే మాతుకుచ్ఛిస్మిం వసిత్వా మహాపవారణాయ జాతం ఉపసమ్పాదేన్తీతి అత్థో. ‘‘తింసరత్తిదివో మాసో, ద్వాదసమాసికో సంవచ్ఛరో’’తి వచనతో ‘‘చత్తారో మాసా పరిహాయన్తీ’’తి వుత్తం. వస్సం ఉక్కడ్ఢన్తీతి వస్సం ఉద్ధం కడ్ఢన్తి, ‘‘ఏకమాసం అధికమాసో’’తి ఛడ్డేత్వా వస్సం ఉపగచ్ఛన్తీతి అత్థో, తస్మా తతియో తతియో సంవచ్ఛరో తేరసమాసికో హోతి. తే ద్వే మాసే గహేత్వాతి నిక్ఖమనీయపుణ్ణమాసతో యావ జాతదివసభూతా మహాపవారణా, తావ యే ద్వే మాసా అనాగతా, తేసం అత్థాయ అధికమాసతో లద్ధే ద్వే మాసే గహేత్వా. తేనాహ ‘‘యో పవారేత్వా వీసతివస్సో భవిస్సతీ’’తిఆది. ‘‘నిక్కఙ్ఖా హుత్వా’’తి ఇదం అట్ఠారసన్నం వస్సానం ఏవ అధికమాసే గహేత్వా తతో వీసతియా వస్సేసుపి చాతుద్దసీనం అత్థాయ చతున్నం మాసానం పరిహాపనేన సబ్బథా పరిపుణ్ణవీసతివస్సతం సన్ధాయ వుత్తం.

    Gabbhe sayitakālena saddhiṃ vīsatimaṃ vassaṃ paripuṇṇamassāti gabbhavīso. Nikkhamanīyapuṇṇamāsīti sāvaṇamāsassa puṇṇamiyā āsāḷhīpuṇṇamiyā anantarapuṇṇamī. Pāṭipadadivaseti pacchimikāya vassūpanāyikāya, dvādasa māse mātukucchismiṃ vasitvā mahāpavāraṇāya jātaṃ upasampādentīti attho. ‘‘Tiṃsarattidivo māso, dvādasamāsiko saṃvaccharo’’ti vacanato ‘‘cattāro māsā parihāyantī’’ti vuttaṃ. Vassaṃ ukkaḍḍhantīti vassaṃ uddhaṃ kaḍḍhanti, ‘‘ekamāsaṃ adhikamāso’’ti chaḍḍetvā vassaṃ upagacchantīti attho, tasmā tatiyo tatiyo saṃvaccharo terasamāsiko hoti. Te dve māse gahetvāti nikkhamanīyapuṇṇamāsato yāva jātadivasabhūtā mahāpavāraṇā, tāva ye dve māsā anāgatā, tesaṃ atthāya adhikamāsato laddhe dve māse gahetvā. Tenāha ‘‘yo pavāretvā vīsativasso bhavissatī’’tiādi. ‘‘Nikkaṅkhā hutvā’’ti idaṃ aṭṭhārasannaṃ vassānaṃ eva adhikamāse gahetvā tato vīsatiyā vassesupi cātuddasīnaṃ atthāya catunnaṃ māsānaṃ parihāpanena sabbathā paripuṇṇavīsativassataṃ sandhāya vuttaṃ.

    పవారేత్వా వీసతివస్సో భవిస్సతీతి మహాపవారణాదివసే అతిక్కన్తే గబ్భవస్సేన సహ వీసతివస్సో భవిస్సతీతి అత్థో. తస్మాతి యస్మా గబ్భమాసాపి గణనూపగా హోన్తి, తస్మా. ఏకవీసతివస్సోతి జాతియా వీసతివస్సం సన్ధాయ వుత్తం. అఞ్ఞం ఉపసమ్పాదేతీతి ఉపజ్ఝాయో, ఆచరియో వా హుత్వా ఉపసమ్పాదేతి. సోపీతి ఉపసమ్పాదేన్తోపి అనుపసమ్పన్నోతి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ పాచిత్తియ ౨.౪౦౬) ఆగతం.

    Pavāretvā vīsativasso bhavissatīti mahāpavāraṇādivase atikkante gabbhavassena saha vīsativasso bhavissatīti attho. Tasmāti yasmā gabbhamāsāpi gaṇanūpagā honti, tasmā. Ekavīsativassoti jātiyā vīsativassaṃ sandhāya vuttaṃ. Aññaṃ upasampādetīti upajjhāyo, ācariyo vā hutvā upasampādeti. Sopīti upasampādentopi anupasampannoti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.406) āgataṃ.

    ఏత్థ సియా – అట్ఠకథాటీకాసు ‘‘అట్ఠారససు వస్సేసు ఛ మాసా వడ్ఢన్తీ’’తి వుత్తం, ఇదాని పన ‘‘ఏకూనవీసతియా వస్సేసు సత్త మాసా అధికా’’తి వదన్తి, కథమేత్థ విఞ్ఞాతబ్బన్తి? వుచ్చతే – అట్ఠకథాటీకాసు సాసనవోహారేన లోకియగతిం అనుపగమ్మ తీసు తీసు సంవచ్ఛరేసు మాసఛడ్డనం గహేత్వా ‘‘అట్ఠారససు వస్సేసు ఛ మాసా వడ్ఢన్తీ’’తి వుత్తం, ఇదాని పన వేదవోహారేన చన్దసూరియగతిసఙ్ఖాతం తిథిం గహేత్వా గణేన్తో ‘‘ఏకూనవీసతియా వస్సేసు సత్త మాసా అధికా’’తి వదన్తీతి, తం వస్సూపనాయికకథాయం ఆవి భవిస్సతి.

    Ettha siyā – aṭṭhakathāṭīkāsu ‘‘aṭṭhārasasu vassesu cha māsā vaḍḍhantī’’ti vuttaṃ, idāni pana ‘‘ekūnavīsatiyā vassesu satta māsā adhikā’’ti vadanti, kathamettha viññātabbanti? Vuccate – aṭṭhakathāṭīkāsu sāsanavohārena lokiyagatiṃ anupagamma tīsu tīsu saṃvaccharesu māsachaḍḍanaṃ gahetvā ‘‘aṭṭhārasasu vassesu cha māsā vaḍḍhantī’’ti vuttaṃ, idāni pana vedavohārena candasūriyagatisaṅkhātaṃ tithiṃ gahetvā gaṇento ‘‘ekūnavīsatiyā vassesu satta māsā adhikā’’ti vadantīti, taṃ vassūpanāyikakathāyaṃ āvi bhavissati.

    ౧౪౩. మాతా వా మతా హోతీతి సమ్బన్ధో. సోయేవాతి పబ్బజ్జాపేక్ఖో ఏవ.

    143. Mātā vā matā hotīti sambandho. Soyevāti pabbajjāpekkho eva.

    ౧౪౪. ‘‘ఏకసీమాయఞ్చ అఞ్ఞేపి భిక్ఖూ అత్థీతి ఇమినా ఏకసీమాయం భిక్ఖుమ్హి అసతి భణ్డుకమ్మారోచనకిచ్చం నత్థీతి దస్సేతి. ఖణ్డసీమాయ వా ఠత్వా నదీసముద్దాదీని వా గన్త్వా పబ్బాజేతబ్బోతి ఏతేన సబ్బే సీమట్ఠకభిక్ఖూ ఆపుచ్ఛితబ్బా, అనాపుచ్ఛా పబ్బాజేతుం న వట్టతీతి దీపేతి.

    144.‘‘Ekasīmāyañcaaññepi bhikkhū atthīti iminā ekasīmāyaṃ bhikkhumhi asati bhaṇḍukammārocanakiccaṃ natthīti dasseti. Khaṇḍasīmāya vā ṭhatvā nadīsamuddādīni vā gantvā pabbājetabboti etena sabbe sīmaṭṭhakabhikkhū āpucchitabbā, anāpucchā pabbājetuṃ na vaṭṭatīti dīpeti.

    ౧౪౫. అనామట్ఠపిణ్డపాతన్తి అగ్గహితఅగ్గం పిణ్డపాతం. సామణేరభాగసమకో ఆమిసభాగోతి ఏత్థ కిఞ్చాపి సామణేరానం ఆమిసభాగస్స సమకమేవ దీయమానత్తా విసుం సామణేరభాగో నామ నత్థి, హేట్ఠా గచ్ఛన్తం పన భత్తం కదాచి మన్దం భవేయ్య, తస్మా ఉపరి అగ్గహేత్వా సామణేరపాళియావ గహేత్వా దాతబ్బోతి అధిప్పాయో. నియతపబ్బజ్జస్సేవ చాయం భాగో దీయతి. తేనేవ ‘‘అపక్కం పత్త’’న్తిఆది వుత్తం. అఞ్ఞే వా భిక్ఖూ దాతుకామా హోన్తీతి సమ్బన్ధో.

    145.Anāmaṭṭhapiṇḍapātanti aggahitaaggaṃ piṇḍapātaṃ. Sāmaṇerabhāgasamako āmisabhāgoti ettha kiñcāpi sāmaṇerānaṃ āmisabhāgassa samakameva dīyamānattā visuṃ sāmaṇerabhāgo nāma natthi, heṭṭhā gacchantaṃ pana bhattaṃ kadāci mandaṃ bhaveyya, tasmā upari aggahetvā sāmaṇerapāḷiyāva gahetvā dātabboti adhippāyo. Niyatapabbajjasseva cāyaṃ bhāgo dīyati. Teneva ‘‘apakkaṃ patta’’ntiādi vuttaṃ. Aññe vā bhikkhū dātukāmā hontīti sambandho.

    ౧౪౬. సయం పబ్బాజేతబ్బోతి కేసచ్ఛేదనాదీని సయం కరోన్తేన పబ్బాజేతబ్బో. కేసచ్ఛేదనం కాసాయచ్ఛాదనం సరణదానన్తి హి ఇమాని తీణి కరోన్తో ‘‘పబ్బాజేతీ’’తి వుచ్చతి, తేసు ఏకం ద్వే వాపి కరోన్తో తథా వోహరీయతియేవ, తస్మా ఏతం పబ్బాజేహీతి కేసచ్ఛేదనం కాసాయచ్ఛాదనఞ్చ సన్ధాయ వుత్తం. ఉపజ్ఝాయం ఉద్దిస్స పబ్బాజేతీతి ఏత్థాపి ఏసేవ నయో. ఖణ్డసీమం నేత్వాతి భణ్డుకమ్మారోచనపరిహరణత్థం వుత్తం. తేన సభిక్ఖుకే విహారే అఞ్ఞమ్పి ‘‘ఏతస్స కేసే ఛిన్దా’’తి వత్తుం న వట్టతి. పబ్బాజేత్వాతి కేసచ్ఛేదనం సన్ధాయ వదతి. భిక్ఖుతో అఞ్ఞో పబ్బాజేతుం న లభతీతి సరణదానం సన్ధాయ వుత్తం. తేనేవాహ ‘‘సామణేరో పనా’’తిఆదీతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౩౪) ఆగతం. విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౩౪) పన – సయం పబ్బాజేతబ్బోతి ఏత్థ ‘‘కేసమస్సుం ఓహారేత్వా’’తిఆదివచనతో కేసచ్ఛేదనకాసాయచ్ఛాదనసరణదానాని పబ్బజనం నామ, తేసు పచ్ఛిమద్వయం భిక్ఖూహి ఏవ కాతబ్బం, కారేతబ్బం వా. పబ్బాజేహీతి ఇదం తివిధమ్పి సన్ధాయ వుత్తం. ఖణ్డసీమం నేత్వాతి భణ్డుకమ్మారోచనపరిహరణత్థం. భిక్ఖూనఞ్హి అనారోచేత్వా ఏకసీమాయ ‘‘ఏతస్స కేసే ఛిన్దా’’తి అఞ్ఞం ఆణాపేతుమ్పి న వట్టతి. పబ్బాజేత్వాతి కేసాదిచ్ఛేదనమేవ సన్ధాయ వుత్తం ‘‘కాసాయాని అచ్ఛాదేత్వా’’తి విసుం వుత్తత్తా. పబ్బాజేతుం న లభతీతి సరణదానం సన్ధాయ వుత్తం. అనుపసమ్పన్నేన భిక్ఖుఆణత్తియా దిన్నమ్పి సరణం న రుహతీతి వుత్తం.

    146.Sayaṃ pabbājetabboti kesacchedanādīni sayaṃ karontena pabbājetabbo. Kesacchedanaṃ kāsāyacchādanaṃ saraṇadānanti hi imāni tīṇi karonto ‘‘pabbājetī’’ti vuccati, tesu ekaṃ dve vāpi karonto tathā voharīyatiyeva, tasmā etaṃ pabbājehīti kesacchedanaṃ kāsāyacchādanañca sandhāya vuttaṃ. Upajjhāyaṃ uddissa pabbājetīti etthāpi eseva nayo. Khaṇḍasīmaṃ netvāti bhaṇḍukammārocanapariharaṇatthaṃ vuttaṃ. Tena sabhikkhuke vihāre aññampi ‘‘etassa kese chindā’’ti vattuṃ na vaṭṭati. Pabbājetvāti kesacchedanaṃ sandhāya vadati. Bhikkhuto añño pabbājetuṃ na labhatīti saraṇadānaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenevāha ‘‘sāmaṇero panā’’tiādīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha ṭī. mahāvagga 3.34) āgataṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.34) pana – sayaṃ pabbājetabboti ettha ‘‘kesamassuṃ ohāretvā’’tiādivacanato kesacchedanakāsāyacchādanasaraṇadānāni pabbajanaṃ nāma, tesu pacchimadvayaṃ bhikkhūhi eva kātabbaṃ, kāretabbaṃ vā. Pabbājehīti idaṃ tividhampi sandhāya vuttaṃ. Khaṇḍasīmaṃ netvāti bhaṇḍukammārocanapariharaṇatthaṃ. Bhikkhūnañhi anārocetvā ekasīmāya ‘‘etassa kese chindā’’ti aññaṃ āṇāpetumpi na vaṭṭati. Pabbājetvāti kesādicchedanameva sandhāya vuttaṃ ‘‘kāsāyāni acchādetvā’’ti visuṃ vuttattā. Pabbājetuṃ na labhatīti saraṇadānaṃ sandhāya vuttaṃ. Anupasampannena bhikkhuāṇattiyā dinnampi saraṇaṃ na ruhatīti vuttaṃ.

    వజిరబుద్ధిటీకాయమ్పి (వజిర టీ॰ మహావగ్గ ౩౪) – ఖణ్డసీమం నేత్వాతి భణ్డుకమ్మారోచనపరిహరణత్థం వుత్తం, తేన సభిక్ఖుకే విహారే అఞ్ఞమ్పి ‘‘ఏతస్స కేసే ఛిన్దా’’తి వత్తుం న వట్టతి. ‘‘పబ్బాజేత్వా’’తి ఇమస్స అధిప్పాయపకాసనత్థం ‘‘కాసాయాని అచ్ఛాదేత్వా ఏహీ’’తి వుత్తం. ఉపజ్ఝాయో చే కేసమస్సుఓరోపనాదీని అకత్వా పబ్బజ్జత్థం సరణాని దేతి, న రుహతి పబ్బజ్జా. కమ్మవాచాయ సావేత్వా ఉపసమ్పాదేతి, రుహతి ఉపసమ్పదా. అపత్తచీవరానం ఉపసమ్పదాసిద్ధిదస్సనతో, కమ్మవిపత్తియా అభావతో చేతం యుజ్జతేవాతి ఏకే. హోతి చేత్థ –

    Vajirabuddhiṭīkāyampi (vajira ṭī. mahāvagga 34) – khaṇḍasīmaṃ netvāti bhaṇḍukammārocanapariharaṇatthaṃ vuttaṃ, tena sabhikkhuke vihāre aññampi ‘‘etassa kese chindā’’ti vattuṃ na vaṭṭati. ‘‘Pabbājetvā’’ti imassa adhippāyapakāsanatthaṃ ‘‘kāsāyāni acchādetvā ehī’’ti vuttaṃ. Upajjhāyo ce kesamassuoropanādīni akatvā pabbajjatthaṃ saraṇāni deti, na ruhati pabbajjā. Kammavācāya sāvetvā upasampādeti, ruhati upasampadā. Apattacīvarānaṃ upasampadāsiddhidassanato, kammavipattiyā abhāvato cetaṃ yujjatevāti eke. Hoti cettha –

    ‘‘సలిఙ్గస్సేవ పబ్బజ్జా, విలిఙ్గస్సాపి చేతరా;

    ‘‘Saliṅgasseva pabbajjā, viliṅgassāpi cetarā;

    అపేతపుబ్బవేసస్స, తంద్వయా ఇతి చాపరే’’తి.

    Apetapubbavesassa, taṃdvayā iti cāpare’’ti.

    భిక్ఖునా హి సహత్థేన వా ఆణత్తియా వా దిన్నమేవ కాసావం వట్టతి, అదిన్నం న వట్టతీతి పన సన్తేస్వేవ కాసావేసు, నాసన్తేసు అసమ్భవతోతి తేసం అధిప్పాయోతి ఆగతో.

    Bhikkhunā hi sahatthena vā āṇattiyā vā dinnameva kāsāvaṃ vaṭṭati, adinnaṃ na vaṭṭatīti pana santesveva kāsāvesu, nāsantesu asambhavatoti tesaṃ adhippāyoti āgato.

    భబ్బరూపోతి భబ్బసభావో. తమేవత్థం పరియాయన్తరేన విభావేతి ‘‘సహేతుకో’’తి. ఞాతోతి పాకటో. యసస్సీతి పరివారసమ్పత్తియా సమన్నాగతో.

    Bhabbarūpoti bhabbasabhāvo. Tamevatthaṃ pariyāyantarena vibhāveti ‘‘sahetuko’’ti. Ñātoti pākaṭo. Yasassīti parivārasampattiyā samannāgato.

    వణ్ణసణ్ఠానగన్ధాసయోకాసవసేన అసుచిజేగుచ్ఛపటికూలభావం పాకటం కరోన్తేనాతి సమ్బన్ధో. తత్థ కేసా నామేతే వణ్ణతోపి పటికూలా, సణ్ఠానతోపి గన్ధతోపి ఆసయతోపి ఓకాసతోపి పటికూలా. మనుఞ్ఞేపి హి యాగుపత్తే వా భత్తపత్తే వా కేసవణ్ణం కిఞ్చి దిస్వా ‘‘కేసమిస్సకమిదం, హరథ న’’న్తి జిగుచ్ఛన్తి, ఏవం కేసా వణ్ణతో పటికూలా. రత్తిం భుఞ్జన్తాపి కేససణ్ఠానం అక్కవాకం వా మకచివాకం వా ఛుపిత్వా తథేవ జిగుచ్ఛన్తి, ఏవం సణ్ఠానతోపి పటికూలా. తేలమక్ఖనపుప్ఫధూమాదిసఙ్ఖారవిరహితానఞ్చ కేసానం గన్ధో పరమజేగుచ్ఛో హోతి. తతో జేగుచ్ఛతరో అగ్గిమ్హి పక్ఖిత్తానం. కేసా హి వణ్ణసణ్ఠానతో అప్పటికూలాపి సియుం, గన్ధేన పన పటికూలాయేవ. యథా హి దహరస్స కుమారకస్స వచ్చం వణ్ణతో హలిద్దివణ్ణం, సణ్ఠానతో హలిద్దిపిణ్డిసణ్ఠానం. సఙ్కరట్ఠానే ఛడ్డితఞ్చ ఉద్ధుమాతకకాళసునఖసరీరం వణ్ణతో తాలపక్కవణ్ణం, సణ్ఠానతో వట్టేత్వా విస్సట్ఠముదిఙ్గసణ్ఠానం, దాఠాపిస్స సుమనమకుళసదిసా, తం ఉభయమ్పి వణ్ణసణ్ఠానతో సియా అప్పటికూలం, గన్ధేన పన పటికూలమేవ, ఏవం కేసాపి సియుం వణ్ణసణ్ఠానతో అప్పటికూలా, గన్ధేన పన పటికూలాయేవాతి.

    Vaṇṇasaṇṭhānagandhāsayokāsavasena asucijegucchapaṭikūlabhāvaṃ pākaṭaṃ karontenāti sambandho. Tattha kesā nāmete vaṇṇatopi paṭikūlā, saṇṭhānatopi gandhatopi āsayatopi okāsatopi paṭikūlā. Manuññepi hi yāgupatte vā bhattapatte vā kesavaṇṇaṃ kiñci disvā ‘‘kesamissakamidaṃ, haratha na’’nti jigucchanti, evaṃ kesā vaṇṇato paṭikūlā. Rattiṃ bhuñjantāpi kesasaṇṭhānaṃ akkavākaṃ vā makacivākaṃ vā chupitvā tatheva jigucchanti, evaṃ saṇṭhānatopi paṭikūlā. Telamakkhanapupphadhūmādisaṅkhāravirahitānañca kesānaṃ gandho paramajeguccho hoti. Tato jegucchataro aggimhi pakkhittānaṃ. Kesā hi vaṇṇasaṇṭhānato appaṭikūlāpi siyuṃ, gandhena pana paṭikūlāyeva. Yathā hi daharassa kumārakassa vaccaṃ vaṇṇato haliddivaṇṇaṃ, saṇṭhānato haliddipiṇḍisaṇṭhānaṃ. Saṅkaraṭṭhāne chaḍḍitañca uddhumātakakāḷasunakhasarīraṃ vaṇṇato tālapakkavaṇṇaṃ, saṇṭhānato vaṭṭetvā vissaṭṭhamudiṅgasaṇṭhānaṃ, dāṭhāpissa sumanamakuḷasadisā, taṃ ubhayampi vaṇṇasaṇṭhānato siyā appaṭikūlaṃ, gandhena pana paṭikūlameva, evaṃ kesāpi siyuṃ vaṇṇasaṇṭhānato appaṭikūlā, gandhena pana paṭikūlāyevāti.

    యథా పన అసుచిట్ఠానే గామనిస్సన్దేన జాతాని సూపేయ్యపణ్ణాని నాగరికమనుస్సానం జేగుచ్ఛాని హోన్తి అపరిభోగాని, ఏవం కేసాపి పుబ్బలోహితముత్తకరీసపిత్తసేమ్హాదినిస్సన్దేన జాతత్తా పరమజేగుచ్ఛాతి. ఏవం ఆసయతోపి పటికూలా. ఇమే చ కేసా నామ గూథరాసిమ్హి ఉట్ఠితకణ్ణకా వియ ఏకతింసకోట్ఠాసరాసిమ్హి జాతా, తే సుసానసఙ్కారట్ఠానాదీసు జాతసాకం వియ, పరిఖాదీసు జాతకమలకువలయాదిపుప్ఫం వియ చ అసుచిట్ఠానే జాతత్తా పరమజేగుచ్ఛాతి ఏవం ఓకాసతో పటికూలాతిఆదినా నయేన తచపఞ్చకస్స వణ్ణాదివసేన పటికూలభావం పకాసేన్తేనాతి అత్థో.

    Yathā pana asuciṭṭhāne gāmanissandena jātāni sūpeyyapaṇṇāni nāgarikamanussānaṃ jegucchāni honti aparibhogāni, evaṃ kesāpi pubbalohitamuttakarīsapittasemhādinissandena jātattā paramajegucchāti. Evaṃ āsayatopi paṭikūlā. Ime ca kesā nāma gūtharāsimhi uṭṭhitakaṇṇakā viya ekatiṃsakoṭṭhāsarāsimhi jātā, te susānasaṅkāraṭṭhānādīsu jātasākaṃ viya, parikhādīsu jātakamalakuvalayādipupphaṃ viya ca asuciṭṭhāne jātattā paramajegucchāti evaṃ okāsato paṭikūlātiādinā nayena tacapañcakassa vaṇṇādivasena paṭikūlabhāvaṃ pakāsentenāti attho.

    నిజ్జీవనిస్సత్తభావం వా పాకటం కరోన్తేనాతి ఇమే కేసా నామ సీసకటాహపలివేఠనచమ్మే జాతా, తత్థ యథా వమ్మికమత్థకే జాతేసు కుణ్ఠతిణేసు న వమ్మికమత్థకో జానాతి ‘‘మయి కుణ్ఠతిణాని జాతానీ’’తి, నాపి కుణ్ఠతిణాని జానన్తి ‘‘మయం వమ్మికమత్థకే జాతానీ’’తి. ఏవమేవ న సీసకటాహపలివేఠనచమ్మం జానాతి ‘‘మయి కేసా జాతా’’తి, నాపి కేసా జానన్తి ‘‘మయం సీసకటాహపలివేఠనచమ్మే జాతా’’తి, అఞ్ఞమఞ్ఞం ఆభోగపచ్చవేక్ఖణరహితా ఏతే ధమ్మా. ఇతి ‘‘కేసా నామ ఇమస్మిం సరీరే పాటియేక్కో కోట్ఠాసో అచేతనో అబ్యాకతో సుఞ్ఞో నిస్సత్తో థద్ధో పథవీధాతూ’’తిఆదినా నయేన నిజ్జీవనిస్సత్తభావం పకాసేన్తేన. పుబ్బేతి పురిమబుద్ధానం సన్తికే. మద్దితసఙ్ఖారోతి నామరూపవవత్థానేన చేవ పచ్చయపరిగ్గహవసేన చ ఞాణేన పరిమద్దితసఙ్ఖారో. భావితభావనోతి కలాపసమ్మసనాదినా సబ్బసో కుసలభావనాయ పూరణేన భావితభావనో . అదిన్నం న వట్టతీతి ఏత్థ ‘‘పబ్బజ్జా న రుహతీతి వదన్తీ’’తి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౩౪) వుత్తం.

    Nijjīvanissattabhāvaṃ vā pākaṭaṃ karontenāti ime kesā nāma sīsakaṭāhapaliveṭhanacamme jātā, tattha yathā vammikamatthake jātesu kuṇṭhatiṇesu na vammikamatthako jānāti ‘‘mayi kuṇṭhatiṇāni jātānī’’ti, nāpi kuṇṭhatiṇāni jānanti ‘‘mayaṃ vammikamatthake jātānī’’ti. Evameva na sīsakaṭāhapaliveṭhanacammaṃ jānāti ‘‘mayi kesā jātā’’ti, nāpi kesā jānanti ‘‘mayaṃ sīsakaṭāhapaliveṭhanacamme jātā’’ti, aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti ‘‘kesā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātū’’tiādinā nayena nijjīvanissattabhāvaṃ pakāsentena. Pubbeti purimabuddhānaṃ santike. Madditasaṅkhāroti nāmarūpavavatthānena ceva paccayapariggahavasena ca ñāṇena parimadditasaṅkhāro. Bhāvitabhāvanoti kalāpasammasanādinā sabbaso kusalabhāvanāya pūraṇena bhāvitabhāvano . Adinnaṃ na vaṭṭatīti ettha ‘‘pabbajjā na ruhatīti vadantī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.34) vuttaṃ.

    విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౩౪) పన – యసస్సీతి పరివారసమ్పన్నో. నిజ్జీవనిస్సత్తభావన్తి ‘‘కేసా నామ ఇమస్మిం సరీరే పాటియేక్కో కోట్ఠాసో అచేతనో అబ్యాకతో సుఞ్ఞో నిస్సత్తో థద్ధో పథవీధాతూ’’తిఆదినయం సఙ్గణ్హాతి, సబ్బం విసుద్ధిమగ్గే (విసుద్ధి॰ ౧.౩౧౧) ఆగతనయేన గహేతబ్బం. పుబ్బేతి పుబ్బబుద్ధుప్పాదేసు . మద్దితసఙ్ఖారోతి విపస్సనావసేన వుత్తం. భావితభావనోతి సమథవసేనపి.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.34) pana – yasassīti parivārasampanno. Nijjīvanissattabhāvanti ‘‘kesā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātū’’tiādinayaṃ saṅgaṇhāti, sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.311) āgatanayena gahetabbaṃ. Pubbeti pubbabuddhuppādesu . Madditasaṅkhāroti vipassanāvasena vuttaṃ. Bhāvitabhāvanoti samathavasenapi.

    కాసాయాని తిక్ఖత్తుం వా…పే॰… పటిగ్గాహాపేతబ్బోతి ఏత్థ ‘‘సబ్బదుక్ఖనిస్సరణత్థాయ ఇమం కాసావం గహేత్వా’’తి వా ‘‘తం కాసావం దత్వా’’తి వా వత్వా ‘‘పబ్బాజేథ మం, భన్తే, అనుకమ్పం ఉపాదాయా’’తి ఏవం యాచనపుబ్బకం చీవరం పటిచ్ఛాపేతి. అథాపీతిఆది తిక్ఖత్తుం పటిగ్గాహాపనతో పరం కత్తబ్బవిధిదస్సనం, అథాపీతి తతో పరమ్పీతి అత్థో. కేచి పన ‘‘చీవరం అప్పటిగ్గాహాపేత్వా పబ్బాజనప్పకారభేదదస్సనత్థం ‘అథాపీ’తి వుత్తం. అథాపీతి అథ వాతి అత్థో’’తి వదన్తి. అదిన్నం న వట్టతీతి ఇమినా పబ్బజ్జా న రుహతీతి దస్సేతి.

    Kāsāyāni tikkhattuṃ vā…pe… paṭiggāhāpetabboti ettha ‘‘sabbadukkhanissaraṇatthāya imaṃ kāsāvaṃ gahetvā’’ti vā ‘‘taṃ kāsāvaṃ datvā’’ti vā vatvā ‘‘pabbājetha maṃ, bhante, anukampaṃ upādāyā’’ti evaṃ yācanapubbakaṃ cīvaraṃ paṭicchāpeti. Athāpītiādi tikkhattuṃ paṭiggāhāpanato paraṃ kattabbavidhidassanaṃ, athāpīti tato parampīti attho. Keci pana ‘‘cīvaraṃ appaṭiggāhāpetvā pabbājanappakārabhedadassanatthaṃ ‘athāpī’ti vuttaṃ. Athāpīti atha vāti attho’’ti vadanti. Adinnaṃ na vaṭṭatīti iminā pabbajjā na ruhatīti dasseti.

    ౧౪౭. పాదే వన్దాపేత్వాతి పాదాభిముఖం నమాపేత్వా. దూరే వన్దన్తోపి హి పాదే వన్దతీతి వుచ్చతీతి. ఉపజ్ఝాయేన వాతి ఏత్థ యస్స సన్తికే ఉపజ్ఝం గణ్హాతి, అయం ఉపజ్ఝాయో. యం ఆభిసమాచారికేసు వినయనత్థాయ ఆచరియం కత్వా నియ్యాతేన్తి, అయం ఆచరియో. సచే పన ఉపజ్ఝాయో సయమేవ సబ్బం సిక్ఖాపేతి, అఞ్ఞమ్పి న నియ్యాతేతి, ఉపజ్ఝాయోవస్స ఆచరియోపి హోతి. యథా ఉపసమ్పదాకాలే సయమేవ కమ్మవాచం వాచేన్తో ఉపజ్ఝాయోవ కమ్మవాచాచరియోపి హోతీతి వుత్తం.

    147.Pāde vandāpetvāti pādābhimukhaṃ namāpetvā. Dūre vandantopi hi pāde vandatīti vuccatīti. Upajjhāyena vāti ettha yassa santike upajjhaṃ gaṇhāti, ayaṃ upajjhāyo. Yaṃ ābhisamācārikesu vinayanatthāya ācariyaṃ katvā niyyātenti, ayaṃ ācariyo. Sace pana upajjhāyo sayameva sabbaṃ sikkhāpeti, aññampi na niyyāteti, upajjhāyovassa ācariyopi hoti. Yathā upasampadākāle sayameva kammavācaṃ vācento upajjhāyova kammavācācariyopi hotīti vuttaṃ.

    అనుఞ్ఞాతఉపసమ్పదాతి ఞత్తిచతుత్థకమ్మేన అనుఞ్ఞాతఉపసమ్పదా. ఠానకరణసమ్పదన్తి ఏత్థ ఉరఆదీని ఠానాని, సంవుతాదీని కరణానీతి వేదితబ్బాని. అనునాసికన్తం కత్వా దానకాలే అన్తరావిచ్ఛేదం అకత్వా దాతబ్బానీతి దస్సేతుం ‘‘ఏకసమ్బన్ధానీ’’తి వుత్తం. విచ్ఛిన్దిత్వాతి మ-కారన్తం కత్వా దానసమయే విచ్ఛేదం కత్వా.

    Anuññātaupasampadāti ñatticatutthakammena anuññātaupasampadā. Ṭhānakaraṇasampadanti ettha uraādīni ṭhānāni, saṃvutādīni karaṇānīti veditabbāni. Anunāsikantaṃ katvā dānakāle antarāvicchedaṃ akatvā dātabbānīti dassetuṃ ‘‘ekasambandhānī’’ti vuttaṃ. Vicchinditvāti ma-kārantaṃ katvā dānasamaye vicchedaṃ katvā.

    ౧౪౮. సబ్బమస్స కప్పియాకప్పియం ఆచిక్ఖితబ్బన్తి దససిక్ఖాపదవినిముత్తం పరామాసాపరామాసాదిభేదం కప్పియాకప్పియం ఆచిక్ఖితబ్బం. ఆభిసమాచారికేసు వినేతబ్బోతి ఇమినా ‘‘సేఖియఉపజ్ఝాయవత్తాదిఆభిసమాచారికసీలమనేన పూరేతబ్బం. తత్థ చ కత్తబ్బస్స అకరణే, అకత్తబ్బస్స చ కరణే దణ్డకమ్మారహో హోతీతి దీపేతీతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౩౪) వుత్తం. అనునాసికన్తం కత్వా దానకాలే అన్తరావిచ్ఛేదో న కాతబ్బోతి ఆహ ‘‘ఏకసమ్బన్ధానీ’’తి. ఆభిసమాచారికేసు వినేతబ్బోతి ఇమినా సేఖియవత్తాక్ఖన్ధకవత్తేసు, అఞ్ఞేసు చ సుక్కవిస్సట్ఠిఆదిలోకవజ్జసిక్ఖాపదేసు చ సామణేరేహి వత్తితబ్బం, తత్థ అవత్తమానో అలజ్జీ దణ్డకమ్మారహో చ హోతీతి దస్సేతీతి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౩౪).

    148.Sabbamassakappiyākappiyaṃ ācikkhitabbanti dasasikkhāpadavinimuttaṃ parāmāsāparāmāsādibhedaṃ kappiyākappiyaṃ ācikkhitabbaṃ. Ābhisamācārikesu vinetabboti iminā ‘‘sekhiyaupajjhāyavattādiābhisamācārikasīlamanena pūretabbaṃ. Tattha ca kattabbassa akaraṇe, akattabbassa ca karaṇe daṇḍakammāraho hotīti dīpetīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.34) vuttaṃ. Anunāsikantaṃ katvā dānakāle antarāvicchedo na kātabboti āha ‘‘ekasambandhānī’’ti. Ābhisamācārikesu vinetabboti iminā sekhiyavattākkhandhakavattesu, aññesu ca sukkavissaṭṭhiādilokavajjasikkhāpadesu ca sāmaṇerehi vattitabbaṃ, tattha avattamāno alajjī daṇḍakammāraho ca hotīti dassetīti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.34).

    ఉరాదీని ఠానాని నామ, సంవుతాదీని కరణాని నామ. అనునాసికన్తం కత్వా ఏకసమ్బన్ధం కత్వా దానకాలే అన్తరా అట్ఠత్వా వత్తబ్బం, విచ్ఛిన్దిత్వా దానకాలేపి యథావుత్తట్ఠానే ఏవ విచ్ఛేదో, అఞ్ఞత్ర న వట్టతీతి లిఖితం, అనునాసికన్తే దీయమానే ఖలిత్వా ‘‘బుద్ధం సరణం గచ్ఛామీ’’తి మ-కారేన మిస్సీభూతే ఖేత్తే ఓతిణ్ణత్తా వట్టతీతి ఉపతిస్సత్థేరో. మిస్సం కత్వా వత్తుం వట్టతి, వచనకాలే పన అనునాసికట్ఠానే విచ్ఛేదం అకత్వా వత్తబ్బన్తి ధమ్మసిరిత్థేరో. ‘‘ఏవం కమ్మవాచాయమ్పీ’’తి వుత్తం. ఉభతోసుద్ధియావ వట్టతీతి ఏత్థ మహాథేరో పతితదన్తాదికారణతాయ అచతురస్సం కత్వా వదతి, బ్యత్తసామణేరో సమీపే ఠితో పబ్బజ్జాపేక్ఖం బ్యత్తం వదాపేతి, మహాథేరేన అవుత్తం వదాపేతీతి న వట్టతి. కమ్మవాచాయ ఇతరో భిక్ఖు చే వదతి, వట్టతీతి. సఙ్ఘో హి కమ్మం కరోతి, న పుగ్గలోతి. న, నానాసీమపవత్తకమ్మవాచాసామఞ్ఞనయేన పటిక్ఖిపితబ్బత్తా. అథ థేరేన చతురస్సం వుత్తం పబ్బజ్జాపేక్ఖం వత్తుం అసక్కోన్తం సామణేరో సయం వత్వా వదాపేతి, ఉభతోసుద్ధి ఏవ హోతి థేరేన వుత్తస్సేవ వుత్తత్తా. ‘‘బుద్ధం సరణం గచ్ఛన్తో అసాధారణే బుద్ధగుణం, ధమ్మం సరణం గచ్ఛన్తో నిబ్బానం, సఙ్ఘం సరణం గచ్ఛన్తో సేక్ఖధమ్మం అసేక్ఖధమ్మఞ్చ సరణం గచ్ఛతీ’’తి అగ్గహితగ్గహణవసేన యోజనా కాతబ్బా. అఞ్ఞథా సరణత్తయసఙ్కరదోసో. సబ్బమస్స కప్పియాకప్పియన్తి దససిక్ఖాపదవినిముత్తం పరామాసాపరామాసాదిభేదం. ‘‘ఆభిసమాచారికేసు వినేతబ్బో’’తి వచనతో సేఖియఉపజ్ఝాయవత్తాదిఆభిసమాచారికసీలమనేన పూరేతబ్బం. తత్థ చారిత్తస్స అకరణే, వారిత్తస్స కరణే దణ్డకమ్మారహో హోతీ’’తి దీపేతీతి వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩౪) ఆగతో.

    Urādīni ṭhānāni nāma, saṃvutādīni karaṇāni nāma. Anunāsikantaṃ katvā ekasambandhaṃ katvā dānakāle antarā aṭṭhatvā vattabbaṃ, vicchinditvā dānakālepi yathāvuttaṭṭhāne eva vicchedo, aññatra na vaṭṭatīti likhitaṃ, anunāsikante dīyamāne khalitvā ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti ma-kārena missībhūte khette otiṇṇattā vaṭṭatīti upatissatthero. Missaṃ katvā vattuṃ vaṭṭati, vacanakāle pana anunāsikaṭṭhāne vicchedaṃ akatvā vattabbanti dhammasiritthero. ‘‘Evaṃ kammavācāyampī’’ti vuttaṃ. Ubhatosuddhiyāva vaṭṭatīti ettha mahāthero patitadantādikāraṇatāya acaturassaṃ katvā vadati, byattasāmaṇero samīpe ṭhito pabbajjāpekkhaṃ byattaṃ vadāpeti, mahātherena avuttaṃ vadāpetīti na vaṭṭati. Kammavācāya itaro bhikkhu ce vadati, vaṭṭatīti. Saṅgho hi kammaṃ karoti, na puggaloti. Na, nānāsīmapavattakammavācāsāmaññanayena paṭikkhipitabbattā. Atha therena caturassaṃ vuttaṃ pabbajjāpekkhaṃ vattuṃ asakkontaṃ sāmaṇero sayaṃ vatvā vadāpeti, ubhatosuddhi eva hoti therena vuttasseva vuttattā. ‘‘Buddhaṃ saraṇaṃ gacchanto asādhāraṇe buddhaguṇaṃ, dhammaṃ saraṇaṃ gacchanto nibbānaṃ, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchanto sekkhadhammaṃ asekkhadhammañca saraṇaṃ gacchatī’’ti aggahitaggahaṇavasena yojanā kātabbā. Aññathā saraṇattayasaṅkaradoso. Sabbamassa kappiyākappiyanti dasasikkhāpadavinimuttaṃ parāmāsāparāmāsādibhedaṃ. ‘‘Ābhisamācārikesu vinetabbo’’ti vacanato sekhiyaupajjhāyavattādiābhisamācārikasīlamanena pūretabbaṃ. Tattha cārittassa akaraṇe, vārittassa karaṇe daṇḍakammāraho hotī’’ti dīpetīti vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 34) āgato.

    అనుజానామి భిక్ఖవే సామణేరానం దస సిక్ఖాపదానీతిఆదీసు సిక్ఖితబ్బాని పదాని సిక్ఖాపదాని, సిక్ఖాకోట్ఠాసాతి అత్థో. సిక్ఖాయ వా పదాని సిక్ఖాపదాని, అధిసీలఅధిచిత్తఅధిపఞ్ఞాసిక్ఖానం అధిగముపాయోతి అత్థో. అత్థతో పన కామావచరకుసలచిత్తసమ్పయుత్తా విరతియో, తంసమ్పయుత్తధమ్మా పనేత్థ తగ్గహణేనేవ గహేతబ్బా. పాణోతి పరమత్థతో జీవితిన్ద్రియం, తస్స అతిపాతనం పబన్ధవసేన పవత్తితుం అదత్వా సత్థాదీహి అతిక్కమ్మ అభిభవిత్వా పాతనం పాణాతిపాతో, పాణవధోతి అత్థో. సో పన అత్థతో పాణే పాణసఞ్ఞినో జీవితిన్ద్రియుపచ్ఛేదకఉపక్కమసముట్ఠాపికా వధకచేతనావ, తస్మా పాణాతిపాతా వేరమణి, వేరహేతుతాయ వేరసఙ్ఖాతం పాణాతిపాతాదిపాపధమ్మం మణతి నీహరతీతి విరతి ‘‘వేరమణీ’’తి వుచ్చతి. విరమతి ఏతాయాతి వా ‘‘విరమతీ’’తి వత్తబ్బే నిరుత్తినయేన ‘‘వేరమణీ’’తి సమాదానవిరతి వుత్తా. ఏస నయో సేసేసుపి.

    Anujānāmibhikkhave sāmaṇerānaṃ dasa sikkhāpadānītiādīsu sikkhitabbāni padāni sikkhāpadāni, sikkhākoṭṭhāsāti attho. Sikkhāya vā padāni sikkhāpadāni, adhisīlaadhicittaadhipaññāsikkhānaṃ adhigamupāyoti attho. Atthato pana kāmāvacarakusalacittasampayuttā viratiyo, taṃsampayuttadhammā panettha taggahaṇeneva gahetabbā. Pāṇoti paramatthato jīvitindriyaṃ, tassa atipātanaṃ pabandhavasena pavattituṃ adatvā satthādīhi atikkamma abhibhavitvā pātanaṃ pāṇātipāto, pāṇavadhoti attho. So pana atthato pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā vadhakacetanāva, tasmā pāṇātipātā veramaṇi, verahetutāya verasaṅkhātaṃ pāṇātipātādipāpadhammaṃ maṇati nīharatīti virati ‘‘veramaṇī’’ti vuccati. Viramati etāyāti vā ‘‘viramatī’’ti vattabbe niruttinayena ‘‘veramaṇī’’ti samādānavirati vuttā. Esa nayo sesesupi.

    అదిన్నస్స ఆదానం అదిన్నాదానం, థేయ్యచేతనా. అబ్రమ్హచరియన్తి అసేట్ఠచరియం, మగ్గేనమగ్గపటిపత్తిసముట్ఠాపికా మేథునచేతనా. ముసాతి అభూతవత్థు, తస్స వాదో అభూతం ఞత్వావ భూతతో విఞ్ఞాపనచేతనా ముసావాదో. పిట్ఠపూవాదినిబ్బత్తా సురా చేవ పుప్ఫాసవాదిభేదం మేరయఞ్చ సురామేరయం. తదేవ మదనీయట్ఠేన మజ్జఞ్చేవ పమాదకారణట్ఠేన పమాదట్ఠానఞ్చ, తం యాయ చేతనాయ పివతి, తస్సా ఏవం అధివచనం.

    Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, theyyacetanā. Abramhacariyanti aseṭṭhacariyaṃ, maggenamaggapaṭipattisamuṭṭhāpikā methunacetanā. Musāti abhūtavatthu, tassa vādo abhūtaṃ ñatvāva bhūtato viññāpanacetanā musāvādo. Piṭṭhapūvādinibbattā surā ceva pupphāsavādibhedaṃ merayañca surāmerayaṃ. Tadeva madanīyaṭṭhena majjañceva pamādakāraṇaṭṭhena pamādaṭṭhānañca, taṃ yāya cetanāya pivati, tassā evaṃ adhivacanaṃ.

    అరుణుగ్గమనతో పట్ఠాయ యావ మజ్ఝన్హికా, అయం అరియానం భోజనస్స కాలో నామ, తదఞ్ఞో వికాలో. భుఞ్జితబ్బట్ఠేన భోజనన్తి ఇధ సబ్బం యావకాలికం వుచ్చతి, తస్స అజ్ఝోహరణం ఇధ ఉత్తరపదలోపేన భోజనన్తి అధిప్పేతం. వికాలే భోజనం అజ్ఝోహరణం వికాలభోజనం, వికాలే వాయావకాలికస్స భోజనం అజ్ఝోహరణం వికాలభోజనన్తిపి అత్థో గహేతబ్బో, తం అత్థతో వికాలే యావకాలికఅజ్ఝోహరణచేతనావ.

    Aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā, ayaṃ ariyānaṃ bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo. Bhuñjitabbaṭṭhena bhojananti idha sabbaṃ yāvakālikaṃ vuccati, tassa ajjhoharaṇaṃ idha uttarapadalopena bhojananti adhippetaṃ. Vikāle bhojanaṃ ajjhoharaṇaṃ vikālabhojanaṃ, vikāle vāyāvakālikassa bhojanaṃ ajjhoharaṇaṃ vikālabhojanantipi attho gahetabbo, taṃ atthato vikāle yāvakālikaajjhoharaṇacetanāva.

    సాసనస్స అననులోమత్తా విసూకం పటాణీభూతం దస్సనం ‘‘విసూకదస్సనం, నచ్చగీతాదిదస్సనసవనానఞ్చేవ వట్టకయుద్ధజూతకీళాదిసబ్బకీళానఞ్చ నామం. దస్సనన్తి చేత్థ పఞ్చన్నమ్పి విఞ్ఞాణానం యథాసకం విసయస్స ఆలోచనసభావతాయ దస్సనసద్దేన సఙ్గహేతబ్బత్తా సవనమ్పి సఙ్గహితం. నచ్చగీతవాదితసద్దేహి చేత్థ అత్తనో నచ్చనగాయనాదీనిపి సఙ్గహితానీతి దట్ఠబ్బం.

    Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassanaṃ ‘‘visūkadassanaṃ, naccagītādidassanasavanānañceva vaṭṭakayuddhajūtakīḷādisabbakīḷānañca nāmaṃ. Dassananti cettha pañcannampi viññāṇānaṃ yathāsakaṃ visayassa ālocanasabhāvatāya dassanasaddena saṅgahetabbattā savanampi saṅgahitaṃ. Naccagītavāditasaddehi cettha attano naccanagāyanādīnipi saṅgahitānīti daṭṭhabbaṃ.

    మాలాతి బద్ధమబద్ధం వా పుప్ఫం, అన్తమసో సుత్తాదిమయమ్పి అలఙ్కారత్థాయ పిళన్ధియమానం మాలాత్వేవ వుచ్చతి. గన్ధన్తి వాసచుణ్ణాదివిలేపనతో అఞ్ఞం యం కిఞ్చి గన్ధజాతం. విలేపనన్తి పిసిత్వా గహితం ఛవిరాగకరణఞ్చేవ గన్ధజాతఞ్చ. ధారణం నామ పిళన్ధనం. మణ్డనం నామ ఊనట్ఠానపూరణం. గన్ధవసేన, ఛవిరాగవసేన వా సాదియనం విభూసనం నామ, మాలాదీసు వా ధారణాదీని యథాక్కమం యోజేతబ్బాని. తేసం ధారణాదీనం ఠానం కారణం వీతిక్కమచేతనా.

    Mālāti baddhamabaddhaṃ vā pupphaṃ, antamaso suttādimayampi alaṅkāratthāya piḷandhiyamānaṃ mālātveva vuccati. Gandhanti vāsacuṇṇādivilepanato aññaṃ yaṃ kiñci gandhajātaṃ. Vilepananti pisitvā gahitaṃ chavirāgakaraṇañceva gandhajātañca. Dhāraṇaṃ nāma piḷandhanaṃ. Maṇḍanaṃ nāma ūnaṭṭhānapūraṇaṃ. Gandhavasena, chavirāgavasena vā sādiyanaṃ vibhūsanaṃ nāma, mālādīsu vā dhāraṇādīni yathākkamaṃ yojetabbāni. Tesaṃ dhāraṇādīnaṃ ṭhānaṃ kāraṇaṃ vītikkamacetanā.

    ఉచ్చాతి ఉచ్చ-సద్దేన సమానత్థో నిపాతో. ఉచ్చాసయనం వుచ్చతి పమాణాతిక్కన్తం ఆసన్దాది. మహాసయనం అకప్పియత్థరణేహి అత్థతం సలోహితవితానఞ్చ. ఏతేసు హి ఆసనం సయనఞ్చ ఉచ్చాసయనమహాసయనసద్దేహి గహితాని ఉత్తరపదలోపేన. జాతరూపరజతపటిగ్గహణాతి ఏత్థ రజతసద్దేన దారుమాసకాది సబ్బం రూపియం సఙ్గహితం. ముత్తామణిఆదయోపేత్థ ధఞ్ఞక్ఖేత్తవత్థాదయో చ సఙ్గహితాతి దట్ఠబ్బా. పటిగ్గహణ-సద్దేన పన పటిగ్గాహాపనసాదియనానిపి సఙ్గహితాని.

    Uccāti ucca-saddena samānattho nipāto. Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ āsandādi. Mahāsayanaṃ akappiyattharaṇehi atthataṃ salohitavitānañca. Etesu hi āsanaṃ sayanañca uccāsayanamahāsayanasaddehi gahitāni uttarapadalopena. Jātarūparajatapaṭiggahaṇāti ettha rajatasaddena dārumāsakādi sabbaṃ rūpiyaṃ saṅgahitaṃ. Muttāmaṇiādayopettha dhaññakkhettavatthādayo ca saṅgahitāti daṭṭhabbā. Paṭiggahaṇa-saddena pana paṭiggāhāpanasādiyanānipi saṅgahitāni.

    ౧౪౯. సేనాసనగ్గాహో చ పటిప్పస్సమ్భన్తీతి ఇమినా వస్సచ్ఛేదం దస్సేతి. ఉపసమ్పన్నానమ్పి పారాజికసమాపత్తియా సరణగమనాదిసామణేరభావస్సపి వినస్సనతో సేనాసనగ్గాహో చ పటిప్పస్సమ్భతి, సఙ్ఘలాభమ్పి తే న లభన్తీతి వేదితబ్బం. పురిమికాయ పున సరణాని గహితానీతి సరణగహణేన సహ తదహేవస్స వస్సూపగమనమ్పి దస్సేతి. పచ్ఛిమికాయ వస్సావాసికన్తి వస్సావాసికలాభగ్గహణదస్సనమత్తమేవేతం, తతో పురేపి వా పచ్ఛాపి వా వస్సావాసికఞ్చ చీవరమాసేసు సఙ్ఘే ఉప్పన్నకాలచీవరఞ్చ పురిమికాయ ఉపగన్త్వా అవిపన్నసీలో సామణేరో లభతి ఏవ. సచే పచ్ఛిమికాయ గహితానీతి పచ్ఛిమికాయ వస్సూపగమనఞ్చ ఛిన్నవస్సతఞ్చ దస్సేతి. తస్స హి కాలచీవరలాభో న పాపుణాతి, తస్మా ‘‘అపలోకేత్వా లాభో దాతబ్బో’’తి వుత్తం. వస్సావాసికలాభో పన యది సేనాసనస్సామికా దాయకా సేనాసనగుత్తత్థాయ పచ్ఛిమికాయ ఉపగన్త్వా వత్తం కత్వా అత్తనో సేనాసనే వసన్తస్సపి వస్సావాసికం దాతబ్బన్తి వదన్తి, అనపలోకేత్వాపి దాతబ్బోవ. యం పన సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౦౮) ‘‘పచ్ఛిమికాయ వస్సావాసికం లచ్ఛతీతి పచ్ఛిమికాయ పున వస్సం ఉపగతత్తా లచ్ఛతీ’’తి వుత్తం, తమ్పి వస్సావాసికే దాయకానం ఇమం అధిప్పాయం నిస్సాయ వుత్తఞ్చే, సున్దరం, సఙ్ఘికం, కాలచీవరమ్పి సన్ధాయ వుత్తఞ్చే, న యుజ్జతీతి వేదితబ్బం.

    149.Senāsanaggāho ca paṭippassambhantīti iminā vassacchedaṃ dasseti. Upasampannānampi pārājikasamāpattiyā saraṇagamanādisāmaṇerabhāvassapi vinassanato senāsanaggāho ca paṭippassambhati, saṅghalābhampi te na labhantīti veditabbaṃ. Purimikāya puna saraṇāni gahitānīti saraṇagahaṇena saha tadahevassa vassūpagamanampi dasseti. Pacchimikāya vassāvāsikanti vassāvāsikalābhaggahaṇadassanamattamevetaṃ, tato purepi vā pacchāpi vā vassāvāsikañca cīvaramāsesu saṅghe uppannakālacīvarañca purimikāya upagantvā avipannasīlo sāmaṇero labhati eva. Sace pacchimikāya gahitānīti pacchimikāya vassūpagamanañca chinnavassatañca dasseti. Tassa hi kālacīvaralābho na pāpuṇāti, tasmā ‘‘apaloketvā lābho dātabbo’’ti vuttaṃ. Vassāvāsikalābho pana yadi senāsanassāmikā dāyakā senāsanaguttatthāya pacchimikāya upagantvā vattaṃ katvā attano senāsane vasantassapi vassāvāsikaṃ dātabbanti vadanti, anapaloketvāpi dātabbova. Yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.108) ‘‘pacchimikāya vassāvāsikaṃ lacchatīti pacchimikāya puna vassaṃ upagatattā lacchatī’’ti vuttaṃ, tampi vassāvāsike dāyakānaṃ imaṃ adhippāyaṃ nissāya vuttañce, sundaraṃ, saṅghikaṃ, kālacīvarampi sandhāya vuttañce, na yujjatīti veditabbaṃ.

    న అజానిత్వాతి ‘‘సురా’’తి అజానిత్వా పివతో పాణాతిపాతావేరమణిఆదిసబ్బసీలభేదం సరణభేదఞ్చ న ఆపజ్జతి. అకుసలం పన సురాపానావేరమణిసీలభేదో చ హోతి మాలాదిధారణాదీసు వియాతి దట్ఠబ్బం. ఇతరానీతి వికాలభోజనావేరమణిఆదీని. తానిపి హి సఞ్చిచ్చ వీతిక్కమన్తస్స తం తం భిజ్జతి ఏవ, ఇతరీతరేసం పన అభిజ్జనేన నాసనఙ్గాని న హోన్తి. తేనేవ ‘‘ఏతేసు భిన్నేసూ’’తి భేదవచనం వుత్తం.

    Na ajānitvāti ‘‘surā’’ti ajānitvā pivato pāṇātipātāveramaṇiādisabbasīlabhedaṃ saraṇabhedañca na āpajjati. Akusalaṃ pana surāpānāveramaṇisīlabhedo ca hoti mālādidhāraṇādīsu viyāti daṭṭhabbaṃ. Itarānīti vikālabhojanāveramaṇiādīni. Tānipi hi sañcicca vītikkamantassa taṃ taṃ bhijjati eva, itarītaresaṃ pana abhijjanena nāsanaṅgāni na honti. Teneva ‘‘etesu bhinnesū’’ti bhedavacanaṃ vuttaṃ.

    అచ్చయం దేసాపేతబ్బోతి ‘‘అచ్చయో మం భన్తే అచ్చాగమా’’తిఆదినా సఙ్ఘమజ్ఝే దేసాపేత్వా సరణసీలం దాతబ్బన్తి అధిప్పాయో పారాజికత్తా తేసం. తేనాహ ‘‘లిఙ్గనాసనాయ నాసేతబ్బో’’తి. అయమేవ హి నాసనా ఇధాధిప్పేతాతి లిఙ్గనాసనాకారణేహి పాణాతిపాతాదీహి అవణ్ణభాసనాదీనం సహ పతితత్తా వుత్తం. నను చ కణ్టకసామణేరోపి మిచ్ఛాదిట్ఠికో ఏవ, తస్స చ హేట్ఠా దణ్డకమ్మనాసనావ వుత్తా, ఇధ పన మిచ్ఛాదిట్ఠికస్స లిఙ్గనాసనా వుచ్చతి, కో ఇమేసం భేదోతి చోదనం మనసి నిధాయాహ ‘‘సస్సతుచ్ఛేదానఞ్హి అఞ్ఞతరదిట్ఠికో’’తి. ఏత్థ చాయం అధిప్పాయో – యో హి ‘‘అత్తా ఇస్సరో’’తి వా ‘‘నిచ్చో ధువో’’తిఆదినా వా ‘‘అత్తా ఉచ్ఛిజ్జిస్సతి వినస్సిస్సతీ’’తిఆదినా వా తిత్థియపరికప్పితం యం కిఞ్చి సస్సతుచ్ఛేదదిట్ఠిం దళ్హం గహేత్వా వోహరతి, తస్స సా పారాజికట్ఠానం హోతి, సో చ లిఙ్గనాసనాయ నాసేతబ్బో. యో పన ఈదిసం దిట్ఠిం అగ్గహేత్వా సాసనికోవ హుత్వా కేవలం బుద్ధవచనాధిప్పాయం విపరీతతో గహేత్వా భిక్ఖూహి ఓవదియమానోపి అప్పటినిస్సజ్జిత్వా వోహరతి, తస్స సా దిట్ఠి పారాజికం న హోతి, సో పన కణ్టకనాసనాయ ఏవ నాసేతబ్బోతి విమతివినోదనియం. ఇమస్మిం ఠానే సారత్థదీపనియం దససిక్ఖాపదతో పట్ఠాయ విత్థారతో వణ్ణనా ఆగతా, సా పోరాణటీకాయం సబ్బసో పోత్థకం ఆరుళ్హా, తస్మా ఇధ న విత్థారయిమ్హ.

    Accayaṃ desāpetabboti ‘‘accayo maṃ bhante accāgamā’’tiādinā saṅghamajjhe desāpetvā saraṇasīlaṃ dātabbanti adhippāyo pārājikattā tesaṃ. Tenāha ‘‘liṅganāsanāya nāsetabbo’’ti. Ayameva hi nāsanā idhādhippetāti liṅganāsanākāraṇehi pāṇātipātādīhi avaṇṇabhāsanādīnaṃ saha patitattā vuttaṃ. Nanu ca kaṇṭakasāmaṇeropi micchādiṭṭhiko eva, tassa ca heṭṭhā daṇḍakammanāsanāva vuttā, idha pana micchādiṭṭhikassa liṅganāsanā vuccati, ko imesaṃ bhedoti codanaṃ manasi nidhāyāha ‘‘sassatucchedānañhi aññataradiṭṭhiko’’ti. Ettha cāyaṃ adhippāyo – yo hi ‘‘attā issaro’’ti vā ‘‘nicco dhuvo’’tiādinā vā ‘‘attā ucchijjissati vinassissatī’’tiādinā vā titthiyaparikappitaṃ yaṃ kiñci sassatucchedadiṭṭhiṃ daḷhaṃ gahetvā voharati, tassa sā pārājikaṭṭhānaṃ hoti, so ca liṅganāsanāya nāsetabbo. Yo pana īdisaṃ diṭṭhiṃ aggahetvā sāsanikova hutvā kevalaṃ buddhavacanādhippāyaṃ viparītato gahetvā bhikkhūhi ovadiyamānopi appaṭinissajjitvā voharati, tassa sā diṭṭhi pārājikaṃ na hoti, so pana kaṇṭakanāsanāya eva nāsetabboti vimativinodaniyaṃ. Imasmiṃ ṭhāne sāratthadīpaniyaṃ dasasikkhāpadato paṭṭhāya vitthārato vaṇṇanā āgatā, sā porāṇaṭīkāyaṃ sabbaso potthakaṃ āruḷhā, tasmā idha na vitthārayimha.

    ౧౫౦. ‘‘అత్తనో పరివేణన్తి ఇదం పుగ్గలికం సన్ధాయ వుత్త’’న్తి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. అయం పనేత్థ గణ్ఠిపదకారానం అధిప్పాయో – వస్సగ్గేన పత్తసేనాసనన్తి ఇమినా తస్స వస్సగ్గేన పత్తం సఙ్ఘికసేనాసనం వుత్తం. అత్తనో పరివేణన్తి ఇమినాపి తస్సేవ పుగ్గలికసేనాసనం వుత్తన్తి. అయం పనేత్థ అమ్హాకం ఖన్తి – యత్థ వా వసతీతి ఇమినా సఙ్ఘికం వా హోతు పుగ్గలికం వా, తస్స నిబద్ధవసనకసేనాసనం వుత్తం. యత్థ వా పటిక్కమతీతి ఇమినా పన యం ఆచరియుపజ్ఝాయస్స వసనట్ఠానం ఉపట్ఠానాదినిమిత్తం నిబద్ధం పవిసతి, తం ఆచరియుపజ్ఝాయానం పవిసనట్ఠానం వుత్తం, తస్మా తదుభయం దస్సేతుం ‘‘ఉభయేనపి అత్తనో పరివేణఞ్చ వస్సగ్గేన పత్తసేనాసనఞ్చ వుత్త’’న్తి ఆహ. తత్థ అత్తనో పరివేణన్తి ఇమినా ఆచరియుపజ్ఝాయానం నివాసనట్ఠానం దస్సితం, వస్సగ్గేన పత్తసేనాసనన్తి ఇమినా పన తస్స వసనట్ఠానం, తస్మా తదుభయమ్పి సఙ్ఘికం వా హోతు పుగ్గలికం వా, ఆవరణం కాతబ్బమేవాతి. ముఖద్వారికన్తి ముఖద్వారేన భుఞ్జితబ్బం. దణ్డకమ్మం కత్వాతి దణ్డకమ్మం యోజేత్వా. దణ్డేన్తి వినేన్తి ఏతేనాతి దణ్డో, సోయేవ కత్తబ్బత్తా కమ్మన్తి దణ్డకమ్మం, ఆవరణాది. దణ్డకమ్మమస్స కరోథాతి అస్స దణ్డకమ్మం యోజేథ ఆణాపేథ. దణ్డకమ్మన్తి వా నిగ్గహకమ్మం, తస్మా నిగ్గహమస్స కరోథాతి వుత్తం హోతి. ఏస నయో సబ్బత్థ ఈదిసేసు ఠానేసు.

    150.‘‘Attano pariveṇanti idaṃ puggalikaṃ sandhāya vutta’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Ayaṃ panettha gaṇṭhipadakārānaṃ adhippāyo – vassaggena pattasenāsananti iminā tassa vassaggena pattaṃ saṅghikasenāsanaṃ vuttaṃ. Attano pariveṇanti imināpi tasseva puggalikasenāsanaṃ vuttanti. Ayaṃ panettha amhākaṃ khanti – yattha vā vasatīti iminā saṅghikaṃ vā hotu puggalikaṃ vā, tassa nibaddhavasanakasenāsanaṃ vuttaṃ. Yattha vā paṭikkamatīti iminā pana yaṃ ācariyupajjhāyassa vasanaṭṭhānaṃ upaṭṭhānādinimittaṃ nibaddhaṃ pavisati, taṃ ācariyupajjhāyānaṃ pavisanaṭṭhānaṃ vuttaṃ, tasmā tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘ubhayenapi attano pariveṇañca vassaggena pattasenāsanañca vutta’’nti āha. Tattha attano pariveṇanti iminā ācariyupajjhāyānaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ dassitaṃ, vassaggena pattasenāsananti iminā pana tassa vasanaṭṭhānaṃ, tasmā tadubhayampi saṅghikaṃ vā hotu puggalikaṃ vā, āvaraṇaṃ kātabbamevāti. Mukhadvārikanti mukhadvārena bhuñjitabbaṃ. Daṇḍakammaṃ katvāti daṇḍakammaṃ yojetvā. Daṇḍenti vinenti etenāti daṇḍo, soyeva kattabbattā kammanti daṇḍakammaṃ, āvaraṇādi. Daṇḍakammamassa karothāti assa daṇḍakammaṃ yojetha āṇāpetha. Daṇḍakammanti vā niggahakammaṃ, tasmā niggahamassa karothāti vuttaṃ hoti. Esa nayo sabbattha īdisesu ṭhānesu.

    సేనాసనగ్గాహో చ పటిప్పస్సమ్భన్తీతి ఇమినా ఛిన్నవస్సో హోతీతి దీపేతి. సచే ఆకిణ్ణదోసోవ హోతి, ఆయతిం సంవరే న తిట్ఠతి, నిక్కడ్ఢితబ్బోతి ఏత్థ సచే యావతతియం వుచ్చమానో న ఓరమతి, సఙ్ఘం అపలోకేత్వా నాసేతబ్బో, పున పబ్బజ్జం యాచమానోపి అపలోకేత్వా పబ్బాజేతబ్బోతి వదన్తి. పచ్ఛిమికాయ వస్సావాసికం లచ్ఛతీతి పచ్ఛిమికాయ పున వస్సం ఉపగతత్తా లచ్ఛతి. అపలోకేత్వా లాభో దాతబ్బోతి ఛిన్నవస్సతాయ వుత్తం. ఇతరాని పఞ్చ సిక్ఖాపదానీతి వికాలభోజనాదీని పఞ్చ. అచ్చయం దేసాపేతబ్బోతి ‘‘అచ్చయో మం భన్తే అచ్చాగమా’’తిఆదినా నయేన దేసాపేతబ్బోతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౦౮) వుత్తం.

    Senāsanaggāho ca paṭippassambhantīti iminā chinnavasso hotīti dīpeti. Sace ākiṇṇadosova hoti, āyatiṃ saṃvare na tiṭṭhati, nikkaḍḍhitabboti ettha sace yāvatatiyaṃ vuccamāno na oramati, saṅghaṃ apaloketvā nāsetabbo, puna pabbajjaṃ yācamānopi apaloketvā pabbājetabboti vadanti. Pacchimikāya vassāvāsikaṃ lacchatīti pacchimikāya puna vassaṃ upagatattā lacchati. Apaloketvā lābho dātabboti chinnavassatāya vuttaṃ. Itarāni pañca sikkhāpadānīti vikālabhojanādīni pañca. Accayaṃ desāpetabboti ‘‘accayo maṃ bhante accāgamā’’tiādinā nayena desāpetabboti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.108) vuttaṃ.

    ఇతి వినయసఙ్గహసంవణ్ణనాభూతే వినయాలఙ్కారే

    Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre

    పబ్బజ్జావినిచ్ఛయకథాలఙ్కారో నామ

    Pabbajjāvinicchayakathālaṅkāro nāma

    ద్వావీసతిమో పరిచ్ఛేదో.

    Dvāvīsatimo paricchedo.

    ఉపసమ్పదావినిచ్ఛయకథా

    Upasampadāvinicchayakathā

    ఏవం పబ్బజ్జావినిచ్ఛయం కథేత్వా తదనన్తరం ఉపసమ్పదావినిచ్ఛయో కథేతబ్బో, ఏవం సన్తేపి అట్ఠకథాయం ఉపసమ్పదావినిచ్ఛయకథా పాళివణ్ణనావసేనేవ ఆగతా, నో పాళిముత్తకవినిచ్ఛయవసేన, ఇమస్స పన పకరణస్స పాళిముత్తకవినిచ్ఛయకథాభూతత్తా తమకథేత్వా నిస్సయవినిచ్ఛయో ఏవ ఆచరియేన కథితో, మయం పన ఉపసమ్పదావినిచ్ఛయస్స అతిసుఖుమత్తా అతిగమ్భీరత్తా సుదుల్లభత్తా సాసనానుగ్గహత్థం ఆచరియేన అవుత్తమ్పి సమన్తపాసాదికతో నీహరిత్వా విమతివినోదనీఆదిప్పకరణేసు ఆగతవినిచ్ఛయేన అలఙ్కరిత్వా తం వినిచ్ఛయం కథయిస్సామ.

    Evaṃ pabbajjāvinicchayaṃ kathetvā tadanantaraṃ upasampadāvinicchayo kathetabbo, evaṃ santepi aṭṭhakathāyaṃ upasampadāvinicchayakathā pāḷivaṇṇanāvaseneva āgatā, no pāḷimuttakavinicchayavasena, imassa pana pakaraṇassa pāḷimuttakavinicchayakathābhūtattā tamakathetvā nissayavinicchayo eva ācariyena kathito, mayaṃ pana upasampadāvinicchayassa atisukhumattā atigambhīrattā sudullabhattā sāsanānuggahatthaṃ ācariyena avuttampi samantapāsādikato nīharitvā vimativinodanīādippakaraṇesu āgatavinicchayena alaṅkaritvā taṃ vinicchayaṃ kathayissāma.

    తేన ఖో పన సమయేనాతి యేన సమయేన భగవతా ‘‘న భిక్ఖవే అనుపజ్ఝాయకో’’తిఆదిసిక్ఖాపదం అపఞ్ఞత్తం హోతి, తేన సమయేన. అనుపజ్ఝాయకన్తి ఉపజ్ఝం అగాహాపేత్వా సబ్బేన సబ్బం ఉపజ్ఝాయవిరహితం, ఏవం ఉపసమ్పన్నా నేవ ధమ్మతో న ఆమిసతో సఙ్గహం లభన్తి, తే పరిహాయన్తియేవ, న వడ్ఢన్తి. న భిక్ఖవే అనుపజ్ఝాయకోతి ఉపజ్ఝం అగాహాపేత్వా నిరుపజ్ఝాయకో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో, యో ఉపసమ్పాదేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సాతి సిక్ఖాపదపఞ్ఞత్తితో పట్ఠాయ ఏవం ఉపసమ్పాదేన్తస్స ఆపత్తి హోతి, కమ్మం పన న కుప్పతి. కేచి ‘‘కుప్పతీ’’తి వదన్తి, తం న గహేతబ్బం. ‘‘సఙ్ఘేన ఉపజ్ఝాయేనా’’తిఆదీసుపి ఉభతోబ్యఞ్జనకుపజ్ఝాయపరియోసానేసు ఏసేవ నయో.

    Tena kho pana samayenāti yena samayena bhagavatā ‘‘na bhikkhave anupajjhāyako’’tiādisikkhāpadaṃ apaññattaṃ hoti, tena samayena. Anupajjhāyakanti upajjhaṃ agāhāpetvā sabbena sabbaṃ upajjhāyavirahitaṃ, evaṃ upasampannā neva dhammato na āmisato saṅgahaṃ labhanti, te parihāyantiyeva, na vaḍḍhanti. Na bhikkhave anupajjhāyakoti upajjhaṃ agāhāpetvā nirupajjhāyako na upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassāti sikkhāpadapaññattito paṭṭhāya evaṃ upasampādentassa āpatti hoti, kammaṃ pana na kuppati. Keci ‘‘kuppatī’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. ‘‘Saṅghena upajjhāyenā’’tiādīsupi ubhatobyañjanakupajjhāyapariyosānesu eseva nayo.

    అపత్తకా హత్థేసు పిణ్డాయ చరన్తీతి యో హత్థేసు పిణ్డో లబ్భతి, తదత్థాయ చరన్తి. సేయ్యథాపి తిత్థియాతి యథా ఆజీవకనామకా తిత్థియా. సూపబ్యఞ్జనేహి మిస్సేత్వా హత్థేసు ఠపితపిణ్డమేవ హి తే భుఞ్జన్తి. ఆపత్తి దుక్కటస్సాతి ఏవం ఉపసమ్పాదేన్తస్సేవ ఆపత్తి హోతి, కమ్మం పన న కుప్పతి, అచీవరకాదివత్థూసుపి ఏసేవ నయో.

    Apattakā hatthesu piṇḍāya carantīti yo hatthesu piṇḍo labbhati, tadatthāya caranti. Seyyathāpi titthiyāti yathā ājīvakanāmakā titthiyā. Sūpabyañjanehi missetvā hatthesu ṭhapitapiṇḍameva hi te bhuñjanti. Āpatti dukkaṭassāti evaṃ upasampādentasseva āpatti hoti, kammaṃ pana na kuppati, acīvarakādivatthūsupi eseva nayo.

    యాచితకేనాతి ‘‘యావ ఉపసమ్పదం కరోమ, తావ దేథా’’తి యాచిత్వా గహితేన, తావకాలికేనాతి అత్థో. ఈదిసేన హి పత్తేన వా చీవరేన వా పత్తచీవరేన వా ఉపసమ్పాదేన్తస్సేవ ఆపత్తి హోతి, కమ్మం పన న కుప్పతి, తస్మా పరిపుణ్ణపత్తచీవరోవ ఉపసమ్పాదేతబ్బో. సచే తస్స నత్థి, ఆచరియుపజ్ఝాయా చస్స దాతుకామా హోన్తి , అఞ్ఞే వా భిక్ఖూ, నిరపేక్ఖేహి విస్సజ్జేత్వా అధిట్ఠానూపగం పత్తచీవరం దాతబ్బం.

    Yācitakenāti ‘‘yāva upasampadaṃ karoma, tāva dethā’’ti yācitvā gahitena, tāvakālikenāti attho. Īdisena hi pattena vā cīvarena vā pattacīvarena vā upasampādentasseva āpatti hoti, kammaṃ pana na kuppati, tasmā paripuṇṇapattacīvarova upasampādetabbo. Sace tassa natthi, ācariyupajjhāyā cassa dātukāmā honti , aññe vā bhikkhū, nirapekkhehi vissajjetvā adhiṭṭhānūpagaṃ pattacīvaraṃ dātabbaṃ.

    గోత్తేనపి అనుస్సావేతున్తి ‘‘మహాకస్సపస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తి ఏవం గోత్తం వత్వా అనుస్సావేతుం అనుజానామీతి అత్థో. ద్వే ఏకానుస్సావనేతి ద్వే ఏకతో అనుస్సావనే, ఏకేన ఏకస్స, అఞ్ఞేన ఇతరస్సాతి ఏవం ద్వీహి వా ఆచరియేహి ఏకేన వా ఏకక్ఖణే కమ్మవాచం అనుస్సావేన్తేహి ఉపసమ్పాదేతుం అనుజానామీతి అత్థో. ద్వే తయో ఏకానుస్సావనే కాతుం, తఞ్చ ఖో ఏకేన ఉపజ్ఝాయేనాతి ద్వే వా తయో వా జనే పురిమనయేనేవ ఏకతో అనుస్సావనే కాతుం అనుజానామి, తఞ్చ ఖో అనుస్సావనకిరియం ఏకేన ఉపజ్ఝాయేన అనుజానామీతి అత్థో. తస్మా ఏకేన ఆచరియేన ద్వే వా తయో వా అనుస్సావేతబ్బా. ద్వీహి వా తీహి వా ఆచరియేహి విసుం విసుం ఏకేన ఏకస్సాతి ఏవం ఏకప్పహారేనేవ ద్వే తిస్సో వా కమ్మవాచా కాతబ్బా. సచే పన నానాచరియా నానుపజ్ఝాయా హోన్తి, తిస్సత్థేరో సుమనత్థేరస్స సద్ధివిహారికం, సుమనత్థేరో తిస్సత్థేరస్స సద్ధివిహారికం అనుస్సావేతి, అఞ్ఞమఞ్ఞఞ్చ గణపూరకా హోన్తి, వట్టతి. సచే నానుపజ్ఝాయా హోన్తి, ఏకో ఆచరియో హోతి, ‘‘న త్వేవ నానుపజ్ఝాయేనా’’తి పటిక్ఖిత్తత్తా న వట్టతి. ఇదం సన్ధాయ హి ఏస పటిక్ఖేపో.

    Gottenapi anussāvetunti ‘‘mahākassapassa upasampadāpekkho’’ti evaṃ gottaṃ vatvā anussāvetuṃ anujānāmīti attho. Dve ekānussāvaneti dve ekato anussāvane, ekena ekassa, aññena itarassāti evaṃ dvīhi vā ācariyehi ekena vā ekakkhaṇe kammavācaṃ anussāventehi upasampādetuṃ anujānāmīti attho. Dve tayo ekānussāvane kātuṃ, tañca kho ekenaupajjhāyenāti dve vā tayo vā jane purimanayeneva ekato anussāvane kātuṃ anujānāmi, tañca kho anussāvanakiriyaṃ ekena upajjhāyena anujānāmīti attho. Tasmā ekena ācariyena dve vā tayo vā anussāvetabbā. Dvīhi vā tīhi vā ācariyehi visuṃ visuṃ ekena ekassāti evaṃ ekappahāreneva dve tisso vā kammavācā kātabbā. Sace pana nānācariyā nānupajjhāyā honti, tissatthero sumanattherassa saddhivihārikaṃ, sumanatthero tissattherassa saddhivihārikaṃ anussāveti, aññamaññañca gaṇapūrakā honti, vaṭṭati. Sace nānupajjhāyā honti, eko ācariyo hoti, ‘‘na tveva nānupajjhāyenā’’ti paṭikkhittattā na vaṭṭati. Idaṃ sandhāya hi esa paṭikkhepo.

    పఠమం ఉపజ్ఝం గాహాపేతబ్బోతి ఏత్థ వజ్జావజ్జం ఉపనిజ్ఝాయతీతి ఉపజ్ఝా, తం ఉపజ్ఝం ‘‘ఉపజ్ఝాయో మే, భన్తే, హోహీ’’తి ఏవం వదాపేత్వా గాహాపేతబ్బో. విత్థాయన్తీతి విత్థద్ధగత్తా హోన్తి. యం జాతన్తి యం తవ సరీరే జాతం నిబ్బత్తం విజ్జమానం, తం సఙ్ఘమజ్ఝే పుచ్ఛన్తే సన్తం అత్థీతి వత్తబ్బన్తిఆది. ఉల్లుమ్పతు మన్తి ఉద్ధరతు మం.

    Paṭhamaṃ upajjhaṃ gāhāpetabboti ettha vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti upajjhā, taṃ upajjhaṃ ‘‘upajjhāyo me, bhante, hohī’’ti evaṃ vadāpetvā gāhāpetabbo. Vitthāyantīti vitthaddhagattā honti. Yaṃ jātanti yaṃ tava sarīre jātaṃ nibbattaṃ vijjamānaṃ, taṃ saṅghamajjhe pucchante santaṃ atthīti vattabbantiādi. Ullumpatu manti uddharatu maṃ.

    తావదేవాతి ఉపసమ్పన్నసమనన్తరమేవ. ఛాయా మేతబ్బాతి ఏకపోరిసా వా ద్విపోరిసా వాతి ఛాయా మేతబ్బా. ఉతుప్పమాణం ఆచిక్ఖితబ్బన్తి ‘‘వస్సానో హేమన్తో గిమ్హో’’తి ఉతుప్పమాణం ఆచిక్ఖితబ్బం. ఏత్థ చ ఉతుయేవ ఉతుప్పమాణం. సచే వస్సానాదయో అపరిపుణ్ణా హోన్తి, యత్తకేహి దివసేహి యస్స యో ఉతు అపరిపుణ్ణో, తే దివసే సల్లక్ఖేత్వా సో దివసభాగో ఆచిక్ఖితబ్బో. అథ వా ‘‘అయం నామ ఉతు, సో చ ఖో పరిపుణ్ణో అపరిపుణ్ణో వా’’తి ఏవం ఉతుప్పమాణం ఆచిక్ఖితబ్బం, ‘‘పుబ్బణ్హో వా సాయన్హో వా’’తి ఏవం దివసభాగో ఆచిక్ఖితబ్బో. సఙ్గీతీతి ఇదమేవ సబ్బం ఏకతో కత్వా ‘‘త్వం కిం లభసి, కా తే ఛాయా, కిం ఉతుప్పమాణం, కో దివసభాగో’’తి పుట్ఠో ‘‘ఇదం నామ లభామి వస్సం వా హేమన్తం వా గిమ్హం వా, అయం మే ఛాయా, ఇదం ఉతుప్పమాణం, అయం దివసభాగోతి వదేయ్యాసీ’’తి ఏవం ఆచిక్ఖితబ్బం.

    Tāvadevāti upasampannasamanantarameva. Chāyā metabbāti ekaporisā vā dviporisā vāti chāyā metabbā. Utuppamāṇaṃ ācikkhitabbanti ‘‘vassāno hemanto gimho’’ti utuppamāṇaṃ ācikkhitabbaṃ. Ettha ca utuyeva utuppamāṇaṃ. Sace vassānādayo aparipuṇṇā honti, yattakehi divasehi yassa yo utu aparipuṇṇo, te divase sallakkhetvā so divasabhāgo ācikkhitabbo. Atha vā ‘‘ayaṃ nāma utu, so ca kho paripuṇṇo aparipuṇṇo vā’’ti evaṃ utuppamāṇaṃ ācikkhitabbaṃ, ‘‘pubbaṇho vā sāyanho vā’’ti evaṃ divasabhāgo ācikkhitabbo. Saṅgītīti idameva sabbaṃ ekato katvā ‘‘tvaṃ kiṃ labhasi, kā te chāyā, kiṃ utuppamāṇaṃ, ko divasabhāgo’’ti puṭṭho ‘‘idaṃ nāma labhāmi vassaṃ vā hemantaṃ vā gimhaṃ vā, ayaṃ me chāyā, idaṃ utuppamāṇaṃ, ayaṃ divasabhāgoti vadeyyāsī’’ti evaṃ ācikkhitabbaṃ.

    ఓహాయాతి ఛడ్డేత్వా. దుతియం దాతున్తి ఉపసమ్పదమాళకతో పరివేణం గచ్ఛన్తస్స దుతియకం దాతుం అనుజానామి, చత్తారి చ అకరణీయాని ఆచిక్ఖితున్తి అత్థో. పణ్డుపలాసోతి పణ్డువణ్ణో పత్తో. బన్ధనా పవుత్తోతి వణ్టతో పతితో. అభబ్బో హరితత్థాయాతి పున హరితో భవితుం అభబ్బో. పుథుసిలాతి మహాసిలా. అయం సమన్తపాసాదికతో నీహరిత్వా ఆభతో ఉపసమ్పదావినిచ్ఛయో.

    Ohāyāti chaḍḍetvā. Dutiyaṃ dātunti upasampadamāḷakato pariveṇaṃ gacchantassa dutiyakaṃ dātuṃ anujānāmi, cattāri ca akaraṇīyāni ācikkhitunti attho. Paṇḍupalāsoti paṇḍuvaṇṇo patto. Bandhanā pavuttoti vaṇṭato patito. Abhabbo haritatthāyāti puna harito bhavituṃ abhabbo. Puthusilāti mahāsilā. Ayaṃ samantapāsādikato nīharitvā ābhato upasampadāvinicchayo.

    అనుపజ్ఝాయాదివత్థూసు సిక్ఖాపదం అపఞ్ఞత్తన్తి ‘‘న అనుపజ్ఝాయకో ఉపసమ్పాదేతబ్బో’’తి (మహావ॰ ౧౧౭) ఇధేవ పఞ్ఞాపియమానం సిక్ఖాపదం సన్ధాయ వుత్తం. కమ్మం పన న కుప్పతీతి ఇదం ఉపజ్ఝాయాభావేపి ‘‘ఇత్థన్నామస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖా ఇత్థన్నామేన ఉపజ్ఝాయేనా’’తి మతస్స వా విబ్భన్తస్స వా పురాణఉపజ్ఝాయస్స, అఞ్ఞస్స వా యస్స కస్సచి అవిజ్జమానస్సపి నామేన సబ్బత్థ ఉపజ్ఝాయకిత్తనస్స కతత్తా వుత్తం. యది హి ఉపజ్ఝాయకిత్తనం న కరేయ్య, ‘‘పుగ్గలం న పరామసతీ’’తి వుత్తకమ్మవిపత్తి ఏవ సియా. తేనేవ పాళియం (మహావ॰ ౧౧౭) ‘‘అనుపజ్ఝాయక’’న్తి వుత్తం, అట్ఠకథాయమ్పి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౧౭) అస్స ‘‘ఉపజ్ఝాయం అకిత్తేత్వా’’తి అవత్వా ‘‘ఉపజ్ఝాయం అగాహాపేత్వా సబ్బేన సబ్బం ఉపజ్ఝాయవిరహితం’’ ఇచ్చేవ అత్థో వుత్తో. పాళియం సఙ్ఘేన ఉపజ్ఝాయేనాతి ‘‘అయం ఇత్థన్నామో సఙ్ఘస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో, ఇత్థన్నామో సఙ్ఘం ఉపసమ్పదం యాచతి సఙ్ఘేన ఉపజ్ఝాయేనా’’తి ఏవం కమ్మవాచాయ సఙ్ఘమేవ ఉపజ్ఝాయం కిత్తేత్వాతి అత్థో. ఏవం గణేన ఉపజ్ఝాయేనాతి ఏత్థాపి ‘‘అయం ఇత్థన్నామో గణస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తిఆదినా యోజనా వేదితబ్బా. ఏవం వుత్తేపి కమ్మం న కుప్పతి ఏవ దుక్కటస్సేవ వుత్తత్తా, అఞ్ఞథా ‘‘సో చ పుగ్గలో అనుపసమ్పన్నో’’తి వదేయ్య. తేనాహ ‘‘సఙ్ఘేనా’’తిఆది. తత్థ పణ్డకాదిఉపజ్ఝాయేహి కరియమానేసు కమ్మేసు పణ్డకాదికే వినావ యది పఞ్చవగ్గాదిగణో పూరతి, కమ్మం న కుప్పతి, ఇతరథా కుప్పతీతి వేదితబ్బం.

    Anupajjhāyādivatthūsu sikkhāpadaṃ apaññattanti ‘‘na anupajjhāyako upasampādetabbo’’ti (mahāva. 117) idheva paññāpiyamānaṃ sikkhāpadaṃ sandhāya vuttaṃ. Kammaṃ pana na kuppatīti idaṃ upajjhāyābhāvepi ‘‘itthannāmassa upasampadāpekkhā itthannāmena upajjhāyenā’’ti matassa vā vibbhantassa vā purāṇaupajjhāyassa, aññassa vā yassa kassaci avijjamānassapi nāmena sabbattha upajjhāyakittanassa katattā vuttaṃ. Yadi hi upajjhāyakittanaṃ na kareyya, ‘‘puggalaṃ na parāmasatī’’ti vuttakammavipatti eva siyā. Teneva pāḷiyaṃ (mahāva. 117) ‘‘anupajjhāyaka’’nti vuttaṃ, aṭṭhakathāyampi (mahāva. aṭṭha. 117) assa ‘‘upajjhāyaṃ akittetvā’’ti avatvā ‘‘upajjhāyaṃ agāhāpetvā sabbena sabbaṃ upajjhāyavirahitaṃ’’ icceva attho vutto. Pāḷiyaṃ saṅghena upajjhāyenāti ‘‘ayaṃ itthannāmo saṅghassa upasampadāpekkho, itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācati saṅghena upajjhāyenā’’ti evaṃ kammavācāya saṅghameva upajjhāyaṃ kittetvāti attho. Evaṃ gaṇena upajjhāyenāti etthāpi ‘‘ayaṃ itthannāmo gaṇassa upasampadāpekkho’’tiādinā yojanā veditabbā. Evaṃ vuttepi kammaṃ na kuppati eva dukkaṭasseva vuttattā, aññathā ‘‘so ca puggalo anupasampanno’’ti vadeyya. Tenāha ‘‘saṅghenā’’tiādi. Tattha paṇḍakādiupajjhāyehi kariyamānesu kammesu paṇḍakādike vināva yadi pañcavaggādigaṇo pūrati, kammaṃ na kuppati, itarathā kuppatīti veditabbaṃ.

    అపత్తచీవరవత్థూసుపి పత్తచీవరానం అభావేపి ‘‘పరిపుణ్ణస్స పత్తచీవర’’న్తి కమ్మవాచాయ సావితత్తా కమ్మకోపం అవత్వా దుక్కటమేవ వుత్తం. ఇతరథా సావనాయ హాపనతో కమ్మకోపో ఏవ సియా. కేచి పన ‘‘పఠమం అనుఞ్ఞాతకమ్మవాచాయం ఉపసమ్పన్నా వియ ఇదానిపి ‘పరిపుణ్ణస్స పత్తచీవర’న్తి అవత్వా కమ్మవాచాయ ఉపసమ్పన్నాపి సూపసమ్పన్నా ఏవా’’తి వదన్తి, తం న యుత్తం. అనుఞ్ఞాతకాలతో పట్ఠాయ హి అపరామసనం సావనాయ హాపనవిపత్తి ఏవ హోతి ‘‘ఇత్థన్నామో సఙ్ఘం ఉపసమ్పదం యాచతీ’’తి పదస్స హాపనే వియ . తమ్పి హి పచ్ఛా అనుఞ్ఞాతం, ‘‘సఙ్ఘం, భన్తే, ఉపసమ్పదం యాచామీ’’తిఆదివాక్యేన అయాచేత్వా తమ్పి ఉపసమ్పాదేన్తో ‘‘అయం ఇత్థన్నామో సఙ్ఘం ఉపసమ్పదం యాచతీ’’తి వత్వావ యది కమ్మవాచం కరోతి, కమ్మం సుకతమేవ హోతి. నో చే, విపన్నం. సబ్బపచ్ఛా హి అనుఞ్ఞాతకమ్మవాచతో కిఞ్చిపి పరిహాపేతుం న వట్టతి, సావనాయ హాపనమేవ హోతి, అఞ్ఞే వా భిక్ఖూ దాతుకామా హోన్తీతి సమ్బన్ధో, అయమేత్థ విమతివినోదనియా (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౧౭) ఆభతో వినిచ్ఛయో. సారత్థదీపనీవినిచ్ఛయో పన ఇధేవ అన్తోగధా హోతి అప్పతరత్తా అవిసేసత్తా చ.

    Apattacīvaravatthūsupi pattacīvarānaṃ abhāvepi ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti kammavācāya sāvitattā kammakopaṃ avatvā dukkaṭameva vuttaṃ. Itarathā sāvanāya hāpanato kammakopo eva siyā. Keci pana ‘‘paṭhamaṃ anuññātakammavācāyaṃ upasampannā viya idānipi ‘paripuṇṇassa pattacīvara’nti avatvā kammavācāya upasampannāpi sūpasampannā evā’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ. Anuññātakālato paṭṭhāya hi aparāmasanaṃ sāvanāya hāpanavipatti eva hoti ‘‘itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācatī’’ti padassa hāpane viya . Tampi hi pacchā anuññātaṃ, ‘‘saṅghaṃ, bhante, upasampadaṃ yācāmī’’tiādivākyena ayācetvā tampi upasampādento ‘‘ayaṃ itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācatī’’ti vatvāva yadi kammavācaṃ karoti, kammaṃ sukatameva hoti. No ce, vipannaṃ. Sabbapacchā hi anuññātakammavācato kiñcipi parihāpetuṃ na vaṭṭati, sāvanāya hāpanameva hoti, aññe vā bhikkhū dātukāmā hontīti sambandho, ayamettha vimativinodaniyā (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.117) ābhato vinicchayo. Sāratthadīpanīvinicchayo pana idheva antogadhā hoti appatarattā avisesattā ca.

    వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౧౭) పన ‘‘కేచి కుప్పతీతి వదన్తి, తం న గహేతబ్బ’’న్తి యం వుత్తం, తం ‘‘పఞ్చవగ్గకరణీయఞ్చే, భిక్ఖవే, కమ్మం, భిక్ఖునిపఞ్చమో కమ్మం కరేయ్య, అకమ్మం న చ కరణీయ’’న్తిఆదినా (మహావ॰ ౩౯౦) నయేన వుత్తత్తా పణ్డకానం గణపూరణభావే ఏవ కమ్మం కుప్పతి, న సబ్బన్తి కత్వా సువుత్తం, ఇతరథా ‘‘పణ్డకుపజ్ఝాయేన కమ్మం కరేయ్య, అకమ్మం న చ కరణీయ’’న్తిఆదికాయ పాళియా భవితబ్బం సియా. యథా అపరిపుణ్ణపత్తచీవరస్స ఉపసమ్పాదనకాలే కమ్మవాచాయం ‘‘పరిపుణ్ణస్స పత్తచీవర’’న్తి అసన్తం వత్థుం కిత్తేత్వా ఉపసమ్పదాయ కతాయ తస్మిం అసన్తేపి ఉపసమ్పదా రుహతి, ఏవం ‘‘అయం బుద్ధరక్ఖితో ఆయస్మతో ధమ్మరక్ఖితస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తి అవత్థుం పణ్డకుపజ్ఝాయాదిం, అసన్తం వా వత్థుం కిత్తేత్వా కతాయపి గణపూరకానమత్థితాయ ఉపసమ్పదా రుహతేవ. ‘‘న, భిక్ఖవే, పణ్డకుపజ్ఝాయేన ఉపసమ్పాదేతబ్బో, యో ఉపసమ్పాదేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్స, సో చ పుగ్గలో అనుపసమ్పన్నో’’తిఆదివచనస్స అభావా అయమత్థో సిద్ధోవ హోతి. న హి బుద్ధా వత్తబ్బయుత్తం న వదన్తి. తేన వుత్తం ‘‘యో పన భిక్ఖు జానం ఊనవీసతివస్సం …పే॰… సో చ పుగ్గలో అనుపసమ్పన్నో’’తిఆది (పాచి॰ ౪౦౩). తథా ‘‘బ్యత్తేన భిక్ఖునా పటిబలేన సఙ్ఘో ఞాపేతబ్బో’’తి (మహావ॰ ౭౧) వచనతో థేయ్యసంవాసకాదిఆచరియేహి అనుస్సావనాయ కతాయ ఉపసమ్పదా న రుహతి తేసం అభిక్ఖుత్తాతి వచనమ్పి న గహేతబ్బం.

    Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 117) pana ‘‘keci kuppatīti vadanti, taṃ na gahetabba’’nti yaṃ vuttaṃ, taṃ ‘‘pañcavaggakaraṇīyañce, bhikkhave, kammaṃ, bhikkhunipañcamo kammaṃ kareyya, akammaṃ na ca karaṇīya’’ntiādinā (mahāva. 390) nayena vuttattā paṇḍakānaṃ gaṇapūraṇabhāve eva kammaṃ kuppati, na sabbanti katvā suvuttaṃ, itarathā ‘‘paṇḍakupajjhāyena kammaṃ kareyya, akammaṃ na ca karaṇīya’’ntiādikāya pāḷiyā bhavitabbaṃ siyā. Yathā aparipuṇṇapattacīvarassa upasampādanakāle kammavācāyaṃ ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti asantaṃ vatthuṃ kittetvā upasampadāya katāya tasmiṃ asantepi upasampadā ruhati, evaṃ ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassa upasampadāpekkho’’ti avatthuṃ paṇḍakupajjhāyādiṃ, asantaṃ vā vatthuṃ kittetvā katāyapi gaṇapūrakānamatthitāya upasampadā ruhateva. ‘‘Na, bhikkhave, paṇḍakupajjhāyena upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassa, so ca puggalo anupasampanno’’tiādivacanassa abhāvā ayamattho siddhova hoti. Na hi buddhā vattabbayuttaṃ na vadanti. Tena vuttaṃ ‘‘yo pana bhikkhu jānaṃ ūnavīsativassaṃ …pe… so ca puggalo anupasampanno’’tiādi (pāci. 403). Tathā ‘‘byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo’’ti (mahāva. 71) vacanato theyyasaṃvāsakādiācariyehi anussāvanāya katāya upasampadā na ruhati tesaṃ abhikkhuttāti vacanampi na gahetabbaṃ.

    కిఞ్చ భియ్యో – ‘‘ఇమాని చత్తారి కమ్మాని పఞ్చహాకారేహి విపజ్జన్తీ’’తిఆదినా (పరి॰ ౪౮౨) నయేన కమ్మానం సమ్పత్తివిపత్తియా కథియమానాయ ‘‘సత్తహి ఆకారేహి కమ్మాని విపజ్జన్తి వత్థుతో వా ఞత్తితో వా అనుస్సావనతో వా సీమతో వా పరిసతో వా ఉపజ్ఝాయతో వా ఆచరియతో వా’’తి అకథితత్తా న గహేతబ్బం. ‘‘పరిసతో వా’’తి వచనేన ఆచరియుపజ్ఝాయానం వా సఙ్గహో కతోతి చే? న, ‘‘ద్వాదసహి ఆకారేహి పరిసతో కమ్మాని విపజ్జన్తీ’’తి ఏతస్స విభఙ్గే తేసమనామట్ఠత్తా, అయమత్థో యస్మా తత్థ తత్థ సరూపేన వుత్తపాళివసేనేవ సక్కా జానితుం, తస్మా నయముఖం దస్సేత్వా సంఖిత్తోతి అయమస్స యుత్తిగవేసనాతి వుత్తం.

    Kiñca bhiyyo – ‘‘imāni cattāri kammāni pañcahākārehi vipajjantī’’tiādinā (pari. 482) nayena kammānaṃ sampattivipattiyā kathiyamānāya ‘‘sattahi ākārehi kammāni vipajjanti vatthuto vā ñattito vā anussāvanato vā sīmato vā parisato vā upajjhāyato vā ācariyato vā’’ti akathitattā na gahetabbaṃ. ‘‘Parisato vā’’ti vacanena ācariyupajjhāyānaṃ vā saṅgaho katoti ce? Na, ‘‘dvādasahi ākārehi parisato kammāni vipajjantī’’ti etassa vibhaṅge tesamanāmaṭṭhattā, ayamattho yasmā tattha tattha sarūpena vuttapāḷivaseneva sakkā jānituṃ, tasmā nayamukhaṃ dassetvā saṃkhittoti ayamassa yuttigavesanāti vuttaṃ.

    తత్రిదం విచారేతబ్బం – అనుపజ్ఝాయకం ఉపసమ్పాదేన్తా తే భిక్ఖూ యథావుత్తనయేన అభూతం వత్థుం కిత్తయింసు, ఉదాహు ముసావాదభయా తానేవ పదాని న సావేసున్తి. కిఞ్చేత్థ – యది తావ ఉపజ్ఝాయాభావతో న సావేసుం, ‘‘పుగ్గలం న పరామసతీ’’తి వుత్తవిపత్తిప్పసఙ్గో హోతి, అథ సావేసుం, ముసావాదో నేసం భవతీతి? వుచ్చతే – సావేసుంయేవ యథావుత్తవిపత్తిప్పసఙ్గభయా, ‘‘కమ్మం పన న కుప్పతీ’’తి అట్ఠకథాయం వుత్తత్తా చ. న, ముసావాదస్స అసమ్భవతో, ముసావాదేనపి కమ్మసమ్భవతో చ. న హి సక్కా ముసావాదేన కమ్మవిపత్తిసమ్పత్తిం కాతున్తి. తస్మా ‘‘అనుపజ్ఝాయకం ఉపసమ్పాదేన్తీ’’తి వచనస్స చ ఉభయదోసవినిముత్తో అత్థో పరియేసితబ్బో.

    Tatridaṃ vicāretabbaṃ – anupajjhāyakaṃ upasampādentā te bhikkhū yathāvuttanayena abhūtaṃ vatthuṃ kittayiṃsu, udāhu musāvādabhayā tāneva padāni na sāvesunti. Kiñcettha – yadi tāva upajjhāyābhāvato na sāvesuṃ, ‘‘puggalaṃ na parāmasatī’’ti vuttavipattippasaṅgo hoti, atha sāvesuṃ, musāvādo nesaṃ bhavatīti? Vuccate – sāvesuṃyeva yathāvuttavipattippasaṅgabhayā, ‘‘kammaṃ pana na kuppatī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttattā ca. Na, musāvādassa asambhavato, musāvādenapi kammasambhavato ca. Na hi sakkā musāvādena kammavipattisampattiṃ kātunti. Tasmā ‘‘anupajjhāyakaṃ upasampādentī’’ti vacanassa ca ubhayadosavinimutto attho pariyesitabbo.

    అయఞ్చేత్థ యుత్తి – యథా పుబ్బే పబ్బజ్జుపసమ్పదుపజ్ఝాయేసు విజ్జమానేసుపి ఉపజ్ఝాయగ్గహణక్కమేన అగ్గహితత్తా ‘‘తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ అనుపజ్ఝాయక’’న్తిఆది వుత్తం, తథా ఇధాపి ఉపజ్ఝాయస్స విజ్జమానస్సేవ సతో అగ్గహితత్తా ‘‘అనుపజ్ఝాయకం ఉపసమ్పాదేన్తీ’’తి వుత్తం. కమ్మవాచాచరియేన పన ‘‘గహితో తేన ఉపజ్ఝాయో’’తి సఞ్ఞాయ ఉపజ్ఝాయం కిత్తేత్వా కమ్మవాచం సావేతబ్బం. కేనచి వా కారణేన కాయసామగ్గిం అదేన్తస్స ఉపజ్ఝాయస్స ఛన్దం గహేత్వా కమ్మవాచం సావేతి, ఉపజ్ఝాయో వా ఉపసమ్పదాపేక్ఖస్స ఉపజ్ఝం దత్వా పచ్ఛా ఉపసమ్పన్నే తస్మిం తాదిసే వత్థుస్మిం సమనుయుఞ్జియమానో వా అసమనుయుఞ్జియమానో వా ఉపజ్ఝాయదానతో పుబ్బే ఏవ సామణేరో పటిజానాతి, సిక్ఖాపచ్చక్ఖాతకో వా అన్తిమవత్థుఅజ్ఝాపన్నకో వా పటిజానాతి, ఛన్దహారకాదయో వియ ఉపజ్ఝాయో వా అఞ్ఞసీమాగతో హోతి. కమ్మవాచా రుహతీతి వత్వా ‘‘అనుజానామి భిక్ఖవే పచ్చన్తిమేసు జనపదేసు వినయధరపఞ్చమేన గణేన ఉపసమ్పద’’న్తి వుత్తత్తా. కేచి ‘‘వినయధరపఞ్చమేన ఉపజ్ఝాయేన సన్నిహితేనేవ భవితబ్బ’’న్తి వదన్తీతి పోరాణగణ్ఠిపదే వుత్తం. సో చ పాఠో అప్పమాణో మజ్ఝిమేసు జనపదేసు తస్స వచనస్సాభావతో. అసన్నిహితేపి ఉపజ్ఝాయే కమ్మవాచా రుహతీతి ఆపజ్జతీతి చే? న. కస్మా? కమ్మసమ్పత్తియం ‘‘పుగ్గలం పరామసతీ’’తి వుత్తపాఠోవ నో పమాణం. న హి తత్థ అసన్నిహితో ఉపజ్ఝాయసఙ్ఖాతో పుగ్గలో పరామసనం అరహతి, తస్మా తత్థ సఙ్ఘపరామసనం వియ పుగ్గలపరామసనం వేదితబ్బం. సఙ్ఘేన గణేన ఉపజ్ఝాయేన ఉపసమ్పాదేన్తి తేసం అత్థతో పుగ్గలత్తా, పణ్డకాదిఉపజ్ఝాయేన ఉపసమ్పాదేన్తి ఉపసమ్పాదనకాలే అవిదితత్తాతి పోరాణా.

    Ayañcettha yutti – yathā pubbe pabbajjupasampadupajjhāyesu vijjamānesupi upajjhāyaggahaṇakkamena aggahitattā ‘‘tena kho pana samayena bhikkhū anupajjhāyaka’’ntiādi vuttaṃ, tathā idhāpi upajjhāyassa vijjamānasseva sato aggahitattā ‘‘anupajjhāyakaṃ upasampādentī’’ti vuttaṃ. Kammavācācariyena pana ‘‘gahito tena upajjhāyo’’ti saññāya upajjhāyaṃ kittetvā kammavācaṃ sāvetabbaṃ. Kenaci vā kāraṇena kāyasāmaggiṃ adentassa upajjhāyassa chandaṃ gahetvā kammavācaṃ sāveti, upajjhāyo vā upasampadāpekkhassa upajjhaṃ datvā pacchā upasampanne tasmiṃ tādise vatthusmiṃ samanuyuñjiyamāno vā asamanuyuñjiyamāno vā upajjhāyadānato pubbe eva sāmaṇero paṭijānāti, sikkhāpaccakkhātako vā antimavatthuajjhāpannako vā paṭijānāti, chandahārakādayo viya upajjhāyo vā aññasīmāgato hoti. Kammavācā ruhatīti vatvā ‘‘anujānāmi bhikkhave paccantimesu janapadesu vinayadharapañcamena gaṇena upasampada’’nti vuttattā. Keci ‘‘vinayadharapañcamena upajjhāyena sannihiteneva bhavitabba’’nti vadantīti porāṇagaṇṭhipade vuttaṃ. So ca pāṭho appamāṇo majjhimesu janapadesu tassa vacanassābhāvato. Asannihitepi upajjhāye kammavācā ruhatīti āpajjatīti ce? Na. Kasmā? Kammasampattiyaṃ ‘‘puggalaṃ parāmasatī’’ti vuttapāṭhova no pamāṇaṃ. Na hi tattha asannihito upajjhāyasaṅkhāto puggalo parāmasanaṃ arahati, tasmā tattha saṅghaparāmasanaṃ viya puggalaparāmasanaṃ veditabbaṃ. Saṅghena gaṇena upajjhāyena upasampādenti tesaṃ atthato puggalattā, paṇḍakādiupajjhāyena upasampādenti upasampādanakāle aviditattāti porāṇā.

    అపత్తచీవరం ఉపసమ్పాదేన్తీతి కమ్మవాచాచరియో ‘‘పరిపుణ్ణస్స పత్తచీవర’’న్తి సఞ్ఞాయ, కేవలం అత్థసమ్పత్తిం అనపేక్ఖిత్వా సన్తపదనీహారేన వా ‘‘పరిపుణ్ణస్స పత్తచీవర’’న్తి కమ్మవాచం సావేతి. యథా ఏతరహి మతవిప్పవుత్తమాతాపితికోపి ‘‘అనుఞ్ఞాతోసి మాతాపితూహీ’’తి పుట్ఠో ‘‘ఆమ భన్తే’’తి వదతి, కిం బహునా? అయం పనేత్థ సారో – ‘‘తస్మిం సమయే చత్తారి కమ్మాని పఞ్చహాకారేహి విపజ్జన్తీ’’తి లక్ఖణస్స న తావ పఞ్ఞత్తత్తా అనుపజ్ఝాయకాదిం ఉపసమ్పాదేన్తి. వజ్జనీయపుగ్గలానం అవుత్తత్తా పణ్డకుపజ్ఝాయాదిం ఉపసమ్పాదేన్తి, తేరసన్తరాయపుచ్ఛాయ అదస్సనత్తా అపత్తచీవరకం ఉపసమ్పాదేన్తి, ‘‘అనుజానామి భిక్ఖవే ఞత్తిచతుత్థేన కమ్మేన ఉపసమ్పాదేతు’’న్తి (మహావ॰ ౬౯) ఏవం సబ్బపఠమం అనుఞ్ఞాతాయ కమ్మవాచాయ ‘‘పరిపుణ్ణస్స పత్తచీవర’’న్తి అవచనమేత్థ సాధకన్తి వేదితబ్బం. తఞ్హి వచనం అనుక్కమేనానుఞ్ఞాతన్తి.

    Apattacīvaraṃupasampādentīti kammavācācariyo ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti saññāya, kevalaṃ atthasampattiṃ anapekkhitvā santapadanīhārena vā ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti kammavācaṃ sāveti. Yathā etarahi matavippavuttamātāpitikopi ‘‘anuññātosi mātāpitūhī’’ti puṭṭho ‘‘āma bhante’’ti vadati, kiṃ bahunā? Ayaṃ panettha sāro – ‘‘tasmiṃ samaye cattāri kammāni pañcahākārehi vipajjantī’’ti lakkhaṇassa na tāva paññattattā anupajjhāyakādiṃ upasampādenti. Vajjanīyapuggalānaṃ avuttattā paṇḍakupajjhāyādiṃ upasampādenti, terasantarāyapucchāya adassanattā apattacīvarakaṃ upasampādenti, ‘‘anujānāmi bhikkhave ñatticatutthena kammena upasampādetu’’nti (mahāva. 69) evaṃ sabbapaṭhamaṃ anuññātāya kammavācāya ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti avacanamettha sādhakanti veditabbaṃ. Tañhi vacanaṃ anukkamenānuññātanti.

    ఇదం తావ సబ్బథా హోతు, ‘‘మూగం పబ్బాజేన్తి బధిరం పబ్బాజేన్తీ’’తి ఇదం కథం సమ్భవితుమరహతి ఆదితో పట్ఠాయ ‘‘అనుజానామి భిక్ఖవే ఇమేహి తీహి సరణగమనేహి పబ్బజ్జ’’న్తిఆదినా అనుఞ్ఞాతత్తాతి? వుచ్చతే – ‘‘ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, పబ్బాజేతబ్బోతి, ఏవం వదేహీతి వత్తబ్బో…పే॰… తతియమ్పి సఙ్ఘం సరణం గచ్ఛామీ’’తి ఏత్థ ‘‘ఏవం వదేహీతి వత్తబ్బో’’తి ఇమస్స వచనస్స మిచ్ఛా అత్థం గహేత్వా మూగం పబ్బాజేసుం. ‘‘ఏవం వదేహీ’’తి తం పబ్బజ్జాపేక్ఖం ఆణాపేత్వా సయం ఉపజ్ఝాయేన వత్తబ్బో ‘‘తతియమ్పి సఙ్ఘం సరణం గచ్ఛామీ’’తి, సో పబ్బజ్జాపేక్ఖా తథా ఆణత్తో ఉపజ్ఝాయవచనస్స అను అను వదతు వా మా వా, తత్థ తత్థ భగవా ‘‘కాయేన విఞ్ఞాపేతి, వాచాయ విఞ్ఞాపేతి, కాయేన వాచాయ విఞ్ఞాపేతి, గహితో హోతి ఉపజ్ఝాయో. దిన్నో హోతి ఛన్దో, దిన్నా హోతి పారిసుద్ధి, దిన్నా హోతి పవారణా’’తి వదతి . తదనుమానేన వా కాయేన తేన పబ్బజ్జాపేక్ఖేన విఞ్ఞత్తం హోతి సరణగమనన్తి వా లోకేపి కాయేన విఞ్ఞాపేన్తో ఏవం వదతీతి వుచ్చతి, తం పరియాయం గహేత్వా మూగం పబ్బాజేన్తీతి వేదితబ్బం. పోరాణగణ్ఠిపదే ‘‘మూగం కథం పబ్బాజేన్తీతి పుచ్ఛం కత్వా తస్స కాయపసాదసమ్భవతో కాయేన పహారం దత్వా హత్థముద్దాయ విఞ్ఞాపేత్వా పబ్బాజేసు’’న్తి వుత్తం. కిం బహునా?

    Idaṃ tāva sabbathā hotu, ‘‘mūgaṃ pabbājenti badhiraṃ pabbājentī’’ti idaṃ kathaṃ sambhavitumarahati ādito paṭṭhāya ‘‘anujānāmi bhikkhave imehi tīhi saraṇagamanehi pabbajja’’ntiādinā anuññātattāti? Vuccate – ‘‘evañca pana, bhikkhave, pabbājetabboti, evaṃ vadehīti vattabbo…pe… tatiyampi saṅghaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti ettha ‘‘evaṃ vadehīti vattabbo’’ti imassa vacanassa micchā atthaṃ gahetvā mūgaṃ pabbājesuṃ. ‘‘Evaṃ vadehī’’ti taṃ pabbajjāpekkhaṃ āṇāpetvā sayaṃ upajjhāyena vattabbo ‘‘tatiyampi saṅghaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti, so pabbajjāpekkhā tathā āṇatto upajjhāyavacanassa anu anu vadatu vā mā vā, tattha tattha bhagavā ‘‘kāyena viññāpeti, vācāya viññāpeti, kāyena vācāya viññāpeti, gahito hoti upajjhāyo. Dinno hoti chando, dinnā hoti pārisuddhi, dinnā hoti pavāraṇā’’ti vadati . Tadanumānena vā kāyena tena pabbajjāpekkhena viññattaṃ hoti saraṇagamananti vā lokepi kāyena viññāpento evaṃ vadatīti vuccati, taṃ pariyāyaṃ gahetvā mūgaṃ pabbājentīti veditabbaṃ. Porāṇagaṇṭhipade ‘‘mūgaṃ kathaṃ pabbājentīti pucchaṃ katvā tassa kāyapasādasambhavato kāyena pahāraṃ datvā hatthamuddāya viññāpetvā pabbājesu’’nti vuttaṃ. Kiṃ bahunā?

    అయం పనేత్థ సారో – యథా పుబ్బే పబ్బజ్జాధికారే వత్తమానే పబ్బజ్జాభిలాపం ఉపచ్ఛిన్దిత్వా ‘‘పణ్డకో, భిక్ఖవే, అనుపసమ్పన్నో న ఉపసమ్పాదేతబ్బో’’తిఆదినా (మహావ॰ ౧౦౯) నయేన ఉపసమ్పదవసేనేవ అభిలాపో కతో. థేయ్యసంవాసకపదే అసమ్భవతో కిఞ్చాపి సో న కతో, పబ్బజ్జావ తత్థ కతా, సబ్బత్థ పన ఉపసమ్పదాభిలాపేన అధిప్పేతా తదనుభావతో ఉపసమ్పదాయ, పబ్బజ్జాయ వారితాయ ఉపసమ్పదా వారితా హోతీతి కత్వా, తథా ఇధ ఉపసమ్పదాధికారే వత్తమానే ఉపసమ్పదాభిలాపం ఉపచ్ఛిన్దిత్వా ఉపసమ్పదమేవ సన్ధాయ పబ్బజ్జాభిలాపో కతోతి వేదితబ్బో. కామం సో న కత్తబ్బో, మూగపదే అసమ్భవతో తస్స వసేన ఆదితో పట్ఠాయ ఉపసమ్పదాభిలాపోవ కత్తబ్బో వియ దిస్సతి, తథాపి తస్సేవ మూగపదస్స వసేన ఆదితో పట్ఠాయ పబ్బజ్జాభిలాపోవ కతో మిచ్ఛాగహణనివారణత్థం. కథం? ‘‘మూగో, భిక్ఖవే, అపత్తో ఓసారణం, తఞ్చే సఙ్ఘో ఓసారేతి, సోసారితో’’తి (మహావ॰ ౩౯౬) వచనతో హి మూగో ఉపసమ్పన్నో హోతీతి సిద్ధం, సో కేవలం ఉపసమ్పన్నోవ హోతి, న పన పబ్బజితో తస్స పబ్బజ్జాయ అసమ్భవతోతి మిచ్ఛాగాహో హోతి, తం పరివజ్జాపేత్వా యో ఉపసమ్పన్నో, సో పబ్బజితోవ హోతి. పబ్బజితో పన అత్థి కోచి ఉపసమ్పన్నో, అత్థి కోచి అనుపసమ్పన్నోతి ఇమం సమ్మాగాహం ఉప్పాదేతి భగవాతి వేదితబ్బం.

    Ayaṃ panettha sāro – yathā pubbe pabbajjādhikāre vattamāne pabbajjābhilāpaṃ upacchinditvā ‘‘paṇḍako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo’’tiādinā (mahāva. 109) nayena upasampadavaseneva abhilāpo kato. Theyyasaṃvāsakapade asambhavato kiñcāpi so na kato, pabbajjāva tattha katā, sabbattha pana upasampadābhilāpena adhippetā tadanubhāvato upasampadāya, pabbajjāya vāritāya upasampadā vāritā hotīti katvā, tathā idha upasampadādhikāre vattamāne upasampadābhilāpaṃ upacchinditvā upasampadameva sandhāya pabbajjābhilāpo katoti veditabbo. Kāmaṃ so na kattabbo, mūgapade asambhavato tassa vasena ādito paṭṭhāya upasampadābhilāpova kattabbo viya dissati, tathāpi tasseva mūgapadassa vasena ādito paṭṭhāya pabbajjābhilāpova kato micchāgahaṇanivāraṇatthaṃ. Kathaṃ? ‘‘Mūgo, bhikkhave, apatto osāraṇaṃ, tañce saṅgho osāreti, sosārito’’ti (mahāva. 396) vacanato hi mūgo upasampanno hotīti siddhaṃ, so kevalaṃ upasampannova hoti, na pana pabbajito tassa pabbajjāya asambhavatoti micchāgāho hoti, taṃ parivajjāpetvā yo upasampanno, so pabbajitova hoti. Pabbajito pana atthi koci upasampanno, atthi koci anupasampannoti imaṃ sammāgāhaṃ uppādeti bhagavāti veditabbaṃ.

    అపిచ తేసం హత్థచ్ఛిన్నాదీనం పబ్బజితానం సుపబ్బజితభావదీపనత్థం, పబ్బజ్జాభావసఙ్కానివారణత్థఞ్చేత్థ పబ్బజ్జాభిలాపో కతో. కథం? ‘‘న, భిక్ఖవే, హత్థచ్ఛిన్నో పబ్బాజేతబ్బో’’తిఆదినా (మహావ॰ ౧౧౯) పటిక్ఖేపేన, ‘‘పబ్బజితా సుపబ్బజితా’’తి వుత్తట్ఠానాభావేన చ తేసం పబ్బజ్జాభావసఙ్కా భవేయ్య, యథా పసఙ్కా భవే, తథా పసఙ్కం ఠపేయ్య. ఖన్ధకే ఉపసమ్పదం సన్ధాయ ‘‘హత్థచ్ఛిన్నో, భిక్ఖవే, అపత్తో ఓసారణం, తఞ్చే సఙ్ఘో ఓసారేతి, సోసారితో’’తిఆదినా (మహావ॰ ౩౯౬) నయేన భగవా నివారేతి. తేనేవ నయేన పబ్బజితా పనేతే సబ్బేపి సుపబ్బజితా ఏవాతి దీపేతి. అఞ్ఞథా సబ్బేపేతే ఉపసమ్పన్నావ హోన్తి, న పబ్బజితాతి అయమనిట్ఠప్పసఙ్గో ఆపజ్జతి. కథం? ‘‘హత్థచ్ఛిన్నో, భిక్ఖవే, న పబ్బాజేతబ్బో, పబ్బజితో నాసేతబ్బో’’తి వా ‘‘న, భిక్ఖవే, హత్థచ్ఛిన్నో పబ్బాజేతబ్బో, యో పబ్బాజేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్స, సో చ అపబ్బజితో’’తి (మహావ॰ ౧౧౯) వా తన్తియా ఠపితాయ చమ్పేయ్యక్ఖన్ధకే ‘‘సోసారితో’’తి వుత్తత్తా కేవలం ‘‘ఇమే హత్థచ్ఛిన్నాదయో ఉపసమ్పన్నావ హోన్తి, న పబ్బజితా’’తి వా ‘‘ఉపసమ్పన్నాపి చే పబ్బజితా, నాసేతబ్బా’’తి వా అనిట్ఠకోట్ఠాసో ఆపజ్జతీతి అధిప్పాయో.

    Apica tesaṃ hatthacchinnādīnaṃ pabbajitānaṃ supabbajitabhāvadīpanatthaṃ, pabbajjābhāvasaṅkānivāraṇatthañcettha pabbajjābhilāpo kato. Kathaṃ? ‘‘Na, bhikkhave, hatthacchinno pabbājetabbo’’tiādinā (mahāva. 119) paṭikkhepena, ‘‘pabbajitā supabbajitā’’ti vuttaṭṭhānābhāvena ca tesaṃ pabbajjābhāvasaṅkā bhaveyya, yathā pasaṅkā bhave, tathā pasaṅkaṃ ṭhapeyya. Khandhake upasampadaṃ sandhāya ‘‘hatthacchinno, bhikkhave, apatto osāraṇaṃ, tañce saṅgho osāreti, sosārito’’tiādinā (mahāva. 396) nayena bhagavā nivāreti. Teneva nayena pabbajitā panete sabbepi supabbajitā evāti dīpeti. Aññathā sabbepete upasampannāva honti, na pabbajitāti ayamaniṭṭhappasaṅgo āpajjati. Kathaṃ? ‘‘Hatthacchinno, bhikkhave, na pabbājetabbo, pabbajito nāsetabbo’’ti vā ‘‘na, bhikkhave, hatthacchinno pabbājetabbo, yo pabbājeyya, āpatti dukkaṭassa, so ca apabbajito’’ti (mahāva. 119) vā tantiyā ṭhapitāya campeyyakkhandhake ‘‘sosārito’’ti vuttattā kevalaṃ ‘‘ime hatthacchinnādayo upasampannāva honti, na pabbajitā’’ti vā ‘‘upasampannāpi ce pabbajitā, nāsetabbā’’ti vā aniṭṭhakoṭṭhāso āpajjatīti adhippāyo.

    ఇదం పనేత్థ విచారేతబ్బం – ‘‘సో చ అపబ్బజితో’’తి వచనాభావతో మూగస్స పబ్బజ్జాసిద్ధిపసఙ్గతో పబ్బజ్జాపి ఏకతోసుద్ధియా హోతీతి అయమనిట్ఠకోట్ఠాసో కథం నాపజ్జతీతి? పబ్బజ్జాభిలాపేన ఉపసమ్పదా ఇధాధిప్పేతాతి సమ్మాగాహేన నాపజ్జతీతి, అఞ్ఞథా యథాబ్యఞ్జనం అత్థే గహితే యథాపఞ్ఞత్తదుక్కటాభావసఙ్ఖాతో అపరో అనిట్ఠకోట్ఠాసో ఆపజ్జతి. కథం? ‘‘న, భిక్ఖవే, మూగో పబ్బాజేతబ్బో, యో పబ్బాజేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తి వుత్తదుక్కటం పబ్బజ్జాపరియోసానే హోతి, న తస్సావిప్పకతాయ. పుబ్బపయోగదుక్కటమేవ హి పఠమం ఆపజ్జతి, తస్మా మూగస్స పబ్బజ్జాపరియోసానస్సేవ అభావతో ఇమస్స దుక్కటస్స ఓకాసో చ న సబ్బకాలం సమ్భవేయ్య, ఉపసమ్పదావసేన పన అత్థే గహితే సమ్భవతి కమ్మనిబ్బత్తితో. తేనేవ పాళియం ‘‘న, భిక్ఖవే, పణ్డకో ఉపసమ్పాదేతబ్బో, యో ఉపసమ్పాదేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తి దుక్కటం న పఞ్ఞత్తం. అపఞ్ఞత్తత్తా పుబ్బపయోగదుక్కటమేవ చేత్థ సమ్భవతి, నేతరం. ఏత్తావతా సిద్ధమేతం పబ్బజ్జాభిలాపేన ఉపసమ్పదావ తత్థ అధిప్పేతా, న పబ్బజ్జాతి. ఏత్థాహ సామణేరపబ్బజ్జా న కాయపయోగతో హోతీతి కథం పఞ్ఞాయతీతి? వుచ్చతే – కాయేన విఞ్ఞాపేతీతిఆదిత్తికా దస్సనతోతి ఆగతో.

    Idaṃ panettha vicāretabbaṃ – ‘‘so ca apabbajito’’ti vacanābhāvato mūgassa pabbajjāsiddhipasaṅgato pabbajjāpi ekatosuddhiyā hotīti ayamaniṭṭhakoṭṭhāso kathaṃ nāpajjatīti? Pabbajjābhilāpena upasampadā idhādhippetāti sammāgāhena nāpajjatīti, aññathā yathābyañjanaṃ atthe gahite yathāpaññattadukkaṭābhāvasaṅkhāto aparo aniṭṭhakoṭṭhāso āpajjati. Kathaṃ? ‘‘Na, bhikkhave, mūgo pabbājetabbo, yo pabbājeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti vuttadukkaṭaṃ pabbajjāpariyosāne hoti, na tassāvippakatāya. Pubbapayogadukkaṭameva hi paṭhamaṃ āpajjati, tasmā mūgassa pabbajjāpariyosānasseva abhāvato imassa dukkaṭassa okāso ca na sabbakālaṃ sambhaveyya, upasampadāvasena pana atthe gahite sambhavati kammanibbattito. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘na, bhikkhave, paṇḍako upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti dukkaṭaṃ na paññattaṃ. Apaññattattā pubbapayogadukkaṭameva cettha sambhavati, netaraṃ. Ettāvatā siddhametaṃ pabbajjābhilāpena upasampadāva tattha adhippetā, na pabbajjāti. Etthāha sāmaṇerapabbajjā na kāyapayogato hotīti kathaṃ paññāyatīti? Vuccate – kāyena viññāpetītiādittikā dassanatoti āgato.

    ‘‘గోత్తేనపి అనుస్సావేతు’’న్తి (మహావ॰ ౧౨౨) వచనతో యేన వోహారేన వోహరతి, తేన వట్టతీతి సిద్ధం, తస్మా ‘‘కో నామో తే ఉపజ్ఝాయో’’తి పుట్ఠేనపి గోత్తమేవ నామం కత్వా వత్తబ్బన్తి సిద్ధం హోతి, తస్మా చతుబ్బిధేసు నామేసు యేన కేనచి నామేన అనుస్సావనా కాతబ్బాతి వదన్తి. ఏకస్స బహూని నామాని హోన్తి, తత్థ ఏకం నామం ఞత్తియా, ఏకం అనుస్సావనాయ కాతుం న వట్టతి, అత్థతో బ్యఞ్జనతో చ అభిన్నాహి అనుస్సావనాహి భవితబ్బన్తి. కిఞ్చాపి ‘‘ఇత్థన్నామో ఇత్థన్నామస్స ఆయస్మతో’’తి పాళియం ‘‘ఆయస్మతో’’తి పదం పచ్ఛా వుత్తం, కమ్మవాచాపాళియం పన ‘‘అయం బుద్ధరక్ఖితో ఆయస్మతో ధమ్మరక్ఖితస్సా’’తి పఠమం లిఖన్తి, తం ఉప్పటిపాటియా వుత్తన్తి న పచ్చేతబ్బం. పాళియఞ్హి ‘‘ఇత్థన్నామో ఇత్థన్నామస్సా’’తి అత్థమత్తం దస్సితం, తస్మా పాళియం అవుత్తోపి ‘‘అయం బుద్ధరక్ఖితో ఆయస్మతో ధమ్మరక్ఖితస్సా’’తి కమ్మవాచాపాళియం పయోగో దస్సితో. ‘‘న మే దిట్ఠో ఇతో పుబ్బే ఇచ్చాయస్మా సారిపుత్తో’’తి చ ‘‘ఆయస్మా సారిపుత్తో అత్థకుసలో’’తి చ పఠమం ‘‘ఆయస్మా’’తి పయోగస్స దస్సనతోతి వదన్తి. కత్థచి ‘‘ఆయస్మతో బుద్ధరక్ఖితస్సా’’తి వత్వా కత్థచి కేవలం ‘‘బుద్ధరక్ఖితస్సా’’తి సావేతి, సావనం హాపేతీతి న వుచ్చతి నామస్స అహాపితత్తాతి ఏకే. సచే కత్థచి ‘‘ఆయస్మతో బుద్ధరక్ఖితస్సా’’తి వత్వా కత్థచి ‘‘బుద్ధరక్ఖితస్సాయస్మతో’’తి సావేతి, పాఠానురూపత్తా ఖేత్తమేవ ఓతిణ్ణన్తిపి ఏకే. బ్యఞ్జనభేదప్పసఙ్గతో అనుస్సావనానం తం న వట్టతీతి వదన్తి. సచే పన సబ్బట్ఠానేపి ఏకేనేవ పకారేన వదతి, వట్టతి.

    ‘‘Gottenapi anussāvetu’’nti (mahāva. 122) vacanato yena vohārena voharati, tena vaṭṭatīti siddhaṃ, tasmā ‘‘ko nāmo te upajjhāyo’’ti puṭṭhenapi gottameva nāmaṃ katvā vattabbanti siddhaṃ hoti, tasmā catubbidhesu nāmesu yena kenaci nāmena anussāvanā kātabbāti vadanti. Ekassa bahūni nāmāni honti, tattha ekaṃ nāmaṃ ñattiyā, ekaṃ anussāvanāya kātuṃ na vaṭṭati, atthato byañjanato ca abhinnāhi anussāvanāhi bhavitabbanti. Kiñcāpi ‘‘itthannāmo itthannāmassa āyasmato’’ti pāḷiyaṃ ‘‘āyasmato’’ti padaṃ pacchā vuttaṃ, kammavācāpāḷiyaṃ pana ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassā’’ti paṭhamaṃ likhanti, taṃ uppaṭipāṭiyā vuttanti na paccetabbaṃ. Pāḷiyañhi ‘‘itthannāmo itthannāmassā’’ti atthamattaṃ dassitaṃ, tasmā pāḷiyaṃ avuttopi ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassā’’ti kammavācāpāḷiyaṃ payogo dassito. ‘‘Na me diṭṭho ito pubbe iccāyasmā sāriputto’’ti ca ‘‘āyasmā sāriputto atthakusalo’’ti ca paṭhamaṃ ‘‘āyasmā’’ti payogassa dassanatoti vadanti. Katthaci ‘‘āyasmato buddharakkhitassā’’ti vatvā katthaci kevalaṃ ‘‘buddharakkhitassā’’ti sāveti, sāvanaṃ hāpetīti na vuccati nāmassa ahāpitattāti eke. Sace katthaci ‘‘āyasmato buddharakkhitassā’’ti vatvā katthaci ‘‘buddharakkhitassāyasmato’’ti sāveti, pāṭhānurūpattā khettameva otiṇṇantipi eke. Byañjanabhedappasaṅgato anussāvanānaṃ taṃ na vaṭṭatīti vadanti. Sace pana sabbaṭṭhānepi ekeneva pakārena vadati, vaṭṭati.

    ఏకానుస్సావనేతి ఏత్థ ఏకతో అనుస్సావనం ఏతేసన్తి ఏకానుస్సావనాతి అసమానాధికరణవిసయో బాహిరత్థసమాసోతి దట్ఠబ్బం. తేనేవాహ ‘‘ద్వే ఏకతో అనుస్సావనే’’తి. తత్థ ఏకతోతి ఏకక్ఖణేతి అత్థో, విభత్తిఅలోపేన చాయం నిద్దేసో. పురిమనయేనేవ ఏకతో అనుస్సావనే కాతున్తి ‘‘ఏకేన ఏకస్స, అఞ్ఞేన ఇతరస్సా’’తిఆదినా పుబ్బే వుత్తనయేన ద్వీహి వా తీహి వా ఆచరియేహి ఏకేన వా ఏకతో అనుస్సావనే కాతుం. వజ్జావజ్జం ఉపనిజ్ఝాయతీతి ఉపజ్ఝాతి ఇమినా ఉపజ్ఝాయసద్దసమానత్థో ఉపజ్ఝాసద్దోపీతి అత్థం దస్సేతీతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౨౩).

    Ekānussāvaneti ettha ekato anussāvanaṃ etesanti ekānussāvanāti asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoti daṭṭhabbaṃ. Tenevāha ‘‘dve ekato anussāvane’’ti. Tattha ekatoti ekakkhaṇeti attho, vibhattialopena cāyaṃ niddeso. Purimanayeneva ekato anussāvane kātunti ‘‘ekena ekassa, aññena itarassā’’tiādinā pubbe vuttanayena dvīhi vā tīhi vā ācariyehi ekena vā ekato anussāvane kātuṃ. Vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti upajjhāti iminā upajjhāyasaddasamānattho upajjhāsaddopīti atthaṃ dassetīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.123).

    గోత్తేనాపీతి ‘‘ఆయస్మతో పిప్పలిస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తి ఏవం నామం అవత్వా గోత్తనామేనపీతి అత్థో, తేన ‘‘కో నామో తే ఉపజ్ఝాయో’’తి పుట్ఠేన గోత్తనామేన ‘‘ఆయస్మా కస్సపో’’తి వత్తబ్బన్తి సిద్ధం హోతి. తస్మా అఞ్ఞమ్పి యం కిఞ్చి తస్స నామం పసిద్ధం, తస్మిం వా ఖణే సుఖగ్గహణత్థం నామం పఞ్ఞాపితం, తం సబ్బం గహేత్వాపి అనుస్సావనా కాతబ్బా. యథా ఉపజ్ఝాయస్స, ఏవం ఉపసమ్పదాపేక్ఖస్సాపి గోత్తాదినామేన తఙ్ఖణికనామేన చ అనుస్సావనం కాతుం వట్టతి, తస్మిమ్పి ఖణే ‘‘అయం తిస్సో’’తి వా ‘‘నాగో’’తి వా నామం కరోన్తేహి అనుసాసకసమ్ముతితో పఠమమేవ కాతబ్బం. ఏవం అకత్వాపి అన్తరాయికధమ్మానుసాసనపుచ్ఛనకాలేసు ‘‘కిన్నామోసి, అహం భన్తే నాగో నామ, కో నామో తే ఉపజ్ఝాయో, ఉపజ్ఝాయో మే భన్తే తిస్సో నామా’’తిఆదినా విఞ్ఞాపేన్తేన ఉభిన్నమ్పి చిత్తే ‘‘మమేతం నామ’’న్తి యథా సఞ్ఞం ఉప్పజ్జతి, ఏవం విఞ్ఞాపేతబ్బం. సచే పన తస్మిం ఖణే పకతినామేన వత్వా పచ్ఛా ‘‘తిస్సో నామా’’తి అపుబ్బనామేన అనుస్సావేతి, న వట్టతి.

    Gottenāpīti ‘‘āyasmato pippalissa upasampadāpekkho’’ti evaṃ nāmaṃ avatvā gottanāmenapīti attho, tena ‘‘ko nāmo te upajjhāyo’’ti puṭṭhena gottanāmena ‘‘āyasmā kassapo’’ti vattabbanti siddhaṃ hoti. Tasmā aññampi yaṃ kiñci tassa nāmaṃ pasiddhaṃ, tasmiṃ vā khaṇe sukhaggahaṇatthaṃ nāmaṃ paññāpitaṃ, taṃ sabbaṃ gahetvāpi anussāvanā kātabbā. Yathā upajjhāyassa, evaṃ upasampadāpekkhassāpi gottādināmena taṅkhaṇikanāmena ca anussāvanaṃ kātuṃ vaṭṭati, tasmimpi khaṇe ‘‘ayaṃ tisso’’ti vā ‘‘nāgo’’ti vā nāmaṃ karontehi anusāsakasammutito paṭhamameva kātabbaṃ. Evaṃ akatvāpi antarāyikadhammānusāsanapucchanakālesu ‘‘kinnāmosi, ahaṃ bhante nāgo nāma, ko nāmo te upajjhāyo, upajjhāyo me bhante tisso nāmā’’tiādinā viññāpentena ubhinnampi citte ‘‘mametaṃ nāma’’nti yathā saññaṃ uppajjati, evaṃ viññāpetabbaṃ. Sace pana tasmiṃ khaṇe pakatināmena vatvā pacchā ‘‘tisso nāmā’’ti apubbanāmena anussāveti, na vaṭṭati.

    తత్థ చ కిఞ్చాపి ఉపజ్ఝాయస్సేవ నామం అగ్గహేత్వా యేన కేనచి నామేన ‘‘తిస్సస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తిఆదినాపి పుగ్గలే పరామట్ఠే కమ్మం సుకతమేవ హోతి అనుపజ్ఝాయకాదీనం ఉపసమ్పదాకమ్మం వియ ఉపజ్ఝాయస్స అభావేపి అభబ్బత్తేపి కమ్మవాచాయ పుగ్గలే పరామట్ఠే కమ్మస్స సిజ్ఝనతో. ఉపసమ్పదాపేక్ఖస్స పన యథాసకం నామం వినా అఞ్ఞేన నామేన అనుస్సావితే కమ్మం కుప్పతి, సో అనుపసమ్పన్నోవ హోతి. తత్థ ఠితో అఞ్ఞో అనుపసమ్పన్నో వియ గహితనామస్స వత్థుపుగ్గలస్స తత్థ అభావా, ఏతస్స చ నామస్స అనుస్సావనాయ అవుత్తత్తా. తస్మా ఉపసమ్పదాపేక్ఖస్స పకతినామం పరివత్తేత్వా అపుబ్బేన నాగాదినామేన అనుస్సావితుకామేన పటికచ్చేవ ‘‘త్వం నాగో’’తిఆదినా విఞ్ఞాపేత్వా అనుసాసనఅన్తరాయికధమ్మాపుచ్ఛనక్ఖణేసుపి తస్స చ సఙ్ఘస్స చ యథా పాకటం హోతి, తథా పకాసేత్వావ నాగాదినామేన అనుస్సావేతబ్బం. ఏకస్స బహూని నామాని హోన్తి, తేసు ఏకం గహేతుం వట్టతి.

    Tattha ca kiñcāpi upajjhāyasseva nāmaṃ aggahetvā yena kenaci nāmena ‘‘tissassa upasampadāpekkho’’tiādināpi puggale parāmaṭṭhe kammaṃ sukatameva hoti anupajjhāyakādīnaṃ upasampadākammaṃ viya upajjhāyassa abhāvepi abhabbattepi kammavācāya puggale parāmaṭṭhe kammassa sijjhanato. Upasampadāpekkhassa pana yathāsakaṃ nāmaṃ vinā aññena nāmena anussāvite kammaṃ kuppati, so anupasampannova hoti. Tattha ṭhito añño anupasampanno viya gahitanāmassa vatthupuggalassa tattha abhāvā, etassa ca nāmassa anussāvanāya avuttattā. Tasmā upasampadāpekkhassa pakatināmaṃ parivattetvā apubbena nāgādināmena anussāvitukāmena paṭikacceva ‘‘tvaṃ nāgo’’tiādinā viññāpetvā anusāsanaantarāyikadhammāpucchanakkhaṇesupi tassa ca saṅghassa ca yathā pākaṭaṃ hoti, tathā pakāsetvāva nāgādināmena anussāvetabbaṃ. Ekassa bahūni nāmāni honti, tesu ekaṃ gahetuṃ vaṭṭati.

    యం పన ఉపసమ్పదాపేక్ఖఉపజ్ఝాయానం ఏకత్థ గహితం నామం తదేవ ఞత్తియా, సబ్బత్థ అనుస్సావనాసు చ గహేతబ్బం. గహితతో హి అఞ్ఞస్మిం గహితే బ్యఞ్జనం భిన్నం నామ హోతి, కమ్మం విపజ్జతి. అత్థతో హి బ్యఞ్జనతో చ అభిన్నా ఏవ ఞత్తి అనుస్సావనా చ వట్టన్తి. ఉపజ్ఝాయనామస్స పన పురతో ‘‘ఆయస్మతో తిస్సస్సా’’తిఆదినా ఆయస్మన్తపదం సబ్బత్థ యోజేత్వాపి అనుస్సావేతి. తథా అయోజితేపి దోసో నత్థి.

    Yaṃ pana upasampadāpekkhaupajjhāyānaṃ ekattha gahitaṃ nāmaṃ tadeva ñattiyā, sabbattha anussāvanāsu ca gahetabbaṃ. Gahitato hi aññasmiṃ gahite byañjanaṃ bhinnaṃ nāma hoti, kammaṃ vipajjati. Atthato hi byañjanato ca abhinnā eva ñatti anussāvanā ca vaṭṭanti. Upajjhāyanāmassa pana purato ‘‘āyasmato tissassā’’tiādinā āyasmantapadaṃ sabbattha yojetvāpi anussāveti. Tathā ayojitepi doso natthi.

    పాళియం (మహావ॰ ౧౨౬) పన కిఞ్చాపి ‘‘ఇత్థన్నామస్స ఆయస్మతో’’తి పచ్ఛతో ‘‘ఆయస్మతో’’తి పదం వుత్తం, తథాపి ‘‘ఆయస్మా సారిపుత్తో అత్థకుసలో’’తిఆదినా నామస్స పురతో ‘ఆయస్మన్తపద’యోగస్స దస్సనతో పురతోవ పయోగో యుత్తతరో, తఞ్చ ఏకత్థ యోజేత్వా అఞ్ఞత్థ అయోజితేపి ఏకత్థ పురతో యోజేత్వా అఞ్ఞత్థ పచ్ఛతో యోజనేపి సావనాయ హాపనం నామ న హోతి నామస్స అహాపితత్తా. తేనేవ పాళియమ్పి ‘‘ఇత్థన్నామస్స ఆయస్మతో’’తి ఏకత్థ యోజేత్వా ‘‘ఇత్థన్నామేన ఉపజ్ఝాయేనా’’తిఆదీసు ‘‘ఆయస్మతో’’తి న యోజితన్తి వదన్తి. తఞ్చ కిఞ్చాపి ఏవం, తథాపి సబ్బట్ఠానేపి ఏకేనేవ పకారేన యోజేత్వా ఏవ వా అయోజేత్వా వా అనుస్సావనం పసత్థతరన్తి గహేతబ్బం.

    Pāḷiyaṃ (mahāva. 126) pana kiñcāpi ‘‘itthannāmassa āyasmato’’ti pacchato ‘‘āyasmato’’ti padaṃ vuttaṃ, tathāpi ‘‘āyasmā sāriputto atthakusalo’’tiādinā nāmassa purato ‘āyasmantapada’yogassa dassanato puratova payogo yuttataro, tañca ekattha yojetvā aññattha ayojitepi ekattha purato yojetvā aññattha pacchato yojanepi sāvanāya hāpanaṃ nāma na hoti nāmassa ahāpitattā. Teneva pāḷiyampi ‘‘itthannāmassa āyasmato’’ti ekattha yojetvā ‘‘itthannāmena upajjhāyenā’’tiādīsu ‘‘āyasmato’’ti na yojitanti vadanti. Tañca kiñcāpi evaṃ, tathāpi sabbaṭṭhānepi ekeneva pakārena yojetvā eva vā ayojetvā vā anussāvanaṃ pasatthataranti gahetabbaṃ.

    ఏకతో సహేవ ఏకస్మిం ఖణే అనుస్సావనం ఏతేసన్తి ఏకానుస్సావనా, ఉపసమ్పదాపేక్ఖా, ఏతే ఏకానుస్సావనే కాతుం. తేనాహ ‘‘ఏకతోఅనుసావనే’’తి. ఇదఞ్చ ఏకం పదం విభత్తిఅలోపేన దట్ఠబ్బం. ఏకేన వాతి ద్విన్నమ్పి ఏకస్మిం ఖణే ఏకాయ ఏవ కమ్మవాచాయ అనుస్సావనే ఏకేన ఆచరియేనాతి అత్థో. ‘‘అయం బుద్ధరక్ఖితో చ అయం ధమ్మరక్ఖితో చ ఆయస్మతో సఙ్ఘరక్ఖితస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తిఆదినా నయేన ఏకేన ఆచరియేన ద్విన్నమేకస్మిం ఖణే అనుస్సావననయో దట్ఠబ్బో, ఇమినావ నయేన తిణ్ణమ్పి ఏకేన ఆచరియేన ఏకక్ఖణే అనుస్సావనం వేదితబ్బం.

    Ekato saheva ekasmiṃ khaṇe anussāvanaṃ etesanti ekānussāvanā, upasampadāpekkhā, ete ekānussāvane kātuṃ. Tenāha ‘‘ekatoanusāvane’’ti. Idañca ekaṃ padaṃ vibhattialopena daṭṭhabbaṃ. Ekena vāti dvinnampi ekasmiṃ khaṇe ekāya eva kammavācāya anussāvane ekena ācariyenāti attho. ‘‘Ayaṃ buddharakkhito ca ayaṃ dhammarakkhito ca āyasmato saṅgharakkhitassa upasampadāpekkho’’tiādinā nayena ekena ācariyena dvinnamekasmiṃ khaṇe anussāvananayo daṭṭhabbo, imināva nayena tiṇṇampi ekena ācariyena ekakkhaṇe anussāvanaṃ veditabbaṃ.

    పురిమనయేనేవ ఏకతో అనుస్సావనే కాతున్తి ‘‘ఏకేన ఏకస్స, అఞ్ఞేన ఇతరస్సా’’తిఆదినా పుబ్బే వుత్తనయేన ద్విన్నం ద్వీహి వా తిణ్ణం తీహి వా ఆచరియేహి, ఏకేన వా ఆచరియేన తయోపి ఏకతోఅనుస్సావనే కాతున్తి అత్థో. ‘‘తఞ్చ ఖో ఏకేన ఉపజ్ఝాయేన, న త్వేవ నానుపజ్ఝాయేనా’’తి ఇదం ఏకేన ఆచరియేన ద్వీహి వా తీహి వా ఉపజ్ఝాయేహి ద్వే వా తయో వా ఉపసమ్పదాపేక్ఖే ఏకక్ఖణే ఏకాయ అనుస్సావనాయ ఏకానుస్సావనే కాతుం న వట్టతీతి పటిక్ఖేపపదం, న పన నానాచరియేహి నానుపజ్ఝాయేహి తయో ఏకానుస్సావనే కాతుం న వట్టతీతి ఆహ ‘‘సచే పన నానాచరియా నానుపజ్ఝాయా…పే॰… వట్టతీ’’తి. యఞ్చేత్థ ‘‘తిస్సత్థేరో సుమనత్థేరస్స సద్ధివిహారికం, సుమనత్థేరో తిస్సత్థేరస్స సద్ధివిహారిక’’న్తి ఏవం ఉపజ్ఝాయేహి అఞ్ఞమఞ్ఞం సద్ధివిహారికానం అనుస్సావనకరణం వుత్తం, తం ఉపలక్ఖణమత్తం. తస్మా సచే తిస్సత్థేరో సుమనత్థేరస్స సద్ధివిహారికం, సుమనత్థేరో నన్దత్థేరస్స సద్ధివిహారికం అనుస్సావేతి, అఞ్ఞమఞ్ఞఞ్చ గణపూరకా హోన్తి, వట్టతి ఏవ. సచే పన ఉపజ్ఝాయో సయమేవ అత్తనో సద్ధివిహారికం అనుస్సావేతి, ఏత్థ వత్తబ్బమేవ నత్థి, కమ్మం సుకతమేవ హోతి, అనుపజ్ఝాయకస్సపి యేన కేనచి అనుస్సావితే ఉపసమ్పదా హోతి, కిమఙ్గం పన సఉపజ్ఝాయకస్స ఉపజ్ఝాయేనేవ అనుస్సావనేతి దట్ఠబ్బం. తేనేవ నవట్టనపక్ఖం దస్సేతుం ‘‘సచే పనా’’తిఆదిమాహ.

    Purimanayenevaekato anussāvane kātunti ‘‘ekena ekassa, aññena itarassā’’tiādinā pubbe vuttanayena dvinnaṃ dvīhi vā tiṇṇaṃ tīhi vā ācariyehi, ekena vā ācariyena tayopi ekatoanussāvane kātunti attho. ‘‘Tañca kho ekena upajjhāyena, na tveva nānupajjhāyenā’’ti idaṃ ekena ācariyena dvīhi vā tīhi vā upajjhāyehi dve vā tayo vā upasampadāpekkhe ekakkhaṇe ekāya anussāvanāya ekānussāvane kātuṃ na vaṭṭatīti paṭikkhepapadaṃ, na pana nānācariyehi nānupajjhāyehi tayo ekānussāvane kātuṃ na vaṭṭatīti āha ‘‘sace pana nānācariyā nānupajjhāyā…pe… vaṭṭatī’’ti. Yañcettha ‘‘tissatthero sumanattherassa saddhivihārikaṃ, sumanatthero tissattherassa saddhivihārika’’nti evaṃ upajjhāyehi aññamaññaṃ saddhivihārikānaṃ anussāvanakaraṇaṃ vuttaṃ, taṃ upalakkhaṇamattaṃ. Tasmā sace tissatthero sumanattherassa saddhivihārikaṃ, sumanatthero nandattherassa saddhivihārikaṃ anussāveti, aññamaññañca gaṇapūrakā honti, vaṭṭati eva. Sace pana upajjhāyo sayameva attano saddhivihārikaṃ anussāveti, ettha vattabbameva natthi, kammaṃ sukatameva hoti, anupajjhāyakassapi yena kenaci anussāvite upasampadā hoti, kimaṅgaṃ pana saupajjhāyakassa upajjhāyeneva anussāvaneti daṭṭhabbaṃ. Teneva navaṭṭanapakkhaṃ dassetuṃ ‘‘sace panā’’tiādimāha.

    ఉపజ్ఝాతి ఉపజ్ఝాయసద్దసమానత్థో ఆకారన్తో ఉపజ్ఝాసద్దోతి దస్సేతి. ఉపజ్ఝాయ-సద్దో ఏవ వా ఉపజ్ఝా, ఉపయోగపచ్చత్తవచనేసు య-కార లోపం కత్వా ఏవం వుత్తో కరణవచనాదీసు ఉపజ్ఝాసద్దస్స పయోగాభావాతి దట్ఠబ్బం. పాళియం అత్తనావ అత్తానం సమ్మన్నితబ్బన్తి అత్తనావ కత్తుభూతేన కరణభూతేన అత్తానమేవ కమ్మభూతం పతి సమ్మన్ననకిచ్చం కాతబ్బం, అత్తానన్తి వా పచ్చత్తే ఉపయోగవచనం, అత్తనావ అత్తా సమ్మన్నితబ్బోతి అత్థో. న కేవలఞ్చ ఏత్థేవ, అఞ్ఞత్రాపి తేరససమ్ముతిఆదీసు ఇమినావ లక్ఖణేన అత్తనావ అత్తా సమ్మన్నితబ్బోవ. అపిచ సయం కమ్మారహత్తా అత్తానం ముఞ్చిత్వా చతువగ్గాదికో గణో సబ్బత్థ ఇచ్ఛితబ్బో.

    Upajjhāti upajjhāyasaddasamānattho ākāranto upajjhāsaddoti dasseti. Upajjhāya-saddo eva vā upajjhā, upayogapaccattavacanesu ya-kāra lopaṃ katvā evaṃ vutto karaṇavacanādīsu upajjhāsaddassa payogābhāvāti daṭṭhabbaṃ. Pāḷiyaṃ attanāva attānaṃ sammannitabbanti attanāva kattubhūtena karaṇabhūtena attānameva kammabhūtaṃ pati sammannanakiccaṃ kātabbaṃ, attānanti vā paccatte upayogavacanaṃ, attanāva attā sammannitabboti attho. Na kevalañca ettheva, aññatrāpi terasasammutiādīsu imināva lakkhaṇena attanāva attā sammannitabbova. Apica sayaṃ kammārahattā attānaṃ muñcitvā catuvaggādiko gaṇo sabbattha icchitabbo.

    సచ్చకాలోతి ‘‘నిగూహిస్సామీ’’తి వఞ్చనం పహాయ సచ్చస్సేవ తే ఇచ్ఛితబ్బకాలో. భూతకాలోతి వఞ్చనాయ అభావేపి మనుస్సత్తాదివత్థునో భూతతాయ అవస్సం ఇచ్ఛితబ్బకాలో, ఇతరథా కమ్మకోపాదిఅన్తరాయో హోతీతి అధిప్పాయో. మఙ్కూతి అధోముఖో. ఉద్ధరతూతి అనుపసమ్పన్నభావతో ఉపసమ్పత్తియం పతిట్ఠపేతూతి అత్థో.

    Saccakāloti ‘‘nigūhissāmī’’ti vañcanaṃ pahāya saccasseva te icchitabbakālo. Bhūtakāloti vañcanāya abhāvepi manussattādivatthuno bhūtatāya avassaṃ icchitabbakālo, itarathā kammakopādiantarāyo hotīti adhippāyo. Maṅkūti adhomukho. Uddharatūti anupasampannabhāvato upasampattiyaṃ patiṭṭhapetūti attho.

    సబ్బకమ్మవాచాసు అత్థకోసల్లత్థం పనేత్థ ఉపసమ్పదకమ్మవాచాయ ఏవమత్థో దట్ఠబ్బో – సుణాతూతి సవనాణత్తియం పఠమపురిసేకవచనం. తఞ్చ కిఞ్చాపి యో సో సఙ్ఘో సవనకిరియాయం నియోజీయతి, తస్స సమ్ముఖత్తా ‘‘సుణాహీ’’తి మజ్ఝిమపురిసవచనేన వత్తబ్బం, తథాపి యస్మా సఙ్ఘసద్దసన్నిధానే పఠమపురిసప్పయోగోవ సద్దవిదూహి సమాచిణ్ణో భవన్తభగవన్తఆయస్మాదిసద్దసన్నిధానేసు వియ ‘‘అధివాసేతు మే భవం గోతమో (పారా॰ ౨౨), ఏతస్స సుగత కాలో, యం భగవా సావకానం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞపేయ్య (పారా॰ ౨౧), పక్కమతాయస్మా (పారా॰ ౪౩౬), సుణన్తు మే ఆయస్మన్తో’’తిఆదీసు (మహావ॰ ౧౬౮). తస్మా ఇధ పఠమపురిసప్పయోగో కతో. అథ వా గారవవసేనేతం వుత్తం. గరుట్ఠానియేసు హి గారవవసేన మజ్ఝిమపురిసపయోగుప్పత్తియమ్పి పఠమపురిసప్పయోగం పయుజ్జన్తి ‘‘దేసేతు సుగతో ధమ్మ’’న్తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౨.౬౬; మ॰ ని॰ ౨.౩౩౮; మహావ॰ ౮) వియాతి దట్ఠబ్బం. కేచి పన ‘‘భన్తే ఆవుసోతి పదే అపేక్ఖిత్వా ఇధ పఠమపురిసప్పయోగో’’తి వదన్తి, తం న సున్దరం ‘‘ఆచరియో మే, భన్తే, హోహి (మహావ॰ ౭౭), ఇఙ్ఘావుసో ఉపాలి, ఇమం పబ్బజితం అనుయుఞ్జాహీ’’తిఆదీసు (పారా॰ ౫౧౭) తప్పయోగేపి మజ్ఝిమపురిసప్పయోగస్సేవ దస్సనతో.

    Sabbakammavācāsu atthakosallatthaṃ panettha upasampadakammavācāya evamattho daṭṭhabbo – suṇātūti savanāṇattiyaṃ paṭhamapurisekavacanaṃ. Tañca kiñcāpi yo so saṅgho savanakiriyāyaṃ niyojīyati, tassa sammukhattā ‘‘suṇāhī’’ti majjhimapurisavacanena vattabbaṃ, tathāpi yasmā saṅghasaddasannidhāne paṭhamapurisappayogova saddavidūhi samāciṇṇo bhavantabhagavantaāyasmādisaddasannidhānesu viya ‘‘adhivāsetu me bhavaṃ gotamo (pārā. 22), etassa sugata kālo, yaṃ bhagavā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeyya (pārā. 21), pakkamatāyasmā (pārā. 436), suṇantu me āyasmanto’’tiādīsu (mahāva. 168). Tasmā idha paṭhamapurisappayogo kato. Atha vā gāravavasenetaṃ vuttaṃ. Garuṭṭhāniyesu hi gāravavasena majjhimapurisapayoguppattiyampi paṭhamapurisappayogaṃ payujjanti ‘‘desetu sugato dhamma’’ntiādīsu (dī. ni. 2.66; ma. ni. 2.338; mahāva. 8) viyāti daṭṭhabbaṃ. Keci pana ‘‘bhante āvusoti pade apekkhitvā idha paṭhamapurisappayogo’’ti vadanti, taṃ na sundaraṃ ‘‘ācariyo me, bhante, hohi (mahāva. 77), iṅghāvuso upāli, imaṃ pabbajitaṃ anuyuñjāhī’’tiādīsu (pārā. 517) tappayogepi majjhimapurisappayogasseva dassanato.

    మేతి యో సావేతి, తస్స అత్తనిద్దేసే సామివచనం. భన్తేతి ఆలపనత్థే వుడ్ఢేసు సగారవవచనం, ‘‘ఆవుసో’’తి పదం పన నవకేసు. తదుభయమ్పి నిపాతో ‘‘తుమ్హే భన్తే తుమ్హే ఆవుసో’’తి బహూసుపి సమానరూపత్తా. సఙ్ఘోతి అవిసేసతో చతువగ్గాదికే పకతత్తపుగ్గలసమూహే వత్తతి. ఇధ పన పచ్చన్తిమేసు జనపదేసు పఞ్చవగ్గతో పట్ఠాయ, మజ్ఝిమేసు జనపదేసు దసవగ్గతో పట్ఠాయ సఙ్ఘోతి గహేతబ్బో. తత్రాయం పిణ్డత్థో – భన్తే, సఙ్ఘో మమ వచనం సుణాతూతి. ఇదఞ్చ నవకతరేన వత్తబ్బవచనం. సచే పన అనుస్సావకో సబ్బేహి భిక్ఖూహి వుడ్ఢతరో హోతి, ‘‘సుణాతు మే, ఆవుసో సఙ్ఘో’’తి వత్తబ్బం. సోపి చే ‘‘భన్తే’’తి వదేయ్య, నవకతరో వా ‘‘ఆవుసో’’తి, కమ్మకోపో నత్థి. కేచి పన ‘‘ఏకత్థ ‘ఆవుసో’తి వత్వా అఞ్ఞత్థ ‘భన్తే’తి వుత్తేపి నత్థి దోసో ఉభయేనపి ఆలపనస్స సిజ్ఝనతో’’తి వదన్తి.

    Meti yo sāveti, tassa attaniddese sāmivacanaṃ. Bhanteti ālapanatthe vuḍḍhesu sagāravavacanaṃ, ‘‘āvuso’’ti padaṃ pana navakesu. Tadubhayampi nipāto ‘‘tumhe bhante tumhe āvuso’’ti bahūsupi samānarūpattā. Saṅghoti avisesato catuvaggādike pakatattapuggalasamūhe vattati. Idha pana paccantimesu janapadesu pañcavaggato paṭṭhāya, majjhimesu janapadesu dasavaggato paṭṭhāya saṅghoti gahetabbo. Tatrāyaṃ piṇḍattho – bhante, saṅgho mama vacanaṃ suṇātūti. Idañca navakatarena vattabbavacanaṃ. Sace pana anussāvako sabbehi bhikkhūhi vuḍḍhataro hoti, ‘‘suṇātu me, āvuso saṅgho’’ti vattabbaṃ. Sopi ce ‘‘bhante’’ti vadeyya, navakataro vā ‘‘āvuso’’ti, kammakopo natthi. Keci pana ‘‘ekattha ‘āvuso’ti vatvā aññattha ‘bhante’ti vuttepi natthi doso ubhayenapi ālapanassa sijjhanato’’ti vadanti.

    ఇదాని యమత్థం ఞాపేతుకామో ‘‘సుణాతూ’’తి సఙ్ఘం సవనే నియోజేతి, తం ఞాపేన్తో ‘‘అయం ఇత్థన్నామో’’తిఆదిమాహ. తత్థ అయన్తి ఉపసమ్పదాపేక్ఖస్స హత్థపాసే సన్నిహితభావదస్సనం, తేన చ హత్థపాసే ఠితస్సేవ ఉపసమ్పదా రుహతీతి సిజ్ఝతి హత్థపాసతో బహి ఠితస్స ‘‘అయ’’న్తి న వత్తబ్బతో. తేనేవ అనుసాసకసమ్ముతియం సో హత్థపాసతో బహి ఠితత్తా ‘‘అయ’’న్తి న వుత్తో, తస్మా ఉపసమ్పదాపేక్ఖో అనుపసమ్పన్నో హత్థపాసే ఠపేతబ్బో. అయం ఇత్థన్నామోతి అయం-సద్దో చ అవస్సం పయుజ్జితబ్బో, సో చ ఇమస్మిం పఠమనామపయోగే ఏవాతి గహేతబ్బం. ‘‘ఇత్థన్నామో’’తి ఇదం అనియమతో తస్స నామదస్సనం, ఉభయేనపి అయం బుద్ధరక్ఖితోతిఆదినామం దస్సేతి. ‘‘ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తి భిన్నాధికరణవిసయే బహుబ్బీహిసమాసో, ఉపసమ్పదం మే సఙ్ఘో అపేక్ఖమానోతి అత్థో. తస్స చ ఉపజ్ఝాయతం సమఙ్గిభావేన దస్సేతుం ‘‘ఇత్థన్నామస్స ఆయస్మతో’’తి వుత్తం. ఏతేన ‘‘అయం బుద్ధరక్ఖితో ఆయస్మతో ధమ్మరక్ఖితస్స సద్ధివిహారికభూతో ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తి ఏవమాదినా నయేన నామయోజనాయ సహ అత్థో దస్సితో. ఏత్థ చ ‘‘ఆయస్మతో’’తి పదం అవత్వాపి ‘‘అయం బుద్ధరక్ఖితో ధమ్మరక్ఖితస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తి వత్తుం వట్టతి. తేనేవ పాళియం ‘‘ఇత్థన్నామేన ఉపజ్ఝాయేనా’’తి ఏత్థ ‘‘ఆయస్మతో’’తి పదం న వుత్తం. యఞ్చేత్థ వత్తబ్బం, తం హేట్ఠా వుత్తమేవ.

    Idāni yamatthaṃ ñāpetukāmo ‘‘suṇātū’’ti saṅghaṃ savane niyojeti, taṃ ñāpento ‘‘ayaṃ itthannāmo’’tiādimāha. Tattha ayanti upasampadāpekkhassa hatthapāse sannihitabhāvadassanaṃ, tena ca hatthapāse ṭhitasseva upasampadā ruhatīti sijjhati hatthapāsato bahi ṭhitassa ‘‘aya’’nti na vattabbato. Teneva anusāsakasammutiyaṃ so hatthapāsato bahi ṭhitattā ‘‘aya’’nti na vutto, tasmā upasampadāpekkho anupasampanno hatthapāse ṭhapetabbo. Ayaṃ itthannāmoti ayaṃ-saddo ca avassaṃ payujjitabbo, so ca imasmiṃ paṭhamanāmapayoge evāti gahetabbaṃ. ‘‘Itthannāmo’’ti idaṃ aniyamato tassa nāmadassanaṃ, ubhayenapi ayaṃ buddharakkhitotiādināmaṃ dasseti. ‘‘Upasampadāpekkho’’ti bhinnādhikaraṇavisaye bahubbīhisamāso, upasampadaṃ me saṅgho apekkhamānoti attho. Tassa ca upajjhāyataṃ samaṅgibhāvena dassetuṃ ‘‘itthannāmassa āyasmato’’ti vuttaṃ. Etena ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassa saddhivihārikabhūto upasampadāpekkho’’ti evamādinā nayena nāmayojanāya saha attho dassito. Ettha ca ‘‘āyasmato’’ti padaṃ avatvāpi ‘‘ayaṃ buddharakkhito dhammarakkhitassa upasampadāpekkho’’ti vattuṃ vaṭṭati. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘itthannāmena upajjhāyenā’’ti ettha ‘‘āyasmato’’ti padaṃ na vuttaṃ. Yañcettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

    నను చేత్థ ఉపజ్ఝాయోపి ఉపసమ్పదాపేక్ఖో వియ హత్థపాసే ఠితో ఏవ ఇచ్ఛితబ్బో, అథ కస్మా ‘‘అయం ఇత్థన్నామో ఇమస్స ఇత్థన్నామస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖో’’తి ఏవం ఉపజ్ఝాయస్స నామపరామసనేపి ఇదం-సద్దప్పయోగో న కతోతి? నాయం విరోధో ఉపజ్ఝాయస్స అభావేపి కమ్మకోపాభావతో. కేవలఞ్హి కమ్మనిబ్బత్తియా సన్తపదవసేన అవిజ్జమానస్సపి ఉపజ్ఝాయస్స నామకిత్తనం అనుపజ్ఝాయస్స ఉపసమ్పదాదీసుపి కరీయతి, తస్మా ఉపజ్ఝాయస్స అసన్నిహితాయపి తప్పరామసనమత్తేనేవ కమ్మసిద్ధితో ‘‘ఇమస్సా’’తి నిద్దిసితుం న వట్టతీతి.

    Nanu cettha upajjhāyopi upasampadāpekkho viya hatthapāse ṭhito eva icchitabbo, atha kasmā ‘‘ayaṃ itthannāmo imassa itthannāmassa upasampadāpekkho’’ti evaṃ upajjhāyassa nāmaparāmasanepi idaṃ-saddappayogo na katoti? Nāyaṃ virodho upajjhāyassa abhāvepi kammakopābhāvato. Kevalañhi kammanibbattiyā santapadavasena avijjamānassapi upajjhāyassa nāmakittanaṃ anupajjhāyassa upasampadādīsupi karīyati, tasmā upajjhāyassa asannihitāyapi tapparāmasanamatteneva kammasiddhito ‘‘imassā’’ti niddisituṃ na vaṭṭatīti.

    పరిసుద్ధో అన్తరాయికేహి ధమ్మేహీతి అభబ్బత్తాదికేహి ఉపసమ్పదాయ అవత్థుకరేహి చేవ పఞ్చాబాధహత్థచ్ఛిన్నాదీహి ఆపత్తికరేహి చ అన్తరాయికసభావేహి పరిముత్తో. ఏవం వుత్తే ఏవ ఆపత్తిమత్తకరేహి పఞ్చాబాధాదీహి అపరిముత్తస్సపి ఉపసమ్పదా రుహతి, నాఞ్ఞథా. పరిపుణ్ణస్స పత్తచీవరన్తి పరిపుణ్ణమస్స ఉపసమ్పదాపేక్ఖస్స పత్తచీవరం. ఏవం వుత్తే ఏవ అపత్తచీవరస్సపి ఉపసమ్పదా రుహతి, నాఞ్ఞథా. ఉపసమ్పదం యాచతీతి ‘‘సఙ్ఘం, భన్తే, ఉపసమ్పదం యాచామీ’’తిఆదినా (మహావ॰ ౧౨౬) యాచాపితభావం సన్ధాయ వుత్తం. ఏవం తేన సఙ్ఘే అయాచితేపి ‘‘ఇత్థన్నామో సఙ్ఘం ఉపసమ్పదం యాచతీ’’తి వుత్తే ఏవ కమ్మం అవిపన్నం హోతి, నాఞ్ఞథా. ఉపజ్ఝాయేనాతి ఉపజ్ఝాయేన కరణభూతేన, ఇత్థన్నామం ఉపజ్ఝాయం కత్వా కమ్మభూతం ఉపసమ్పదం దాతుం నిప్ఫాదేతుం కత్తుభూతం సఙ్ఘం యాచతీతి అత్థో. యాచధాతునో పన ద్వికమ్మకత్తా ‘‘సఙ్ఘం ఉపసమ్పద’’న్తి ద్వే కమ్మపదాని వుత్తాని.

    Parisuddho antarāyikehi dhammehīti abhabbattādikehi upasampadāya avatthukarehi ceva pañcābādhahatthacchinnādīhi āpattikarehi ca antarāyikasabhāvehi parimutto. Evaṃ vutte eva āpattimattakarehi pañcābādhādīhi aparimuttassapi upasampadā ruhati, nāññathā. Paripuṇṇassa pattacīvaranti paripuṇṇamassa upasampadāpekkhassa pattacīvaraṃ. Evaṃ vutte eva apattacīvarassapi upasampadā ruhati, nāññathā. Upasampadaṃ yācatīti ‘‘saṅghaṃ, bhante, upasampadaṃ yācāmī’’tiādinā (mahāva. 126) yācāpitabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Evaṃ tena saṅghe ayācitepi ‘‘itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācatī’’ti vutte eva kammaṃ avipannaṃ hoti, nāññathā. Upajjhāyenāti upajjhāyena karaṇabhūtena, itthannāmaṃ upajjhāyaṃ katvā kammabhūtaṃ upasampadaṃ dātuṃ nipphādetuṃ kattubhūtaṃ saṅghaṃ yācatīti attho. Yācadhātuno pana dvikammakattā ‘‘saṅghaṃ upasampada’’nti dve kammapadāni vuttāni.

    యది సఙ్ఘస్స పత్తకల్లన్తి ఏత్థ పత్తో కాలో ఇమస్స కమ్మస్సాతి పత్తకాలం, అపలోకనాదిచతుబ్బిధం సఙ్ఘగణకమ్మం, తదేవ సకత్థే య-పచ్చయేన ‘‘పత్తకల్ల’’న్తి వుచ్చతి. ఇధ పన ఞత్తిచతుత్థఉపసమ్పదాకమ్మం అధిప్పేతం, తం కాతుం సఙ్ఘస్స పత్తకల్లం జాతం. యదీతి అనుమతిగహణవసేన కమ్మస్స పత్తకల్లతం ఞాపేతి, యో హి కోచి తత్థ అపత్తకల్లతం మఞ్ఞిస్సతి, సో వక్ఖతి. ఇమమేవ హి అత్థం సన్ధాయ అనుస్సావనాసు ‘‘యస్సాయస్మతో ఖమతి…పే॰… సో భాసేయ్యా’’తి (మహావ॰ ౧౨౭) వుత్తం. తదేతం పత్తకల్లం వత్థుసమ్పదా, అన్తరాయికేహి ధమ్మేహి చస్స పరిసుద్ధతా, సీమాసమ్పదా, పరిసాసమ్పదా, పుబ్బకిచ్చనిట్ఠానన్తి ఇమేహి పఞ్చహి అఙ్గేహి సఙ్గహితం.

    Yadi saṅghassa pattakallanti ettha patto kālo imassa kammassāti pattakālaṃ, apalokanādicatubbidhaṃ saṅghagaṇakammaṃ, tadeva sakatthe ya-paccayena ‘‘pattakalla’’nti vuccati. Idha pana ñatticatutthaupasampadākammaṃ adhippetaṃ, taṃ kātuṃ saṅghassa pattakallaṃ jātaṃ. Yadīti anumatigahaṇavasena kammassa pattakallataṃ ñāpeti, yo hi koci tattha apattakallataṃ maññissati, so vakkhati. Imameva hi atthaṃ sandhāya anussāvanāsu ‘‘yassāyasmato khamati…pe… so bhāseyyā’’ti (mahāva. 127) vuttaṃ. Tadetaṃ pattakallaṃ vatthusampadā, antarāyikehi dhammehi cassa parisuddhatā, sīmāsampadā, parisāsampadā, pubbakiccaniṭṭhānanti imehi pañcahi aṅgehi saṅgahitaṃ.

    తత్థ వత్థుసమ్పదా నామ యథావుత్తేహి ఏకాదసఅభబ్బపుగ్గలేహి చేవ అన్తిమవత్థుఅజ్ఝాపన్నేహి చ అఞ్ఞో పరిపుణ్ణవీసతివస్సో అనుపసమ్పన్నభూతో మనుస్సపురిసో. ఏతస్మిఞ్హి పుగ్గలే సతి ఏవ ఇదం సఙ్ఘస్స ఉపసమ్పదాకమ్మం పత్తకల్లం నామ హోతి, నాసతి, కతఞ్చ కుప్పమేవ హోతి.

    Tattha vatthusampadā nāma yathāvuttehi ekādasaabhabbapuggalehi ceva antimavatthuajjhāpannehi ca añño paripuṇṇavīsativasso anupasampannabhūto manussapuriso. Etasmiñhi puggale sati eva idaṃ saṅghassa upasampadākammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati, katañca kuppameva hoti.

    అన్తరాయికేహి ధమ్మేహి చస్స పరిసుద్ధతా నామ యథావుత్తస్సేవ ఉపసమ్పదావత్థుభూతస్స పుగ్గలస్స యే ఇమే భగవతా పటిక్ఖిత్తా పఞ్చాబాధఫుట్ఠతాదయో మాతాపితూహి అననుఞ్ఞాతతాపఅయోసానా చేవ హత్థచ్ఛిన్నాదయో చ దోసధమ్మా కారకసఙ్ఘస్స ఆపత్తాదిఅన్తరాయహేతుతాయ ‘‘అన్తరాయికా’’తి వుచ్చన్తి, తేహి అన్తరాయికేహి దోసధమ్మేహి పరిముత్తతా, ఇమిస్సా చ సతి ఏవ ఇదం కమ్మం పత్తకల్లం నామ హోతి, నాసతి, కతం పన కమ్మం సుకతమేవ హోతి ఠపేత్వా ఊనవీసతివస్సం పుగ్గలం.

    Antarāyikehi dhammehi cassa parisuddhatā nāma yathāvuttasseva upasampadāvatthubhūtassa puggalassa ye ime bhagavatā paṭikkhittā pañcābādhaphuṭṭhatādayo mātāpitūhi ananuññātatāpaayosānā ceva hatthacchinnādayo ca dosadhammā kārakasaṅghassa āpattādiantarāyahetutāya ‘‘antarāyikā’’ti vuccanti, tehi antarāyikehi dosadhammehi parimuttatā, imissā ca sati eva idaṃ kammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati, kataṃ pana kammaṃ sukatameva hoti ṭhapetvā ūnavīsativassaṃ puggalaṃ.

    సీమాసమ్పదా పన ఉపోసథక్ఖన్ధకే (మహావ॰ ౧౩౮ ఆదయో) వక్ఖమాననయేన సబ్బదోసరహితాయ బద్ధాబద్ధవసేనేవ దువిధాయ సీమాయ వసేన వేదితబ్బా. తాదిసాయ హి సీమాయ సతి ఏవ ఇదం కమ్మం పత్తకల్లం నామ హోతి, నాసతి, కతఞ్చ కమ్మం విపజ్జతి.

    Sīmāsampadā pana uposathakkhandhake (mahāva. 138 ādayo) vakkhamānanayena sabbadosarahitāya baddhābaddhavaseneva duvidhāya sīmāya vasena veditabbā. Tādisāya hi sīmāya sati eva idaṃ kammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati, katañca kammaṃ vipajjati.

    పరిసాసమ్పదా పన యే ఇమే ఉపసమ్పదాకమ్మస్స సబ్బన్తిమేన పరిచ్ఛేదేన కమ్మప్పత్తా దసహి వా పఞ్చహి వా అనూనాపారాజికం అనాపన్నా అనుక్ఖిత్తా చ సమానసంవాసకా భిక్ఖూ, తేసం ఏకసీమాయ హత్థపాసం అవిజహిత్వా ఠానం, ఛన్దారహానఞ్చ ఛన్దస్స ఆనయనం, సమ్ముఖీభూతానఞ్చ అప్పటికోసనం, ఉపసమ్పదాపేక్ఖరహితానం ఉపోసథక్ఖన్ధకే పటిక్ఖిత్తానం గహట్ఠాదిఅనుపసమ్పన్నానఞ్చేవ పారాజికుక్ఖిత్తకనానాసంవాసకభిక్ఖునీనఞ్చ వజ్జనీయపుగ్గలానం సఙ్ఘస్స హత్థపాసే అభావో చాతి ఇమేహి చతూహి అఙ్గేహి సఙ్గహితా. ఏవరూపాయ చ పరిసాసమ్పదాయ సతి ఏవ ఇదం పత్తకల్లం నామ హోతి, నాసతి. తత్థ పురిమానం తిణ్ణం అఙ్గానం అఞ్ఞతరస్సపి అభావే కతం కమ్మం విపజ్జతి, న పచ్ఛిమస్స.

    Parisāsampadā pana ye ime upasampadākammassa sabbantimena paricchedena kammappattā dasahi vā pañcahi vā anūnāpārājikaṃ anāpannā anukkhittā ca samānasaṃvāsakā bhikkhū, tesaṃ ekasīmāya hatthapāsaṃ avijahitvā ṭhānaṃ, chandārahānañca chandassa ānayanaṃ, sammukhībhūtānañca appaṭikosanaṃ, upasampadāpekkharahitānaṃ uposathakkhandhake paṭikkhittānaṃ gahaṭṭhādianupasampannānañceva pārājikukkhittakanānāsaṃvāsakabhikkhunīnañca vajjanīyapuggalānaṃ saṅghassa hatthapāse abhāvo cāti imehi catūhi aṅgehi saṅgahitā. Evarūpāya ca parisāsampadāya sati eva idaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati. Tattha purimānaṃ tiṇṇaṃ aṅgānaṃ aññatarassapi abhāve kataṃ kammaṃ vipajjati, na pacchimassa.

    పుబ్బకిచ్చనిట్ఠానం నామ యానిమాని ‘‘పఠమం ఉపజ్ఝం గాహాపేతబ్బో’’తిఆదినా పాళియం (మహావ॰ ౧౨౬) వుత్తాని ‘‘ఉపజ్ఝాగాహాపనం, పత్తచీవరాచిక్ఖణం, తతో తం హత్థపాసతో బహి పేసేత్వా అనుసాసకసమ్ముతికమ్మకరణం, సమ్మతేన చ గన్త్వా అనుసాసనం, తేన చ పఠమతరం ఆగన్త్వా సఙ్ఘస్స ఞత్తిం ఞాపేత్వా ఉపసమ్పదాపేక్ఖం ‘ఆగచ్ఛాహీ’తి హత్థపాసే ఏవ అబ్భానం, తేన భిక్ఖూనం పాదే వన్దాపేత్వా ఉపసమ్పదాయాచాపనం, తతో అన్తరాయికధమ్మపుచ్ఛకసమ్ముతికమ్మకరణం, సమ్మతేన చ పుచ్ఛన’’న్తి ఇమాని అట్ఠ పుబ్బకిచ్చాని, తేసం సబ్బేసం యాథావతో కరణేన నిట్ఠానం. ఏతస్మిఞ్చ పుబ్బకిచ్చనిట్ఠాపనే సతి ఏవ ఇదం సఙ్ఘస్స ఉపసమ్పదాకమ్మం పత్తకల్లం నామ హోతి, నాసతి. ఏతేసు పన పుబ్బకమ్మేసు అకతేసుపి కతం కమ్మం యథావుత్తేసు వత్థుసమ్పత్తిఆదీసు విజ్జమానేసు అకుప్పమేవ హోతి. తదేవమేత్థ పత్తకల్లం ఇమేహి పఞ్చహి అఙ్గేహి సఙ్గహితన్తి వేదితబ్బం. ఇమినావ నయేన హేట్ఠా వుత్తేసు, వక్ఖమానేసు చ సబ్బేసు కమ్మేసు పత్తకల్లతా యథారహం యోజేత్వా ఞాతబ్బా.

    Pubbakiccaniṭṭhānaṃ nāma yānimāni ‘‘paṭhamaṃ upajjhaṃ gāhāpetabbo’’tiādinā pāḷiyaṃ (mahāva. 126) vuttāni ‘‘upajjhāgāhāpanaṃ, pattacīvarācikkhaṇaṃ, tato taṃ hatthapāsato bahi pesetvā anusāsakasammutikammakaraṇaṃ, sammatena ca gantvā anusāsanaṃ, tena ca paṭhamataraṃ āgantvā saṅghassa ñattiṃ ñāpetvā upasampadāpekkhaṃ ‘āgacchāhī’ti hatthapāse eva abbhānaṃ, tena bhikkhūnaṃ pāde vandāpetvā upasampadāyācāpanaṃ, tato antarāyikadhammapucchakasammutikammakaraṇaṃ, sammatena ca pucchana’’nti imāni aṭṭha pubbakiccāni, tesaṃ sabbesaṃ yāthāvato karaṇena niṭṭhānaṃ. Etasmiñca pubbakiccaniṭṭhāpane sati eva idaṃ saṅghassa upasampadākammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati. Etesu pana pubbakammesu akatesupi kataṃ kammaṃ yathāvuttesu vatthusampattiādīsu vijjamānesu akuppameva hoti. Tadevamettha pattakallaṃ imehi pañcahi aṅgehi saṅgahitanti veditabbaṃ. Imināva nayena heṭṭhā vuttesu, vakkhamānesu ca sabbesu kammesu pattakallatā yathārahaṃ yojetvā ñātabbā.

    ఇత్థన్నామం ఉపసమ్పాదేయ్యాతి ఉపసమ్పదానిప్ఫాదనేన తంసమఙ్గిం కరేయ్య కరోతూతి పత్థనాయం, విధిమ్హి వా ఇదం దట్ఠబ్బం. యథా హి ‘‘దేవదత్తం సుఖాపేయ్యా’’తి వుత్తే సుఖమస్స నిప్ఫాదేత్వా తం సుఖసమఙ్గినం కరేయ్యాతి అత్థో హోతి, ఏవమిధాపి ఉపసమ్పదమస్స నిప్ఫాదేత్వా తం ఉపసమ్పదాసమఙ్గినం కరేయ్యాతి అత్థో. పయోజకబ్యాపారే చేతం. యథా సుఖయన్తం కిఞ్చి సుద్ధకత్తారం కోచి హేతుకత్తా సుఖహేతునిప్ఫాదనేన సుఖాపేయ్యాతి వుచ్చతి, ఏవమిధాపి ఉపసమ్పజ్జన్తం సుద్ధకత్తారం పుగ్గలం హేతుకత్తుభూతో సఙ్ఘో ఉపసమ్పదాహేతునిప్ఫాదనేన ఉపసమ్పాదేయ్యాతి వుత్తో. ఏతేన చ సుఖం వియ సుఖదాయకేన సఙ్ఘేన పుగ్గలస్స దీయమానా తథాపవత్తపరమత్థధమ్మే ఉపాదాయ అరియజనపఞ్ఞత్తా ఉపసమ్పదా నామ సమ్ముతిసచ్చతా అత్థీతి సమత్థితం హోతి. ఏత్థ చ ‘‘ఇత్థన్నామో సఙ్ఘం ఉపసమ్పదం యాచతీ’’తి (మహావ॰ ౧౨౭) వుత్తత్తా పరివాసాదీసు వియ యాచనానుగుణం ‘‘ఇత్థన్నామస్స ఉపసమ్పదం దదేయ్యా’’తి అవత్వా ‘‘ఇత్థన్నామం ఉపసమ్పాదేయ్యా’’తి వుత్తత్తా ఇదం ఉపసమ్పదాకమ్మం దానే అసఙ్గహేత్వా కమ్మలక్ఖణే ఏవ సఙ్గహితన్తి దట్ఠబ్బం. ఇమినా నయేన ‘‘ఇత్థన్నామం ఉపసమ్పాదేతి, ఉపసమ్పన్నో సఙ్ఘేనా’’తి ఏత్థాపి అత్థో వేదితబ్బో. కేవలఞ్హి తత్థ వత్తమానకాలఅతీతకాలవసేన, ఇధ పన అనామట్ఠకాలవసేనాతి ఏత్తకమేవ విసేసో.

    Itthannāmaṃ upasampādeyyāti upasampadānipphādanena taṃsamaṅgiṃ kareyya karotūti patthanāyaṃ, vidhimhi vā idaṃ daṭṭhabbaṃ. Yathā hi ‘‘devadattaṃ sukhāpeyyā’’ti vutte sukhamassa nipphādetvā taṃ sukhasamaṅginaṃ kareyyāti attho hoti, evamidhāpi upasampadamassa nipphādetvā taṃ upasampadāsamaṅginaṃ kareyyāti attho. Payojakabyāpāre cetaṃ. Yathā sukhayantaṃ kiñci suddhakattāraṃ koci hetukattā sukhahetunipphādanena sukhāpeyyāti vuccati, evamidhāpi upasampajjantaṃ suddhakattāraṃ puggalaṃ hetukattubhūto saṅgho upasampadāhetunipphādanena upasampādeyyāti vutto. Etena ca sukhaṃ viya sukhadāyakena saṅghena puggalassa dīyamānā tathāpavattaparamatthadhamme upādāya ariyajanapaññattā upasampadā nāma sammutisaccatā atthīti samatthitaṃ hoti. Ettha ca ‘‘itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācatī’’ti (mahāva. 127) vuttattā parivāsādīsu viya yācanānuguṇaṃ ‘‘itthannāmassa upasampadaṃ dadeyyā’’ti avatvā ‘‘itthannāmaṃ upasampādeyyā’’ti vuttattā idaṃ upasampadākammaṃ dāne asaṅgahetvā kammalakkhaṇe eva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Iminā nayena ‘‘itthannāmaṃ upasampādeti, upasampanno saṅghenā’’ti etthāpi attho veditabbo. Kevalañhi tattha vattamānakālaatītakālavasena, idha pana anāmaṭṭhakālavasenāti ettakameva viseso.

    ఏసా ఞత్తీతి ‘‘సఙ్ఘో ఞాపేతబ్బో’’తి వుత్తఞాపనా ఏసా. ఇదఞ్చ అనుస్సావనానమ్పి సబ్భావసూచనత్థం వుచ్చతి. అవస్సఞ్చేతం వత్తబ్బమేవ. ఞత్తికమ్మే ఏవ తం న వత్తబ్బం. తత్థ పన య్య-కారే వుత్తమత్తే ఏవ ఞత్తికమ్మం నిట్ఠితం హోతీతి దట్ఠబ్బం. ఖమతీతి రుచ్చతి. ఉపసమ్పదాతి సఙ్ఘేన దీయమానా నిప్ఫాదియమానా ఉపసమ్పదా, యస్స ఖమతి, సో తుణ్హస్సాతి యోజనా. తుణ్హీతి చ అకథనత్థే నిపాతో, అకథనకో అస్స భవేయ్యాతి అత్థో. ఖమతి సఙ్ఘస్స ఇత్థన్నామస్స ఉపసమ్పదాతి పకతేన సమ్బన్ధో. తత్థ కారణమాహ ‘‘తస్మా తుణ్హీ’’తి. తత్థ ‘‘ఆసీ’’తి సేసో. యస్మా ‘‘యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్యా’’తి తిక్ఖత్తుం వుచ్చమానోపి సఙ్ఘో తుణ్హీ నిరవో అహోసి, తస్మా ఖమతి సఙ్ఘస్సాతి అత్థో. ఏవన్తి ఇమినా పకారేన. తుణ్హీభావేనేవేతం సఙ్ఘస్స రుచ్చనభావం ధారయామి, బుజ్ఝామి జానామీతి అత్థో. ఇతి-సద్దో పరిసమాపనత్థే కతో, సో చ కమ్మవాచాయ అనఙ్గం, తస్మా అనుస్సావకేన ‘‘ధారయామీ’’తి ఏత్థ మి-కారపరియోసానమేవ వత్వా నిట్ఠపేతబ్బం, ఇతి-సద్దో న పయుజ్జితబ్బోతి దట్ఠబ్బం. ఇమినా నయేన సబ్బకమ్మవాచానమత్థో వేదితబ్బో.

    Esā ñattīti ‘‘saṅgho ñāpetabbo’’ti vuttañāpanā esā. Idañca anussāvanānampi sabbhāvasūcanatthaṃ vuccati. Avassañcetaṃ vattabbameva. Ñattikamme eva taṃ na vattabbaṃ. Tattha pana yya-kāre vuttamatte eva ñattikammaṃ niṭṭhitaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ. Khamatīti ruccati. Upasampadāti saṅghena dīyamānā nipphādiyamānā upasampadā, yassa khamati, so tuṇhassāti yojanā. Tuṇhīti ca akathanatthe nipāto, akathanako assa bhaveyyāti attho. Khamati saṅghassa itthannāmassa upasampadāti pakatena sambandho. Tattha kāraṇamāha ‘‘tasmā tuṇhī’’ti. Tattha ‘‘āsī’’ti seso. Yasmā ‘‘yassa nakkhamati, so bhāseyyā’’ti tikkhattuṃ vuccamānopi saṅgho tuṇhī niravo ahosi, tasmā khamati saṅghassāti attho. Evanti iminā pakārena. Tuṇhībhāvenevetaṃ saṅghassa ruccanabhāvaṃ dhārayāmi, bujjhāmi jānāmīti attho. Iti-saddo parisamāpanatthe kato, so ca kammavācāya anaṅgaṃ, tasmā anussāvakena ‘‘dhārayāmī’’ti ettha mi-kārapariyosānameva vatvā niṭṭhapetabbaṃ, iti-saddo na payujjitabboti daṭṭhabbaṃ. Iminā nayena sabbakammavācānamattho veditabbo.

    ఏకపోరిసా వాతిఆది సత్తానం సరీరఛాయం పాదేహి మినిత్వా జాననప్పకారదస్సనం. ఛసత్తపదపరిమితా హి ఛాయా ‘‘పోరిసా’’తి వుచ్చతి, ఇదఞ్చ ఉతుప్పమాణాచిక్ఖణాది చ ఆగన్తుకేహి సద్ధిం వీమంసిత్వా వుడ్ఢనవభావం ఞత్వా వన్దనవన్దాపనాదికరణత్థం వుత్తం. ఏతి ఆగచ్ఛతి, గచ్ఛతి చాతి ఉతు, సోవ పమీయతే అనేన సంవచ్ఛరన్తి పమాణన్తి ఆహ ‘‘ఉతుయేవ ఉతుప్పమాణ’’న్తి. అపరిపుణ్ణాతి ఉపసమ్పదాదివసేన అపరిపుణ్ణా. యది ఉతువేమజ్ఝే ఉపసమ్పాదితో, తదా తస్మిం ఉతుమ్హి అవసిట్ఠదివసాచిక్ఖణం దివసభాగాచిక్ఖణన్తి దస్సేతి. తేనాహ ‘‘యత్తకేహి దివసేహి యస్స యో ఉతు అపరిపుణ్ణో, తే దివసే’’తి. తత్థ యస్స తఙ్ఖణం లద్ధూపసమ్పదస్స పుగ్గలస్స సమ్బన్ధీ యో ఉతు యత్తకేహి దివసేహి అపరిపుణ్ణో, తే దివసేతి యోజనా.

    Ekaporisātiādi sattānaṃ sarīrachāyaṃ pādehi minitvā jānanappakāradassanaṃ. Chasattapadaparimitā hi chāyā ‘‘porisā’’ti vuccati, idañca utuppamāṇācikkhaṇādi ca āgantukehi saddhiṃ vīmaṃsitvā vuḍḍhanavabhāvaṃ ñatvā vandanavandāpanādikaraṇatthaṃ vuttaṃ. Eti āgacchati, gacchati cāti utu, sova pamīyate anena saṃvaccharanti pamāṇanti āha ‘‘utuyeva utuppamāṇa’’nti. Aparipuṇṇāti upasampadādivasena aparipuṇṇā. Yadi utuvemajjhe upasampādito, tadā tasmiṃ utumhi avasiṭṭhadivasācikkhaṇaṃ divasabhāgācikkhaṇanti dasseti. Tenāha ‘‘yattakehi divasehi yassa yo utu aparipuṇṇo, te divase’’ti. Tattha yassa taṅkhaṇaṃ laddhūpasampadassa puggalassa sambandhī yo utu yattakehi divasehi aparipuṇṇo, te divaseti yojanā.

    ఛాయాదికమేవ సబ్బం సఙ్గహేత్వా గాయితబ్బతో కథేతబ్బతో సఙ్గీతీతి ఆహ ‘‘ఇదమేవా’’తిఆది. తత్థ ఏకతో కత్వా ఆచిక్ఖితబ్బం. త్వం కిం లభసీతి త్వం ఉపసమ్పాదనకాలే కతరవస్సం, కతరఉతుఞ్చ లభసి, కతరస్మిం తే ఉపసమ్పదా లద్ధాతి అత్థో. వస్సన్తి వస్సానఉతు, ఇదఞ్చ సంవచ్ఛరాచిక్ఖణం వినా వుత్తమ్పి న విఞ్ఞాయతీతి ఇమినా ఉతుఆచిక్ఖణేనేవ సాసనవస్సేసు వా కలియుగవస్సాదీసు వా సహస్సిమే వా సతిమే వా అసుకఉతుం లభామీతి దస్సితన్తి దట్ఠబ్బం. ఛాయాతి ఇదం పాళియం ఆగతపటిపాటిం సన్ధాయ వుత్తం, వత్తబ్బకమ్మతో పన కలియుగవస్సాదీసు సబ్బదేసపసిద్ధేసు అసుకవస్సే అసుకఉతుమ్హి అసుకమాసే అసుకకణ్హే వా సుక్కే వా పక్ఖే అసుకే తిథివారవిసేసయుత్తే పుబ్బణ్హాదిదివసభాగే ఏత్తకే ఛాయాపమాణే, నాడికాపమాణే వా మయా ఉపసమ్పదా లద్ధాతి వదేయ్యాసీతి ఏవం ఆచిక్ఖితబ్బం. ఇదం సుట్ఠు ఉగ్గహేత్వా ఆగన్తుకేహి వుడ్ఢపటిపాటిం ఞత్వా పటిపజ్జాహీతి వత్తబ్బం. ఇతి ఏత్తకో కథామగ్గో విమతివినోదనియం ఆగతో. వజిరబుద్ధిటీకానయో పన ఏకచ్చో ఇధేవ సఙ్గహం గతో, ఏకచ్చో అసన్నిట్ఠానవినిచ్ఛయత్తా సంసయహేతుకో హోతి, తస్మా ఇధ న గహితోతి.

    Chāyādikameva sabbaṃ saṅgahetvā gāyitabbato kathetabbato saṅgītīti āha ‘‘idamevā’’tiādi. Tattha ekato katvā ācikkhitabbaṃ. Tvaṃ kiṃ labhasīti tvaṃ upasampādanakāle kataravassaṃ, katarautuñca labhasi, katarasmiṃ te upasampadā laddhāti attho. Vassanti vassānautu, idañca saṃvaccharācikkhaṇaṃ vinā vuttampi na viññāyatīti iminā utuācikkhaṇeneva sāsanavassesu vā kaliyugavassādīsu vā sahassime vā satime vā asukautuṃ labhāmīti dassitanti daṭṭhabbaṃ. Chāyāti idaṃ pāḷiyaṃ āgatapaṭipāṭiṃ sandhāya vuttaṃ, vattabbakammato pana kaliyugavassādīsu sabbadesapasiddhesu asukavasse asukautumhi asukamāse asukakaṇhe vā sukke vā pakkhe asuke tithivāravisesayutte pubbaṇhādidivasabhāge ettake chāyāpamāṇe, nāḍikāpamāṇe vā mayā upasampadā laddhāti vadeyyāsīti evaṃ ācikkhitabbaṃ. Idaṃ suṭṭhu uggahetvā āgantukehi vuḍḍhapaṭipāṭiṃ ñatvā paṭipajjāhīti vattabbaṃ. Iti ettako kathāmaggo vimativinodaniyaṃ āgato. Vajirabuddhiṭīkānayo pana ekacco idheva saṅgahaṃ gato, ekacco asanniṭṭhānavinicchayattā saṃsayahetuko hoti, tasmā idha na gahitoti.

    ఇతి వినయసఙ్గహసంవణ్ణనాభూతే వినయాలఙ్కారే

    Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre

    ఉపసమ్పదావినిచ్ఛయకథాలఙ్కారో.

    Upasampadāvinicchayakathālaṅkāro.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact