Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിനയാലങ്കാര-ടീകാ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā

    ൨൨. പബ്ബജ്ജാവിനിച്ഛയകഥാ

    22. Pabbajjāvinicchayakathā

    ൧൨൩. ഏവം പടിക്ഖേപപവാരണാവിനിച്ഛയം കഥേത്വാ ഇദാനി പബ്ബജ്ജാവിനിച്ഛയം കഥേതും ‘‘പബ്ബജ്ജാതി ഏത്ഥ പനാ’’ത്യാദിമാഹ. തത്ഥ പഠമം വജിതബ്ബാതി പബ്ബജ്ജാ, ഉപസമ്പദാതോ പഠമം ഉപഗച്ഛിതബ്ബാതി അത്ഥോ. പ-പുബ്ബ വജ ഗതിമ്ഹീതി ധാതു. കുലപുത്തന്തി ആചാരകുലപുത്തം സന്ധായ വദതി. യേ പുഗ്ഗലാ പടിക്ഖിത്താ, തേ വജ്ജേത്വാതി സമ്ബന്ധോ. പബ്ബജ്ജാദോസവിരഹിതോതി പബ്ബജ്ജായ അന്തരായകരേഹി പഞ്ചാബാധാദിദോസേഹി വിരഹിതോ. നഖപിട്ഠിപ്പമാണന്തി ഏത്ഥ കനിട്ഠങ്ഗുലിനഖപിട്ഠി അധിപ്പേതാ. ‘‘തഞ്ചേ നഖപിട്ഠിപ്പമാണമ്പി വഡ്ഢനപക്ഖേ ഠിതം ഹോതി, ന പബ്ബാജേതബ്ബോതി ഇമിനാ സാമഞ്ഞലക്ഖണം ദസ്സിതം, തസ്മാ യത്ഥ കത്ഥചി സരീരാവയവേസു നഖപിട്ഠിപ്പമാണം വഡ്ഢനകപക്ഖേ ഠിതം ചേ, ന വട്ടതീതി സിദ്ധം. ഏവഞ്ച സതി നഖപിട്ഠിപ്പമാണമ്പി അവഡ്ഢനകപക്ഖേ ഠിതം ചേ, സബ്ബത്ഥ വട്ടതീതി ആപന്നം, തഞ്ച ന സാമഞ്ഞതോ അധിപ്പേതന്തി പദേസവിസേസേയേവ നിയമേത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘സചേ പനാ’തിആദിമാഹ. സചേ ഹി അവിസേസേന നഖപിട്ഠിപ്പമാണം അവഡ്ഢനകപക്ഖേ ഠിതം വട്ടേയ്യ, ‘നിവാസനപാരുപനേഹി പകതിപടിച്ഛന്നട്ഠാനേ’തി പദേസനിയമം ന കരേയ്യ, തസ്മാ നിവാസനപാരുപനേഹി പകതിപടിച്ഛന്നട്ഠാനതോ അഞ്ഞത്ഥ നഖപിട്ഠിപ്പമാണം അവഡ്ഢനകപക്ഖേ ഠിതമ്പി ന വട്ടതീതി സിദ്ധം. നഖപിട്ഠിപ്പമാണതോ ഖുദ്ദകതരം പന അവഡ്ഢനകപക്ഖേ വാ വഡ്ഢനകപക്ഖേ വാ ഠിതം ഹോതു, വട്ടതി നഖപിട്ഠിപ്പമാണതോ ഖുദ്ദകതരസ്സ വഡ്ഢനകപക്ഖേ അവഡ്ഢനകപക്ഖേ വാ ഠിതസ്സ മുഖാദീസുയേവ പടിക്ഖിത്തത്താ’’തി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൮൮) വുത്തം.

    123. Evaṃ paṭikkhepapavāraṇāvinicchayaṃ kathetvā idāni pabbajjāvinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘pabbajjāti ettha panā’’tyādimāha. Tattha paṭhamaṃ vajitabbāti pabbajjā, upasampadāto paṭhamaṃ upagacchitabbāti attho. Pa-pubba vaja gatimhīti dhātu. Kulaputtanti ācārakulaputtaṃ sandhāya vadati. Ye puggalā paṭikkhittā, te vajjetvāti sambandho. Pabbajjādosavirahitoti pabbajjāya antarāyakarehi pañcābādhādidosehi virahito. Nakhapiṭṭhippamāṇanti ettha kaniṭṭhaṅgulinakhapiṭṭhi adhippetā. ‘‘Tañce nakhapiṭṭhippamāṇampi vaḍḍhanapakkhe ṭhitaṃ hoti, na pabbājetabboti iminā sāmaññalakkhaṇaṃ dassitaṃ, tasmā yattha katthaci sarīrāvayavesu nakhapiṭṭhippamāṇaṃ vaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ ce, na vaṭṭatīti siddhaṃ. Evañca sati nakhapiṭṭhippamāṇampi avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ ce, sabbattha vaṭṭatīti āpannaṃ, tañca na sāmaññato adhippetanti padesaviseseyeva niyametvā dassento ‘sace panā’tiādimāha. Sace hi avisesena nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ vaṭṭeyya, ‘nivāsanapārupanehi pakatipaṭicchannaṭṭhāne’ti padesaniyamaṃ na kareyya, tasmā nivāsanapārupanehi pakatipaṭicchannaṭṭhānato aññattha nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitampi na vaṭṭatīti siddhaṃ. Nakhapiṭṭhippamāṇato khuddakataraṃ pana avaḍḍhanakapakkhe vā vaḍḍhanakapakkhe vā ṭhitaṃ hotu, vaṭṭati nakhapiṭṭhippamāṇato khuddakatarassa vaḍḍhanakapakkhe avaḍḍhanakapakkhe vā ṭhitassa mukhādīsuyeva paṭikkhittattā’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.88) vuttaṃ.

    വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൮൮-൮൯) പന ‘‘പടിച്ഛന്നട്ഠാനേ നഖപിട്ഠിപ്പമാണം അവഡ്ഢനകപക്ഖേ ഠിതം ഹോതി, വട്ടതീതി വുത്തത്താ അപ്പടിച്ഛന്നട്ഠാനേ താദിസമ്പി ന വട്ടതി, പടിച്ഛന്നട്ഠാനേപി ച വഡ്ഢനകപക്ഖേ ഠിതം ന വട്ടതീതി സിദ്ധമേവ ഹോതി. പാകടട്ഠാനേപി പന നഖപിട്ഠിപ്പമാണതോ ഊനതരം അവഡ്ഢനകം വട്ടതീതി യേ ഗണ്ഹേയ്യും, തേസം തം ഗഹണം പടിസേധേതും ‘മുഖേ പനാ’തിആദി വുത്ത’’ന്തി വുത്തം. ഗോധാ…പേ॰… ന വട്ടതീതി ഇമിനാ താദിസോപി രോഗോ കുട്ഠേയേവ അന്തോഗധോതി ദസ്സേതി. ഗണ്ഡേപി ഇമിനാ നയേന വിനിച്ഛയോ വേദിതബ്ബോ. തത്ഥ പന മുഖാദീസു കോലട്ഠിമത്തതോ ഖുദ്ദകതരോപി ഗണ്ഡോ ന വട്ടതീതി വിസും ന ദസ്സിതോ. ‘‘അപ്പടിച്ഛന്നട്ഠാനേ അവഡ്ഢനകപക്ഖേ ഠിതേപി ന വട്ടതീ’’തി ഏത്തകമേവ ഹി തത്ഥ വുത്തം, തഥാപി കുട്ഠേ വുത്തനയേന മുഖാദീസു കോലട്ഠിപ്പമാണതോ ഖുദ്ദകതരോപി ഗണ്ഡോ ന വട്ടതീതി വിഞ്ഞായതി, തസ്മാ അവഡ്ഢനകപക്ഖേ ഠിതേപീതി ഏത്ഥ പി-സദ്ദോ അവുത്തസമ്പിണ്ഡനത്ഥോ, തേന കോലട്ഠിമത്തതോ ഖുദ്ദകതരോപി ന വട്ടതീതി അയമത്ഥോ ദസ്സിതോയേവാതി അമ്ഹാകം ഖന്തി. പകതിവണ്ണേ ജാതേതി രോഗഹേതുകസ്സ വികാരവണ്ണസ്സ അഭാവം സന്ധായ വുത്തം.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 88-89) pana ‘‘paṭicchannaṭṭhāne nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ hoti, vaṭṭatīti vuttattā appaṭicchannaṭṭhāne tādisampi na vaṭṭati, paṭicchannaṭṭhānepi ca vaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ na vaṭṭatīti siddhameva hoti. Pākaṭaṭṭhānepi pana nakhapiṭṭhippamāṇato ūnataraṃ avaḍḍhanakaṃ vaṭṭatīti ye gaṇheyyuṃ, tesaṃ taṃ gahaṇaṃ paṭisedhetuṃ ‘mukhe panā’tiādi vutta’’nti vuttaṃ. Godhā…pe… na vaṭṭatīti iminā tādisopi rogo kuṭṭheyeva antogadhoti dasseti. Gaṇḍepi iminā nayena vinicchayo veditabbo. Tattha pana mukhādīsu kolaṭṭhimattato khuddakataropi gaṇḍo na vaṭṭatīti visuṃ na dassito. ‘‘Appaṭicchannaṭṭhāne avaḍḍhanakapakkhe ṭhitepi na vaṭṭatī’’ti ettakameva hi tattha vuttaṃ, tathāpi kuṭṭhe vuttanayena mukhādīsu kolaṭṭhippamāṇato khuddakataropi gaṇḍo na vaṭṭatīti viññāyati, tasmā avaḍḍhanakapakkhe ṭhitepīti ettha pi-saddo avuttasampiṇḍanattho, tena kolaṭṭhimattato khuddakataropi na vaṭṭatīti ayamattho dassitoyevāti amhākaṃ khanti. Pakativaṇṇe jāteti rogahetukassa vikāravaṇṇassa abhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.

    കോലട്ഠിമത്തകോതി ബദരട്ഠിപ്പമാണോ. ‘‘സഞ്ജാതഛവിം കാരേത്വാ’’തി പാഠോ, വിജ്ജമാനഛവിം കാരേത്വാതി അത്ഥോ. വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൮൮-൮൯) പന ‘‘സച്ഛവിം കാരേത്വാതി വിജ്ജമാനഛവിം കാരേത്വാതി അത്ഥോ, സഞ്ഛവിന്തി വാ പാഠോ, സഞ്ജാതഛഅന്തി അത്ഥോ. ഗണ്ഡാദീസു വൂപസന്തേസുപി തം ഠാനം വിവണ്ണമ്പി ഹോതി, തം വട്ടതീ’’തി വുത്തം.

    Kolaṭṭhimattakoti badaraṭṭhippamāṇo. ‘‘Sañjātachaviṃ kāretvā’’ti pāṭho, vijjamānachaviṃ kāretvāti attho. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.88-89) pana ‘‘sacchaviṃ kāretvāti vijjamānachaviṃ kāretvāti attho, sañchavinti vā pāṭho, sañjātachaanti attho. Gaṇḍādīsu vūpasantesupi taṃ ṭhānaṃ vivaṇṇampi hoti, taṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.

    പദുമപുണ്ഡരീകപത്തവണ്ണന്തി രത്തപദുമസേതപദുമപുപ്ഫദലവണ്ണം. കുട്ഠേ വുത്തനയേനേവാതി ‘‘പടിച്ഛന്നട്ഠാനേ അവഡ്ഢനകം വട്ടതി, അഞ്ഞത്ഥ ന കിഞ്ചി വട്ടതീ’’തി വുത്തനയം ദസ്സേതി. സോസബ്യാധീതി ഖയരോഗോ. യക്ഖുമ്മാദോതി കദാചി ആഗന്ത്വാ ഭൂമിയം പാതേത്വാ ഹത്ഥമുഖാദികം അവയവം ഭൂമിയം ഘംസനകോ യക്ഖോവ രോഗോ.

    Padumapuṇḍarīkapattavaṇṇanti rattapadumasetapadumapupphadalavaṇṇaṃ. Kuṭṭhe vuttanayenevāti ‘‘paṭicchannaṭṭhāne avaḍḍhanakaṃ vaṭṭati, aññattha na kiñci vaṭṭatī’’ti vuttanayaṃ dasseti. Sosabyādhīti khayarogo. Yakkhummādoti kadāci āgantvā bhūmiyaṃ pātetvā hatthamukhādikaṃ avayavaṃ bhūmiyaṃ ghaṃsanako yakkhova rogo.

    ൧൨൪. മഹാമത്തോതി മഹതിയാ ഇസ്സരിയമത്തായ സമന്നാഗതോ. ‘‘ന ദാനാഹം ദേവസ്സ ഭടോ’’തി ആപുച്ഛതീതി രഞ്ഞാ ഏവ ദിന്നം ഠാനന്തരം സന്ധായ വുത്തം. യോ പന രാജകമ്മികേഹി അമച്ചാദീഹി ഠപിതോ, അമച്ചാദീനം ഏവ വാ ഭടോ ഹോതി, തേന തം തം അമച്ചാദിമ്പി ആപുച്ഛിതും വട്ടതീതി.

    124.Mahāmattoti mahatiyā issariyamattāya samannāgato. ‘‘Na dānāhaṃ devassa bhaṭo’’ti āpucchatīti raññā eva dinnaṃ ṭhānantaraṃ sandhāya vuttaṃ. Yo pana rājakammikehi amaccādīhi ṭhapito, amaccādīnaṃ eva vā bhaṭo hoti, tena taṃ taṃ amaccādimpi āpucchituṃ vaṭṭatīti.

    ൧൨൫. ‘‘ധജബന്ധോ’’തി വുത്തത്താ അപാകടചോരോ പബ്ബാജേതബ്ബോതി വിഞ്ഞായതി. തേന വക്ഖതി ‘‘യേ പന അമ്ബലബുജാദിചോരകാ’’തിആദി. ഏവം ജാനന്തീതി ‘‘സീലവാ ജാതോ’’തി ജാനന്തി.

    125.‘‘Dhajabandho’’ti vuttattā apākaṭacoro pabbājetabboti viññāyati. Tena vakkhati ‘‘ye pana ambalabujādicorakā’’tiādi. Evaṃ jānantīti ‘‘sīlavā jāto’’ti jānanti.

    ൧൨൬. ഭിന്ദിത്വാതി അന്ദുബന്ധനം ഭിന്ദിത്വാ. ഛിന്ദിത്വാതി സങ്ഖലികബന്ധനം ഛിന്ദിത്വാ. മുഞ്ചിത്വാതി രജ്ജുബന്ധനം മുഞ്ചിത്വാ. വിവരിത്വാതി ഗാമബന്ധനാദീസു ഗാമദ്വാരാദീനി വിവരിത്വാ. അപസ്സമാനാനം വാ പലായതീതി പുരിസഗുത്തിയം പുരിസാനം ഗോപകാനം അപസ്സമാനാനം പലായതി.

    126.Bhinditvāti andubandhanaṃ bhinditvā. Chinditvāti saṅkhalikabandhanaṃ chinditvā. Muñcitvāti rajjubandhanaṃ muñcitvā. Vivaritvāti gāmabandhanādīsu gāmadvārādīni vivaritvā. Apassamānānaṃ vā palāyatīti purisaguttiyaṃ purisānaṃ gopakānaṃ apassamānānaṃ palāyati.

    ൧൨൯. പുരിമനയേനേവാതി ‘‘കസാഹതോ കതദണ്ഡകമ്മോ’’തി ഏത്ഥ വുത്തനയേനേവ.

    129.Purimanayenevāti ‘‘kasāhato katadaṇḍakammo’’ti ettha vuttanayeneva.

    ൧൩൦. പലാതോപീതി ഇണസ്സാമികാനം ആഗമനം ഞത്വാ ഭയേന പലാതോപി ഇണായികോ. ഗീവാ ഹോതി ഇണായികഭാവം ഞത്വാ അനാദരേന ഇണമുത്തകേ ഭിക്ഖുഭാവേ പവേസിതത്താ.

    130.Palātopīti iṇassāmikānaṃ āgamanaṃ ñatvā bhayena palātopi iṇāyiko. Gīvā hoti iṇāyikabhāvaṃ ñatvā anādarena iṇamuttake bhikkhubhāve pavesitattā.

    ഉപഡ്ഢുപഡ്ഢന്തി ഥോകം ഥോകം. ദാതബ്ബമേവാതി ഇണായികേന ധനം സമ്പജ്ജതു വാ, മാ വാ, ദാനേ സഉസ്സാഹേനേവ ഭവിതബ്ബം, അഞ്ഞേഹി ച ഭിക്ഖൂഹി ‘‘മാ ധുരം നിക്ഖിപാഹീ’’തി വത്വാ സഹായകേഹി ഭവിതബ്ബന്തി ദസ്സേതി. ധുരനിക്ഖേപേന ഹിസ്സ ഭണ്ഡഗ്ഘേന കാരേതബ്ബതാ സിയാതി.

    Upaḍḍhupaḍḍhanti thokaṃ thokaṃ. Dātabbamevāti iṇāyikena dhanaṃ sampajjatu vā, mā vā, dāne saussāheneva bhavitabbaṃ, aññehi ca bhikkhūhi ‘‘mā dhuraṃ nikkhipāhī’’ti vatvā sahāyakehi bhavitabbanti dasseti. Dhuranikkhepena hissa bhaṇḍagghena kāretabbatā siyāti.

    ൧൩൧. ദാസചാരിത്തം ആരോപേത്വാ കീതോതി ഇമിനാ ദാസഭാവപരിമോചനത്ഥായ കീതം നിവത്തേതി. താദിസോ ഹി ധനക്കീതോപി അദാസോ ഏവ. വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൯൭) പന ‘‘ദേസചാരിത്തന്തി സാവനപണ്ണാരോപനാദികം തം തം ദേസചാരിത്ത’’ന്തി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥ ചാരിത്തവസേനാതി തസ്മിം തസ്മിം ജനപദേ ദാസപണ്ണജ്ഝാപനാദിനാ അദാസകരണനിയാമേന. അഭിസേകാദീസു സബ്ബബന്ധനാനി മോചാപേന്തി, തം സന്ധായ ‘‘സബ്ബസാധാരണേനാ’’തി വുത്തം.

    131.Dāsacārittaṃ āropetvā kītoti iminā dāsabhāvaparimocanatthāya kītaṃ nivatteti. Tādiso hi dhanakkītopi adāso eva. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 97) pana ‘‘desacārittanti sāvanapaṇṇāropanādikaṃ taṃ taṃ desacāritta’’nti vuttaṃ. Tattha tattha cārittavasenāti tasmiṃ tasmiṃ janapade dāsapaṇṇajjhāpanādinā adāsakaraṇaniyāmena. Abhisekādīsu sabbabandhanāni mocāpenti, taṃ sandhāya ‘‘sabbasādhāraṇenā’’ti vuttaṃ.

    സചേ സയമേവ പണ്ണം ആരോപേന്തി, ന വട്ടതീതി താ ഭുജിസ്സിത്ഥിയോ ‘‘മയമ്പി വണ്ണദാസിയോ ഹോമാ’’തി അത്തനോ രക്ഖണത്ഥായ സയമേവ രാജൂനം ദാസിപണ്ണേ അത്തനോ നാമം ലിഖാപേന്തി, താസം പുത്താപി രാജദാസാവ ഹോന്തി, തസ്മാ തേ പബ്ബാജേതും ന വട്ടതി. തേഹി അദിന്നാ ന പബ്ബാജേതബ്ബാതി യത്തകാ തേസം സാമിനോ, തേസു ഏകേന അദിന്നേപി ന പബ്ബാജേതബ്ബാ. ഭുജിസ്സേ കത്വാ പന പബ്ബാജേതും വട്ടതീതി യസ്സ വിഹാരസ്സ തേ ആരാമികാ ദിന്നാ, തസ്മിം വിഹാരേ സങ്ഘം ഞാപേത്വാ ഫാതികമ്മേന ധനാദിം കത്വാ ഭുജിസ്സേ കത്വാ പബ്ബാജേതും വട്ടതി. വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൯൭) പന ‘‘ദേവദാസിപുത്തേ വട്ടതീതി ലിഖിതം. ‘ആരാമികഞ്ചേ പബ്ബാജേതുകാമോ, അഞ്ഞമേകം ദത്വാ പബ്ബാജേതബ്ബ’ന്തി വുത്തം. മഹാപച്ചരിവാദസ്സ അയമിധ അധിപ്പായോ, ‘ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ആരാമികേ ദേമാ’തി ദിന്നത്താ ന തേ തേസം ദാസാ, ‘ആരാമികോ ച നേവ ദാസോ ന ഭുജിസ്സോ’തി വത്തബ്ബതോ ന ദാസോതി ലിഖിതം. തക്കാസിഞ്ചനം സീഹളദീപേ ചാരിത്തം, തേ ച പബ്ബാജേതബ്ബാ സങ്ഘസ്സാരാമികത്താ. നിസ്സാമികം ദാസം അത്തനാപി ഭുജിസ്സം കാതും ലഭതീ’’തി വുത്തം.

    Sace sayameva paṇṇaṃ āropenti, na vaṭṭatīti tā bhujissitthiyo ‘‘mayampi vaṇṇadāsiyo homā’’ti attano rakkhaṇatthāya sayameva rājūnaṃ dāsipaṇṇe attano nāmaṃ likhāpenti, tāsaṃ puttāpi rājadāsāva honti, tasmā te pabbājetuṃ na vaṭṭati. Tehi adinnā na pabbājetabbāti yattakā tesaṃ sāmino, tesu ekena adinnepi na pabbājetabbā. Bhujisse katvā pana pabbājetuṃ vaṭṭatīti yassa vihārassa te ārāmikā dinnā, tasmiṃ vihāre saṅghaṃ ñāpetvā phātikammena dhanādiṃ katvā bhujisse katvā pabbājetuṃ vaṭṭati. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 97) pana ‘‘devadāsiputte vaṭṭatīti likhitaṃ. ‘Ārāmikañce pabbājetukāmo, aññamekaṃ datvā pabbājetabba’nti vuttaṃ. Mahāpaccarivādassa ayamidha adhippāyo, ‘bhikkhusaṅghassa ārāmike demā’ti dinnattā na te tesaṃ dāsā, ‘ārāmiko ca neva dāso na bhujisso’ti vattabbato na dāsoti likhitaṃ. Takkāsiñcanaṃ sīhaḷadīpe cārittaṃ, te ca pabbājetabbā saṅghassārāmikattā. Nissāmikaṃ dāsaṃ attanāpi bhujissaṃ kātuṃ labhatī’’ti vuttaṃ.

    സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൯൭) പന ‘‘തക്കം സീസേ ആസിത്തകസദിസാവ ഹോന്തീതി യഥാ അദാസേ കരോന്താ തക്കേന സീസം ധോവിത്വാ അദാസം കരോന്തി, ഏവം ആരാമികവചനേന ദിന്നത്താ അദാസാവ തേതി അധിപ്പായോ. ‘തക്കാസിഞ്ചനം പന സീഹളദീപേ ചാരിത്ത’ന്തി വദന്തി. നേവ പബ്ബാജേതബ്ബോതി വുത്തന്തി കപ്പിയവചനേന ദിന്നേപി സങ്ഘസ്സ ആരാമികദാസത്താ ഏവം വുത്ത’’ന്തി വുത്തം. വിമതിവിനോദനിയമ്പി (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൯൭) ‘‘തക്കം സീസേ ആസിത്തകസദിസാവ ഹോന്തീതി കേസുചി ജനപദേസു അദാസേ കരോന്താ തക്കം സീസേ ആസിഞ്ചന്തി, തേന കിര തേ അദാസാ ഹോന്തി, ഏവമിദമ്പി ആരാമികവചനേന ദിന്നമ്പീതി അധിപ്പായോ. തഥാ ദിന്നേപി സങ്ഘസ്സ ആരാമികദാസോ ഏവാതി ‘നേവ പബ്ബാജേതബ്ബോ’തി വുത്തം. ‘താവകാലികോ നാമ’തി വുത്തത്താ കാലപരിച്ഛേദം കത്വാ വാ പച്ഛാപി ഗഹേതുകാമതായ വാ ദിന്നം സബ്ബം താവകാലികമേവാതി ഗഹേതബ്ബം. നിസ്സാമികദാസോ നാമ യസ്സ സാമികുലം അഞ്ഞാതികം മരണേന പരിക്ഖീണം, ന കോചി തസ്സ ദായാദോ, സോ പന സമാനജാതികേഹി വാ നിവാസഗാമവാസീഹി വാ ഇസ്സരേഹി വാ ഭുജിസ്സോ കതോവ പബ്ബാജേതബ്ബോ. ദേവദാസാപി ദാസാ ഏവ. തേ ഹി കത്ഥചി ദേസേ രാജദാസാ ഹോന്തി, കത്ഥചി വിഹാരദാസാ വാ, തസ്മാ പബ്ബാജേതും ന വട്ടതീ’’തി വുത്തം.

    Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.97) pana ‘‘takkaṃ sīse āsittakasadisāva hontīti yathā adāse karontā takkena sīsaṃ dhovitvā adāsaṃ karonti, evaṃ ārāmikavacanena dinnattā adāsāva teti adhippāyo. ‘Takkāsiñcanaṃ pana sīhaḷadīpe cāritta’nti vadanti. Neva pabbājetabboti vuttanti kappiyavacanena dinnepi saṅghassa ārāmikadāsattā evaṃ vutta’’nti vuttaṃ. Vimativinodaniyampi (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.97) ‘‘takkaṃ sīse āsittakasadisāva hontīti kesuci janapadesu adāse karontā takkaṃ sīse āsiñcanti, tena kira te adāsā honti, evamidampi ārāmikavacanena dinnampīti adhippāyo. Tathā dinnepi saṅghassa ārāmikadāso evāti ‘neva pabbājetabbo’ti vuttaṃ. ‘Tāvakāliko nāma’ti vuttattā kālaparicchedaṃ katvā vā pacchāpi gahetukāmatāya vā dinnaṃ sabbaṃ tāvakālikamevāti gahetabbaṃ. Nissāmikadāso nāma yassa sāmikulaṃ aññātikaṃ maraṇena parikkhīṇaṃ, na koci tassa dāyādo, so pana samānajātikehi vā nivāsagāmavāsīhi vā issarehi vā bhujisso katova pabbājetabbo. Devadāsāpi dāsā eva. Te hi katthaci dese rājadāsā honti, katthaci vihāradāsā vā, tasmā pabbājetuṃ na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.

    സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൯൭) പന ‘‘നിസ്സാമികദാസോ നാമ യസ്സ സാമികാ സപുത്തദാരാ മതാ ഹോന്തി, ന കോചി തസ്സ പരിഗ്ഗാഹകോ, സോപി പബ്ബാജേതും ന വട്ടതി, തം പന അത്തനാപി ഭുജിസ്സം കാതും വട്ടതി. യേ വാ പന തസ്മിം രട്ഠേ സാമിനോ, തേഹിപി കാരാപേതും വട്ടതി, ‘ദേവദാസിപുത്തം പബ്ബാജേതും വട്ടതീ’തി തീസുപി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. ‘ദാസസ്സ പബ്ബജിത്വാ അത്തനോ സാമികേ ദിസ്വാ പലായന്തസ്സ ആപത്തി നത്ഥീ’തി വദന്തീ’’തി വുത്തം. വിമതിവിനോദനിയം പന ‘‘ദാസമ്പി പബ്ബാജേത്വാ സാമികേ ദിസ്വാ പടിച്ഛാദനത്ഥം അപനേന്തോ പദവാരേന അദിന്നാദാനാപത്തിയാ കാരേതബ്ബോ, ദാസസ്സ പന പലായതോ അനാപത്തീ’’തി വുത്തം.

    Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.97) pana ‘‘nissāmikadāso nāma yassa sāmikā saputtadārā matā honti, na koci tassa pariggāhako, sopi pabbājetuṃ na vaṭṭati, taṃ pana attanāpi bhujissaṃ kātuṃ vaṭṭati. Ye vā pana tasmiṃ raṭṭhe sāmino, tehipi kārāpetuṃ vaṭṭati, ‘devadāsiputtaṃ pabbājetuṃ vaṭṭatī’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘Dāsassa pabbajitvā attano sāmike disvā palāyantassa āpatti natthī’ti vadantī’’ti vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ pana ‘‘dāsampi pabbājetvā sāmike disvā paṭicchādanatthaṃ apanento padavārena adinnādānāpattiyā kāretabbo, dāsassa pana palāyato anāpattī’’ti vuttaṃ.

    ൧൩൨. ഹത്ഥച്ഛിന്നകാദിവത്ഥൂസു കണ്ണമൂലേതി സകലസ്സ കണ്ണസ്സ ഛേദം സന്ധായാഹ. കണ്ണസക്ഖലികായാതി കണ്ണചൂളികായ . യസ്സ പന കണ്ണാവട്ടേതി ഹേട്ഠാ കുണ്ഡലാദിഠപനഛിദ്ദം സന്ധായ വുത്തം. ‘‘തഞ്ഹി സങ്ഘട്ടനക്ഖമം. അജപദകേതി അജപദനാസികട്ഠികോടിയം. തതോ ഹി ഉദ്ധം ന വിച്ഛിന്ദിതും സക്കാ ഹോതി. സന്ധേതുന്തി അവിരൂപസണ്ഠാനം സന്ധായ വുത്തം, വിരൂപം പന പരിസദൂസകം ആപാദേതി.

    132. Hatthacchinnakādivatthūsu kaṇṇamūleti sakalassa kaṇṇassa chedaṃ sandhāyāha. Kaṇṇasakkhalikāyāti kaṇṇacūḷikāya . Yassa pana kaṇṇāvaṭṭeti heṭṭhā kuṇḍalādiṭhapanachiddaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Tañhi saṅghaṭṭanakkhamaṃ. Ajapadaketi ajapadanāsikaṭṭhikoṭiyaṃ. Tato hi uddhaṃ na vicchindituṃ sakkā hoti. Sandhetunti avirūpasaṇṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ, virūpaṃ pana parisadūsakaṃ āpādeti.

    ഖുജ്ജസരീരോതി വങ്കസരീരോ. ബ്രഹ്മുനോ വിയ ഉജുകം ഗത്തം സരീരം യസ്സ സോ ബ്രഹ്മുജുഗത്തോ, ഭഗവാ. അവസേസോ സത്തോതി ഇമിനാ ലക്ഖണേന രഹിതസത്തോ. ഏതേന ഠപേത്വാ മഹാപുരിസം ചക്കവത്തിഞ്ച ഇതരേ സത്താ ഖുജ്ജപക്ഖികാതി ദസ്സേതി. യേഭുയ്യേന ഹി സത്താ ഖന്ധേ കടിയം ജാണൂസൂതി തീസു ഠാനേസു നമന്തി, തേ കടിയം നമന്താ പച്ഛതോ നമന്തി, ദ്വീസു ഠാനേസു നമന്താ പുരതോ നമന്തി, ദീഘസരീരാ പന ഏകേന പസ്സേന വങ്കാ ഹോന്തി, ഏകേ മുഖം ഉന്നാമേത്വാ നക്ഖത്താനി ഗണയന്താ വിയ ചരന്തി, ഏകേ അപ്പമംസലോഹിതാ സൂലസദിസാ ഹോന്തി, ഏകേ പുരതോ പബ്ഭാരാ ഹോന്തി, പവേധമാനാ ഗച്ഛന്തി. പരിവടുമോതി സമന്തതോ വട്ടകായോ. ഏതേന ഏവരൂപാ ഏവ വാമനകാ ന വട്ടന്തീതി ദസ്സേതി.

    Khujjasarīroti vaṅkasarīro. Brahmuno viya ujukaṃ gattaṃ sarīraṃ yassa so brahmujugatto, bhagavā. Avaseso sattoti iminā lakkhaṇena rahitasatto. Etena ṭhapetvā mahāpurisaṃ cakkavattiñca itare sattā khujjapakkhikāti dasseti. Yebhuyyena hi sattā khandhe kaṭiyaṃ jāṇūsūti tīsu ṭhānesu namanti, te kaṭiyaṃ namantā pacchato namanti, dvīsu ṭhānesu namantā purato namanti, dīghasarīrā pana ekena passena vaṅkā honti, eke mukhaṃ unnāmetvā nakkhattāni gaṇayantā viya caranti, eke appamaṃsalohitā sūlasadisā honti, eke purato pabbhārā honti, pavedhamānā gacchanti. Parivaṭumoti samantato vaṭṭakāyo. Etena evarūpā eva vāmanakā na vaṭṭantīti dasseti.

    ൧൩൩. അട്ഠിസിരാചമ്മസരീരോതി അട്ഠിസിരാചമ്മമത്തസരീരോ. കൂടകൂടസീസോതി അനേകേസു ഠാനേസു പിണ്ഡിതമംസതം ദസ്സേതും ആമേഡിതം കതം. തേനാഹ ‘‘താലഫലപിണ്ഡിസദിസേനാ’’തി. താലഫലാനം മഞ്ജരീ പിണ്ഡി നാമ. അനുപുബ്ബതനുകേന സീസേനാതി ചേതിയഥൂപികാ വിയ കമേന കിസേന സീസേന. മഹാവേളുപബ്ബം വിയ ആദിതോ പട്ഠായ യാവ പരിയോസാനാ അവിസമഥൂലേന സീസേന സമന്നാഗതോ നാളിസീസോ നാമ. കപ്പസീസോതി ഗജമത്ഥകം വിയ ദ്വിധാ ഭിന്നസീസോ. ‘‘കണ്ണികകേസോ വാ’’തി ഇമസ്സ വിവരണം ‘‘പാണകേഹീ’’തിആദി. മക്കടസ്സേവ നലാടേപി കേസാനം ഉട്ഠിതഭാവം സന്ധായാഹ ‘‘സീസലോമേഹീ’’തിആദി.

    133.Aṭṭhisirācammasarīroti aṭṭhisirācammamattasarīro. Kūṭakūṭasīsoti anekesu ṭhānesu piṇḍitamaṃsataṃ dassetuṃ āmeḍitaṃ kataṃ. Tenāha ‘‘tālaphalapiṇḍisadisenā’’ti. Tālaphalānaṃ mañjarī piṇḍi nāma. Anupubbatanukena sīsenāti cetiyathūpikā viya kamena kisena sīsena. Mahāveḷupabbaṃ viya ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā avisamathūlena sīsena samannāgato nāḷisīso nāma. Kappasīsoti gajamatthakaṃ viya dvidhā bhinnasīso. ‘‘Kaṇṇikakeso vā’’ti imassa vivaraṇaṃ ‘‘pāṇakehī’’tiādi. Makkaṭasseva nalāṭepi kesānaṃ uṭṭhitabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘sīsalomehī’’tiādi.

    മക്കടഭമുകോതി നലാടലോമേഹി അവിഭത്തലോമഭമുകോ. അക്ഖിചക്കേഹീതി അക്ഖിമണ്ഡലേഹി. കേകരോതി തിരിയം പസ്സനകോ. ഉദകതാരകാതി ഓലോകേന്താനം ഉദകേ പടിബിമ്ബികച്ഛായാ. ഉദകബുബ്ബുളന്തി കേചി. അക്ഖിതാരകാതി അഭിമുഖേ ഠിതാനം ഛായാ. അക്ഖിഭണ്ഡകാതിപി വദന്തി. അതിപിങ്ഗലക്ഖി മജ്ജാരക്ഖി. മധുപിങ്ഗലന്തി മധുവണ്ണപിങ്ഗലം. നിപ്പഖുമക്ഖീതി ഏത്ഥ പഖുമ-സദ്ദോ അക്ഖിദലലോമേസു നിരുള്ഹോ, തദഭാവാ നിപ്പഖുമക്ഖി. അക്ഖിപാകേനാതി അക്ഖിദലപരിയന്തേസു പൂതിതാപജ്ജനരോഗേന.

    Makkaṭabhamukoti nalāṭalomehi avibhattalomabhamuko. Akkhicakkehīti akkhimaṇḍalehi. Kekaroti tiriyaṃ passanako. Udakatārakāti olokentānaṃ udake paṭibimbikacchāyā. Udakabubbuḷanti keci. Akkhitārakāti abhimukhe ṭhitānaṃ chāyā. Akkhibhaṇḍakātipi vadanti. Atipiṅgalakkhi majjārakkhi. Madhupiṅgalanti madhuvaṇṇapiṅgalaṃ. Nippakhumakkhīti ettha pakhuma-saddo akkhidalalomesu niruḷho, tadabhāvā nippakhumakkhi. Akkhipākenāti akkhidalapariyantesu pūtitāpajjanarogena.

    ചിപിടനാസികോതി അനുന്നതനാസികോ. പടങ്ഗമണ്ഡൂകോ നാമ മഹാമുഖമണ്ഡൂകോ. ഭിന്നമുഖോതി ഉപക്കമുഖപരിയോസാനോ, സബ്ബദാ വിവടമുഖോ വാ. വങ്കമുഖോതി ഏകപസ്സേ അപക്കമ്മ ഠിതഹേട്ഠിമഹനുകട്ഠികോ. ഓട്ഠച്ഛിന്നകോതി ഉഭോസു ഓട്ഠേസു യത്ഥ കത്ഥചി ജാതിയാ വാ പച്ഛാ വാ സത്ഥാദിനാ അപനീതമംസേന ഓട്ഠേന സമന്നാഗതോ. ഏളമുഖോതി നിച്ചപഗ്ഘരിതലാലാമുഖോ.

    Cipiṭanāsikoti anunnatanāsiko. Paṭaṅgamaṇḍūko nāma mahāmukhamaṇḍūko. Bhinnamukhoti upakkamukhapariyosāno, sabbadā vivaṭamukho vā. Vaṅkamukhoti ekapasse apakkamma ṭhitaheṭṭhimahanukaṭṭhiko. Oṭṭhacchinnakoti ubhosu oṭṭhesu yattha katthaci jātiyā vā pacchā vā satthādinā apanītamaṃsena oṭṭhena samannāgato. Eḷamukhoti niccapaggharitalālāmukho.

    ഭിന്നഗലോതി അവനതഗലോ. ഭിന്നഉരോതി അതിനിന്നഉരമജ്ഝോ. ഏവം ഭിന്നപിട്ഠീതി. സബ്ബഞ്ചേതന്തി ‘‘കച്ഛുഗത്തോ’’തിആദിം സന്ധായ വുത്തം. ഏത്ഥ ച വിനിച്ഛയോ കുട്ഠാദീസു വുത്തോ ഏവാതി ആഹ ‘‘വിനിച്ഛയോ’’തിആദി.

    Bhinnagaloti avanatagalo. Bhinnauroti atininnauramajjho. Evaṃ bhinnapiṭṭhīti. Sabbañcetanti ‘‘kacchugatto’’tiādiṃ sandhāya vuttaṃ. Ettha ca vinicchayo kuṭṭhādīsu vutto evāti āha ‘‘vinicchayo’’tiādi.

    വാതണ്ഡികോതി അണ്ഡകേസു വുദ്ധിരോഗേന സമന്നാഗതോ, അണ്ഡവാതരോഗേന ഉദ്ധുതബീജണ്ഡകോസേന സമന്നാഗതോ വാ. യസ്സ നിവാസനേന പടിച്ഛന്നമ്പി ഉണ്ണതം പകാസതി, സോവ ന പബ്ബാജേതബ്ബോ. വികടോതി തിരിയം ഗമനപാദേഹി സമന്നാഗതോ, യസ്സ ചങ്കമതോ ജാണുകാ ബഹി നിഗച്ഛന്തി. സങ്ഘട്ടോതി ഗച്ഛതോ പരിവത്തനപാദേഹി സമന്നാഗതോ, യസ്സ ചങ്കമതോ ജാണുകാ അന്തോ പവിസന്തി. മഹാജങ്ഘോതി ഥൂലജങ്ഘോ. മഹാപാദോതി മഹന്തേന പാദതലേന യുത്തോ. പാദവേമജ്ഝേതി പിട്ഠിപാദവേമജ്ഝേ. ഏതേന അഗ്ഗപാദോ ച പണ്ഹി ച സദിസാവാതി ദസ്സേതി.

    Vātaṇḍikoti aṇḍakesu vuddhirogena samannāgato, aṇḍavātarogena uddhutabījaṇḍakosena samannāgato vā. Yassa nivāsanena paṭicchannampi uṇṇataṃ pakāsati, sova na pabbājetabbo. Vikaṭoti tiriyaṃ gamanapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā bahi nigacchanti. Saṅghaṭṭoti gacchato parivattanapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā anto pavisanti. Mahājaṅghoti thūlajaṅgho. Mahāpādoti mahantena pādatalena yutto. Pādavemajjheti piṭṭhipādavemajjhe. Etena aggapādo ca paṇhi ca sadisāvāti dasseti.

    ൧൩൪. മജ്ഝേ സംകുടിതപാദത്താതി കുണ്ഠപാദതായ കാരണം ദസ്സേതി, അഗ്ഗേ സംകുടിതപാദത്താതി കുണ്ഠപാദതായ. കുണ്ഠപാദസ്സേവ ചങ്കമനവിഭാവനം ‘‘പിട്ഠിപാദഗ്ഗേന ചങ്കമന്തോ’’തി. ‘‘പാദസ്സ ബാഹിരന്തേനാ’’തി ച ‘‘അബ്ഭന്തരന്തേനാ’’തി ച ഇദം പാദതലസ്സ ഉഭോഹി പരിയന്തേഹി ചങ്കമനം സന്ധായ വുത്തം.

    134.Majjhe saṃkuṭitapādattāti kuṇṭhapādatāya kāraṇaṃ dasseti, agge saṃkuṭitapādattāti kuṇṭhapādatāya. Kuṇṭhapādasseva caṅkamanavibhāvanaṃ ‘‘piṭṭhipādaggena caṅkamanto’’ti. ‘‘Pādassa bāhirantenā’’ti ca ‘‘abbhantarantenā’’ti ca idaṃ pādatalassa ubhohi pariyantehi caṅkamanaṃ sandhāya vuttaṃ.

    മമ്മനന്തി ഖലിതവചനം, യോ ഏകമേവക്ഖരം ചതുപഞ്ചക്ഖത്തും വദതി, തസ്സേതം അധിവചനം, ഠാനകരണവിസുദ്ധിയാ അഭാവേന അഫുട്ഠക്ഖരവചനം. വചനാനുകരണേന ഹി സോ ‘‘മമ്മനോ’’തി വുത്തോ. യോ ച കരണസമ്പന്നോപി ഏകമേവക്ഖരം ഹിക്കാരബഹുസോ വദതി, സോപി ഇധേവ സങ്ഗയ്ഹതി. യോ വാ പന തം നിഗ്ഗഹേത്വാപി അനാമേഡിതക്ഖരമേവ സിഥിലം സിലിട്ഠവചനം വത്തും സമത്ഥോ, സോ പബ്ബാജേതബ്ബോ. ആപത്തിതോ ന മുച്ചന്തീതി ഞത്വാ കരോന്താവ ന മുച്ചന്തി. ജീവിതന്തരായാദിആപദാസു അരുചിയാ കായസാമഗ്ഗിം ദേന്തസ്സ അനാപത്തി.

    Mammananti khalitavacanaṃ, yo ekamevakkharaṃ catupañcakkhattuṃ vadati, tassetaṃ adhivacanaṃ, ṭhānakaraṇavisuddhiyā abhāvena aphuṭṭhakkharavacanaṃ. Vacanānukaraṇena hi so ‘‘mammano’’ti vutto. Yo ca karaṇasampannopi ekamevakkharaṃ hikkārabahuso vadati, sopi idheva saṅgayhati. Yo vā pana taṃ niggahetvāpi anāmeḍitakkharameva sithilaṃ siliṭṭhavacanaṃ vattuṃ samattho, so pabbājetabbo. Āpattito na muccantīti ñatvā karontāva na muccanti. Jīvitantarāyādiāpadāsu aruciyā kāyasāmaggiṃ dentassa anāpatti.

    ൧൩൫. അഭബ്ബപുഗ്ഗലകഥാസു ‘‘യോ കാളപക്ഖേ ഇത്ഥീ ഹോതി, ജുണ്ഹപക്ഖേ പുരിസോ, അയം പക്ഖപണ്ഡകോ’’തി കേചി വദന്തി. അട്ഠകഥായം പന ‘‘കാളപക്ഖേ പണ്ഡകോ ഹോതി, ജുണ്ഹപക്ഖേ പനസ്സ പരിളാഹോ വൂപസമ്മതീ’’തി അപണ്ഡകപക്ഖേ പരിളാഹവൂപസമസ്സേവ വുത്തത്താ പണ്ഡകപക്ഖേ ഉസ്സന്നപരിളാഹതാ പണ്ഡകഭാവാപത്തീതി വിഞ്ഞായതീതി വീമംസിത്വാ യുത്തതരം ഗഹേതബ്ബം. ഇത്ഥിഭാവോ പുമ്ഭാവോ വാ നത്ഥി ഏതസ്സാതി അഭാവകോ. ‘‘തസ്മിംയേവസ്സ പക്ഖേ പബ്ബജ്ജാ വാരിതാതി ഏത്ഥ അപണ്ഡകപക്ഖേ പബ്ബാജേത്വാ പണ്ഡകപക്ഖേ നാസേതബ്ബോ’’തി തീസുപി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. കേചി പന ‘‘അപണ്ഡകപക്ഖേ പബ്ബജിതോ സചേ കിലേസക്ഖയം പാപുണാതി, ന നാസേതബ്ബോ’’തി വദന്തി, തം തേസം മതിമത്തം. പണ്ഡകസ്സ ഹി കിലേസക്ഖയാസമ്ഭവതോ, ഖീണകിലേസസ്സ ച പണ്ഡകഭാവാനാപഅആതോ. അഹേതുകപടിസന്ധികഥായഞ്ഹി അവിസേസേന പണ്ഡകസ്സ അഹേതുകപടിസന്ധിതാ വുത്താ, ആസിത്തഉസൂയപക്ഖപണ്ഡകാനഞ്ച പടിസന്ധിതോ പട്ഠായേവ പണ്ഡകഭാവോ, ന പവത്തിയംയേവാതി വദന്തി. തേനേവ അഹേതുകപടിസന്ധിനിദ്ദേസേ ജച്ചന്ധബധിരാദയോ വിയ പണ്ഡകോ ജാതിസദ്ദേന വിസേസേത്വാ ന നിദ്ദിട്ഠോ. ചതുത്ഥപാരാജികസംവണ്ണനായഞ്ച (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൨൩൩) അഭബ്ബപുഗ്ഗലേ ദസ്സേന്തേന പണ്ഡകതിരച്ഛാനഗതഉഭതോബ്യഞ്ജനകാ തയോ വത്ഥുവിപന്നാ അഹേതുകപടിസന്ധികാ, തേസം സഗ്ഗോ അവാരിതോ, മഗ്ഗോ പന വാരിതോതി അവിസേസതോ വുത്തന്തി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൦൯) ആഗതം.

    135. Abhabbapuggalakathāsu ‘‘yo kāḷapakkhe itthī hoti, juṇhapakkhe puriso, ayaṃ pakkhapaṇḍako’’ti keci vadanti. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kāḷapakkhe paṇḍako hoti, juṇhapakkhe panassa pariḷāho vūpasammatī’’ti apaṇḍakapakkhe pariḷāhavūpasamasseva vuttattā paṇḍakapakkhe ussannapariḷāhatā paṇḍakabhāvāpattīti viññāyatīti vīmaṃsitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ. Itthibhāvo pumbhāvo vā natthi etassāti abhāvako. ‘‘Tasmiṃyevassa pakkhe pabbajjā vāritāti ettha apaṇḍakapakkhe pabbājetvā paṇḍakapakkhe nāsetabbo’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘apaṇḍakapakkhe pabbajito sace kilesakkhayaṃ pāpuṇāti, na nāsetabbo’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ. Paṇḍakassa hi kilesakkhayāsambhavato, khīṇakilesassa ca paṇḍakabhāvānāpaaāto. Ahetukapaṭisandhikathāyañhi avisesena paṇḍakassa ahetukapaṭisandhitā vuttā, āsittausūyapakkhapaṇḍakānañca paṭisandhito paṭṭhāyeva paṇḍakabhāvo, na pavattiyaṃyevāti vadanti. Teneva ahetukapaṭisandhiniddese jaccandhabadhirādayo viya paṇḍako jātisaddena visesetvā na niddiṭṭho. Catutthapārājikasaṃvaṇṇanāyañca (pārā. aṭṭha. 2.233) abhabbapuggale dassentena paṇḍakatiracchānagataubhatobyañjanakā tayo vatthuvipannā ahetukapaṭisandhikā, tesaṃ saggo avārito, maggo pana vāritoti avisesato vuttanti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.109) āgataṃ.

    വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൧൦൯) പന പണ്ഡകവത്ഥുസ്മിം ആസിത്തഉസൂയപക്ഖപണ്ഡകാ തയോപി പുരിസഭാവലിങ്ഗാദിയുത്താ അഹേതുകപടിസന്ധികാ, തേ ച കിലേസപരിയുട്ഠാനസ്സ ബലവതായ നപുംസകപണ്ഡകസദിസത്താ ‘‘പണ്ഡകാ’’തി വുത്താ, തേസു ആസിത്തഉസൂയപണ്ഡകാനം ദ്വിന്നം കിലേസപരിയുട്ഠാനം യോനിസോമനസികാരാദീഹി വീതിക്കമതോ നിവാരേതുമ്പി സക്കാ, തേന തേ പബ്ബാജേതബ്ബാതി വുത്താ. പക്ഖപണ്ഡകസ്സ പന കാളപക്ഖേ ഉമ്മാദോ വിയ കിലേസപരിളാഹോ അവത്ഥരന്തോ ആഗച്ഛതി, വീതിക്കമം പത്വാ ഏവ ച നിവത്തതി, തസ്മാ തസ്മിം പക്ഖേ സോ ന പബ്ബാജേതബ്ബോതി വുത്തോ, തദേതം വിഭാഗം ദസ്സേതും ‘‘യസ്സ പരേസ’’ന്തി വുത്തം. തത്ഥ ആസിത്തസ്സാതി മുഖേ ആസിത്തസ്സ അത്തനോപി അസുചിമുച്ചനേന പരിളാഹോ വൂപസമ്മതി. ഉസൂയായ ഉപ്പന്നായാതി ഉസൂയായ വസേന അത്തനോ സേവേതുകാമതാരാഗേ ഉപ്പന്നേ അസുചിമുത്തിയാ പരിളാഹോ വൂപസമ്മതി.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.109) pana paṇḍakavatthusmiṃ āsittausūyapakkhapaṇḍakā tayopi purisabhāvaliṅgādiyuttā ahetukapaṭisandhikā, te ca kilesapariyuṭṭhānassa balavatāya napuṃsakapaṇḍakasadisattā ‘‘paṇḍakā’’ti vuttā, tesu āsittausūyapaṇḍakānaṃ dvinnaṃ kilesapariyuṭṭhānaṃ yonisomanasikārādīhi vītikkamato nivāretumpi sakkā, tena te pabbājetabbāti vuttā. Pakkhapaṇḍakassa pana kāḷapakkhe ummādo viya kilesapariḷāho avattharanto āgacchati, vītikkamaṃ patvā eva ca nivattati, tasmā tasmiṃ pakkhe so na pabbājetabboti vutto, tadetaṃ vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘yassa paresa’’nti vuttaṃ. Tattha āsittassāti mukhe āsittassa attanopi asucimuccanena pariḷāho vūpasammati. Usūyāya uppannāyāti usūyāya vasena attano sevetukāmatārāge uppanne asucimuttiyā pariḷāho vūpasammati.

    ‘‘ബീജാനി അപനീതാനീ’’തി വുത്തത്താ ബീജേസു ഠിതേസു നിമിത്തമത്തേ അപനീതേ പണ്ഡകോ ന ഹോതി. ഭിക്ഖുനോപി അനാബാധപച്ചയാ തദപനയനേ ഥുല്ലച്ചയമേവ, ന പണ്ഡകത്തം. ബീജേസു പന അപനീതേസു അങ്ഗജാതമ്പി രാഗേന കമ്മനിയം ന ഹോതി, പുമഭാവോ വിഗച്ഛതി, മസ്സുആദിപുരിസലിങ്ഗമ്പി ഉപസമ്പദാപി വിഗച്ഛതി, കിലേസപരിളാഹോപി ദുന്നിവാരവീതിക്കമോ ഹോതി നപുംസകപണ്ഡകസ്സ വിയ, തസ്മാ ഈദിസോ ഉപസമ്പന്നോപി നാസേതബ്ബോതി വദന്തി. യദി ഏവം കസ്മാ ബീജുദ്ധരണേ പാരാജികം ന പഞ്ഞത്തന്തി? ഏത്ഥ താവ കേചി വദന്തി ‘‘പഞ്ഞത്തമേവേതം ഭഗവതാ ‘പണ്ഡകോ ഭിക്ഖവേ അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോ’തി വുത്തത്താ’’തി. കേചി പന ‘‘യസ്മാ ബീജുദ്ധരണക്ഖണേ പണ്ഡകോ ന ഹോതി, തസ്മാ തസ്മിം ഖണേ പാരാജികം ന പഞ്ഞത്തം. യസ്മാ പന സോ ഉദ്ധടബീജോ ഭിക്ഖു അപരേന സമയേന വുത്തനയേന പണ്ഡകത്തം ആപജ്ജതി, അഭാവകോ ഹോതി, ഉപസമ്പദായ അവത്ഥു, തതോ ഏവ ചസ്സ ഉപസമ്പദാ വിഗച്ഛതി, തസ്മാ ഏസ പണ്ഡകത്തുപഗമനകാലതോ പട്ഠായ ജാതിയാ നപുംസകപണ്ഡകേന സദ്ധിം യോജേത്വാ ‘ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോ’തി അഭബ്ബോതി വുത്തോ, ന തതോ പുബ്ബേ. അയഞ്ച കിഞ്ചാപി സഹേതുകോ, ഭാവക്ഖയേന പനസ്സ അഹേതുകസദിസതായ മഗ്ഗോപി ന ഉപ്പജ്ജതീ’’തി വദന്തി. അപരേ പന ‘‘പബ്ബജ്ജതോ പുബ്ബേ ഉപക്കമേന പണ്ഡകഭാവമാപന്നം സന്ധായ ‘ഉപസമ്പന്നോ നാസേതബ്ബോ’തി വുത്തം, ഉപസമ്പന്നസ്സ പന പച്ഛാ ഉപക്കമേന ഉപസമ്പദാപി ന വിഗച്ഛതീ’’തി, തം ന യുത്തം. യദഗ്ഗേന ഹി പബ്ബജ്ജതോ പുബ്ബേ ഉപക്കമേന അഭബ്ബോ ഹോതി, തദഗ്ഗേന പച്ഛാപി ഹോതീതി വീമംസിത്വാ ഗഹേതബ്ബം.

    ‘‘Bījāniapanītānī’’ti vuttattā bījesu ṭhitesu nimittamatte apanīte paṇḍako na hoti. Bhikkhunopi anābādhapaccayā tadapanayane thullaccayameva, na paṇḍakattaṃ. Bījesu pana apanītesu aṅgajātampi rāgena kammaniyaṃ na hoti, pumabhāvo vigacchati, massuādipurisaliṅgampi upasampadāpi vigacchati, kilesapariḷāhopi dunnivāravītikkamo hoti napuṃsakapaṇḍakassa viya, tasmā īdiso upasampannopi nāsetabboti vadanti. Yadi evaṃ kasmā bījuddharaṇe pārājikaṃ na paññattanti? Ettha tāva keci vadanti ‘‘paññattamevetaṃ bhagavatā ‘paṇḍako bhikkhave anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’ti vuttattā’’ti. Keci pana ‘‘yasmā bījuddharaṇakkhaṇe paṇḍako na hoti, tasmā tasmiṃ khaṇe pārājikaṃ na paññattaṃ. Yasmā pana so uddhaṭabījo bhikkhu aparena samayena vuttanayena paṇḍakattaṃ āpajjati, abhāvako hoti, upasampadāya avatthu, tato eva cassa upasampadā vigacchati, tasmā esa paṇḍakattupagamanakālato paṭṭhāya jātiyā napuṃsakapaṇḍakena saddhiṃ yojetvā ‘upasampanno nāsetabbo’ti abhabboti vutto, na tato pubbe. Ayañca kiñcāpi sahetuko, bhāvakkhayena panassa ahetukasadisatāya maggopi na uppajjatī’’ti vadanti. Apare pana ‘‘pabbajjato pubbe upakkamena paṇḍakabhāvamāpannaṃ sandhāya ‘upasampanno nāsetabbo’ti vuttaṃ, upasampannassa pana pacchā upakkamena upasampadāpi na vigacchatī’’ti, taṃ na yuttaṃ. Yadaggena hi pabbajjato pubbe upakkamena abhabbo hoti, tadaggena pacchāpi hotīti vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.

    ഇത്ഥത്താദി ഭാവോ നത്ഥി ഏതസ്സാതി അഭാവകോ. പബ്ബജ്ജാ ന വാരിതാതി ഏത്ഥ പബ്ബജ്ജാഗ്ഗഹണേനേവ ഉപസമ്പദാപി ഗഹിതാ. തേനാഹ ‘‘യസ്സ ചേത്ഥ പബ്ബജ്ജാ വാരിതാ’’തിആദി. തസ്മിം യേവസ്സ പക്ഖേ പബ്ബജ്ജാ വാരിതാതി ഏത്ഥ പന അപണ്ഡകപക്ഖേപി പബ്ബജ്ജാമത്തമേവ ലഭതി, ഉപസമ്പദാ പന തദാപി ന വട്ടതി, പണ്ഡകപക്ഖേ പന ആഗതോ ലിങ്ഗനാസനായ നാസേതബ്ബോതി വേദിതബ്ബന്തി വുത്തം.

    Itthattādi bhāvo natthi etassāti abhāvako. Pabbajjā na vāritāti ettha pabbajjāggahaṇeneva upasampadāpi gahitā. Tenāha ‘‘yassa cettha pabbajjā vāritā’’tiādi. Tasmiṃ yevassa pakkhe pabbajjā vāritāti ettha pana apaṇḍakapakkhepi pabbajjāmattameva labhati, upasampadā pana tadāpi na vaṭṭati, paṇḍakapakkhe pana āgato liṅganāsanāya nāsetabboti veditabbanti vuttaṃ.

    ൧൩൬. ഉഭതോബ്യഞ്ജനമസ്സ അത്ഥീതി ഉഭതോബ്യഞ്ജനകോതി ഇമിനാ അസമാനാധികരണവിസയോ ബാഹിരത്ഥസമാസോയം, പുരിമപദേ ച വിഭത്തിഅലോപോതി ദസ്സേതി. ബ്യഞ്ജനന്തി ചേത്ഥ പുരിസനിമിത്തം ഇത്ഥിനിമിത്തഞ്ച അധിപ്പേതം. അഥ ഉഭതോബ്യഞ്ജനകസ്സ ഏകമേവ ഇന്ദ്രിയം ഹോതി, ഉദാഹു ദ്വേതി? ഏകമേവ ഹോതി, ന ദ്വേ. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ചേ? ‘‘യസ്സ ഇത്ഥിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതി, തസ്സ പുരിസിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതീതി, നോ. യസ്സ വാ പന പുരിസിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതി, തസ്സ ഇത്ഥിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതീതി, നോ’’തി (യമ॰ ൩.ഇന്ദ്രിയയമക.൧൮൮) ഏകസ്മിം സന്താനേ ഇന്ദ്രിയഭൂതഭാവദ്വയസ്സ ഉപ്പത്തിയാ അഭിധമ്മേ പടിസേധിതത്താ, തഞ്ച ഖോ ഇത്ഥിഉഭതോബ്യഞ്ജനകസ്സ ഇത്ഥിന്ദ്രിയം, പുരിസഉഭതോബ്യഞ്ജനകസ്സ പുരിസിന്ദ്രിയന്തി. യദി ഏവം ദുതിയബ്യഞ്ജനസ്സ അഭാവോ ആപജ്ജതി ഇന്ദ്രിയഞ്ഹി ബ്യഞ്ജനസ്സ കാരണം വുത്തം, തഞ്ച തസ്സ നത്ഥീതി? വുച്ചതേ – ന തസ്സ ഇന്ദ്രിയം ദുതിയബ്യഞ്ജനകാരണം. കസ്മാ? സദാ അഭാവതോ. ഇത്ഥിഉഭതോബ്യഞ്ജനകസ്സ ഹി യദാ ഇത്ഥിയാ രാഗചിത്തം ഉപ്പജ്ജതി, തദാ പുരിസബ്യഞ്ജനം പാകടം ഹോതി, ഇത്ഥിബ്യഞ്ജനം പടിച്ഛന്നം ഗുള്ഹം ഹോതി, തഥാ ഇതരസ്സ ഇതരം. യദി ച തേസം ഇന്ദ്രിയം ദുതിയബ്യഞ്ജനകാരണം ഭവേയ്യ, സദാപി ബ്യഞ്ജനദ്വയം തിട്ഠേയ്യ, ന പന തിട്ഠതി, തസ്മാ വേദിതബ്ബമേതം ‘‘ന തസ്സ തം ബ്യഞ്ജനകാരണം, കമ്മസഹായം പന രാഗചിത്തമേവേത്ഥ കാരണ’’ന്തി. യസ്മാ ചസ്സ ഏകമേവ ഇന്ദ്രിയം ഹോതി, തസ്മാ ഇത്ഥിഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ സയമ്പി ഗബ്ഭം ഗണ്ഹാതി, പരമ്പി ഗണ്ഹാപേതി. പുരിസഉഭതോബ്യഞ്ജനകോ പരം ഗണ്ഹാപേതി, സയം പന ന ഗണ്ഹാതീതി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൧൬) ആഗതം.

    136.Ubhatobyañjanamassa atthīti ubhatobyañjanakoti iminā asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoyaṃ, purimapade ca vibhattialopoti dasseti. Byañjananti cettha purisanimittaṃ itthinimittañca adhippetaṃ. Atha ubhatobyañjanakassa ekameva indriyaṃ hoti, udāhu dveti? Ekameva hoti, na dve. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Yassa itthindriyaṃ uppajjati, tassa purisindriyaṃ uppajjatīti, no. Yassa vā pana purisindriyaṃ uppajjati, tassa itthindriyaṃ uppajjatīti, no’’ti (yama. 3.indriyayamaka.188) ekasmiṃ santāne indriyabhūtabhāvadvayassa uppattiyā abhidhamme paṭisedhitattā, tañca kho itthiubhatobyañjanakassa itthindriyaṃ, purisaubhatobyañjanakassa purisindriyanti. Yadi evaṃ dutiyabyañjanassa abhāvo āpajjati indriyañhi byañjanassa kāraṇaṃ vuttaṃ, tañca tassa natthīti? Vuccate – na tassa indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ. Kasmā? Sadā abhāvato. Itthiubhatobyañjanakassa hi yadā itthiyā rāgacittaṃ uppajjati, tadā purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itthibyañjanaṃ paṭicchannaṃ guḷhaṃ hoti, tathā itarassa itaraṃ. Yadi ca tesaṃ indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ bhaveyya, sadāpi byañjanadvayaṃ tiṭṭheyya, na pana tiṭṭhati, tasmā veditabbametaṃ ‘‘na tassa taṃ byañjanakāraṇaṃ, kammasahāyaṃ pana rāgacittamevettha kāraṇa’’nti. Yasmā cassa ekameva indriyaṃ hoti, tasmā itthiubhatobyañjanako sayampi gabbhaṃ gaṇhāti, parampi gaṇhāpeti. Purisaubhatobyañjanako paraṃ gaṇhāpeti, sayaṃ pana na gaṇhātīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.116) āgataṃ.

    വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൧൧൬) പന – ഇത്ഥിഉഭതോബ്യഞ്ജനകോതി ഇത്ഥിന്ദ്രിയയുത്തോ, ഇതരോ പന പുരിസിന്ദ്രിയയുത്തോ. ഏകസ്സ ഹി ഭാവദ്വയം സഹ ന ഉപ്പജ്ജതി യമകേ (യമ॰ ൩.ഇന്ദ്രിയയമക.൧൮൮) പടിക്ഖിത്തത്താ. ദുതിയബ്യഞ്ജനം പന കമ്മസഹായേന അകുസലചിത്തേനേവ ഭാവരഹിതം ഉപ്പജ്ജതി. പകതിത്ഥിപുരിസാനമ്പി കമ്മമേവ ബ്യഞ്ജനലിങ്ഗാനം കാരണം, ന ഭാവോ തസ്സ കേനചി പച്ചയേന പച്ചയത്തസ്സ പട്ഠാനേ അവുത്തത്താ. കേവലം ഭാവസഹിതാനംയേവ ബ്യഞ്ജനലിങ്ഗാനം പവത്തദസ്സനത്ഥം അട്ഠകഥാസു (ധ॰ സ॰ അട്ഠ॰ ൬൩൨-൬൩൩) ‘‘ഇത്ഥിന്ദ്രിയം പടിച്ച ഇത്ഥിലിങ്ഗാദീനീ’’തിആദിനാ ഇന്ദ്രിയസ്സ ബ്യഞ്ജനകാരണത്തേന വുത്തം. ഇധ പന അകുസലബലേന ഇന്ദ്രിയം വിനാപി ബ്യഞ്ജനം ഉപ്പജ്ജതീതി വേദിതബ്ബം. ഉഭിന്നമ്പി ചേ തേസം ഉഭതോബ്യഞ്ജനകാനം. യദാ ഇത്ഥിയാ രാഗോ ഉപ്പജ്ജതി, തദാ പുരിസബ്യഞ്ജനം പാകടം ഹോതി, ഇതരം പടിച്ഛന്നം. യദാ പുരിസേ രാഗോ ഉപ്പജ്ജതി, തദാ ഇത്ഥിബ്യഞ്ജനം പാകടം ഹോതി, ഇതരം പടിച്ഛന്നന്തി ആഗതം.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.116) pana – itthiubhatobyañjanakoti itthindriyayutto, itaro pana purisindriyayutto. Ekassa hi bhāvadvayaṃ saha na uppajjati yamake (yama. 3.indriyayamaka.188) paṭikkhittattā. Dutiyabyañjanaṃ pana kammasahāyena akusalacitteneva bhāvarahitaṃ uppajjati. Pakatitthipurisānampi kammameva byañjanaliṅgānaṃ kāraṇaṃ, na bhāvo tassa kenaci paccayena paccayattassa paṭṭhāne avuttattā. Kevalaṃ bhāvasahitānaṃyeva byañjanaliṅgānaṃ pavattadassanatthaṃ aṭṭhakathāsu (dha. sa. aṭṭha. 632-633) ‘‘itthindriyaṃ paṭicca itthiliṅgādīnī’’tiādinā indriyassa byañjanakāraṇattena vuttaṃ. Idha pana akusalabalena indriyaṃ vināpi byañjanaṃ uppajjatīti veditabbaṃ. Ubhinnampi ce tesaṃ ubhatobyañjanakānaṃ. Yadā itthiyā rāgo uppajjati, tadā purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itaraṃ paṭicchannaṃ. Yadā purise rāgo uppajjati, tadā itthibyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itaraṃ paṭicchannanti āgataṃ.

    ൧൩൭. ഥേയ്യായ സംവാസോ ഏതസ്സാതി ഥേയ്യസംവാസകോ. സോ ച ന സംവാസമത്തസ്സേവ ഥേനകോ ഇധാധിപ്പേതോ, അഥ ഖോ ലിങ്ഗസ്സ തദുഭയസ്സ ച ഥേനകോപീതി ആഹ ‘‘തയോ ഥേയ്യസംവാസകാ’’തിആദി. ന യഥാവുഡ്ഢം വന്ദനം സാദിയതീതി യഥാവുഡ്ഢം ഭിക്ഖൂനം വാ സാമണേരാനം വാ വന്ദനം ന സാദിയതി. യഥാവുഡ്ഢം വന്ദനം സാദിയതീതി അത്തനാ മുസാവാദം കത്വാ ദസ്സിതവസ്സാനുരൂപം യഥാവുഡ്ഢം വന്ദനം സാദിയതി. ഭിക്ഖുവസ്സഗണനാദികോതി ഇമിനാ ന ഏകകമ്മാദികോവ ഇധ സംവാസോ നാമാതി ദസ്സേതി.

    137. Theyyāya saṃvāso etassāti theyyasaṃvāsako. So ca na saṃvāsamattasseva thenako idhādhippeto, atha kho liṅgassa tadubhayassa ca thenakopīti āha ‘‘tayo theyyasaṃvāsakā’’tiādi. Na yathāvuḍḍhaṃ vandanaṃ sādiyatīti yathāvuḍḍhaṃ bhikkhūnaṃ vā sāmaṇerānaṃ vā vandanaṃ na sādiyati. Yathāvuḍḍhaṃ vandanaṃ sādiyatīti attanā musāvādaṃ katvā dassitavassānurūpaṃ yathāvuḍḍhaṃ vandanaṃ sādiyati. Bhikkhuvassagaṇanādikoti iminā na ekakammādikova idha saṃvāso nāmāti dasseti.

    ൧൩൮. രാജ…പേ॰… ഭയേനാതി ഏത്ഥ ഭയ-സദ്ദോ പച്ചേകം യോജേതബ്ബോ ‘‘രാജഭയേന ദുബ്ഭിക്ഖഭയേനാ’’തിആദിനാ. സംവാസം നാധിവാസേതി, യാവ സോ സുദ്ധമാനസോതി രാജഭയാദീഹി ഗഹിതലിങ്ഗതായ സോ സുദ്ധമാനസോ യാവ സംവാസം നാധിവാസേതീതി അത്ഥോ. യോ ഹി രാജഭയാദിം വിനാ കേവലം ഭിക്ഖൂ വഞ്ചേത്വാ തേഹി സദ്ധിം സംവസിതുകാമതായ ലിങ്ഗം ഗണ്ഹാതി, സോ അസുദ്ധചിത്തതായ ലിങ്ഗഗ്ഗഹണേനേവ ഥേയ്യസംവാസകോ നാമ ഹോതി. അയം പന താദിസേന അസുദ്ധചിത്തേന ഭിക്ഖൂ വഞ്ചേതുകാമതായ അഭാവതോ യാവ സംവാസം നാധിവാസേതി, താവ ഥേയ്യസംവാസകോ നാമ ന ഹോതി. തേനേവ ‘‘രാജഭയാദീഹി ഗഹിതലിങ്ഗാനം ‘ഗിഹീ മം സമണോതി ജാനന്തൂ’തി വഞ്ചനചിത്തേ സതിപി ഭിക്ഖൂനം വഞ്ചേതുകാമതായ അഭാവാ ദോസോ ന ജാതോ’’തി തീസുപി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. കേചി പന ‘‘വൂപസന്തഭയതാ ഇധ സുദ്ധചിത്തതാ’’തി വദന്തി, ഏവഞ്ച സതി സോ വൂപസന്തഭയോ യാവ സംവാസം നാധിവാസേതി, താവ ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതീതി അയമത്ഥോ വിഞ്ഞായതി. ഇമസ്മിഞ്ച അത്ഥേ വിഞ്ഞായമാനേ അവൂപസന്തഭയസ്സ സംവാസസാദിയനേപി ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതീതി ആപജ്ജേയ്യ, ന ച അട്ഠകഥായം അവൂപസന്തഭയസ്സ സംവാസസാദിയനേപി അഥേയ്യസംവാസകതാ ദസ്സിതാ. സബ്ബപാസണ്ഡിയഭത്താനി ഭുഞ്ജന്തോതി ച ഇമിനാ അവൂപസന്തഭയേനപി സംവാസം അസാദിയന്തേനേവ ഭവിതബ്ബന്തി ദീപേതി. തേനേവ തീസുപി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം ‘‘യസ്മാ വിഹാരം ആഗന്ത്വാ സങ്ഘികം ഗണ്ഹന്തസ്സ സംവാസം പരിഹരിതും ദുക്കരം, തസ്മാ ‘സബ്ബപാസണ്ഡിയഭത്താനി ഭുഞ്ജന്തോ’തി ഇദം വുത്ത’’ന്തി. തസ്മാ രാജഭയാദീഹി ഗഹിതലിങ്ഗതായേവേത്ഥ സുദ്ധചിത്തതാതി ഗഹേതബ്ബം.

    138.Rāja…pe… bhayenāti ettha bhaya-saddo paccekaṃ yojetabbo ‘‘rājabhayena dubbhikkhabhayenā’’tiādinā. Saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāva so suddhamānasoti rājabhayādīhi gahitaliṅgatāya so suddhamānaso yāva saṃvāsaṃ nādhivāsetīti attho. Yo hi rājabhayādiṃ vinā kevalaṃ bhikkhū vañcetvā tehi saddhiṃ saṃvasitukāmatāya liṅgaṃ gaṇhāti, so asuddhacittatāya liṅgaggahaṇeneva theyyasaṃvāsako nāma hoti. Ayaṃ pana tādisena asuddhacittena bhikkhū vañcetukāmatāya abhāvato yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako nāma na hoti. Teneva ‘‘rājabhayādīhi gahitaliṅgānaṃ ‘gihī maṃ samaṇoti jānantū’ti vañcanacitte satipi bhikkhūnaṃ vañcetukāmatāya abhāvā doso na jāto’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘vūpasantabhayatā idha suddhacittatā’’ti vadanti, evañca sati so vūpasantabhayo yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako na hotīti ayamattho viññāyati. Imasmiñca atthe viññāyamāne avūpasantabhayassa saṃvāsasādiyanepi theyyasaṃvāsako na hotīti āpajjeyya, na ca aṭṭhakathāyaṃ avūpasantabhayassa saṃvāsasādiyanepi atheyyasaṃvāsakatā dassitā. Sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjantoti ca iminā avūpasantabhayenapi saṃvāsaṃ asādiyanteneva bhavitabbanti dīpeti. Teneva tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ ‘‘yasmā vihāraṃ āgantvā saṅghikaṃ gaṇhantassa saṃvāsaṃ pariharituṃ dukkaraṃ, tasmā ‘sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjanto’ti idaṃ vutta’’nti. Tasmā rājabhayādīhi gahitaliṅgatāyevettha suddhacittatāti gahetabbaṃ.

    സബ്ബപാസണ്ഡിയഭത്താനീതി സബ്ബസാമയികാനം സാധാരണം കത്വാ വീഥിചതുക്കാദീസു ഠപേത്വാ ദാതബ്ബഭത്താനി. കായപരിഹാരിയാനീതി കായേന പരിഹരിതബ്ബാനി. അബ്ഭുഗ്ഗച്ഛന്തീതി അഭിമുഖം ഗച്ഛന്തി. കമ്മന്താനുട്ഠാനേനാതി കസിഗോരക്ഖാദികമ്മാകരണേന. തദേവ പത്തചീവരം ആദായ വിഹാരം ഗച്ഛതീതി ചീവരാനി നിവാസനപാരുപനവസേന ആദായ, പത്തഞ്ച അംസകൂടേ ലഗ്ഗേത്വാ വിഹാരം ഗച്ഛതി.

    Sabbapāsaṇḍiyabhattānīti sabbasāmayikānaṃ sādhāraṇaṃ katvā vīthicatukkādīsu ṭhapetvā dātabbabhattāni. Kāyaparihāriyānīti kāyena pariharitabbāni. Abbhuggacchantīti abhimukhaṃ gacchanti. Kammantānuṭṭhānenāti kasigorakkhādikammākaraṇena. Tadeva pattacīvaraṃ ādāya vihāraṃ gacchatīti cīvarāni nivāsanapārupanavasena ādāya, pattañca aṃsakūṭe laggetvā vihāraṃ gacchati.

    നാപി സയം ജാനാതീതി ‘‘യോ ഏവം പബ്ബജതി, സോ ഥേയ്യസംവാസകോ നാമ ഹോതീ’’തി വാ ‘‘ഏവം കാതും ന ലഭതീ’’തി വാ ‘‘ഏവം പബ്ബജിതോ സമണോ നാമ ന ഹോതീ’’തി വാ ന ജാനാതി. യോ ഏവം പബ്ബജതി, സോ ഥേയ്യസംവാസകോ നാമ ഹോതീതി ഇദം പന നിദസ്സനമത്തം. അനുപസമ്പന്നകാലേയേവാതി ഇമിനാ ഉപസമ്പന്നകാലേ സുത്വാ സചേപി നാരോചേതി, ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതീതി ദീപേതി.

    Nāpi sayaṃ jānātīti ‘‘yo evaṃ pabbajati, so theyyasaṃvāsako nāma hotī’’ti vā ‘‘evaṃ kātuṃ na labhatī’’ti vā ‘‘evaṃ pabbajito samaṇo nāma na hotī’’ti vā na jānāti. Yo evaṃ pabbajati, so theyyasaṃvāsako nāma hotīti idaṃ pana nidassanamattaṃ. Anupasampannakāleyevāti iminā upasampannakāle sutvā sacepi nāroceti, theyyasaṃvāsako na hotīti dīpeti.

    സിക്ഖം അപ്പച്ചക്ഖായ…പേ॰… ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതീതി ഇദം ഭിക്ഖൂഹി ദിന്നലിങ്ഗസ്സ അപരിച്ചത്തത്താ ന ലിങ്ഗത്ഥേനകോ ഹോതി, ലിങ്ഗാനുരൂപസ്സ സംവാസസ്സ സാദിതത്താ നാപി സംവാസത്ഥേനകോ ഹോതീതി വുത്തം. ഏകോ ഭിക്ഖു കാസായേ സഉസ്സാഹോവ ഓദാതം നിവാസേത്വാതി ഏത്ഥാപി ഇദമേവ കാരണം ദട്ഠബ്ബം. പരതോ ‘‘സാമണേരോ സലിങ്ഗേ ഠിതോ’’തിആദിനാ സാമണേരസ്സ വുത്തവിധാനേസുപി അഥേയ്യസംവാസപക്ഖേ അയമേവ നയോ. ‘‘ഭിക്ഖുനിയാപി ഏസേവ നയോ’’തി വുത്തമേവത്ഥം ‘‘സാപി ഗിഹിഭാവം പത്ഥയമാനാ’’തിആദിനാ വിഭാവേതി.

    Sikkhaṃappaccakkhāya…pe… theyyasaṃvāsako na hotīti idaṃ bhikkhūhi dinnaliṅgassa apariccattattā na liṅgatthenako hoti, liṅgānurūpassa saṃvāsassa sāditattā nāpi saṃvāsatthenako hotīti vuttaṃ. Eko bhikkhu kāsāye saussāhova odātaṃ nivāsetvāti etthāpi idameva kāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Parato ‘‘sāmaṇero saliṅge ṭhito’’tiādinā sāmaṇerassa vuttavidhānesupi atheyyasaṃvāsapakkhe ayameva nayo. ‘‘Bhikkhuniyāpi eseva nayo’’ti vuttamevatthaṃ ‘‘sāpi gihibhāvaṃ patthayamānā’’tiādinā vibhāveti.

    സചേ കോചി വുഡ്ഢപബ്ബജിതോതി സാമണേരം സന്ധായ വുത്തം. മഹാപേളാദീസൂതി ഏതേന ഗിഹിസന്തകം ദസ്സിതം. സാമണേരപടിപാടിയാ…പേ॰… ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതീതി ഏത്ഥ കിഞ്ചാപി ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതി, പാരാജികം പന ആപജ്ജതിയേവ. സേസമേത്ഥ ഉത്താനമേവാതി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൧൦) വുത്തം.

    Sace koci vuḍḍhapabbajitoti sāmaṇeraṃ sandhāya vuttaṃ. Mahāpeḷādīsūti etena gihisantakaṃ dassitaṃ. Sāmaṇerapaṭipāṭiyā…pe… theyyasaṃvāsako na hotīti ettha kiñcāpi theyyasaṃvāsako na hoti, pārājikaṃ pana āpajjatiyeva. Sesamettha uttānamevāti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.110) vuttaṃ.

    വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൧൧൦) പന – ഥേയ്യായ ലിങ്ഗഗ്ഗഹണമത്തമ്പി ഇധ സംവാസോ ഏവാതി ആഹ ‘‘തയോ ഥേയ്യസംവാസകാ’’തി. യഥാവുഡ്ഢം വന്ദനന്തി ഭിക്ഖൂനം സാമണേരാനം വാ വന്ദനം ന സാദിയതി. യഥാവുഡ്ഢം വന്ദനന്തി അത്തനാ മുസാവാദേന ദസ്സിതവസ്സക്കമേന ഭിക്ഖൂനം വന്ദനം സാദിയതി. ദഹരസാമണേരോ പന വുഡ്ഢസാമണേരാനം, ദഹരഭിക്ഖൂ ച വുഡ്ഢാനം വന്ദനം സാദിയന്തോപി ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതി. ഇമസ്മിം അത്ഥേതി സംവാസത്ഥേനകത്ഥേ. ഭിക്ഖുവസ്സാനീതി ഇദം സംവാസത്ഥേനകേ വുത്തപാഠവസേന വുത്തം, സയമേവ പന പബ്ബജിത്വാ സാമണേരവസ്സാനി ഗണേന്തോപി ഉഭയത്ഥേനകോ ഏവ. ന കേവലഞ്ച പുരിസോവ, ഇത്ഥീപി ഭിക്ഖൂനീസു ഏവം പടിപജ്ജതി, ഥേയ്യസംവാസികാവ. ആദികമ്മികാപി ചേത്ഥ ന മുച്ചന്തി. ഉപസമ്പന്നേസു ഏവ പഞ്ഞത്താപത്തിം പടിച്ച ആദികമ്മികാ വുത്താ, തേനേവേത്ഥ ആദികമ്മികോപി ന മുത്തോ.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.110) pana – theyyāya liṅgaggahaṇamattampi idha saṃvāso evāti āha ‘‘tayo theyyasaṃvāsakā’’ti. Nayathāvuḍḍhaṃ vandananti bhikkhūnaṃ sāmaṇerānaṃ vā vandanaṃ na sādiyati. Yathāvuḍḍhaṃ vandananti attanā musāvādena dassitavassakkamena bhikkhūnaṃ vandanaṃ sādiyati. Daharasāmaṇero pana vuḍḍhasāmaṇerānaṃ, daharabhikkhū ca vuḍḍhānaṃ vandanaṃ sādiyantopi theyyasaṃvāsako na hoti. Imasmiṃ attheti saṃvāsatthenakatthe. Bhikkhuvassānīti idaṃ saṃvāsatthenake vuttapāṭhavasena vuttaṃ, sayameva pana pabbajitvā sāmaṇeravassāni gaṇentopi ubhayatthenako eva. Na kevalañca purisova, itthīpi bhikkhūnīsu evaṃ paṭipajjati, theyyasaṃvāsikāva. Ādikammikāpi cettha na muccanti. Upasampannesu eva paññattāpattiṃ paṭicca ādikammikā vuttā, tenevettha ādikammikopi na mutto.

    രാജ…പേ॰… ഭയേനാതി ഏത്ഥ ഭയ-സദ്ദോ പച്ചേകം യോജേതബ്ബോ. യാവ സോ സുദ്ധമാനസോതി ‘‘ഇമിനാ ലിങ്ഗേന ഭിക്ഖൂ വഞ്ചേത്വാ തേഹി സംവസിസ്സാമീ’’തി അസുദ്ധചിത്താഭാവേന സുദ്ധചിത്തോ. തേന ഹി അസുദ്ധചിത്തേന ലിങ്ഗേ ഗഹിതമത്തേ പച്ഛാ ഭിക്ഖൂഹി സഹ സംവസതു വാ മാ വാ, ലിങ്ഗത്ഥേനകോ ഹോതി. പച്ഛാ സംവസന്തോപി അഭബ്ബോ ഹുത്വാ സംവസതി, തസ്മാ ഉഭയത്ഥേനകോപി ലിങ്ഗത്ഥേനകേ ഏവ പവിസതീതി വേദിതബ്ബം. യോ പന രാജാദിഭയേന സുദ്ധചിത്തോവ ലിങ്ഗം ഗഹേത്വാ വിചരന്തോ പച്ഛാ ‘‘ഭിക്ഖുവസ്സാനി ഗണേത്വാ ജീവസ്സാമീ’’തി അസുദ്ധചിത്തം ഉപ്പാദേതി, സോ ചിത്തുപ്പാദമത്തേന ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതി സുദ്ധചിത്തേന ഗഹിതലിങ്ഗത്താ. സചേ പന സോ ഭിക്ഖൂനം സന്തികം ഗന്ത്വാ സാമണേരവസ്സഗണനാദിം കരോതി, തദാ സംവാസത്ഥേനകോ, ഉഭയത്ഥേനകോ വാ ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം. യം പന പരതോ ‘‘സഹ ധുരനിക്ഖേപേന അയമ്പി ഥേയ്യസംവാസകോവാ’’തി വുത്തം, തം ഭിക്ഖൂഹി സങ്ഗമ്മ സംവാസാധിവാസനവസേന ധുരനിക്ഖേപം സന്ധായ വുത്തം. തേന വുത്തം ‘‘സംവാസം നാധിവാസേതി, യാവാ’’തി , തസ്സ താവ ഥേയ്യസംവാസകോ നാമ ന വുച്ചതീതി സമ്ബന്ധോ ദട്ഠബ്ബോ. ഏത്ഥ ച ചോരാദിഭയം വിനാപി കീളാധിപ്പായേന ലിങ്ഗം ഗഹേത്വാ ഭിക്ഖൂനമ്പി സന്തികേ പബ്ബജിതാലയം ദസ്സേത്വാ വന്ദനാദിം അസാദിയന്തോപി ‘‘സോഭതി നു ഖോ മേ പബ്ബജിതലിങ്ഗ’’ന്തിആദിനാ സുദ്ധചിത്തേന ഗണ്ഹന്തോപി ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം.

    Rāja…pe… bhayenāti ettha bhaya-saddo paccekaṃ yojetabbo. Yāva so suddhamānasoti ‘‘iminā liṅgena bhikkhū vañcetvā tehi saṃvasissāmī’’ti asuddhacittābhāvena suddhacitto. Tena hi asuddhacittena liṅge gahitamatte pacchā bhikkhūhi saha saṃvasatu vā mā vā, liṅgatthenako hoti. Pacchā saṃvasantopi abhabbo hutvā saṃvasati, tasmā ubhayatthenakopi liṅgatthenake eva pavisatīti veditabbaṃ. Yo pana rājādibhayena suddhacittova liṅgaṃ gahetvā vicaranto pacchā ‘‘bhikkhuvassāni gaṇetvā jīvassāmī’’ti asuddhacittaṃ uppādeti, so cittuppādamattena theyyasaṃvāsako na hoti suddhacittena gahitaliṅgattā. Sace pana so bhikkhūnaṃ santikaṃ gantvā sāmaṇeravassagaṇanādiṃ karoti, tadā saṃvāsatthenako, ubhayatthenako vā hotīti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ pana parato ‘‘saha dhuranikkhepena ayampi theyyasaṃvāsakovā’’ti vuttaṃ, taṃ bhikkhūhi saṅgamma saṃvāsādhivāsanavasena dhuranikkhepaṃ sandhāya vuttaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāvā’’ti , tassa tāva theyyasaṃvāsako nāma na vuccatīti sambandho daṭṭhabbo. Ettha ca corādibhayaṃ vināpi kīḷādhippāyena liṅgaṃ gahetvā bhikkhūnampi santike pabbajitālayaṃ dassetvā vandanādiṃ asādiyantopi ‘‘sobhati nu kho me pabbajitaliṅga’’ntiādinā suddhacittena gaṇhantopi theyyasaṃvāsako na hotīti daṭṭhabbaṃ.

    സബ്ബപാസണ്ഡിയഭത്താനീതി സബ്ബസാമയികാനം സാധാരണം കത്വാ പഞ്ഞത്താനി ഭത്താനി. ഇദഞ്ച ഭിക്ഖൂനഞ്ഞേവ നിയമിതഭത്തഗ്ഗഹണേ സംവാസോപി സമ്ഭവേയ്യാതി സബ്ബസാധാരണഭത്തം വുത്തം. സംവാസം പന അസാദിയിത്വാ അഭിക്ഖുകവിഹാരാദീസു വിഹാരഭത്താദീനി ഭുഞ്ജന്തോപി ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതി ഏവ. കമ്മന്താനുട്ഠാനേനാതി കസിആദികമ്മാകരണേന. പത്തചീവരം ആദായാതി ഭിക്ഖുലിങ്ഗവസേന സരീരേന ധാരേത്വാ.

    Sabbapāsaṇḍiyabhattānīti sabbasāmayikānaṃ sādhāraṇaṃ katvā paññattāni bhattāni. Idañca bhikkhūnaññeva niyamitabhattaggahaṇe saṃvāsopi sambhaveyyāti sabbasādhāraṇabhattaṃ vuttaṃ. Saṃvāsaṃ pana asādiyitvā abhikkhukavihārādīsu vihārabhattādīni bhuñjantopi theyyasaṃvāsako na hoti eva. Kammantānuṭṭhānenāti kasiādikammākaraṇena. Pattacīvaraṃ ādāyāti bhikkhuliṅgavasena sarīrena dhāretvā.

    യോ ഏവം പബ്ബജതി, സോ ഥേയ്യസംവാസകോ നാമ ഹോതീതി ഇദം നിദസ്സനമത്തം. ‘‘ഥേയ്യസംവാസകോ’’തി പന നാമം അജാനന്തോപി ‘‘ഏവം കാതും ന വട്ടതീ’’തി വാ ‘‘കരോന്തോ സമണോ നാമ ന ഹോതീ’’തി വാ ‘‘യദി ആരോചേസ്സാമി, ഛഡ്ഡയിസ്സന്തി മ’’ന്തി വാ ‘‘യേന കേനചി പബ്ബജ്ജാ മേ ന രുഹതീ’’തി ജാനാതി, ഥേയ്യസംവാസകോ ഹോതി. യോ പന പഠമം ‘‘പബ്ബജ്ജാ ഏവം മേ ഗഹിതാ’’തി സഞ്ഞീ കേവലം അന്തരാ അത്തനോ സേതവത്ഥനിവാസനാദിവിപ്പകാരം പകാസേതും ലജ്ജന്തോ ന കഥേതി, സോ ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതി. അനുപസമ്പന്നകാലേയേവാതി ഏത്ഥ അവധാരണേന ഉപസമ്പന്നകാലേ ഥേയ്യസംവാസകലക്ഖണം ഞത്വാ വഞ്ചനായപി നാരോചേതി, ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതീതി ദീപേതി. സോ ഹി സുദ്ധചിത്തേന ഗഹിതലിങ്ഗത്താ ലിങ്ഗത്ഥേനകോ ന ഹോതി, ലദ്ധൂപസമ്പദത്താ തദനുഗുണസ്സേവ സംവാസസ്സ സാദിതത്താ സംവാസത്ഥേനകോപി ന ഹോതി. അനുപസമ്പന്നോ പന ലിങ്ഗത്ഥേനകോ ഹോതി, സംവാസാരഹസ്സ ലിങ്ഗസ്സ ഗഹിതത്താ സംവാസസാദിയനമത്തേന സംവാസത്ഥേനകോ ഹോതി.

    Yo evaṃ pabbajati, so theyyasaṃvāsako nāma hotīti idaṃ nidassanamattaṃ. ‘‘Theyyasaṃvāsako’’ti pana nāmaṃ ajānantopi ‘‘evaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti vā ‘‘karonto samaṇo nāma na hotī’’ti vā ‘‘yadi ārocessāmi, chaḍḍayissanti ma’’nti vā ‘‘yena kenaci pabbajjā me na ruhatī’’ti jānāti, theyyasaṃvāsako hoti. Yo pana paṭhamaṃ ‘‘pabbajjā evaṃ me gahitā’’ti saññī kevalaṃ antarā attano setavatthanivāsanādivippakāraṃ pakāsetuṃ lajjanto na katheti, so theyyasaṃvāsako na hoti. Anupasampannakāleyevāti ettha avadhāraṇena upasampannakāle theyyasaṃvāsakalakkhaṇaṃ ñatvā vañcanāyapi nāroceti, theyyasaṃvāsako na hotīti dīpeti. So hi suddhacittena gahitaliṅgattā liṅgatthenako na hoti, laddhūpasampadattā tadanuguṇasseva saṃvāsassa sāditattā saṃvāsatthenakopi na hoti. Anupasampanno pana liṅgatthenako hoti, saṃvāsārahassa liṅgassa gahitattā saṃvāsasādiyanamattena saṃvāsatthenako hoti.

    സലിങ്ഗേ ഠിതോതി സലിങ്ഗഭാവേ ഠിതോ. ഥേയ്യസംവാസകോ ന ഹോതീതി ഭിക്ഖൂഹി ദിന്നലിങ്ഗസ്സ അപരിച്ചത്തത്താ ലിങ്ഗത്ഥേനകോ ന ഹോതി. ഭിക്ഖുപടിഞ്ഞായ അപരിച്ചത്തത്താ സംവാസത്ഥേനകോ ന ഹോതി. യം പന മാതികാട്ഠകഥായം (കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ പഠമപാരാജികവണ്ണനാ) ‘‘ലിങ്ഗാനുരൂപസ്സ സംവാസസ്സ സാദിതത്താ നാപി സംവാസത്ഥേനകോ’’തി കാരണം വുത്തം, തമ്പി ഇദമേവ കാരണം സന്ധായ വുത്തം. ഇതരഥാ സാമണേരസ്സാപി ഭിക്ഖുവസ്സഗണനാദീസു ലിങ്ഗാനുരൂപസംവാസോ ഏവ സാദിതോതി സംവാസത്ഥേനകതാ ന സിയാ ഭിക്ഖൂഹി ദിന്നലിങ്ഗസ്സ ഉഭിന്നമ്പി സാധാരണത്താ. യഥാ ചേത്ഥ ഭിക്ഖു, ഏവം സാമണേരോപി പാരാജികം സമാപന്നോ സാമണേരപടിഞ്ഞായ അപരിച്ചത്തത്താ സംവാസത്ഥേനകോ ന ഹോതീതി വേദിതബ്ബോ. സോഭതീതി സമ്പടിച്ഛിത്വാതി കാസാവധാരണേ ധുരം നിക്ഖിപിത്വാ ഗിഹിഭാവം സമ്പടിച്ഛിത്വാ.

    Saliṅgeṭhitoti saliṅgabhāve ṭhito. Theyyasaṃvāsako na hotīti bhikkhūhi dinnaliṅgassa apariccattattā liṅgatthenako na hoti. Bhikkhupaṭiññāya apariccattattā saṃvāsatthenako na hoti. Yaṃ pana mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) ‘‘liṅgānurūpassa saṃvāsassa sāditattā nāpi saṃvāsatthenako’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ, tampi idameva kāraṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Itarathā sāmaṇerassāpi bhikkhuvassagaṇanādīsu liṅgānurūpasaṃvāso eva sāditoti saṃvāsatthenakatā na siyā bhikkhūhi dinnaliṅgassa ubhinnampi sādhāraṇattā. Yathā cettha bhikkhu, evaṃ sāmaṇeropi pārājikaṃ samāpanno sāmaṇerapaṭiññāya apariccattattā saṃvāsatthenako na hotīti veditabbo. Sobhatīti sampaṭicchitvāti kāsāvadhāraṇe dhuraṃ nikkhipitvā gihibhāvaṃ sampaṭicchitvā.

    സചേ കോചി വുഡ്ഢപബ്ബജിതോതി സാമണേരം സന്ധായ വുത്തം. മഹാപേളാദീസൂതി വിലീവാദിമയേസു ഘരദ്വാരേസു ഠപിതേസു ഭത്തഭാജനവിസേസേസു. ഏതേന വിഹാരേ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം വസ്സഗണനാദീനം അകരണം ദസ്സേതീതി വുത്തം.

    Sace koci vuḍḍhapabbajitoti sāmaṇeraṃ sandhāya vuttaṃ. Mahāpeḷādīsūti vilīvādimayesu gharadvāresu ṭhapitesu bhattabhājanavisesesu. Etena vihāre bhikkhūhi saddhiṃ vassagaṇanādīnaṃ akaraṇaṃ dassetīti vuttaṃ.

    ൧൩൯. തിത്ഥിയപക്കന്തകകഥായം തേസം ലിങ്ഗേ ആദിന്നമത്തേ തിത്ഥിയപക്കന്തകോ ഹോതീതി ‘‘തിത്ഥിയോ ഭവിസ്സാമീ’’തി ഗതസ്സ ലിങ്ഗഗ്ഗഹണേനേവ തേസം ലദ്ധിപി ഗഹിതായേവ ഹോതീതി കത്വാ വുത്തം. കേനചി പന ‘‘തേസം ലിങ്ഗേ ആദിന്നമത്തേ ലദ്ധിയാ ഗഹിതായപി അഗ്ഗഹിതായപി തിത്ഥിയപക്കന്തകോ ഹോതീ’’തി വുത്തം, തം ന ഗഹേതബ്ബം. ന ഹി ‘‘തിത്ഥിയോ ഭവിസ്സാമീ’’തി ഗതസ്സ ലിങ്ഗസമ്പടിച്ഛനതോ അഞ്ഞം ലദ്ധിഗ്ഗഹണം നാമ അത്ഥി. ലിങ്ഗസമ്പടിച്ഛനേനേവ ഹി സോ ഗഹിതലദ്ധികോ ഹോതി. തേനേവ ‘‘വീമംസനത്ഥം കുസചീരാദീനി…പേ॰… യാവ ന സമ്പടിച്ഛതി, താവ തം ലദ്ധി രക്ഖതി, സമ്പടിച്ഛിതമത്തേ തിത്ഥിയപക്കന്തകോ ഹോതീ’’തി വുത്തം. നഗ്ഗോവ ആജീവകാനം ഉപസ്സയം ഗച്ഛതി, പദവാരേ പദവാരേ ദുക്കടന്തി ‘‘ആജീവകോ ഭവിസ്സ’’ന്തി അസുദ്ധചിത്തേന ഗമനപച്ചയാ ദുക്കടം വുത്തം. നഗ്ഗേന ഹുത്വാ ഗമനപച്ചയാപി പദവാരേ ദുക്കടാ ന മുച്ചതിയേവാതി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൧൦) വുത്തം.

    139. Titthiyapakkantakakathāyaṃ tesaṃ liṅge ādinnamatte titthiyapakkantako hotīti ‘‘titthiyo bhavissāmī’’ti gatassa liṅgaggahaṇeneva tesaṃ laddhipi gahitāyeva hotīti katvā vuttaṃ. Kenaci pana ‘‘tesaṃ liṅge ādinnamatte laddhiyā gahitāyapi aggahitāyapi titthiyapakkantako hotī’’ti vuttaṃ, taṃ na gahetabbaṃ. Na hi ‘‘titthiyo bhavissāmī’’ti gatassa liṅgasampaṭicchanato aññaṃ laddhiggahaṇaṃ nāma atthi. Liṅgasampaṭicchaneneva hi so gahitaladdhiko hoti. Teneva ‘‘vīmaṃsanatthaṃ kusacīrādīni…pe… yāva na sampaṭicchati, tāva taṃ laddhi rakkhati, sampaṭicchitamatte titthiyapakkantako hotī’’ti vuttaṃ. Naggova ājīvakānaṃ upassayaṃ gacchati, padavāre padavāre dukkaṭanti ‘‘ājīvako bhavissa’’nti asuddhacittena gamanapaccayā dukkaṭaṃ vuttaṃ. Naggena hutvā gamanapaccayāpi padavāre dukkaṭā na muccatiyevāti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.110) vuttaṃ.

    വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൧൧൦) പന – തിത്ഥിയപക്കന്തകാദികഥാസു തേസം ലിങ്ഗേ ആദിന്നമത്തേതി വീമംസാദിഅധിപ്പായം വിനാ ‘‘തിത്ഥിയോ ഭവിസ്സാമീ’’തി സന്നിട്ഠാനവസേന ലിങ്ഗേ കായേന ധാരിതമത്തേ. സയമേവാതി തിത്ഥിയാനം സന്തികം അഗന്ത്വാ സയമേവ സങ്ഘാരാമേപി കുസചീരാദീനി നിവാസേതി. ആജീവകോ ഭവിസ്സന്തി…പേ॰… ഗച്ഛതീതി ആജീവകാനം സന്തികേ തേസം പബ്ബജനവിധിനാ ‘‘ആജീവകോ ഭവിസ്സാമീ’’തി ഗച്ഛതി. തസ്സ ഹി തിത്ഥിയഭാവൂപഗമനം പതി സന്നിട്ഠാനേ വിജ്ജമാനേപി ‘‘ഗന്ത്വാ ഭവിസ്സാമീ’’തി പരികപ്പിതത്താ പദവാരേ ദുക്കടമേവ വുത്തം. ദുക്കടന്തി പാളിയാ അവുത്തേപി മേഥുനാദീസു വുത്തപുബ്ബപയോഗദുക്കടാനുലോമതോ വുത്തം. ഏതേന ച സന്നിട്ഠാനവസേന ലിങ്ഗേ സമ്പടിച്ഛിതേ പാരാജികം, തതോ പുരിമപയോഗേ ഥുല്ലച്ചയഞ്ച വത്തബ്ബമേവ. ഥുല്ലച്ചയക്ഖണേ നിവത്തന്തോപി ആപത്തിം ദേസാപേത്വാ മുച്ചതി ഏവാതി ദട്ഠബ്ബം. യഥാ ചേത്ഥ, ഏവം സങ്ഘഭേദേപി ലോഹിതുപ്പാദേപി ഭിക്ഖൂനം പുബ്ബപയോഗാദീസു ദുക്കടഥുല്ലച്ചയപാരാജികാഹി മുച്ചനസീമാ ച വേദിതബ്ബാ. സാസനവിരുദ്ധതായേത്ഥ ആദികമ്മികാനമ്പി അനാപത്തി ന വുത്താ. പബ്ബജ്ജായപി അഭബ്ബതാദസ്സനത്ഥം പനേതേ അഞ്ഞേ ച പാരാജികകണ്ഡേ വിസും സിക്ഖാപദേന പാരാജികാദിം അദസ്സേത്വാ ഇധ അഭബ്ബേസു ഏവ വുത്താതി വേദിതബ്ബം.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.110) pana – titthiyapakkantakādikathāsu tesaṃ liṅge ādinnamatteti vīmaṃsādiadhippāyaṃ vinā ‘‘titthiyo bhavissāmī’’ti sanniṭṭhānavasena liṅge kāyena dhāritamatte. Sayamevāti titthiyānaṃ santikaṃ agantvā sayameva saṅghārāmepi kusacīrādīni nivāseti. Ājīvako bhavissanti…pe… gacchatīti ājīvakānaṃ santike tesaṃ pabbajanavidhinā ‘‘ājīvako bhavissāmī’’ti gacchati. Tassa hi titthiyabhāvūpagamanaṃ pati sanniṭṭhāne vijjamānepi ‘‘gantvā bhavissāmī’’ti parikappitattā padavāre dukkaṭameva vuttaṃ. Dukkaṭanti pāḷiyā avuttepi methunādīsu vuttapubbapayogadukkaṭānulomato vuttaṃ. Etena ca sanniṭṭhānavasena liṅge sampaṭicchite pārājikaṃ, tato purimapayoge thullaccayañca vattabbameva. Thullaccayakkhaṇe nivattantopi āpattiṃ desāpetvā muccati evāti daṭṭhabbaṃ. Yathā cettha, evaṃ saṅghabhedepi lohituppādepi bhikkhūnaṃ pubbapayogādīsu dukkaṭathullaccayapārājikāhi muccanasīmā ca veditabbā. Sāsanaviruddhatāyettha ādikammikānampi anāpatti na vuttā. Pabbajjāyapi abhabbatādassanatthaṃ panete aññe ca pārājikakaṇḍe visuṃ sikkhāpadena pārājikādiṃ adassetvā idha abhabbesu eva vuttāti veditabbaṃ.

    തം ലദ്ധീതി തിത്ഥിയവേസേ സേട്ഠഭാവഗ്ഗഹണമേവ സന്ധായ വുത്തം. തേസഞ്ഹി തിത്ഥിയാനം സസ്സതാദിഗ്ഗാഹം ഗണ്ഹന്തോപി ലിങ്ഗേ അസമ്പടിച്ഛിതേ തിത്ഥിയപക്കന്തകോ ന ഹോതി, തം ലദ്ധിം അഗ്ഗഹേത്വാപി ‘‘ഏതേസം വതചരിയാ സുന്ദരാ’’തി ലിങ്ഗം സമ്പടിച്ഛന്തോ തിത്ഥിയപക്കന്തകോ ഹോതി ഏവ. ലദ്ധിയാ അഭാവേനാതി ഭിക്ഖുഭാവേ സാലയതായ തിത്ഥിയഭാവൂപഗമനലദ്ധിയാ അഭാവേന. ഏതേന ച ആപദാസു കുസചീരാദിം പാരുപന്തസ്സപി നഗ്ഗസ്സ വിയ അനാപത്തീതി ദസ്സേതി. ഉപസമ്പന്നഭിക്ഖുനാ കഥിതോതി ഏത്ഥ സങ്ഘഭേദകോപി ഉപസമ്പന്നഭിക്ഖുനാവ കഥിതോ, മാതുഘാതകാദയോ പന അനുപസമ്പന്നേനാതിപി ദട്ഠബ്ബന്തി ആഗതം.

    Taṃ laddhīti titthiyavese seṭṭhabhāvaggahaṇameva sandhāya vuttaṃ. Tesañhi titthiyānaṃ sassatādiggāhaṃ gaṇhantopi liṅge asampaṭicchite titthiyapakkantako na hoti, taṃ laddhiṃ aggahetvāpi ‘‘etesaṃ vatacariyā sundarā’’ti liṅgaṃ sampaṭicchanto titthiyapakkantako hoti eva. Laddhiyā abhāvenāti bhikkhubhāve sālayatāya titthiyabhāvūpagamanaladdhiyā abhāvena. Etena ca āpadāsu kusacīrādiṃ pārupantassapi naggassa viya anāpattīti dasseti. Upasampannabhikkhunā kathitoti ettha saṅghabhedakopi upasampannabhikkhunāva kathito, mātughātakādayo pana anupasampannenātipi daṭṭhabbanti āgataṃ.

    ൧൪൦. തിരച്ഛാനകഥായം ‘‘യോ കോചി അമനുസ്സജാതിയോ, സബ്ബോവ ഇമസ്മിം അത്ഥേ തിരച്ഛാനഗതോതി വേദിതബ്ബോ’’തി ഏതേന ഏസോ മനുസ്സജാതിയോ ഏവ ഭഗവതോ സാസനേ പബ്ബജിതും വാ ഉപസമ്പജ്ജിതും വാ ലഭതി, ന തതോ അഞ്ഞേതി ദീപേതി. തേനാഹ ഭഗവാ ‘‘തുമ്ഹേ ഖോത്ഥ നാഗാ അവിരുള്ഹിധമ്മാ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ’’തി (മഹാവ॰ ൧൧൧).

    140. Tiracchānakathāyaṃ ‘‘yo koci amanussajātiyo, sabbova imasmiṃ atthe tiracchānagatoti veditabbo’’ti etena eso manussajātiyo eva bhagavato sāsane pabbajituṃ vā upasampajjituṃ vā labhati, na tato aññeti dīpeti. Tenāha bhagavā ‘‘tumhe khottha nāgā aviruḷhidhammā imasmiṃ dhammavinaye’’ti (mahāva. 111).

    ൧൪൧. ആനന്തരിയകഥായം തിരച്ഛാനാദിഅമനുസ്സജാതിതോ മനുസ്സജാതികാനഞ്ഞേവ പുത്തേസു മേത്താദയോപി തിക്ഖവിസദാ ഹോന്തി ലോകുത്തരഗുണാ വിയാതി ആഹ ‘‘മനുസ്സിത്ഥിഭൂതാ ജനികാ മാതാ’’തി. യഥാ മനുസ്സാനഞ്ഞേവ കുസലപവത്തി തിക്ഖവിസദാ, ഏവം അകുസലപവത്തിപീതി ആഹ ‘‘സയമ്പി മനുസ്സജാതികേനേവാ’’തിആദി. അഥ വാ യഥാ സമാനജാതിയസ്സ വികോപനേ കമ്മം ഗരുതരം, ന തഥാ വിജാതിയസ്സാതി ആഹ ‘‘മനുസ്സിത്ഥിഭൂതാ’’തി. പുത്തസമ്ബന്ധേന മാതുപിതുസമഞ്ഞാ , ദത്തകിത്തിമാദിവസേനപി പുത്തവോഹാരോ ലോകേ ദിസ്സതി, സോ ച ഖോ പരിയായതോതി നിപ്പരിയായസിദ്ധതം ദസ്സേതും ‘‘ജനികാ മാതാ’’തി വുത്തം. യഥാ മനുസ്സത്തഭാവേ ഠിതസ്സേവ കുസലധമ്മാനം തിക്ഖവിസദസൂരഭാവാപത്തി യഥാ തം തിണ്ണമ്പി ബോധിസത്താനം ബോധിത്തയനിബ്ബത്തിയം, ഏവം മനുസ്സത്തഭാവേ ഠിതസ്സേവ അകുസലധമ്മാനമ്പി തിക്ഖവിസദസൂരഭാവാപത്തീതി ആഹ ‘‘സയമ്പി മനുസ്സജാതികേനേവാ’’തി. ആനന്തരിയേനാതി ഏത്ഥ ചുതിഅനന്തരം നിരയേ പടിസന്ധിഫലം അനന്തരം നാമ, തസ്മിം അനന്തരേ ജനകത്തേന നിയുത്തം ആനന്തരിയം, തേന. അഥ വാ ചുതിഅനന്തരം ഫലം അനന്തരം നാമ, തസ്മിം അനന്തരേ നിയുത്തം, തന്നിബ്ബത്തനേന അനന്തരകരണസീലം, അനന്തരപ്പയോജനം വാ ആനന്തരിയം, തേന ആനന്തരിയേന മാതുഘാതകകമ്മേന. പിതുഘാതകേപി ‘‘യേന മനുസ്സഭൂതോ ജനകോ പിതാ സയമ്പി മനുസ്സജാതികേനേവ സതാ സഞ്ചിച്ച ജീവിതാ വോരോപിതോ, അയം ആനന്തരിയേന പിതുഘാതകകമ്മേന പിതുഘാതകോ’’തിആദിനാ സബ്ബം വേദിതബ്ബന്തി ആഹ ‘‘പിതുഘാതകേപി ഏസേവ നയോ’’തി.

    141. Ānantariyakathāyaṃ tiracchānādiamanussajātito manussajātikānaññeva puttesu mettādayopi tikkhavisadā honti lokuttaraguṇā viyāti āha ‘‘manussitthibhūtā janikā mātā’’ti. Yathā manussānaññeva kusalapavatti tikkhavisadā, evaṃ akusalapavattipīti āha ‘‘sayampimanussajātikenevā’’tiādi. Atha vā yathā samānajātiyassa vikopane kammaṃ garutaraṃ, na tathā vijātiyassāti āha ‘‘manussitthibhūtā’’ti. Puttasambandhena mātupitusamaññā , dattakittimādivasenapi puttavohāro loke dissati, so ca kho pariyāyatoti nippariyāyasiddhataṃ dassetuṃ ‘‘janikā mātā’’ti vuttaṃ. Yathā manussattabhāve ṭhitasseva kusaladhammānaṃ tikkhavisadasūrabhāvāpatti yathā taṃ tiṇṇampi bodhisattānaṃ bodhittayanibbattiyaṃ, evaṃ manussattabhāve ṭhitasseva akusaladhammānampi tikkhavisadasūrabhāvāpattīti āha ‘‘sayampi manussajātikenevā’’ti. Ānantariyenāti ettha cutianantaraṃ niraye paṭisandhiphalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare janakattena niyuttaṃ ānantariyaṃ, tena. Atha vā cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttaṃ, tannibbattanena anantarakaraṇasīlaṃ, anantarappayojanaṃ vā ānantariyaṃ, tena ānantariyena mātughātakakammena. Pitughātakepi ‘‘yena manussabhūto janako pitā sayampi manussajātikeneva satā sañcicca jīvitā voropito, ayaṃ ānantariyena pitughātakakammena pitughātako’’tiādinā sabbaṃ veditabbanti āha ‘‘pitughātakepi eseva nayo’’ti.

    പരിവത്തിതലിങ്ഗമ്പി മാതരം വാ പിതരം വാ ജീവിതാ വോരോപേന്തസ്സ ആനന്തരിയകമ്മം ഹോതിയേവ. സതിപി ഹി ലിങ്ഗപരിവത്തേ സോ ഏവ ഏകകമ്മനിബ്ബത്തോ ഭവങ്ഗപ്പബന്ധോ ജീവിതപ്പബന്ധോ, ന അഞ്ഞോതി. യോ പന സയം മനുസ്സോ തിരച്ഛാനഭൂതം പിതരം വാ മാതരം വാ, സയം വാ തിരച്ഛാനഭൂതോ മനുസ്സഭൂതം, തിരച്ഛാനോയേവ വാ തിരച്ഛാനഭൂതം ജീവിതാ വോരോപേതി, തസ്സ കമ്മം ആനന്തരിയം ന ഹോതി, ഭാരിയം പന ഹോതി, ആനന്തരിയം ആഹച്ചേവ തിട്ഠതി. ഏളകചതുക്കം സങ്ഗാമചതുക്കം ചോരചതുക്കഞ്ചേത്ഥ കഥേതബ്ബം. ‘‘ഏളകം മാരേമീ’’തി അഭിസന്ധിനാപി ഹി ഏളകട്ഠാനേ ഠിതം മനുസ്സോ മനുസ്സഭൂതം മാതരം വാ പിതരം വാ മാരേന്തോ ആനന്തരിയം ഫുസതി മരണാധിപ്പായേനേവ ആനന്തരിയവത്ഥുനോ വികോപിതത്താ. ഏളകാഭിസന്ധിനാ, പന മാതാപിതിഅഭിസന്ധിനാ വാ ഏളകം മാരേന്തോ ആനന്തരിയം ന ഫുസതി ആനന്തരിയവത്ഥുനോ അഭാവതോ. മാതാപിതിഅഭിസന്ധിനാ മാതാപിതരോ മാരേന്തോ ഫുസ്സതേവ. ഏസ നയോ ഇതരസ്മിമ്പി ചതുക്കദ്വയേ. യഥാ ച മാതാപിതൂസു, ഏവം അരഹന്തേസു ഏതാനി ചതുക്കാനി വേദിതബ്ബാനി. സബ്ബത്ഥ ഹി പുരിമം അഭിസന്ധിചിത്തം അപ്പമാണം, വധകചിത്തം, പന തദാരമ്മണജീവിതിന്ദ്രിയഞ്ച പമാണം. കതാനന്തരിയകമ്മോ ച ‘‘തസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകം പടിബാഹേസ്സാമീ’’തി സകലചക്കവാളം മഹാചേതിയപ്പമാണേഹി കഞ്ചനഥൂപേഹി പൂരേത്വാപി സകലചക്കവാളം പൂരേത്വാ നിസിന്നസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ മഹാദാനം ദത്വാപി ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ സങ്ഘാടികണ്ണം അമുഞ്ചന്തോ വിചരിത്വാപി കായസ്സ ഭേദാ നിരയമേവ ഉപപജ്ജതി, പബ്ബജ്ജഞ്ച ന ലഭതി. പിതുഘാതകേ വേസിയാ പുത്തോതി ഉപലക്ഖണമത്തം, കുലിത്ഥിയാ അതിചാരിനിയാ പുത്തോപി അത്തനോ പിതരം അജാനിത്വാ ഘാന്തേന്തോപി പിതുഘാതകോവ ഹോതി.

    Parivattitaliṅgampi mātaraṃ vā pitaraṃ vā jīvitā voropentassa ānantariyakammaṃ hotiyeva. Satipi hi liṅgaparivatte so eva ekakammanibbatto bhavaṅgappabandho jīvitappabandho, na aññoti. Yo pana sayaṃ manusso tiracchānabhūtaṃ pitaraṃ vā mātaraṃ vā, sayaṃ vā tiracchānabhūto manussabhūtaṃ, tiracchānoyeva vā tiracchānabhūtaṃ jīvitā voropeti, tassa kammaṃ ānantariyaṃ na hoti, bhāriyaṃ pana hoti, ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhati. Eḷakacatukkaṃ saṅgāmacatukkaṃ coracatukkañcettha kathetabbaṃ. ‘‘Eḷakaṃ māremī’’ti abhisandhināpi hi eḷakaṭṭhāne ṭhitaṃ manusso manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā mārento ānantariyaṃ phusati maraṇādhippāyeneva ānantariyavatthuno vikopitattā. Eḷakābhisandhinā, pana mātāpitiabhisandhinā vā eḷakaṃ mārento ānantariyaṃ na phusati ānantariyavatthuno abhāvato. Mātāpitiabhisandhinā mātāpitaro mārento phussateva. Esa nayo itarasmimpi catukkadvaye. Yathā ca mātāpitūsu, evaṃ arahantesu etāni catukkāni veditabbāni. Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ, vadhakacittaṃ, pana tadārammaṇajīvitindriyañca pamāṇaṃ. Katānantariyakammo ca ‘‘tassa kammassa vipākaṃ paṭibāhessāmī’’ti sakalacakkavāḷaṃ mahācetiyappamāṇehi kañcanathūpehi pūretvāpi sakalacakkavāḷaṃ pūretvā nisinnassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvāpi buddhassa bhagavato saṅghāṭikaṇṇaṃ amuñcanto vicaritvāpi kāyassa bhedā nirayameva upapajjati, pabbajjañca na labhati. Pitughātake vesiyā puttoti upalakkhaṇamattaṃ, kulitthiyā aticāriniyā puttopi attano pitaraṃ ajānitvā ghāntentopi pitughātakova hoti.

    അരഹന്തഘാതകകമ്മേ അവസേസന്തി അനാഗാമിആദികം. അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ, വിത്ഥാരോ പന തതിയപാരാജികവണ്ണനാതോ ഗഹേതബ്ബോ.

    Arahantaghātakakamme avasesanti anāgāmiādikaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana tatiyapārājikavaṇṇanāto gahetabbo.

    ‘‘ദുട്ഠചിത്തേനാ’’തി വുത്തമേവത്ഥം വിഭാവേതി ‘‘വധകചിത്തേനാ’’തി. വധകചേതനായ ഹി ദൂസിതം ചിത്തം ഇധ ദുട്ഠചിത്തം നാമ. ലോഹിതം ഉപ്പാദേതീതി ഏത്ഥ തഥാഗതസ്സ അഭേജ്ജകായതായ പരൂപക്കമേന ചമ്മച്ഛേദം കത്വാ ലോഹിതപഗ്ഘരണം നാമ നത്ഥി, സരീരസ്സ പന അന്തോയേവ ഏകസ്മിം ഠാനേ ലോഹിതം സമോസരതി, ആഘാതേന പകുപ്പമാനം സഞ്ചിതം ഹോതി. ദേവദത്തേന പവിദ്ധസിലതോ ഭിജ്ജിത്വാ ഗതാ സക്ഖലികാപി തഥാഗതസ്സ പാദന്തം പഹരി, ഫരസുനാ പഹടോ വിയ പാദോ അന്തോലോഹിതോയേവ അഹോസി. ജീവകോ പന തഥാഗതസ്സ രുചിയാ സത്ഥകേന ചമ്മം ഛിന്ദിത്വാ തമ്ഹാ ഠാനാ ദുട്ഠലോഹിതം നീഹരിത്വാ ഫാസുമകാസി, തേനസ്സ പുഞ്ഞകമ്മമേവ അഹോസി. തേനാഹ ‘‘ജീവകോ വിയാ’’തിആദി.

    ‘‘Duṭṭhacittenā’’ti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘vadhakacittenā’’ti. Vadhakacetanāya hi dūsitaṃ cittaṃ idha duṭṭhacittaṃ nāma. Lohitaṃ uppādetīti ettha tathāgatassa abhejjakāyatāya parūpakkamena cammacchedaṃ katvā lohitapaggharaṇaṃ nāma natthi, sarīrassa pana antoyeva ekasmiṃ ṭhāne lohitaṃ samosarati, āghātena pakuppamānaṃ sañcitaṃ hoti. Devadattena paviddhasilato bhijjitvā gatā sakkhalikāpi tathāgatassa pādantaṃ pahari, pharasunā pahaṭo viya pādo antolohitoyeva ahosi. Jīvako pana tathāgatassa ruciyā satthakena cammaṃ chinditvā tamhā ṭhānā duṭṭhalohitaṃ nīharitvā phāsumakāsi, tenassa puññakammameva ahosi. Tenāha ‘‘jīvako viyā’’tiādi.

    അഥ യേ പരിനിബ്ബുതേ തഥാഗതേ ചേതിയം ഭിന്ദന്തി, ബോധിം ഛിന്ദന്തി, ധാതുമ്ഹി ഉപക്കമന്തി, തേസം കിം ഹോതീതി? ഭാരിയം കമ്മം ഹോതി ആനന്തരിയസദിസം. സധാതുകം പന ഥൂപം വാ പടിമം വാ ബാധമാനം ബോധിസാഖം ഛിന്ദിതും വട്ടതി. സചേപി തത്ഥ നിലീനാ സകുണാ ചേതിയേ വച്ചം പാതേന്തി, ഛിന്ദിതും വട്ടതിയേവ. പരിഭോഗചേതിയതോ ഹി സരീരചേതിയം ഗരുതരം. ചേതിയവത്ഥും ഭിന്ദിത്വാ ഗച്ഛന്തേ ബോധിമൂലേപി ഛിന്ദിത്വാ ഹരിതും വട്ടതി. യാ പന ബോധിസാഖാ ബോധിഘരം ബാധതി, തം ഗേഹരക്ഖണത്ഥം ഛിന്ദിതും ന ലഭതി. ബോധിഅത്ഥായ ഹി ഗേഹം, ന ഗേഹത്ഥായ ബോധി. ആസനഘരേപി ഏസേവ നയോ. യസ്മിം പന ആസനഘരേ ധാതു നിഹിതാ ഹോതി, തസ്സ രക്ഖണത്ഥായ തം സാഖം ഛിന്ദിതും വട്ടതി. ബോധിജഗ്ഗനത്ഥം ഓജോഹരണസാഖം വാ പൂതിട്ഠാനം വാ ഛിന്ദിതും വട്ടതിയേവ, സത്ഥു രൂപകായപടിജഗ്ഗനേ വിയ പുഞ്ഞമ്പി ഹോതി.

    Atha ye parinibbute tathāgate cetiyaṃ bhindanti, bodhiṃ chindanti, dhātumhi upakkamanti, tesaṃ kiṃ hotīti? Bhāriyaṃ kammaṃ hoti ānantariyasadisaṃ. Sadhātukaṃ pana thūpaṃ vā paṭimaṃ vā bādhamānaṃ bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Sacepi tattha nilīnā sakuṇā cetiye vaccaṃ pātenti, chindituṃ vaṭṭatiyeva. Paribhogacetiyato hi sarīracetiyaṃ garutaraṃ. Cetiyavatthuṃ bhinditvā gacchante bodhimūlepi chinditvā harituṃ vaṭṭati. Yā pana bodhisākhā bodhigharaṃ bādhati, taṃ geharakkhaṇatthaṃ chindituṃ na labhati. Bodhiatthāya hi gehaṃ, na gehatthāya bodhi. Āsanagharepi eseva nayo. Yasmiṃ pana āsanaghare dhātu nihitā hoti, tassa rakkhaṇatthāya taṃ sākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Bodhijagganatthaṃ ojoharaṇasākhaṃ vā pūtiṭṭhānaṃ vā chindituṃ vaṭṭatiyeva, satthu rūpakāyapaṭijaggane viya puññampi hoti.

    സങ്ഘഭേദേ ചതുന്നം കമ്മാനന്തി അപലോകനാദീനം ചതുന്നം കമ്മാനം. അയം സങ്ഘഭേദകോതി പകതത്തം ഭിക്ഖും സന്ധായ വുത്തം. പുബ്ബേ ഏവ പാരാജികം സമാപന്നോ വാ വത്ഥാദിദോസേന വിപന്നുപസമ്പദോ വാ സങ്ഘം ഭിന്ദന്തോപി ആനന്തരിയം ന ഫുസതി, സങ്ഘോ പന ഭിന്നോവ ഹോതി, പബ്ബജ്ജാ ചസ്സ ന വാരിതാതി ദട്ഠബ്ബം.

    Saṅghabhede catunnaṃ kammānanti apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ. Ayaṃ saṅghabhedakoti pakatattaṃ bhikkhuṃ sandhāya vuttaṃ. Pubbe eva pārājikaṃ samāpanno vā vatthādidosena vipannupasampado vā saṅghaṃ bhindantopi ānantariyaṃ na phusati, saṅgho pana bhinnova hoti, pabbajjā cassa na vāritāti daṭṭhabbaṃ.

    ഭിക്ഖുനീദൂസനേ ഇച്ഛമാനന്തി ഓദാതവത്ഥവസനം ഇച്ഛമാനം. തേനേവാഹ ‘‘ഗിഹിഭാവേ സമ്പടിച്ഛിതമത്തേയേവാ’’തി. നേവ പബ്ബജ്ജാ അത്ഥീതി യോജനാ. യോ ച പടിക്ഖിത്തേ അഭബ്ബേ ച പുഗ്ഗലേ ഞത്വാ പബ്ബാജേതി, ഉപസമ്പാദേതി വാ, ദുക്കടം. അജാനന്തസ്സ സബ്ബത്ഥ അനാപത്തീതി വേദിതബ്ബം.

    Bhikkhunīdūsane icchamānanti odātavatthavasanaṃ icchamānaṃ. Tenevāha ‘‘gihibhāve sampaṭicchitamatteyevā’’ti. Neva pabbajjā atthīti yojanā. Yo ca paṭikkhitte abhabbe ca puggale ñatvā pabbājeti, upasampādeti vā, dukkaṭaṃ. Ajānantassa sabbattha anāpattīti veditabbaṃ.

    ൧൪൨. ഗബ്ഭമാസേഹി സദ്ധിം വീസതി വസ്സാനി അസ്സാതി ഗബ്ഭവീസോ. ഹായനവഡ്ഢനന്തി ഗബ്ഭമാസേസു അധികേസു ഉത്തരി ഹായനം, ഊനേസു വഡ്ഢനന്തി വേദിതബ്ബം. ഏകൂനവീസതിവസ്സന്തി ദ്വാദസ മാസേ മാതുകുച്ഛിസ്മിം വസിത്വാ മഹാപവാരണായ ജാതകാലതോ പട്ഠായ ഏകൂനവീസതിവസ്സം. പാടിപദദിവസേതി പച്ഛിമികായ വസ്സൂപഗമനദിവസേ. ‘‘തിംസരത്തിദിവോ മാസോ’’തി (അ॰ നി॰ ൩.൭൧; ൮.൪൩; വിഭ॰ ൧൦൨൩) വചനതോ ‘‘ചത്താരോ മാസാ പരിഹായന്തീ’’തി വുത്തം. വസ്സം ഉക്കഡ്ഢന്തീതി വസ്സം ഉദ്ധം കഡ്ഢന്തി, തതിയസംവച്ഛരേ ഏകമാസസ്സ അധികത്താ മാസപരിച്ചജനവസേന വസ്സം ഉദ്ധം കഡ്ഢന്തീതി അത്ഥോ, തസ്മാ തതിയോ സംവച്ഛരോ തേരസമാസികോ ഹോതി. സംവച്ഛരസ്സ പന ദ്വാദസമാസികത്താ അട്ഠാരസസു വസ്സേസു അധികമാസേ വിസും ഗഹേത്വാ ‘‘ഛ മാസാ വഡ്ഢന്തീ’’തി വുത്തം. തതോതി ഛമാസതോ. നിക്കങ്ഖാ ഹുത്വാതി അധികമാസേഹി സദ്ധിം പരിപുണ്ണവീസതിവസ്സത്താ നിബ്ബേമതികാ ഹുത്വാ. യം പന വുത്തം തീസുപി ഗണ്ഠിപദേസു ‘‘അട്ഠാരസന്നംയേവ വസ്സാനം അധികമാസേ ഗഹേത്വാ ഗണിതത്താ സേസവസ്സദ്വയസ്സപി അധികദിവസാനി ഹോന്തി, താനി അധികദിവസാനി സന്ധായ ‘നിക്കങ്ഖാ ഹുത്വാ’തി വുത്ത’’ന്തി, തം ന ഗഹേതബ്ബം. ന ഹി ദ്വീസു വസ്സേസു അധികദിവസാനി നാമ വിസും ഉപലബ്ഭന്തി തതിയേ വസ്സേ വസ്സുക്കഡ്ഢനവസേന അധികമാസേ പരിച്ചത്തേയേവ അതിരേകമാസസമ്ഭവതോ, തസ്മാ ദ്വീസു വസ്സേസു അതിരേകദിവസാനി വിസും ന സമ്ഭവന്തി.

    142. Gabbhamāsehi saddhiṃ vīsati vassāni assāti gabbhavīso. Hāyanavaḍḍhananti gabbhamāsesu adhikesu uttari hāyanaṃ, ūnesu vaḍḍhananti veditabbaṃ. Ekūnavīsativassanti dvādasa māse mātukucchismiṃ vasitvā mahāpavāraṇāya jātakālato paṭṭhāya ekūnavīsativassaṃ. Pāṭipadadivaseti pacchimikāya vassūpagamanadivase. ‘‘Tiṃsarattidivo māso’’ti (a. ni. 3.71; 8.43; vibha. 1023) vacanato ‘‘cattāro māsā parihāyantī’’ti vuttaṃ. Vassaṃ ukkaḍḍhantīti vassaṃ uddhaṃ kaḍḍhanti, tatiyasaṃvacchare ekamāsassa adhikattā māsapariccajanavasena vassaṃ uddhaṃ kaḍḍhantīti attho, tasmā tatiyo saṃvaccharo terasamāsiko hoti. Saṃvaccharassa pana dvādasamāsikattā aṭṭhārasasu vassesu adhikamāse visuṃ gahetvā ‘‘cha māsā vaḍḍhantī’’ti vuttaṃ. Tatoti chamāsato. Nikkaṅkhā hutvāti adhikamāsehi saddhiṃ paripuṇṇavīsativassattā nibbematikā hutvā. Yaṃ pana vuttaṃ tīsupi gaṇṭhipadesu ‘‘aṭṭhārasannaṃyeva vassānaṃ adhikamāse gahetvā gaṇitattā sesavassadvayassapi adhikadivasāni honti, tāni adhikadivasāni sandhāya ‘nikkaṅkhā hutvā’ti vutta’’nti, taṃ na gahetabbaṃ. Na hi dvīsu vassesu adhikadivasāni nāma visuṃ upalabbhanti tatiye vasse vassukkaḍḍhanavasena adhikamāse pariccatteyeva atirekamāsasambhavato, tasmā dvīsu vassesu atirekadivasāni visuṃ na sambhavanti.

    ‘‘തേ ദ്വേ മാസേ ഗഹേത്വാ വീസതി വസ്സാനി പരിപുണ്ണാനി ഹോന്തീ’’തി കസ്മാ വുത്തം, ഏകൂനവീസതിവസ്സമ്ഹി ച പുന അപരസ്മിം വസ്സേ പക്ഖിത്തേ വീസതി വസ്സാനി പരിപുണ്ണാനി ഹോന്തീതി ആഹ ‘‘ഏത്ഥ പന…പേ॰… വുത്ത’’ന്തി. അനേകത്ഥത്താ നിപാതാനം പന-സദ്ദോ ഹിസദ്ദത്ഥോ, ഏത്ഥ ഹീതി വുത്തം ഹോതി. ഇദഞ്ഹി വുത്തസ്സേവത്ഥസ്സ സമത്ഥനവസേന വുത്തം. ഇമിനാ ച ഇമം ദീപേതി – യം വുത്തം ‘‘ഏകൂനവീസതിവസ്സം സാമണേരം നിക്ഖമനീയപുണ്ണമാസിം അതിക്കമ്മ പാടിപദദിവസേ ഉപസമ്പാദേന്തീ’’തി, തത്ഥ ഗബ്ഭമാസേപി ഗഹേത്വാ ദ്വീഹി മാസേഹി അപരിപുണ്ണവീസതിവസ്സം സന്ധായ ‘‘ഏകൂനവീസതിവസ്സ’’ന്തി വുത്തം, തസ്മാ അധികമാസേസു ദ്വീസു ഗഹിതേസു ഏവ വീസതി വസ്സാനി പരിപുണ്ണാനി നാമ ഹോന്തീതി. തസ്മാതി യസ്മാ ഗബ്ഭമാസാപി ഗണനൂപഗാ ഹോന്തി, തസ്മാ. ഏകവീസതിവസ്സോ ഹോതീതി ജാതദിവസതോ പട്ഠായ വീസതിവസ്സോ സമാനോ ഗബ്ഭമാസേഹി സദ്ധിം ഏകവീസതിവസ്സോ ഹോതി. അഞ്ഞം ഉപസമ്പാദേതീതി ഉപജ്ഝായോ, കമ്മവാചാചരിയോ വാ ഹുത്വാ ഉപസമ്പാദേതീതി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ പാചിത്തിയ ൩.൪൦൬) ആഗതം.

    ‘‘Te dve māse gahetvā vīsati vassāni paripuṇṇāni hontī’’ti kasmā vuttaṃ, ekūnavīsativassamhi ca puna aparasmiṃ vasse pakkhitte vīsati vassāni paripuṇṇāni hontīti āha ‘‘ettha pana…pe… vutta’’nti. Anekatthattā nipātānaṃ pana-saddo hisaddattho, ettha hīti vuttaṃ hoti. Idañhi vuttassevatthassa samatthanavasena vuttaṃ. Iminā ca imaṃ dīpeti – yaṃ vuttaṃ ‘‘ekūnavīsativassaṃ sāmaṇeraṃ nikkhamanīyapuṇṇamāsiṃ atikkamma pāṭipadadivase upasampādentī’’ti, tattha gabbhamāsepi gahetvā dvīhi māsehi aparipuṇṇavīsativassaṃ sandhāya ‘‘ekūnavīsativassa’’nti vuttaṃ, tasmā adhikamāsesu dvīsu gahitesu eva vīsati vassāni paripuṇṇāni nāma hontīti. Tasmāti yasmā gabbhamāsāpi gaṇanūpagā honti, tasmā. Ekavīsativasso hotīti jātadivasato paṭṭhāya vīsativasso samāno gabbhamāsehi saddhiṃ ekavīsativasso hoti. Aññaṃ upasampādetīti upajjhāyo, kammavācācariyo vā hutvā upasampādetīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pācittiya 3.406) āgataṃ.

    ഗബ്ഭേ സയിതകാലേന സദ്ധിം വീസതിമം വസ്സം പരിപുണ്ണമസ്സാതി ഗബ്ഭവീസോ. നിക്ഖമനീയപുണ്ണമാസീതി സാവണമാസസ്സ പുണ്ണമിയാ ആസാള്ഹീപുണ്ണമിയാ അനന്തരപുണ്ണമീ. പാടിപദദിവസേതി പച്ഛിമികായ വസ്സൂപനായികായ, ദ്വാദസ മാസേ മാതുകുച്ഛിസ്മിം വസിത്വാ മഹാപവാരണായ ജാതം ഉപസമ്പാദേന്തീതി അത്ഥോ. ‘‘തിംസരത്തിദിവോ മാസോ, ദ്വാദസമാസികോ സംവച്ഛരോ’’തി വചനതോ ‘‘ചത്താരോ മാസാ പരിഹായന്തീ’’തി വുത്തം. വസ്സം ഉക്കഡ്ഢന്തീതി വസ്സം ഉദ്ധം കഡ്ഢന്തി, ‘‘ഏകമാസം അധികമാസോ’’തി ഛഡ്ഡേത്വാ വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തീതി അത്ഥോ, തസ്മാ തതിയോ തതിയോ സംവച്ഛരോ തേരസമാസികോ ഹോതി. തേ ദ്വേ മാസേ ഗഹേത്വാതി നിക്ഖമനീയപുണ്ണമാസതോ യാവ ജാതദിവസഭൂതാ മഹാപവാരണാ, താവ യേ ദ്വേ മാസാ അനാഗതാ, തേസം അത്ഥായ അധികമാസതോ ലദ്ധേ ദ്വേ മാസേ ഗഹേത്വാ. തേനാഹ ‘‘യോ പവാരേത്വാ വീസതിവസ്സോ ഭവിസ്സതീ’’തിആദി. ‘‘നിക്കങ്ഖാ ഹുത്വാ’’തി ഇദം അട്ഠാരസന്നം വസ്സാനം ഏവ അധികമാസേ ഗഹേത്വാ തതോ വീസതിയാ വസ്സേസുപി ചാതുദ്ദസീനം അത്ഥായ ചതുന്നം മാസാനം പരിഹാപനേന സബ്ബഥാ പരിപുണ്ണവീസതിവസ്സതം സന്ധായ വുത്തം.

    Gabbhe sayitakālena saddhiṃ vīsatimaṃ vassaṃ paripuṇṇamassāti gabbhavīso. Nikkhamanīyapuṇṇamāsīti sāvaṇamāsassa puṇṇamiyā āsāḷhīpuṇṇamiyā anantarapuṇṇamī. Pāṭipadadivaseti pacchimikāya vassūpanāyikāya, dvādasa māse mātukucchismiṃ vasitvā mahāpavāraṇāya jātaṃ upasampādentīti attho. ‘‘Tiṃsarattidivo māso, dvādasamāsiko saṃvaccharo’’ti vacanato ‘‘cattāro māsā parihāyantī’’ti vuttaṃ. Vassaṃ ukkaḍḍhantīti vassaṃ uddhaṃ kaḍḍhanti, ‘‘ekamāsaṃ adhikamāso’’ti chaḍḍetvā vassaṃ upagacchantīti attho, tasmā tatiyo tatiyo saṃvaccharo terasamāsiko hoti. Te dve māse gahetvāti nikkhamanīyapuṇṇamāsato yāva jātadivasabhūtā mahāpavāraṇā, tāva ye dve māsā anāgatā, tesaṃ atthāya adhikamāsato laddhe dve māse gahetvā. Tenāha ‘‘yo pavāretvā vīsativasso bhavissatī’’tiādi. ‘‘Nikkaṅkhā hutvā’’ti idaṃ aṭṭhārasannaṃ vassānaṃ eva adhikamāse gahetvā tato vīsatiyā vassesupi cātuddasīnaṃ atthāya catunnaṃ māsānaṃ parihāpanena sabbathā paripuṇṇavīsativassataṃ sandhāya vuttaṃ.

    പവാരേത്വാ വീസതിവസ്സോ ഭവിസ്സതീതി മഹാപവാരണാദിവസേ അതിക്കന്തേ ഗബ്ഭവസ്സേന സഹ വീസതിവസ്സോ ഭവിസ്സതീതി അത്ഥോ. തസ്മാതി യസ്മാ ഗബ്ഭമാസാപി ഗണനൂപഗാ ഹോന്തി, തസ്മാ. ഏകവീസതിവസ്സോതി ജാതിയാ വീസതിവസ്സം സന്ധായ വുത്തം. അഞ്ഞം ഉപസമ്പാദേതീതി ഉപജ്ഝായോ, ആചരിയോ വാ ഹുത്വാ ഉപസമ്പാദേതി. സോപീതി ഉപസമ്പാദേന്തോപി അനുപസമ്പന്നോതി വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ പാചിത്തിയ ൨.൪൦൬) ആഗതം.

    Pavāretvā vīsativasso bhavissatīti mahāpavāraṇādivase atikkante gabbhavassena saha vīsativasso bhavissatīti attho. Tasmāti yasmā gabbhamāsāpi gaṇanūpagā honti, tasmā. Ekavīsativassoti jātiyā vīsativassaṃ sandhāya vuttaṃ. Aññaṃ upasampādetīti upajjhāyo, ācariyo vā hutvā upasampādeti. Sopīti upasampādentopi anupasampannoti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.406) āgataṃ.

    ഏത്ഥ സിയാ – അട്ഠകഥാടീകാസു ‘‘അട്ഠാരസസു വസ്സേസു ഛ മാസാ വഡ്ഢന്തീ’’തി വുത്തം, ഇദാനി പന ‘‘ഏകൂനവീസതിയാ വസ്സേസു സത്ത മാസാ അധികാ’’തി വദന്തി, കഥമേത്ഥ വിഞ്ഞാതബ്ബന്തി? വുച്ചതേ – അട്ഠകഥാടീകാസു സാസനവോഹാരേന ലോകിയഗതിം അനുപഗമ്മ തീസു തീസു സംവച്ഛരേസു മാസഛഡ്ഡനം ഗഹേത്വാ ‘‘അട്ഠാരസസു വസ്സേസു ഛ മാസാ വഡ്ഢന്തീ’’തി വുത്തം, ഇദാനി പന വേദവോഹാരേന ചന്ദസൂരിയഗതിസങ്ഖാതം തിഥിം ഗഹേത്വാ ഗണേന്തോ ‘‘ഏകൂനവീസതിയാ വസ്സേസു സത്ത മാസാ അധികാ’’തി വദന്തീതി, തം വസ്സൂപനായികകഥായം ആവി ഭവിസ്സതി.

    Ettha siyā – aṭṭhakathāṭīkāsu ‘‘aṭṭhārasasu vassesu cha māsā vaḍḍhantī’’ti vuttaṃ, idāni pana ‘‘ekūnavīsatiyā vassesu satta māsā adhikā’’ti vadanti, kathamettha viññātabbanti? Vuccate – aṭṭhakathāṭīkāsu sāsanavohārena lokiyagatiṃ anupagamma tīsu tīsu saṃvaccharesu māsachaḍḍanaṃ gahetvā ‘‘aṭṭhārasasu vassesu cha māsā vaḍḍhantī’’ti vuttaṃ, idāni pana vedavohārena candasūriyagatisaṅkhātaṃ tithiṃ gahetvā gaṇento ‘‘ekūnavīsatiyā vassesu satta māsā adhikā’’ti vadantīti, taṃ vassūpanāyikakathāyaṃ āvi bhavissati.

    ൧൪൩. മാതാ വാ മതാ ഹോതീതി സമ്ബന്ധോ. സോയേവാതി പബ്ബജ്ജാപേക്ഖോ ഏവ.

    143. Mātā vā matā hotīti sambandho. Soyevāti pabbajjāpekkho eva.

    ൧൪൪. ‘‘ഏകസീമായഞ്ച അഞ്ഞേപി ഭിക്ഖൂ അത്ഥീതി ഇമിനാ ഏകസീമായം ഭിക്ഖുമ്ഹി അസതി ഭണ്ഡുകമ്മാരോചനകിച്ചം നത്ഥീതി ദസ്സേതി. ഖണ്ഡസീമായ വാ ഠത്വാ നദീസമുദ്ദാദീനി വാ ഗന്ത്വാ പബ്ബാജേതബ്ബോതി ഏതേന സബ്ബേ സീമട്ഠകഭിക്ഖൂ ആപുച്ഛിതബ്ബാ, അനാപുച്ഛാ പബ്ബാജേതും ന വട്ടതീതി ദീപേതി.

    144.‘‘Ekasīmāyañcaaññepi bhikkhū atthīti iminā ekasīmāyaṃ bhikkhumhi asati bhaṇḍukammārocanakiccaṃ natthīti dasseti. Khaṇḍasīmāya vā ṭhatvā nadīsamuddādīni vā gantvā pabbājetabboti etena sabbe sīmaṭṭhakabhikkhū āpucchitabbā, anāpucchā pabbājetuṃ na vaṭṭatīti dīpeti.

    ൧൪൫. അനാമട്ഠപിണ്ഡപാതന്തി അഗ്ഗഹിതഅഗ്ഗം പിണ്ഡപാതം. സാമണേരഭാഗസമകോ ആമിസഭാഗോതി ഏത്ഥ കിഞ്ചാപി സാമണേരാനം ആമിസഭാഗസ്സ സമകമേവ ദീയമാനത്താ വിസും സാമണേരഭാഗോ നാമ നത്ഥി, ഹേട്ഠാ ഗച്ഛന്തം പന ഭത്തം കദാചി മന്ദം ഭവേയ്യ, തസ്മാ ഉപരി അഗ്ഗഹേത്വാ സാമണേരപാളിയാവ ഗഹേത്വാ ദാതബ്ബോതി അധിപ്പായോ. നിയതപബ്ബജ്ജസ്സേവ ചായം ഭാഗോ ദീയതി. തേനേവ ‘‘അപക്കം പത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. അഞ്ഞേ വാ ഭിക്ഖൂ ദാതുകാമാ ഹോന്തീതി സമ്ബന്ധോ.

    145.Anāmaṭṭhapiṇḍapātanti aggahitaaggaṃ piṇḍapātaṃ. Sāmaṇerabhāgasamako āmisabhāgoti ettha kiñcāpi sāmaṇerānaṃ āmisabhāgassa samakameva dīyamānattā visuṃ sāmaṇerabhāgo nāma natthi, heṭṭhā gacchantaṃ pana bhattaṃ kadāci mandaṃ bhaveyya, tasmā upari aggahetvā sāmaṇerapāḷiyāva gahetvā dātabboti adhippāyo. Niyatapabbajjasseva cāyaṃ bhāgo dīyati. Teneva ‘‘apakkaṃ patta’’ntiādi vuttaṃ. Aññe vā bhikkhū dātukāmā hontīti sambandho.

    ൧൪൬. സയം പബ്ബാജേതബ്ബോതി കേസച്ഛേദനാദീനി സയം കരോന്തേന പബ്ബാജേതബ്ബോ. കേസച്ഛേദനം കാസായച്ഛാദനം സരണദാനന്തി ഹി ഇമാനി തീണി കരോന്തോ ‘‘പബ്ബാജേതീ’’തി വുച്ചതി, തേസു ഏകം ദ്വേ വാപി കരോന്തോ തഥാ വോഹരീയതിയേവ, തസ്മാ ഏതം പബ്ബാജേഹീതി കേസച്ഛേദനം കാസായച്ഛാദനഞ്ച സന്ധായ വുത്തം. ഉപജ്ഝായം ഉദ്ദിസ്സ പബ്ബാജേതീതി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. ഖണ്ഡസീമം നേത്വാതി ഭണ്ഡുകമ്മാരോചനപരിഹരണത്ഥം വുത്തം. തേന സഭിക്ഖുകേ വിഹാരേ അഞ്ഞമ്പി ‘‘ഏതസ്സ കേസേ ഛിന്ദാ’’തി വത്തും ന വട്ടതി. പബ്ബാജേത്വാതി കേസച്ഛേദനം സന്ധായ വദതി. ഭിക്ഖുതോ അഞ്ഞോ പബ്ബാജേതും ന ലഭതീതി സരണദാനം സന്ധായ വുത്തം. തേനേവാഹ ‘‘സാമണേരോ പനാ’’തിആദീതി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൩൪) ആഗതം. വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൩൪) പന – സയം പബ്ബാജേതബ്ബോതി ഏത്ഥ ‘‘കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ’’തിആദിവചനതോ കേസച്ഛേദനകാസായച്ഛാദനസരണദാനാനി പബ്ബജനം നാമ, തേസു പച്ഛിമദ്വയം ഭിക്ഖൂഹി ഏവ കാതബ്ബം, കാരേതബ്ബം വാ. പബ്ബാജേഹീതി ഇദം തിവിധമ്പി സന്ധായ വുത്തം. ഖണ്ഡസീമം നേത്വാതി ഭണ്ഡുകമ്മാരോചനപരിഹരണത്ഥം. ഭിക്ഖൂനഞ്ഹി അനാരോചേത്വാ ഏകസീമായ ‘‘ഏതസ്സ കേസേ ഛിന്ദാ’’തി അഞ്ഞം ആണാപേതുമ്പി ന വട്ടതി. പബ്ബാജേത്വാതി കേസാദിച്ഛേദനമേവ സന്ധായ വുത്തം ‘‘കാസായാനി അച്ഛാദേത്വാ’’തി വിസും വുത്തത്താ. പബ്ബാജേതും ന ലഭതീതി സരണദാനം സന്ധായ വുത്തം. അനുപസമ്പന്നേന ഭിക്ഖുആണത്തിയാ ദിന്നമ്പി സരണം ന രുഹതീതി വുത്തം.

    146.Sayaṃ pabbājetabboti kesacchedanādīni sayaṃ karontena pabbājetabbo. Kesacchedanaṃ kāsāyacchādanaṃ saraṇadānanti hi imāni tīṇi karonto ‘‘pabbājetī’’ti vuccati, tesu ekaṃ dve vāpi karonto tathā voharīyatiyeva, tasmā etaṃ pabbājehīti kesacchedanaṃ kāsāyacchādanañca sandhāya vuttaṃ. Upajjhāyaṃ uddissa pabbājetīti etthāpi eseva nayo. Khaṇḍasīmaṃ netvāti bhaṇḍukammārocanapariharaṇatthaṃ vuttaṃ. Tena sabhikkhuke vihāre aññampi ‘‘etassa kese chindā’’ti vattuṃ na vaṭṭati. Pabbājetvāti kesacchedanaṃ sandhāya vadati. Bhikkhuto añño pabbājetuṃ na labhatīti saraṇadānaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenevāha ‘‘sāmaṇero panā’’tiādīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha ṭī. mahāvagga 3.34) āgataṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.34) pana – sayaṃ pabbājetabboti ettha ‘‘kesamassuṃ ohāretvā’’tiādivacanato kesacchedanakāsāyacchādanasaraṇadānāni pabbajanaṃ nāma, tesu pacchimadvayaṃ bhikkhūhi eva kātabbaṃ, kāretabbaṃ vā. Pabbājehīti idaṃ tividhampi sandhāya vuttaṃ. Khaṇḍasīmaṃ netvāti bhaṇḍukammārocanapariharaṇatthaṃ. Bhikkhūnañhi anārocetvā ekasīmāya ‘‘etassa kese chindā’’ti aññaṃ āṇāpetumpi na vaṭṭati. Pabbājetvāti kesādicchedanameva sandhāya vuttaṃ ‘‘kāsāyāni acchādetvā’’ti visuṃ vuttattā. Pabbājetuṃ na labhatīti saraṇadānaṃ sandhāya vuttaṃ. Anupasampannena bhikkhuāṇattiyā dinnampi saraṇaṃ na ruhatīti vuttaṃ.

    വജിരബുദ്ധിടീകായമ്പി (വജിര ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൪) – ഖണ്ഡസീമം നേത്വാതി ഭണ്ഡുകമ്മാരോചനപരിഹരണത്ഥം വുത്തം, തേന സഭിക്ഖുകേ വിഹാരേ അഞ്ഞമ്പി ‘‘ഏതസ്സ കേസേ ഛിന്ദാ’’തി വത്തും ന വട്ടതി. ‘‘പബ്ബാജേത്വാ’’തി ഇമസ്സ അധിപ്പായപകാസനത്ഥം ‘‘കാസായാനി അച്ഛാദേത്വാ ഏഹീ’’തി വുത്തം. ഉപജ്ഝായോ ചേ കേസമസ്സുഓരോപനാദീനി അകത്വാ പബ്ബജ്ജത്ഥം സരണാനി ദേതി, ന രുഹതി പബ്ബജ്ജാ. കമ്മവാചായ സാവേത്വാ ഉപസമ്പാദേതി, രുഹതി ഉപസമ്പദാ. അപത്തചീവരാനം ഉപസമ്പദാസിദ്ധിദസ്സനതോ, കമ്മവിപത്തിയാ അഭാവതോ ചേതം യുജ്ജതേവാതി ഏകേ. ഹോതി ചേത്ഥ –

    Vajirabuddhiṭīkāyampi (vajira ṭī. mahāvagga 34) – khaṇḍasīmaṃ netvāti bhaṇḍukammārocanapariharaṇatthaṃ vuttaṃ, tena sabhikkhuke vihāre aññampi ‘‘etassa kese chindā’’ti vattuṃ na vaṭṭati. ‘‘Pabbājetvā’’ti imassa adhippāyapakāsanatthaṃ ‘‘kāsāyāni acchādetvā ehī’’ti vuttaṃ. Upajjhāyo ce kesamassuoropanādīni akatvā pabbajjatthaṃ saraṇāni deti, na ruhati pabbajjā. Kammavācāya sāvetvā upasampādeti, ruhati upasampadā. Apattacīvarānaṃ upasampadāsiddhidassanato, kammavipattiyā abhāvato cetaṃ yujjatevāti eke. Hoti cettha –

    ‘‘സലിങ്ഗസ്സേവ പബ്ബജ്ജാ, വിലിങ്ഗസ്സാപി ചേതരാ;

    ‘‘Saliṅgasseva pabbajjā, viliṅgassāpi cetarā;

    അപേതപുബ്ബവേസസ്സ, തംദ്വയാ ഇതി ചാപരേ’’തി.

    Apetapubbavesassa, taṃdvayā iti cāpare’’ti.

    ഭിക്ഖുനാ ഹി സഹത്ഥേന വാ ആണത്തിയാ വാ ദിന്നമേവ കാസാവം വട്ടതി, അദിന്നം ന വട്ടതീതി പന സന്തേസ്വേവ കാസാവേസു, നാസന്തേസു അസമ്ഭവതോതി തേസം അധിപ്പായോതി ആഗതോ.

    Bhikkhunā hi sahatthena vā āṇattiyā vā dinnameva kāsāvaṃ vaṭṭati, adinnaṃ na vaṭṭatīti pana santesveva kāsāvesu, nāsantesu asambhavatoti tesaṃ adhippāyoti āgato.

    ഭബ്ബരൂപോതി ഭബ്ബസഭാവോ. തമേവത്ഥം പരിയായന്തരേന വിഭാവേതി ‘‘സഹേതുകോ’’തി. ഞാതോതി പാകടോ. യസസ്സീതി പരിവാരസമ്പത്തിയാ സമന്നാഗതോ.

    Bhabbarūpoti bhabbasabhāvo. Tamevatthaṃ pariyāyantarena vibhāveti ‘‘sahetuko’’ti. Ñātoti pākaṭo. Yasassīti parivārasampattiyā samannāgato.

    വണ്ണസണ്ഠാനഗന്ധാസയോകാസവസേന അസുചിജേഗുച്ഛപടികൂലഭാവം പാകടം കരോന്തേനാതി സമ്ബന്ധോ. തത്ഥ കേസാ നാമേതേ വണ്ണതോപി പടികൂലാ, സണ്ഠാനതോപി ഗന്ധതോപി ആസയതോപി ഓകാസതോപി പടികൂലാ. മനുഞ്ഞേപി ഹി യാഗുപത്തേ വാ ഭത്തപത്തേ വാ കേസവണ്ണം കിഞ്ചി ദിസ്വാ ‘‘കേസമിസ്സകമിദം, ഹരഥ ന’’ന്തി ജിഗുച്ഛന്തി, ഏവം കേസാ വണ്ണതോ പടികൂലാ. രത്തിം ഭുഞ്ജന്താപി കേസസണ്ഠാനം അക്കവാകം വാ മകചിവാകം വാ ഛുപിത്വാ തഥേവ ജിഗുച്ഛന്തി, ഏവം സണ്ഠാനതോപി പടികൂലാ. തേലമക്ഖനപുപ്ഫധൂമാദിസങ്ഖാരവിരഹിതാനഞ്ച കേസാനം ഗന്ധോ പരമജേഗുച്ഛോ ഹോതി. തതോ ജേഗുച്ഛതരോ അഗ്ഗിമ്ഹി പക്ഖിത്താനം. കേസാ ഹി വണ്ണസണ്ഠാനതോ അപ്പടികൂലാപി സിയും, ഗന്ധേന പന പടികൂലായേവ. യഥാ ഹി ദഹരസ്സ കുമാരകസ്സ വച്ചം വണ്ണതോ ഹലിദ്ദിവണ്ണം, സണ്ഠാനതോ ഹലിദ്ദിപിണ്ഡിസണ്ഠാനം. സങ്കരട്ഠാനേ ഛഡ്ഡിതഞ്ച ഉദ്ധുമാതകകാളസുനഖസരീരം വണ്ണതോ താലപക്കവണ്ണം, സണ്ഠാനതോ വട്ടേത്വാ വിസ്സട്ഠമുദിങ്ഗസണ്ഠാനം, ദാഠാപിസ്സ സുമനമകുളസദിസാ, തം ഉഭയമ്പി വണ്ണസണ്ഠാനതോ സിയാ അപ്പടികൂലം, ഗന്ധേന പന പടികൂലമേവ, ഏവം കേസാപി സിയും വണ്ണസണ്ഠാനതോ അപ്പടികൂലാ, ഗന്ധേന പന പടികൂലായേവാതി.

    Vaṇṇasaṇṭhānagandhāsayokāsavasena asucijegucchapaṭikūlabhāvaṃ pākaṭaṃ karontenāti sambandho. Tattha kesā nāmete vaṇṇatopi paṭikūlā, saṇṭhānatopi gandhatopi āsayatopi okāsatopi paṭikūlā. Manuññepi hi yāgupatte vā bhattapatte vā kesavaṇṇaṃ kiñci disvā ‘‘kesamissakamidaṃ, haratha na’’nti jigucchanti, evaṃ kesā vaṇṇato paṭikūlā. Rattiṃ bhuñjantāpi kesasaṇṭhānaṃ akkavākaṃ vā makacivākaṃ vā chupitvā tatheva jigucchanti, evaṃ saṇṭhānatopi paṭikūlā. Telamakkhanapupphadhūmādisaṅkhāravirahitānañca kesānaṃ gandho paramajeguccho hoti. Tato jegucchataro aggimhi pakkhittānaṃ. Kesā hi vaṇṇasaṇṭhānato appaṭikūlāpi siyuṃ, gandhena pana paṭikūlāyeva. Yathā hi daharassa kumārakassa vaccaṃ vaṇṇato haliddivaṇṇaṃ, saṇṭhānato haliddipiṇḍisaṇṭhānaṃ. Saṅkaraṭṭhāne chaḍḍitañca uddhumātakakāḷasunakhasarīraṃ vaṇṇato tālapakkavaṇṇaṃ, saṇṭhānato vaṭṭetvā vissaṭṭhamudiṅgasaṇṭhānaṃ, dāṭhāpissa sumanamakuḷasadisā, taṃ ubhayampi vaṇṇasaṇṭhānato siyā appaṭikūlaṃ, gandhena pana paṭikūlameva, evaṃ kesāpi siyuṃ vaṇṇasaṇṭhānato appaṭikūlā, gandhena pana paṭikūlāyevāti.

    യഥാ പന അസുചിട്ഠാനേ ഗാമനിസ്സന്ദേന ജാതാനി സൂപേയ്യപണ്ണാനി നാഗരികമനുസ്സാനം ജേഗുച്ഛാനി ഹോന്തി അപരിഭോഗാനി, ഏവം കേസാപി പുബ്ബലോഹിതമുത്തകരീസപിത്തസേമ്ഹാദിനിസ്സന്ദേന ജാതത്താ പരമജേഗുച്ഛാതി. ഏവം ആസയതോപി പടികൂലാ. ഇമേ ച കേസാ നാമ ഗൂഥരാസിമ്ഹി ഉട്ഠിതകണ്ണകാ വിയ ഏകതിംസകോട്ഠാസരാസിമ്ഹി ജാതാ, തേ സുസാനസങ്കാരട്ഠാനാദീസു ജാതസാകം വിയ, പരിഖാദീസു ജാതകമലകുവലയാദിപുപ്ഫം വിയ ച അസുചിട്ഠാനേ ജാതത്താ പരമജേഗുച്ഛാതി ഏവം ഓകാസതോ പടികൂലാതിആദിനാ നയേന തചപഞ്ചകസ്സ വണ്ണാദിവസേന പടികൂലഭാവം പകാസേന്തേനാതി അത്ഥോ.

    Yathā pana asuciṭṭhāne gāmanissandena jātāni sūpeyyapaṇṇāni nāgarikamanussānaṃ jegucchāni honti aparibhogāni, evaṃ kesāpi pubbalohitamuttakarīsapittasemhādinissandena jātattā paramajegucchāti. Evaṃ āsayatopi paṭikūlā. Ime ca kesā nāma gūtharāsimhi uṭṭhitakaṇṇakā viya ekatiṃsakoṭṭhāsarāsimhi jātā, te susānasaṅkāraṭṭhānādīsu jātasākaṃ viya, parikhādīsu jātakamalakuvalayādipupphaṃ viya ca asuciṭṭhāne jātattā paramajegucchāti evaṃ okāsato paṭikūlātiādinā nayena tacapañcakassa vaṇṇādivasena paṭikūlabhāvaṃ pakāsentenāti attho.

    നിജ്ജീവനിസ്സത്തഭാവം വാ പാകടം കരോന്തേനാതി ഇമേ കേസാ നാമ സീസകടാഹപലിവേഠനചമ്മേ ജാതാ, തത്ഥ യഥാ വമ്മികമത്ഥകേ ജാതേസു കുണ്ഠതിണേസു ന വമ്മികമത്ഥകോ ജാനാതി ‘‘മയി കുണ്ഠതിണാനി ജാതാനീ’’തി, നാപി കുണ്ഠതിണാനി ജാനന്തി ‘‘മയം വമ്മികമത്ഥകേ ജാതാനീ’’തി. ഏവമേവ ന സീസകടാഹപലിവേഠനചമ്മം ജാനാതി ‘‘മയി കേസാ ജാതാ’’തി, നാപി കേസാ ജാനന്തി ‘‘മയം സീസകടാഹപലിവേഠനചമ്മേ ജാതാ’’തി, അഞ്ഞമഞ്ഞം ആഭോഗപച്ചവേക്ഖണരഹിതാ ഏതേ ധമ്മാ. ഇതി ‘‘കേസാ നാമ ഇമസ്മിം സരീരേ പാടിയേക്കോ കോട്ഠാസോ അചേതനോ അബ്യാകതോ സുഞ്ഞോ നിസ്സത്തോ ഥദ്ധോ പഥവീധാതൂ’’തിആദിനാ നയേന നിജ്ജീവനിസ്സത്തഭാവം പകാസേന്തേന. പുബ്ബേതി പുരിമബുദ്ധാനം സന്തികേ. മദ്ദിതസങ്ഖാരോതി നാമരൂപവവത്ഥാനേന ചേവ പച്ചയപരിഗ്ഗഹവസേന ച ഞാണേന പരിമദ്ദിതസങ്ഖാരോ. ഭാവിതഭാവനോതി കലാപസമ്മസനാദിനാ സബ്ബസോ കുസലഭാവനായ പൂരണേന ഭാവിതഭാവനോ . അദിന്നം ന വട്ടതീതി ഏത്ഥ ‘‘പബ്ബജ്ജാ ന രുഹതീതി വദന്തീ’’തി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൩൪) വുത്തം.

    Nijjīvanissattabhāvaṃ vā pākaṭaṃ karontenāti ime kesā nāma sīsakaṭāhapaliveṭhanacamme jātā, tattha yathā vammikamatthake jātesu kuṇṭhatiṇesu na vammikamatthako jānāti ‘‘mayi kuṇṭhatiṇāni jātānī’’ti, nāpi kuṇṭhatiṇāni jānanti ‘‘mayaṃ vammikamatthake jātānī’’ti. Evameva na sīsakaṭāhapaliveṭhanacammaṃ jānāti ‘‘mayi kesā jātā’’ti, nāpi kesā jānanti ‘‘mayaṃ sīsakaṭāhapaliveṭhanacamme jātā’’ti, aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti ‘‘kesā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātū’’tiādinā nayena nijjīvanissattabhāvaṃ pakāsentena. Pubbeti purimabuddhānaṃ santike. Madditasaṅkhāroti nāmarūpavavatthānena ceva paccayapariggahavasena ca ñāṇena parimadditasaṅkhāro. Bhāvitabhāvanoti kalāpasammasanādinā sabbaso kusalabhāvanāya pūraṇena bhāvitabhāvano . Adinnaṃ na vaṭṭatīti ettha ‘‘pabbajjā na ruhatīti vadantī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.34) vuttaṃ.

    വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൩൪) പന – യസസ്സീതി പരിവാരസമ്പന്നോ. നിജ്ജീവനിസ്സത്തഭാവന്തി ‘‘കേസാ നാമ ഇമസ്മിം സരീരേ പാടിയേക്കോ കോട്ഠാസോ അചേതനോ അബ്യാകതോ സുഞ്ഞോ നിസ്സത്തോ ഥദ്ധോ പഥവീധാതൂ’’തിആദിനയം സങ്ഗണ്ഹാതി, സബ്ബം വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ (വിസുദ്ധി॰ ൧.൩൧൧) ആഗതനയേന ഗഹേതബ്ബം. പുബ്ബേതി പുബ്ബബുദ്ധുപ്പാദേസു . മദ്ദിതസങ്ഖാരോതി വിപസ്സനാവസേന വുത്തം. ഭാവിതഭാവനോതി സമഥവസേനപി.

    Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.34) pana – yasassīti parivārasampanno. Nijjīvanissattabhāvanti ‘‘kesā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātū’’tiādinayaṃ saṅgaṇhāti, sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.311) āgatanayena gahetabbaṃ. Pubbeti pubbabuddhuppādesu . Madditasaṅkhāroti vipassanāvasena vuttaṃ. Bhāvitabhāvanoti samathavasenapi.

    കാസായാനി തിക്ഖത്തും വാ…പേ॰… പടിഗ്ഗാഹാപേതബ്ബോതി ഏത്ഥ ‘‘സബ്ബദുക്ഖനിസ്സരണത്ഥായ ഇമം കാസാവം ഗഹേത്വാ’’തി വാ ‘‘തം കാസാവം ദത്വാ’’തി വാ വത്വാ ‘‘പബ്ബാജേഥ മം, ഭന്തേ, അനുകമ്പം ഉപാദായാ’’തി ഏവം യാചനപുബ്ബകം ചീവരം പടിച്ഛാപേതി. അഥാപീതിആദി തിക്ഖത്തും പടിഗ്ഗാഹാപനതോ പരം കത്തബ്ബവിധിദസ്സനം, അഥാപീതി തതോ പരമ്പീതി അത്ഥോ. കേചി പന ‘‘ചീവരം അപ്പടിഗ്ഗാഹാപേത്വാ പബ്ബാജനപ്പകാരഭേദദസ്സനത്ഥം ‘അഥാപീ’തി വുത്തം. അഥാപീതി അഥ വാതി അത്ഥോ’’തി വദന്തി. അദിന്നം ന വട്ടതീതി ഇമിനാ പബ്ബജ്ജാ ന രുഹതീതി ദസ്സേതി.

    Kāsāyāni tikkhattuṃ vā…pe… paṭiggāhāpetabboti ettha ‘‘sabbadukkhanissaraṇatthāya imaṃ kāsāvaṃ gahetvā’’ti vā ‘‘taṃ kāsāvaṃ datvā’’ti vā vatvā ‘‘pabbājetha maṃ, bhante, anukampaṃ upādāyā’’ti evaṃ yācanapubbakaṃ cīvaraṃ paṭicchāpeti. Athāpītiādi tikkhattuṃ paṭiggāhāpanato paraṃ kattabbavidhidassanaṃ, athāpīti tato parampīti attho. Keci pana ‘‘cīvaraṃ appaṭiggāhāpetvā pabbājanappakārabhedadassanatthaṃ ‘athāpī’ti vuttaṃ. Athāpīti atha vāti attho’’ti vadanti. Adinnaṃ na vaṭṭatīti iminā pabbajjā na ruhatīti dasseti.

    ൧൪൭. പാദേ വന്ദാപേത്വാതി പാദാഭിമുഖം നമാപേത്വാ. ദൂരേ വന്ദന്തോപി ഹി പാദേ വന്ദതീതി വുച്ചതീതി. ഉപജ്ഝായേന വാതി ഏത്ഥ യസ്സ സന്തികേ ഉപജ്ഝം ഗണ്ഹാതി, അയം ഉപജ്ഝായോ. യം ആഭിസമാചാരികേസു വിനയനത്ഥായ ആചരിയം കത്വാ നിയ്യാതേന്തി, അയം ആചരിയോ. സചേ പന ഉപജ്ഝായോ സയമേവ സബ്ബം സിക്ഖാപേതി, അഞ്ഞമ്പി ന നിയ്യാതേതി, ഉപജ്ഝായോവസ്സ ആചരിയോപി ഹോതി. യഥാ ഉപസമ്പദാകാലേ സയമേവ കമ്മവാചം വാചേന്തോ ഉപജ്ഝായോവ കമ്മവാചാചരിയോപി ഹോതീതി വുത്തം.

    147.Pāde vandāpetvāti pādābhimukhaṃ namāpetvā. Dūre vandantopi hi pāde vandatīti vuccatīti. Upajjhāyena vāti ettha yassa santike upajjhaṃ gaṇhāti, ayaṃ upajjhāyo. Yaṃ ābhisamācārikesu vinayanatthāya ācariyaṃ katvā niyyātenti, ayaṃ ācariyo. Sace pana upajjhāyo sayameva sabbaṃ sikkhāpeti, aññampi na niyyāteti, upajjhāyovassa ācariyopi hoti. Yathā upasampadākāle sayameva kammavācaṃ vācento upajjhāyova kammavācācariyopi hotīti vuttaṃ.

    അനുഞ്ഞാതഉപസമ്പദാതി ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മേന അനുഞ്ഞാതഉപസമ്പദാ. ഠാനകരണസമ്പദന്തി ഏത്ഥ ഉരആദീനി ഠാനാനി, സംവുതാദീനി കരണാനീതി വേദിതബ്ബാനി. അനുനാസികന്തം കത്വാ ദാനകാലേ അന്തരാവിച്ഛേദം അകത്വാ ദാതബ്ബാനീതി ദസ്സേതും ‘‘ഏകസമ്ബന്ധാനീ’’തി വുത്തം. വിച്ഛിന്ദിത്വാതി മ-കാരന്തം കത്വാ ദാനസമയേ വിച്ഛേദം കത്വാ.

    Anuññātaupasampadāti ñatticatutthakammena anuññātaupasampadā. Ṭhānakaraṇasampadanti ettha uraādīni ṭhānāni, saṃvutādīni karaṇānīti veditabbāni. Anunāsikantaṃ katvā dānakāle antarāvicchedaṃ akatvā dātabbānīti dassetuṃ ‘‘ekasambandhānī’’ti vuttaṃ. Vicchinditvāti ma-kārantaṃ katvā dānasamaye vicchedaṃ katvā.

    ൧൪൮. സബ്ബമസ്സ കപ്പിയാകപ്പിയം ആചിക്ഖിതബ്ബന്തി ദസസിക്ഖാപദവിനിമുത്തം പരാമാസാപരാമാസാദിഭേദം കപ്പിയാകപ്പിയം ആചിക്ഖിതബ്ബം. ആഭിസമാചാരികേസു വിനേതബ്ബോതി ഇമിനാ ‘‘സേഖിയഉപജ്ഝായവത്താദിആഭിസമാചാരികസീലമനേന പൂരേതബ്ബം. തത്ഥ ച കത്തബ്ബസ്സ അകരണേ, അകത്തബ്ബസ്സ ച കരണേ ദണ്ഡകമ്മാരഹോ ഹോതീതി ദീപേതീതി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൩൪) വുത്തം. അനുനാസികന്തം കത്വാ ദാനകാലേ അന്തരാവിച്ഛേദോ ന കാതബ്ബോതി ആഹ ‘‘ഏകസമ്ബന്ധാനീ’’തി. ആഭിസമാചാരികേസു വിനേതബ്ബോതി ഇമിനാ സേഖിയവത്താക്ഖന്ധകവത്തേസു, അഞ്ഞേസു ച സുക്കവിസ്സട്ഠിആദിലോകവജ്ജസിക്ഖാപദേസു ച സാമണേരേഹി വത്തിതബ്ബം, തത്ഥ അവത്തമാനോ അലജ്ജീ ദണ്ഡകമ്മാരഹോ ച ഹോതീതി ദസ്സേതീതി വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൩൪).

    148.Sabbamassakappiyākappiyaṃ ācikkhitabbanti dasasikkhāpadavinimuttaṃ parāmāsāparāmāsādibhedaṃ kappiyākappiyaṃ ācikkhitabbaṃ. Ābhisamācārikesu vinetabboti iminā ‘‘sekhiyaupajjhāyavattādiābhisamācārikasīlamanena pūretabbaṃ. Tattha ca kattabbassa akaraṇe, akattabbassa ca karaṇe daṇḍakammāraho hotīti dīpetīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.34) vuttaṃ. Anunāsikantaṃ katvā dānakāle antarāvicchedo na kātabboti āha ‘‘ekasambandhānī’’ti. Ābhisamācārikesu vinetabboti iminā sekhiyavattākkhandhakavattesu, aññesu ca sukkavissaṭṭhiādilokavajjasikkhāpadesu ca sāmaṇerehi vattitabbaṃ, tattha avattamāno alajjī daṇḍakammāraho ca hotīti dassetīti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.34).

    ഉരാദീനി ഠാനാനി നാമ, സംവുതാദീനി കരണാനി നാമ. അനുനാസികന്തം കത്വാ ഏകസമ്ബന്ധം കത്വാ ദാനകാലേ അന്തരാ അട്ഠത്വാ വത്തബ്ബം, വിച്ഛിന്ദിത്വാ ദാനകാലേപി യഥാവുത്തട്ഠാനേ ഏവ വിച്ഛേദോ, അഞ്ഞത്ര ന വട്ടതീതി ലിഖിതം, അനുനാസികന്തേ ദീയമാനേ ഖലിത്വാ ‘‘ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛാമീ’’തി മ-കാരേന മിസ്സീഭൂതേ ഖേത്തേ ഓതിണ്ണത്താ വട്ടതീതി ഉപതിസ്സത്ഥേരോ. മിസ്സം കത്വാ വത്തും വട്ടതി, വചനകാലേ പന അനുനാസികട്ഠാനേ വിച്ഛേദം അകത്വാ വത്തബ്ബന്തി ധമ്മസിരിത്ഥേരോ. ‘‘ഏവം കമ്മവാചായമ്പീ’’തി വുത്തം. ഉഭതോസുദ്ധിയാവ വട്ടതീതി ഏത്ഥ മഹാഥേരോ പതിതദന്താദികാരണതായ അചതുരസ്സം കത്വാ വദതി, ബ്യത്തസാമണേരോ സമീപേ ഠിതോ പബ്ബജ്ജാപേക്ഖം ബ്യത്തം വദാപേതി, മഹാഥേരേന അവുത്തം വദാപേതീതി ന വട്ടതി. കമ്മവാചായ ഇതരോ ഭിക്ഖു ചേ വദതി, വട്ടതീതി. സങ്ഘോ ഹി കമ്മം കരോതി, ന പുഗ്ഗലോതി. ന, നാനാസീമപവത്തകമ്മവാചാസാമഞ്ഞനയേന പടിക്ഖിപിതബ്ബത്താ. അഥ ഥേരേന ചതുരസ്സം വുത്തം പബ്ബജ്ജാപേക്ഖം വത്തും അസക്കോന്തം സാമണേരോ സയം വത്വാ വദാപേതി, ഉഭതോസുദ്ധി ഏവ ഹോതി ഥേരേന വുത്തസ്സേവ വുത്തത്താ. ‘‘ബുദ്ധം സരണം ഗച്ഛന്തോ അസാധാരണേ ബുദ്ധഗുണം, ധമ്മം സരണം ഗച്ഛന്തോ നിബ്ബാനം, സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛന്തോ സേക്ഖധമ്മം അസേക്ഖധമ്മഞ്ച സരണം ഗച്ഛതീ’’തി അഗ്ഗഹിതഗ്ഗഹണവസേന യോജനാ കാതബ്ബാ. അഞ്ഞഥാ സരണത്തയസങ്കരദോസോ. സബ്ബമസ്സ കപ്പിയാകപ്പിയന്തി ദസസിക്ഖാപദവിനിമുത്തം പരാമാസാപരാമാസാദിഭേദം. ‘‘ആഭിസമാചാരികേസു വിനേതബ്ബോ’’തി വചനതോ സേഖിയഉപജ്ഝായവത്താദിആഭിസമാചാരികസീലമനേന പൂരേതബ്ബം. തത്ഥ ചാരിത്തസ്സ അകരണേ, വാരിത്തസ്സ കരണേ ദണ്ഡകമ്മാരഹോ ഹോതീ’’തി ദീപേതീതി വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩൪) ആഗതോ.

    Urādīni ṭhānāni nāma, saṃvutādīni karaṇāni nāma. Anunāsikantaṃ katvā ekasambandhaṃ katvā dānakāle antarā aṭṭhatvā vattabbaṃ, vicchinditvā dānakālepi yathāvuttaṭṭhāne eva vicchedo, aññatra na vaṭṭatīti likhitaṃ, anunāsikante dīyamāne khalitvā ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti ma-kārena missībhūte khette otiṇṇattā vaṭṭatīti upatissatthero. Missaṃ katvā vattuṃ vaṭṭati, vacanakāle pana anunāsikaṭṭhāne vicchedaṃ akatvā vattabbanti dhammasiritthero. ‘‘Evaṃ kammavācāyampī’’ti vuttaṃ. Ubhatosuddhiyāva vaṭṭatīti ettha mahāthero patitadantādikāraṇatāya acaturassaṃ katvā vadati, byattasāmaṇero samīpe ṭhito pabbajjāpekkhaṃ byattaṃ vadāpeti, mahātherena avuttaṃ vadāpetīti na vaṭṭati. Kammavācāya itaro bhikkhu ce vadati, vaṭṭatīti. Saṅgho hi kammaṃ karoti, na puggaloti. Na, nānāsīmapavattakammavācāsāmaññanayena paṭikkhipitabbattā. Atha therena caturassaṃ vuttaṃ pabbajjāpekkhaṃ vattuṃ asakkontaṃ sāmaṇero sayaṃ vatvā vadāpeti, ubhatosuddhi eva hoti therena vuttasseva vuttattā. ‘‘Buddhaṃ saraṇaṃ gacchanto asādhāraṇe buddhaguṇaṃ, dhammaṃ saraṇaṃ gacchanto nibbānaṃ, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchanto sekkhadhammaṃ asekkhadhammañca saraṇaṃ gacchatī’’ti aggahitaggahaṇavasena yojanā kātabbā. Aññathā saraṇattayasaṅkaradoso. Sabbamassa kappiyākappiyanti dasasikkhāpadavinimuttaṃ parāmāsāparāmāsādibhedaṃ. ‘‘Ābhisamācārikesu vinetabbo’’ti vacanato sekhiyaupajjhāyavattādiābhisamācārikasīlamanena pūretabbaṃ. Tattha cārittassa akaraṇe, vārittassa karaṇe daṇḍakammāraho hotī’’ti dīpetīti vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 34) āgato.

    അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ സാമണേരാനം ദസ സിക്ഖാപദാനീതിആദീസു സിക്ഖിതബ്ബാനി പദാനി സിക്ഖാപദാനി, സിക്ഖാകോട്ഠാസാതി അത്ഥോ. സിക്ഖായ വാ പദാനി സിക്ഖാപദാനി, അധിസീലഅധിചിത്തഅധിപഞ്ഞാസിക്ഖാനം അധിഗമുപായോതി അത്ഥോ. അത്ഥതോ പന കാമാവചരകുസലചിത്തസമ്പയുത്താ വിരതിയോ, തംസമ്പയുത്തധമ്മാ പനേത്ഥ തഗ്ഗഹണേനേവ ഗഹേതബ്ബാ. പാണോതി പരമത്ഥതോ ജീവിതിന്ദ്രിയം, തസ്സ അതിപാതനം പബന്ധവസേന പവത്തിതും അദത്വാ സത്ഥാദീഹി അതിക്കമ്മ അഭിഭവിത്വാ പാതനം പാണാതിപാതോ, പാണവധോതി അത്ഥോ. സോ പന അത്ഥതോ പാണേ പാണസഞ്ഞിനോ ജീവിതിന്ദ്രിയുപച്ഛേദകഉപക്കമസമുട്ഠാപികാ വധകചേതനാവ, തസ്മാ പാണാതിപാതാ വേരമണി, വേരഹേതുതായ വേരസങ്ഖാതം പാണാതിപാതാദിപാപധമ്മം മണതി നീഹരതീതി വിരതി ‘‘വേരമണീ’’തി വുച്ചതി. വിരമതി ഏതായാതി വാ ‘‘വിരമതീ’’തി വത്തബ്ബേ നിരുത്തിനയേന ‘‘വേരമണീ’’തി സമാദാനവിരതി വുത്താ. ഏസ നയോ സേസേസുപി.

    Anujānāmibhikkhave sāmaṇerānaṃ dasa sikkhāpadānītiādīsu sikkhitabbāni padāni sikkhāpadāni, sikkhākoṭṭhāsāti attho. Sikkhāya vā padāni sikkhāpadāni, adhisīlaadhicittaadhipaññāsikkhānaṃ adhigamupāyoti attho. Atthato pana kāmāvacarakusalacittasampayuttā viratiyo, taṃsampayuttadhammā panettha taggahaṇeneva gahetabbā. Pāṇoti paramatthato jīvitindriyaṃ, tassa atipātanaṃ pabandhavasena pavattituṃ adatvā satthādīhi atikkamma abhibhavitvā pātanaṃ pāṇātipāto, pāṇavadhoti attho. So pana atthato pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā vadhakacetanāva, tasmā pāṇātipātā veramaṇi, verahetutāya verasaṅkhātaṃ pāṇātipātādipāpadhammaṃ maṇati nīharatīti virati ‘‘veramaṇī’’ti vuccati. Viramati etāyāti vā ‘‘viramatī’’ti vattabbe niruttinayena ‘‘veramaṇī’’ti samādānavirati vuttā. Esa nayo sesesupi.

    അദിന്നസ്സ ആദാനം അദിന്നാദാനം, ഥേയ്യചേതനാ. അബ്രമ്ഹചരിയന്തി അസേട്ഠചരിയം, മഗ്ഗേനമഗ്ഗപടിപത്തിസമുട്ഠാപികാ മേഥുനചേതനാ. മുസാതി അഭൂതവത്ഥു, തസ്സ വാദോ അഭൂതം ഞത്വാവ ഭൂതതോ വിഞ്ഞാപനചേതനാ മുസാവാദോ. പിട്ഠപൂവാദിനിബ്ബത്താ സുരാ ചേവ പുപ്ഫാസവാദിഭേദം മേരയഞ്ച സുരാമേരയം. തദേവ മദനീയട്ഠേന മജ്ജഞ്ചേവ പമാദകാരണട്ഠേന പമാദട്ഠാനഞ്ച, തം യായ ചേതനായ പിവതി, തസ്സാ ഏവം അധിവചനം.

    Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, theyyacetanā. Abramhacariyanti aseṭṭhacariyaṃ, maggenamaggapaṭipattisamuṭṭhāpikā methunacetanā. Musāti abhūtavatthu, tassa vādo abhūtaṃ ñatvāva bhūtato viññāpanacetanā musāvādo. Piṭṭhapūvādinibbattā surā ceva pupphāsavādibhedaṃ merayañca surāmerayaṃ. Tadeva madanīyaṭṭhena majjañceva pamādakāraṇaṭṭhena pamādaṭṭhānañca, taṃ yāya cetanāya pivati, tassā evaṃ adhivacanaṃ.

    അരുണുഗ്ഗമനതോ പട്ഠായ യാവ മജ്ഝന്ഹികാ, അയം അരിയാനം ഭോജനസ്സ കാലോ നാമ, തദഞ്ഞോ വികാലോ. ഭുഞ്ജിതബ്ബട്ഠേന ഭോജനന്തി ഇധ സബ്ബം യാവകാലികം വുച്ചതി, തസ്സ അജ്ഝോഹരണം ഇധ ഉത്തരപദലോപേന ഭോജനന്തി അധിപ്പേതം. വികാലേ ഭോജനം അജ്ഝോഹരണം വികാലഭോജനം, വികാലേ വായാവകാലികസ്സ ഭോജനം അജ്ഝോഹരണം വികാലഭോജനന്തിപി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ, തം അത്ഥതോ വികാലേ യാവകാലികഅജ്ഝോഹരണചേതനാവ.

    Aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā, ayaṃ ariyānaṃ bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo. Bhuñjitabbaṭṭhena bhojananti idha sabbaṃ yāvakālikaṃ vuccati, tassa ajjhoharaṇaṃ idha uttarapadalopena bhojananti adhippetaṃ. Vikāle bhojanaṃ ajjhoharaṇaṃ vikālabhojanaṃ, vikāle vāyāvakālikassa bhojanaṃ ajjhoharaṇaṃ vikālabhojanantipi attho gahetabbo, taṃ atthato vikāle yāvakālikaajjhoharaṇacetanāva.

    സാസനസ്സ അനനുലോമത്താ വിസൂകം പടാണീഭൂതം ദസ്സനം ‘‘വിസൂകദസ്സനം, നച്ചഗീതാദിദസ്സനസവനാനഞ്ചേവ വട്ടകയുദ്ധജൂതകീളാദിസബ്ബകീളാനഞ്ച നാമം. ദസ്സനന്തി ചേത്ഥ പഞ്ചന്നമ്പി വിഞ്ഞാണാനം യഥാസകം വിസയസ്സ ആലോചനസഭാവതായ ദസ്സനസദ്ദേന സങ്ഗഹേതബ്ബത്താ സവനമ്പി സങ്ഗഹിതം. നച്ചഗീതവാദിതസദ്ദേഹി ചേത്ഥ അത്തനോ നച്ചനഗായനാദീനിപി സങ്ഗഹിതാനീതി ദട്ഠബ്ബം.

    Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassanaṃ ‘‘visūkadassanaṃ, naccagītādidassanasavanānañceva vaṭṭakayuddhajūtakīḷādisabbakīḷānañca nāmaṃ. Dassananti cettha pañcannampi viññāṇānaṃ yathāsakaṃ visayassa ālocanasabhāvatāya dassanasaddena saṅgahetabbattā savanampi saṅgahitaṃ. Naccagītavāditasaddehi cettha attano naccanagāyanādīnipi saṅgahitānīti daṭṭhabbaṃ.

    മാലാതി ബദ്ധമബദ്ധം വാ പുപ്ഫം, അന്തമസോ സുത്താദിമയമ്പി അലങ്കാരത്ഥായ പിളന്ധിയമാനം മാലാത്വേവ വുച്ചതി. ഗന്ധന്തി വാസചുണ്ണാദിവിലേപനതോ അഞ്ഞം യം കിഞ്ചി ഗന്ധജാതം. വിലേപനന്തി പിസിത്വാ ഗഹിതം ഛവിരാഗകരണഞ്ചേവ ഗന്ധജാതഞ്ച. ധാരണം നാമ പിളന്ധനം. മണ്ഡനം നാമ ഊനട്ഠാനപൂരണം. ഗന്ധവസേന, ഛവിരാഗവസേന വാ സാദിയനം വിഭൂസനം നാമ, മാലാദീസു വാ ധാരണാദീനി യഥാക്കമം യോജേതബ്ബാനി. തേസം ധാരണാദീനം ഠാനം കാരണം വീതിക്കമചേതനാ.

    Mālāti baddhamabaddhaṃ vā pupphaṃ, antamaso suttādimayampi alaṅkāratthāya piḷandhiyamānaṃ mālātveva vuccati. Gandhanti vāsacuṇṇādivilepanato aññaṃ yaṃ kiñci gandhajātaṃ. Vilepananti pisitvā gahitaṃ chavirāgakaraṇañceva gandhajātañca. Dhāraṇaṃ nāma piḷandhanaṃ. Maṇḍanaṃ nāma ūnaṭṭhānapūraṇaṃ. Gandhavasena, chavirāgavasena vā sādiyanaṃ vibhūsanaṃ nāma, mālādīsu vā dhāraṇādīni yathākkamaṃ yojetabbāni. Tesaṃ dhāraṇādīnaṃ ṭhānaṃ kāraṇaṃ vītikkamacetanā.

    ഉച്ചാതി ഉച്ച-സദ്ദേന സമാനത്ഥോ നിപാതോ. ഉച്ചാസയനം വുച്ചതി പമാണാതിക്കന്തം ആസന്ദാദി. മഹാസയനം അകപ്പിയത്ഥരണേഹി അത്ഥതം സലോഹിതവിതാനഞ്ച. ഏതേസു ഹി ആസനം സയനഞ്ച ഉച്ചാസയനമഹാസയനസദ്ദേഹി ഗഹിതാനി ഉത്തരപദലോപേന. ജാതരൂപരജതപടിഗ്ഗഹണാതി ഏത്ഥ രജതസദ്ദേന ദാരുമാസകാദി സബ്ബം രൂപിയം സങ്ഗഹിതം. മുത്താമണിആദയോപേത്ഥ ധഞ്ഞക്ഖേത്തവത്ഥാദയോ ച സങ്ഗഹിതാതി ദട്ഠബ്ബാ. പടിഗ്ഗഹണ-സദ്ദേന പന പടിഗ്ഗാഹാപനസാദിയനാനിപി സങ്ഗഹിതാനി.

    Uccāti ucca-saddena samānattho nipāto. Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ āsandādi. Mahāsayanaṃ akappiyattharaṇehi atthataṃ salohitavitānañca. Etesu hi āsanaṃ sayanañca uccāsayanamahāsayanasaddehi gahitāni uttarapadalopena. Jātarūparajatapaṭiggahaṇāti ettha rajatasaddena dārumāsakādi sabbaṃ rūpiyaṃ saṅgahitaṃ. Muttāmaṇiādayopettha dhaññakkhettavatthādayo ca saṅgahitāti daṭṭhabbā. Paṭiggahaṇa-saddena pana paṭiggāhāpanasādiyanānipi saṅgahitāni.

    ൧൪൯. സേനാസനഗ്ഗാഹോ ച പടിപ്പസ്സമ്ഭന്തീതി ഇമിനാ വസ്സച്ഛേദം ദസ്സേതി. ഉപസമ്പന്നാനമ്പി പാരാജികസമാപത്തിയാ സരണഗമനാദിസാമണേരഭാവസ്സപി വിനസ്സനതോ സേനാസനഗ്ഗാഹോ ച പടിപ്പസ്സമ്ഭതി, സങ്ഘലാഭമ്പി തേ ന ലഭന്തീതി വേദിതബ്ബം. പുരിമികായ പുന സരണാനി ഗഹിതാനീതി സരണഗഹണേന സഹ തദഹേവസ്സ വസ്സൂപഗമനമ്പി ദസ്സേതി. പച്ഛിമികായ വസ്സാവാസികന്തി വസ്സാവാസികലാഭഗ്ഗഹണദസ്സനമത്തമേവേതം, തതോ പുരേപി വാ പച്ഛാപി വാ വസ്സാവാസികഞ്ച ചീവരമാസേസു സങ്ഘേ ഉപ്പന്നകാലചീവരഞ്ച പുരിമികായ ഉപഗന്ത്വാ അവിപന്നസീലോ സാമണേരോ ലഭതി ഏവ. സചേ പച്ഛിമികായ ഗഹിതാനീതി പച്ഛിമികായ വസ്സൂപഗമനഞ്ച ഛിന്നവസ്സതഞ്ച ദസ്സേതി. തസ്സ ഹി കാലചീവരലാഭോ ന പാപുണാതി, തസ്മാ ‘‘അപലോകേത്വാ ലാഭോ ദാതബ്ബോ’’തി വുത്തം. വസ്സാവാസികലാഭോ പന യദി സേനാസനസ്സാമികാ ദായകാ സേനാസനഗുത്തത്ഥായ പച്ഛിമികായ ഉപഗന്ത്വാ വത്തം കത്വാ അത്തനോ സേനാസനേ വസന്തസ്സപി വസ്സാവാസികം ദാതബ്ബന്തി വദന്തി, അനപലോകേത്വാപി ദാതബ്ബോവ. യം പന സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൦൮) ‘‘പച്ഛിമികായ വസ്സാവാസികം ലച്ഛതീതി പച്ഛിമികായ പുന വസ്സം ഉപഗതത്താ ലച്ഛതീ’’തി വുത്തം, തമ്പി വസ്സാവാസികേ ദായകാനം ഇമം അധിപ്പായം നിസ്സായ വുത്തഞ്ചേ, സുന്ദരം, സങ്ഘികം, കാലചീവരമ്പി സന്ധായ വുത്തഞ്ചേ, ന യുജ്ജതീതി വേദിതബ്ബം.

    149.Senāsanaggāho ca paṭippassambhantīti iminā vassacchedaṃ dasseti. Upasampannānampi pārājikasamāpattiyā saraṇagamanādisāmaṇerabhāvassapi vinassanato senāsanaggāho ca paṭippassambhati, saṅghalābhampi te na labhantīti veditabbaṃ. Purimikāya puna saraṇāni gahitānīti saraṇagahaṇena saha tadahevassa vassūpagamanampi dasseti. Pacchimikāya vassāvāsikanti vassāvāsikalābhaggahaṇadassanamattamevetaṃ, tato purepi vā pacchāpi vā vassāvāsikañca cīvaramāsesu saṅghe uppannakālacīvarañca purimikāya upagantvā avipannasīlo sāmaṇero labhati eva. Sace pacchimikāya gahitānīti pacchimikāya vassūpagamanañca chinnavassatañca dasseti. Tassa hi kālacīvaralābho na pāpuṇāti, tasmā ‘‘apaloketvā lābho dātabbo’’ti vuttaṃ. Vassāvāsikalābho pana yadi senāsanassāmikā dāyakā senāsanaguttatthāya pacchimikāya upagantvā vattaṃ katvā attano senāsane vasantassapi vassāvāsikaṃ dātabbanti vadanti, anapaloketvāpi dātabbova. Yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.108) ‘‘pacchimikāya vassāvāsikaṃ lacchatīti pacchimikāya puna vassaṃ upagatattā lacchatī’’ti vuttaṃ, tampi vassāvāsike dāyakānaṃ imaṃ adhippāyaṃ nissāya vuttañce, sundaraṃ, saṅghikaṃ, kālacīvarampi sandhāya vuttañce, na yujjatīti veditabbaṃ.

    ന അജാനിത്വാതി ‘‘സുരാ’’തി അജാനിത്വാ പിവതോ പാണാതിപാതാവേരമണിആദിസബ്ബസീലഭേദം സരണഭേദഞ്ച ന ആപജ്ജതി. അകുസലം പന സുരാപാനാവേരമണിസീലഭേദോ ച ഹോതി മാലാദിധാരണാദീസു വിയാതി ദട്ഠബ്ബം. ഇതരാനീതി വികാലഭോജനാവേരമണിആദീനി. താനിപി ഹി സഞ്ചിച്ച വീതിക്കമന്തസ്സ തം തം ഭിജ്ജതി ഏവ, ഇതരീതരേസം പന അഭിജ്ജനേന നാസനങ്ഗാനി ന ഹോന്തി. തേനേവ ‘‘ഏതേസു ഭിന്നേസൂ’’തി ഭേദവചനം വുത്തം.

    Na ajānitvāti ‘‘surā’’ti ajānitvā pivato pāṇātipātāveramaṇiādisabbasīlabhedaṃ saraṇabhedañca na āpajjati. Akusalaṃ pana surāpānāveramaṇisīlabhedo ca hoti mālādidhāraṇādīsu viyāti daṭṭhabbaṃ. Itarānīti vikālabhojanāveramaṇiādīni. Tānipi hi sañcicca vītikkamantassa taṃ taṃ bhijjati eva, itarītaresaṃ pana abhijjanena nāsanaṅgāni na honti. Teneva ‘‘etesu bhinnesū’’ti bhedavacanaṃ vuttaṃ.

    അച്ചയം ദേസാപേതബ്ബോതി ‘‘അച്ചയോ മം ഭന്തേ അച്ചാഗമാ’’തിആദിനാ സങ്ഘമജ്ഝേ ദേസാപേത്വാ സരണസീലം ദാതബ്ബന്തി അധിപ്പായോ പാരാജികത്താ തേസം. തേനാഹ ‘‘ലിങ്ഗനാസനായ നാസേതബ്ബോ’’തി. അയമേവ ഹി നാസനാ ഇധാധിപ്പേതാതി ലിങ്ഗനാസനാകാരണേഹി പാണാതിപാതാദീഹി അവണ്ണഭാസനാദീനം സഹ പതിതത്താ വുത്തം. നനു ച കണ്ടകസാമണേരോപി മിച്ഛാദിട്ഠികോ ഏവ, തസ്സ ച ഹേട്ഠാ ദണ്ഡകമ്മനാസനാവ വുത്താ, ഇധ പന മിച്ഛാദിട്ഠികസ്സ ലിങ്ഗനാസനാ വുച്ചതി, കോ ഇമേസം ഭേദോതി ചോദനം മനസി നിധായാഹ ‘‘സസ്സതുച്ഛേദാനഞ്ഹി അഞ്ഞതരദിട്ഠികോ’’തി. ഏത്ഥ ചായം അധിപ്പായോ – യോ ഹി ‘‘അത്താ ഇസ്സരോ’’തി വാ ‘‘നിച്ചോ ധുവോ’’തിആദിനാ വാ ‘‘അത്താ ഉച്ഛിജ്ജിസ്സതി വിനസ്സിസ്സതീ’’തിആദിനാ വാ തിത്ഥിയപരികപ്പിതം യം കിഞ്ചി സസ്സതുച്ഛേദദിട്ഠിം ദള്ഹം ഗഹേത്വാ വോഹരതി, തസ്സ സാ പാരാജികട്ഠാനം ഹോതി, സോ ച ലിങ്ഗനാസനായ നാസേതബ്ബോ. യോ പന ഈദിസം ദിട്ഠിം അഗ്ഗഹേത്വാ സാസനികോവ ഹുത്വാ കേവലം ബുദ്ധവചനാധിപ്പായം വിപരീതതോ ഗഹേത്വാ ഭിക്ഖൂഹി ഓവദിയമാനോപി അപ്പടിനിസ്സജ്ജിത്വാ വോഹരതി, തസ്സ സാ ദിട്ഠി പാരാജികം ന ഹോതി, സോ പന കണ്ടകനാസനായ ഏവ നാസേതബ്ബോതി വിമതിവിനോദനിയം. ഇമസ്മിം ഠാനേ സാരത്ഥദീപനിയം ദസസിക്ഖാപദതോ പട്ഠായ വിത്ഥാരതോ വണ്ണനാ ആഗതാ, സാ പോരാണടീകായം സബ്ബസോ പോത്ഥകം ആരുള്ഹാ, തസ്മാ ഇധ ന വിത്ഥാരയിമ്ഹ.

    Accayaṃ desāpetabboti ‘‘accayo maṃ bhante accāgamā’’tiādinā saṅghamajjhe desāpetvā saraṇasīlaṃ dātabbanti adhippāyo pārājikattā tesaṃ. Tenāha ‘‘liṅganāsanāya nāsetabbo’’ti. Ayameva hi nāsanā idhādhippetāti liṅganāsanākāraṇehi pāṇātipātādīhi avaṇṇabhāsanādīnaṃ saha patitattā vuttaṃ. Nanu ca kaṇṭakasāmaṇeropi micchādiṭṭhiko eva, tassa ca heṭṭhā daṇḍakammanāsanāva vuttā, idha pana micchādiṭṭhikassa liṅganāsanā vuccati, ko imesaṃ bhedoti codanaṃ manasi nidhāyāha ‘‘sassatucchedānañhi aññataradiṭṭhiko’’ti. Ettha cāyaṃ adhippāyo – yo hi ‘‘attā issaro’’ti vā ‘‘nicco dhuvo’’tiādinā vā ‘‘attā ucchijjissati vinassissatī’’tiādinā vā titthiyaparikappitaṃ yaṃ kiñci sassatucchedadiṭṭhiṃ daḷhaṃ gahetvā voharati, tassa sā pārājikaṭṭhānaṃ hoti, so ca liṅganāsanāya nāsetabbo. Yo pana īdisaṃ diṭṭhiṃ aggahetvā sāsanikova hutvā kevalaṃ buddhavacanādhippāyaṃ viparītato gahetvā bhikkhūhi ovadiyamānopi appaṭinissajjitvā voharati, tassa sā diṭṭhi pārājikaṃ na hoti, so pana kaṇṭakanāsanāya eva nāsetabboti vimativinodaniyaṃ. Imasmiṃ ṭhāne sāratthadīpaniyaṃ dasasikkhāpadato paṭṭhāya vitthārato vaṇṇanā āgatā, sā porāṇaṭīkāyaṃ sabbaso potthakaṃ āruḷhā, tasmā idha na vitthārayimha.

    ൧൫൦. ‘‘അത്തനോ പരിവേണന്തി ഇദം പുഗ്ഗലികം സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. അയം പനേത്ഥ ഗണ്ഠിപദകാരാനം അധിപ്പായോ – വസ്സഗ്ഗേന പത്തസേനാസനന്തി ഇമിനാ തസ്സ വസ്സഗ്ഗേന പത്തം സങ്ഘികസേനാസനം വുത്തം. അത്തനോ പരിവേണന്തി ഇമിനാപി തസ്സേവ പുഗ്ഗലികസേനാസനം വുത്തന്തി. അയം പനേത്ഥ അമ്ഹാകം ഖന്തി – യത്ഥ വാ വസതീതി ഇമിനാ സങ്ഘികം വാ ഹോതു പുഗ്ഗലികം വാ, തസ്സ നിബദ്ധവസനകസേനാസനം വുത്തം. യത്ഥ വാ പടിക്കമതീതി ഇമിനാ പന യം ആചരിയുപജ്ഝായസ്സ വസനട്ഠാനം ഉപട്ഠാനാദിനിമിത്തം നിബദ്ധം പവിസതി, തം ആചരിയുപജ്ഝായാനം പവിസനട്ഠാനം വുത്തം, തസ്മാ തദുഭയം ദസ്സേതും ‘‘ഉഭയേനപി അത്തനോ പരിവേണഞ്ച വസ്സഗ്ഗേന പത്തസേനാസനഞ്ച വുത്ത’’ന്തി ആഹ. തത്ഥ അത്തനോ പരിവേണന്തി ഇമിനാ ആചരിയുപജ്ഝായാനം നിവാസനട്ഠാനം ദസ്സിതം, വസ്സഗ്ഗേന പത്തസേനാസനന്തി ഇമിനാ പന തസ്സ വസനട്ഠാനം, തസ്മാ തദുഭയമ്പി സങ്ഘികം വാ ഹോതു പുഗ്ഗലികം വാ, ആവരണം കാതബ്ബമേവാതി. മുഖദ്വാരികന്തി മുഖദ്വാരേന ഭുഞ്ജിതബ്ബം. ദണ്ഡകമ്മം കത്വാതി ദണ്ഡകമ്മം യോജേത്വാ. ദണ്ഡേന്തി വിനേന്തി ഏതേനാതി ദണ്ഡോ, സോയേവ കത്തബ്ബത്താ കമ്മന്തി ദണ്ഡകമ്മം, ആവരണാദി. ദണ്ഡകമ്മമസ്സ കരോഥാതി അസ്സ ദണ്ഡകമ്മം യോജേഥ ആണാപേഥ. ദണ്ഡകമ്മന്തി വാ നിഗ്ഗഹകമ്മം, തസ്മാ നിഗ്ഗഹമസ്സ കരോഥാതി വുത്തം ഹോതി. ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ ഈദിസേസു ഠാനേസു.

    150.‘‘Attano pariveṇanti idaṃ puggalikaṃ sandhāya vutta’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Ayaṃ panettha gaṇṭhipadakārānaṃ adhippāyo – vassaggena pattasenāsananti iminā tassa vassaggena pattaṃ saṅghikasenāsanaṃ vuttaṃ. Attano pariveṇanti imināpi tasseva puggalikasenāsanaṃ vuttanti. Ayaṃ panettha amhākaṃ khanti – yattha vā vasatīti iminā saṅghikaṃ vā hotu puggalikaṃ vā, tassa nibaddhavasanakasenāsanaṃ vuttaṃ. Yattha vā paṭikkamatīti iminā pana yaṃ ācariyupajjhāyassa vasanaṭṭhānaṃ upaṭṭhānādinimittaṃ nibaddhaṃ pavisati, taṃ ācariyupajjhāyānaṃ pavisanaṭṭhānaṃ vuttaṃ, tasmā tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘ubhayenapi attano pariveṇañca vassaggena pattasenāsanañca vutta’’nti āha. Tattha attano pariveṇanti iminā ācariyupajjhāyānaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ dassitaṃ, vassaggena pattasenāsananti iminā pana tassa vasanaṭṭhānaṃ, tasmā tadubhayampi saṅghikaṃ vā hotu puggalikaṃ vā, āvaraṇaṃ kātabbamevāti. Mukhadvārikanti mukhadvārena bhuñjitabbaṃ. Daṇḍakammaṃ katvāti daṇḍakammaṃ yojetvā. Daṇḍenti vinenti etenāti daṇḍo, soyeva kattabbattā kammanti daṇḍakammaṃ, āvaraṇādi. Daṇḍakammamassa karothāti assa daṇḍakammaṃ yojetha āṇāpetha. Daṇḍakammanti vā niggahakammaṃ, tasmā niggahamassa karothāti vuttaṃ hoti. Esa nayo sabbattha īdisesu ṭhānesu.

    സേനാസനഗ്ഗാഹോ ച പടിപ്പസ്സമ്ഭന്തീതി ഇമിനാ ഛിന്നവസ്സോ ഹോതീതി ദീപേതി. സചേ ആകിണ്ണദോസോവ ഹോതി, ആയതിം സംവരേ ന തിട്ഠതി, നിക്കഡ്ഢിതബ്ബോതി ഏത്ഥ സചേ യാവതതിയം വുച്ചമാനോ ന ഓരമതി, സങ്ഘം അപലോകേത്വാ നാസേതബ്ബോ, പുന പബ്ബജ്ജം യാചമാനോപി അപലോകേത്വാ പബ്ബാജേതബ്ബോതി വദന്തി. പച്ഛിമികായ വസ്സാവാസികം ലച്ഛതീതി പച്ഛിമികായ പുന വസ്സം ഉപഗതത്താ ലച്ഛതി. അപലോകേത്വാ ലാഭോ ദാതബ്ബോതി ഛിന്നവസ്സതായ വുത്തം. ഇതരാനി പഞ്ച സിക്ഖാപദാനീതി വികാലഭോജനാദീനി പഞ്ച. അച്ചയം ദേസാപേതബ്ബോതി ‘‘അച്ചയോ മം ഭന്തേ അച്ചാഗമാ’’തിആദിനാ നയേന ദേസാപേതബ്ബോതി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൦൮) വുത്തം.

    Senāsanaggāho ca paṭippassambhantīti iminā chinnavasso hotīti dīpeti. Sace ākiṇṇadosova hoti, āyatiṃ saṃvare na tiṭṭhati, nikkaḍḍhitabboti ettha sace yāvatatiyaṃ vuccamāno na oramati, saṅghaṃ apaloketvā nāsetabbo, puna pabbajjaṃ yācamānopi apaloketvā pabbājetabboti vadanti. Pacchimikāya vassāvāsikaṃ lacchatīti pacchimikāya puna vassaṃ upagatattā lacchati. Apaloketvā lābho dātabboti chinnavassatāya vuttaṃ. Itarāni pañca sikkhāpadānīti vikālabhojanādīni pañca. Accayaṃ desāpetabboti ‘‘accayo maṃ bhante accāgamā’’tiādinā nayena desāpetabboti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.108) vuttaṃ.

    ഇതി വിനയസങ്ഗഹസംവണ്ണനാഭൂതേ വിനയാലങ്കാരേ

    Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre

    പബ്ബജ്ജാവിനിച്ഛയകഥാലങ്കാരോ നാമ

    Pabbajjāvinicchayakathālaṅkāro nāma

    ദ്വാവീസതിമോ പരിച്ഛേദോ.

    Dvāvīsatimo paricchedo.

    ഉപസമ്പദാവിനിച്ഛയകഥാ

    Upasampadāvinicchayakathā

    ഏവം പബ്ബജ്ജാവിനിച്ഛയം കഥേത്വാ തദനന്തരം ഉപസമ്പദാവിനിച്ഛയോ കഥേതബ്ബോ, ഏവം സന്തേപി അട്ഠകഥായം ഉപസമ്പദാവിനിച്ഛയകഥാ പാളിവണ്ണനാവസേനേവ ആഗതാ, നോ പാളിമുത്തകവിനിച്ഛയവസേന, ഇമസ്സ പന പകരണസ്സ പാളിമുത്തകവിനിച്ഛയകഥാഭൂതത്താ തമകഥേത്വാ നിസ്സയവിനിച്ഛയോ ഏവ ആചരിയേന കഥിതോ, മയം പന ഉപസമ്പദാവിനിച്ഛയസ്സ അതിസുഖുമത്താ അതിഗമ്ഭീരത്താ സുദുല്ലഭത്താ സാസനാനുഗ്ഗഹത്ഥം ആചരിയേന അവുത്തമ്പി സമന്തപാസാദികതോ നീഹരിത്വാ വിമതിവിനോദനീആദിപ്പകരണേസു ആഗതവിനിച്ഛയേന അലങ്കരിത്വാ തം വിനിച്ഛയം കഥയിസ്സാമ.

    Evaṃ pabbajjāvinicchayaṃ kathetvā tadanantaraṃ upasampadāvinicchayo kathetabbo, evaṃ santepi aṭṭhakathāyaṃ upasampadāvinicchayakathā pāḷivaṇṇanāvaseneva āgatā, no pāḷimuttakavinicchayavasena, imassa pana pakaraṇassa pāḷimuttakavinicchayakathābhūtattā tamakathetvā nissayavinicchayo eva ācariyena kathito, mayaṃ pana upasampadāvinicchayassa atisukhumattā atigambhīrattā sudullabhattā sāsanānuggahatthaṃ ācariyena avuttampi samantapāsādikato nīharitvā vimativinodanīādippakaraṇesu āgatavinicchayena alaṅkaritvā taṃ vinicchayaṃ kathayissāma.

    തേന ഖോ പന സമയേനാതി യേന സമയേന ഭഗവതാ ‘‘ന ഭിക്ഖവേ അനുപജ്ഝായകോ’’തിആദിസിക്ഖാപദം അപഞ്ഞത്തം ഹോതി, തേന സമയേന. അനുപജ്ഝായകന്തി ഉപജ്ഝം അഗാഹാപേത്വാ സബ്ബേന സബ്ബം ഉപജ്ഝായവിരഹിതം, ഏവം ഉപസമ്പന്നാ നേവ ധമ്മതോ ന ആമിസതോ സങ്ഗഹം ലഭന്തി, തേ പരിഹായന്തിയേവ, ന വഡ്ഢന്തി. ന ഭിക്ഖവേ അനുപജ്ഝായകോതി ഉപജ്ഝം അഗാഹാപേത്വാ നിരുപജ്ഝായകോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി സിക്ഖാപദപഞ്ഞത്തിതോ പട്ഠായ ഏവം ഉപസമ്പാദേന്തസ്സ ആപത്തി ഹോതി, കമ്മം പന ന കുപ്പതി. കേചി ‘‘കുപ്പതീ’’തി വദന്തി, തം ന ഗഹേതബ്ബം. ‘‘സങ്ഘേന ഉപജ്ഝായേനാ’’തിആദീസുപി ഉഭതോബ്യഞ്ജനകുപജ്ഝായപരിയോസാനേസു ഏസേവ നയോ.

    Tena kho pana samayenāti yena samayena bhagavatā ‘‘na bhikkhave anupajjhāyako’’tiādisikkhāpadaṃ apaññattaṃ hoti, tena samayena. Anupajjhāyakanti upajjhaṃ agāhāpetvā sabbena sabbaṃ upajjhāyavirahitaṃ, evaṃ upasampannā neva dhammato na āmisato saṅgahaṃ labhanti, te parihāyantiyeva, na vaḍḍhanti. Na bhikkhave anupajjhāyakoti upajjhaṃ agāhāpetvā nirupajjhāyako na upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassāti sikkhāpadapaññattito paṭṭhāya evaṃ upasampādentassa āpatti hoti, kammaṃ pana na kuppati. Keci ‘‘kuppatī’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. ‘‘Saṅghena upajjhāyenā’’tiādīsupi ubhatobyañjanakupajjhāyapariyosānesu eseva nayo.

    അപത്തകാ ഹത്ഥേസു പിണ്ഡായ ചരന്തീതി യോ ഹത്ഥേസു പിണ്ഡോ ലബ്ഭതി, തദത്ഥായ ചരന്തി. സേയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി യഥാ ആജീവകനാമകാ തിത്ഥിയാ. സൂപബ്യഞ്ജനേഹി മിസ്സേത്വാ ഹത്ഥേസു ഠപിതപിണ്ഡമേവ ഹി തേ ഭുഞ്ജന്തി. ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി ഏവം ഉപസമ്പാദേന്തസ്സേവ ആപത്തി ഹോതി, കമ്മം പന ന കുപ്പതി, അചീവരകാദിവത്ഥൂസുപി ഏസേവ നയോ.

    Apattakā hatthesu piṇḍāya carantīti yo hatthesu piṇḍo labbhati, tadatthāya caranti. Seyyathāpi titthiyāti yathā ājīvakanāmakā titthiyā. Sūpabyañjanehi missetvā hatthesu ṭhapitapiṇḍameva hi te bhuñjanti. Āpatti dukkaṭassāti evaṃ upasampādentasseva āpatti hoti, kammaṃ pana na kuppati, acīvarakādivatthūsupi eseva nayo.

    യാചിതകേനാതി ‘‘യാവ ഉപസമ്പദം കരോമ, താവ ദേഥാ’’തി യാചിത്വാ ഗഹിതേന, താവകാലികേനാതി അത്ഥോ. ഈദിസേന ഹി പത്തേന വാ ചീവരേന വാ പത്തചീവരേന വാ ഉപസമ്പാദേന്തസ്സേവ ആപത്തി ഹോതി, കമ്മം പന ന കുപ്പതി, തസ്മാ പരിപുണ്ണപത്തചീവരോവ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ. സചേ തസ്സ നത്ഥി, ആചരിയുപജ്ഝായാ ചസ്സ ദാതുകാമാ ഹോന്തി , അഞ്ഞേ വാ ഭിക്ഖൂ, നിരപേക്ഖേഹി വിസ്സജ്ജേത്വാ അധിട്ഠാനൂപഗം പത്തചീവരം ദാതബ്ബം.

    Yācitakenāti ‘‘yāva upasampadaṃ karoma, tāva dethā’’ti yācitvā gahitena, tāvakālikenāti attho. Īdisena hi pattena vā cīvarena vā pattacīvarena vā upasampādentasseva āpatti hoti, kammaṃ pana na kuppati, tasmā paripuṇṇapattacīvarova upasampādetabbo. Sace tassa natthi, ācariyupajjhāyā cassa dātukāmā honti , aññe vā bhikkhū, nirapekkhehi vissajjetvā adhiṭṭhānūpagaṃ pattacīvaraṃ dātabbaṃ.

    ഗോത്തേനപി അനുസ്സാവേതുന്തി ‘‘മഹാകസ്സപസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തി ഏവം ഗോത്തം വത്വാ അനുസ്സാവേതും അനുജാനാമീതി അത്ഥോ. ദ്വേ ഏകാനുസ്സാവനേതി ദ്വേ ഏകതോ അനുസ്സാവനേ, ഏകേന ഏകസ്സ, അഞ്ഞേന ഇതരസ്സാതി ഏവം ദ്വീഹി വാ ആചരിയേഹി ഏകേന വാ ഏകക്ഖണേ കമ്മവാചം അനുസ്സാവേന്തേഹി ഉപസമ്പാദേതും അനുജാനാമീതി അത്ഥോ. ദ്വേ തയോ ഏകാനുസ്സാവനേ കാതും, തഞ്ച ഖോ ഏകേന ഉപജ്ഝായേനാതി ദ്വേ വാ തയോ വാ ജനേ പുരിമനയേനേവ ഏകതോ അനുസ്സാവനേ കാതും അനുജാനാമി, തഞ്ച ഖോ അനുസ്സാവനകിരിയം ഏകേന ഉപജ്ഝായേന അനുജാനാമീതി അത്ഥോ. തസ്മാ ഏകേന ആചരിയേന ദ്വേ വാ തയോ വാ അനുസ്സാവേതബ്ബാ. ദ്വീഹി വാ തീഹി വാ ആചരിയേഹി വിസും വിസും ഏകേന ഏകസ്സാതി ഏവം ഏകപ്പഹാരേനേവ ദ്വേ തിസ്സോ വാ കമ്മവാചാ കാതബ്ബാ. സചേ പന നാനാചരിയാ നാനുപജ്ഝായാ ഹോന്തി, തിസ്സത്ഥേരോ സുമനത്ഥേരസ്സ സദ്ധിവിഹാരികം, സുമനത്ഥേരോ തിസ്സത്ഥേരസ്സ സദ്ധിവിഹാരികം അനുസ്സാവേതി, അഞ്ഞമഞ്ഞഞ്ച ഗണപൂരകാ ഹോന്തി, വട്ടതി. സചേ നാനുപജ്ഝായാ ഹോന്തി, ഏകോ ആചരിയോ ഹോതി, ‘‘ന ത്വേവ നാനുപജ്ഝായേനാ’’തി പടിക്ഖിത്തത്താ ന വട്ടതി. ഇദം സന്ധായ ഹി ഏസ പടിക്ഖേപോ.

    Gottenapi anussāvetunti ‘‘mahākassapassa upasampadāpekkho’’ti evaṃ gottaṃ vatvā anussāvetuṃ anujānāmīti attho. Dve ekānussāvaneti dve ekato anussāvane, ekena ekassa, aññena itarassāti evaṃ dvīhi vā ācariyehi ekena vā ekakkhaṇe kammavācaṃ anussāventehi upasampādetuṃ anujānāmīti attho. Dve tayo ekānussāvane kātuṃ, tañca kho ekenaupajjhāyenāti dve vā tayo vā jane purimanayeneva ekato anussāvane kātuṃ anujānāmi, tañca kho anussāvanakiriyaṃ ekena upajjhāyena anujānāmīti attho. Tasmā ekena ācariyena dve vā tayo vā anussāvetabbā. Dvīhi vā tīhi vā ācariyehi visuṃ visuṃ ekena ekassāti evaṃ ekappahāreneva dve tisso vā kammavācā kātabbā. Sace pana nānācariyā nānupajjhāyā honti, tissatthero sumanattherassa saddhivihārikaṃ, sumanatthero tissattherassa saddhivihārikaṃ anussāveti, aññamaññañca gaṇapūrakā honti, vaṭṭati. Sace nānupajjhāyā honti, eko ācariyo hoti, ‘‘na tveva nānupajjhāyenā’’ti paṭikkhittattā na vaṭṭati. Idaṃ sandhāya hi esa paṭikkhepo.

    പഠമം ഉപജ്ഝം ഗാഹാപേതബ്ബോതി ഏത്ഥ വജ്ജാവജ്ജം ഉപനിജ്ഝായതീതി ഉപജ്ഝാ, തം ഉപജ്ഝം ‘‘ഉപജ്ഝായോ മേ, ഭന്തേ, ഹോഹീ’’തി ഏവം വദാപേത്വാ ഗാഹാപേതബ്ബോ. വിത്ഥായന്തീതി വിത്ഥദ്ധഗത്താ ഹോന്തി. യം ജാതന്തി യം തവ സരീരേ ജാതം നിബ്ബത്തം വിജ്ജമാനം, തം സങ്ഘമജ്ഝേ പുച്ഛന്തേ സന്തം അത്ഥീതി വത്തബ്ബന്തിആദി. ഉല്ലുമ്പതു മന്തി ഉദ്ധരതു മം.

    Paṭhamaṃ upajjhaṃ gāhāpetabboti ettha vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti upajjhā, taṃ upajjhaṃ ‘‘upajjhāyo me, bhante, hohī’’ti evaṃ vadāpetvā gāhāpetabbo. Vitthāyantīti vitthaddhagattā honti. Yaṃ jātanti yaṃ tava sarīre jātaṃ nibbattaṃ vijjamānaṃ, taṃ saṅghamajjhe pucchante santaṃ atthīti vattabbantiādi. Ullumpatu manti uddharatu maṃ.

    താവദേവാതി ഉപസമ്പന്നസമനന്തരമേവ. ഛായാ മേതബ്ബാതി ഏകപോരിസാ വാ ദ്വിപോരിസാ വാതി ഛായാ മേതബ്ബാ. ഉതുപ്പമാണം ആചിക്ഖിതബ്ബന്തി ‘‘വസ്സാനോ ഹേമന്തോ ഗിമ്ഹോ’’തി ഉതുപ്പമാണം ആചിക്ഖിതബ്ബം. ഏത്ഥ ച ഉതുയേവ ഉതുപ്പമാണം. സചേ വസ്സാനാദയോ അപരിപുണ്ണാ ഹോന്തി, യത്തകേഹി ദിവസേഹി യസ്സ യോ ഉതു അപരിപുണ്ണോ, തേ ദിവസേ സല്ലക്ഖേത്വാ സോ ദിവസഭാഗോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ. അഥ വാ ‘‘അയം നാമ ഉതു, സോ ച ഖോ പരിപുണ്ണോ അപരിപുണ്ണോ വാ’’തി ഏവം ഉതുപ്പമാണം ആചിക്ഖിതബ്ബം, ‘‘പുബ്ബണ്ഹോ വാ സായന്ഹോ വാ’’തി ഏവം ദിവസഭാഗോ ആചിക്ഖിതബ്ബോ. സങ്ഗീതീതി ഇദമേവ സബ്ബം ഏകതോ കത്വാ ‘‘ത്വം കിം ലഭസി, കാ തേ ഛായാ, കിം ഉതുപ്പമാണം, കോ ദിവസഭാഗോ’’തി പുട്ഠോ ‘‘ഇദം നാമ ലഭാമി വസ്സം വാ ഹേമന്തം വാ ഗിമ്ഹം വാ, അയം മേ ഛായാ, ഇദം ഉതുപ്പമാണം, അയം ദിവസഭാഗോതി വദേയ്യാസീ’’തി ഏവം ആചിക്ഖിതബ്ബം.

    Tāvadevāti upasampannasamanantarameva. Chāyā metabbāti ekaporisā vā dviporisā vāti chāyā metabbā. Utuppamāṇaṃ ācikkhitabbanti ‘‘vassāno hemanto gimho’’ti utuppamāṇaṃ ācikkhitabbaṃ. Ettha ca utuyeva utuppamāṇaṃ. Sace vassānādayo aparipuṇṇā honti, yattakehi divasehi yassa yo utu aparipuṇṇo, te divase sallakkhetvā so divasabhāgo ācikkhitabbo. Atha vā ‘‘ayaṃ nāma utu, so ca kho paripuṇṇo aparipuṇṇo vā’’ti evaṃ utuppamāṇaṃ ācikkhitabbaṃ, ‘‘pubbaṇho vā sāyanho vā’’ti evaṃ divasabhāgo ācikkhitabbo. Saṅgītīti idameva sabbaṃ ekato katvā ‘‘tvaṃ kiṃ labhasi, kā te chāyā, kiṃ utuppamāṇaṃ, ko divasabhāgo’’ti puṭṭho ‘‘idaṃ nāma labhāmi vassaṃ vā hemantaṃ vā gimhaṃ vā, ayaṃ me chāyā, idaṃ utuppamāṇaṃ, ayaṃ divasabhāgoti vadeyyāsī’’ti evaṃ ācikkhitabbaṃ.

    ഓഹായാതി ഛഡ്ഡേത്വാ. ദുതിയം ദാതുന്തി ഉപസമ്പദമാളകതോ പരിവേണം ഗച്ഛന്തസ്സ ദുതിയകം ദാതും അനുജാനാമി, ചത്താരി ച അകരണീയാനി ആചിക്ഖിതുന്തി അത്ഥോ. പണ്ഡുപലാസോതി പണ്ഡുവണ്ണോ പത്തോ. ബന്ധനാ പവുത്തോതി വണ്ടതോ പതിതോ. അഭബ്ബോ ഹരിതത്ഥായാതി പുന ഹരിതോ ഭവിതും അഭബ്ബോ. പുഥുസിലാതി മഹാസിലാ. അയം സമന്തപാസാദികതോ നീഹരിത്വാ ആഭതോ ഉപസമ്പദാവിനിച്ഛയോ.

    Ohāyāti chaḍḍetvā. Dutiyaṃ dātunti upasampadamāḷakato pariveṇaṃ gacchantassa dutiyakaṃ dātuṃ anujānāmi, cattāri ca akaraṇīyāni ācikkhitunti attho. Paṇḍupalāsoti paṇḍuvaṇṇo patto. Bandhanā pavuttoti vaṇṭato patito. Abhabbo haritatthāyāti puna harito bhavituṃ abhabbo. Puthusilāti mahāsilā. Ayaṃ samantapāsādikato nīharitvā ābhato upasampadāvinicchayo.

    അനുപജ്ഝായാദിവത്ഥൂസു സിക്ഖാപദം അപഞ്ഞത്തന്തി ‘‘ന അനുപജ്ഝായകോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ’’തി (മഹാവ॰ ൧൧൭) ഇധേവ പഞ്ഞാപിയമാനം സിക്ഖാപദം സന്ധായ വുത്തം. കമ്മം പന ന കുപ്പതീതി ഇദം ഉപജ്ഝായാഭാവേപി ‘‘ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേനാ’’തി മതസ്സ വാ വിബ്ഭന്തസ്സ വാ പുരാണഉപജ്ഝായസ്സ, അഞ്ഞസ്സ വാ യസ്സ കസ്സചി അവിജ്ജമാനസ്സപി നാമേന സബ്ബത്ഥ ഉപജ്ഝായകിത്തനസ്സ കതത്താ വുത്തം. യദി ഹി ഉപജ്ഝായകിത്തനം ന കരേയ്യ, ‘‘പുഗ്ഗലം ന പരാമസതീ’’തി വുത്തകമ്മവിപത്തി ഏവ സിയാ. തേനേവ പാളിയം (മഹാവ॰ ൧൧൭) ‘‘അനുപജ്ഝായക’’ന്തി വുത്തം, അട്ഠകഥായമ്പി (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൧൧൭) അസ്സ ‘‘ഉപജ്ഝായം അകിത്തേത്വാ’’തി അവത്വാ ‘‘ഉപജ്ഝായം അഗാഹാപേത്വാ സബ്ബേന സബ്ബം ഉപജ്ഝായവിരഹിതം’’ ഇച്ചേവ അത്ഥോ വുത്തോ. പാളിയം സങ്ഘേന ഉപജ്ഝായേനാതി ‘‘അയം ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ, ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതി സങ്ഘേന ഉപജ്ഝായേനാ’’തി ഏവം കമ്മവാചായ സങ്ഘമേവ ഉപജ്ഝായം കിത്തേത്വാതി അത്ഥോ. ഏവം ഗണേന ഉപജ്ഝായേനാതി ഏത്ഥാപി ‘‘അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഗണസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തിആദിനാ യോജനാ വേദിതബ്ബാ. ഏവം വുത്തേപി കമ്മം ന കുപ്പതി ഏവ ദുക്കടസ്സേവ വുത്തത്താ, അഞ്ഞഥാ ‘‘സോ ച പുഗ്ഗലോ അനുപസമ്പന്നോ’’തി വദേയ്യ. തേനാഹ ‘‘സങ്ഘേനാ’’തിആദി. തത്ഥ പണ്ഡകാദിഉപജ്ഝായേഹി കരിയമാനേസു കമ്മേസു പണ്ഡകാദികേ വിനാവ യദി പഞ്ചവഗ്ഗാദിഗണോ പൂരതി, കമ്മം ന കുപ്പതി, ഇതരഥാ കുപ്പതീതി വേദിതബ്ബം.

    Anupajjhāyādivatthūsu sikkhāpadaṃ apaññattanti ‘‘na anupajjhāyako upasampādetabbo’’ti (mahāva. 117) idheva paññāpiyamānaṃ sikkhāpadaṃ sandhāya vuttaṃ. Kammaṃ pana na kuppatīti idaṃ upajjhāyābhāvepi ‘‘itthannāmassa upasampadāpekkhā itthannāmena upajjhāyenā’’ti matassa vā vibbhantassa vā purāṇaupajjhāyassa, aññassa vā yassa kassaci avijjamānassapi nāmena sabbattha upajjhāyakittanassa katattā vuttaṃ. Yadi hi upajjhāyakittanaṃ na kareyya, ‘‘puggalaṃ na parāmasatī’’ti vuttakammavipatti eva siyā. Teneva pāḷiyaṃ (mahāva. 117) ‘‘anupajjhāyaka’’nti vuttaṃ, aṭṭhakathāyampi (mahāva. aṭṭha. 117) assa ‘‘upajjhāyaṃ akittetvā’’ti avatvā ‘‘upajjhāyaṃ agāhāpetvā sabbena sabbaṃ upajjhāyavirahitaṃ’’ icceva attho vutto. Pāḷiyaṃ saṅghena upajjhāyenāti ‘‘ayaṃ itthannāmo saṅghassa upasampadāpekkho, itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācati saṅghena upajjhāyenā’’ti evaṃ kammavācāya saṅghameva upajjhāyaṃ kittetvāti attho. Evaṃ gaṇena upajjhāyenāti etthāpi ‘‘ayaṃ itthannāmo gaṇassa upasampadāpekkho’’tiādinā yojanā veditabbā. Evaṃ vuttepi kammaṃ na kuppati eva dukkaṭasseva vuttattā, aññathā ‘‘so ca puggalo anupasampanno’’ti vadeyya. Tenāha ‘‘saṅghenā’’tiādi. Tattha paṇḍakādiupajjhāyehi kariyamānesu kammesu paṇḍakādike vināva yadi pañcavaggādigaṇo pūrati, kammaṃ na kuppati, itarathā kuppatīti veditabbaṃ.

    അപത്തചീവരവത്ഥൂസുപി പത്തചീവരാനം അഭാവേപി ‘‘പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവര’’ന്തി കമ്മവാചായ സാവിതത്താ കമ്മകോപം അവത്വാ ദുക്കടമേവ വുത്തം. ഇതരഥാ സാവനായ ഹാപനതോ കമ്മകോപോ ഏവ സിയാ. കേചി പന ‘‘പഠമം അനുഞ്ഞാതകമ്മവാചായം ഉപസമ്പന്നാ വിയ ഇദാനിപി ‘പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവര’ന്തി അവത്വാ കമ്മവാചായ ഉപസമ്പന്നാപി സൂപസമ്പന്നാ ഏവാ’’തി വദന്തി, തം ന യുത്തം. അനുഞ്ഞാതകാലതോ പട്ഠായ ഹി അപരാമസനം സാവനായ ഹാപനവിപത്തി ഏവ ഹോതി ‘‘ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതീ’’തി പദസ്സ ഹാപനേ വിയ . തമ്പി ഹി പച്ഛാ അനുഞ്ഞാതം, ‘‘സങ്ഘം, ഭന്തേ, ഉപസമ്പദം യാചാമീ’’തിആദിവാക്യേന അയാചേത്വാ തമ്പി ഉപസമ്പാദേന്തോ ‘‘അയം ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതീ’’തി വത്വാവ യദി കമ്മവാചം കരോതി, കമ്മം സുകതമേവ ഹോതി. നോ ചേ, വിപന്നം. സബ്ബപച്ഛാ ഹി അനുഞ്ഞാതകമ്മവാചതോ കിഞ്ചിപി പരിഹാപേതും ന വട്ടതി, സാവനായ ഹാപനമേവ ഹോതി, അഞ്ഞേ വാ ഭിക്ഖൂ ദാതുകാമാ ഹോന്തീതി സമ്ബന്ധോ, അയമേത്ഥ വിമതിവിനോദനിയാ (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൧൧൭) ആഭതോ വിനിച്ഛയോ. സാരത്ഥദീപനീവിനിച്ഛയോ പന ഇധേവ അന്തോഗധാ ഹോതി അപ്പതരത്താ അവിസേസത്താ ച.

    Apattacīvaravatthūsupi pattacīvarānaṃ abhāvepi ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti kammavācāya sāvitattā kammakopaṃ avatvā dukkaṭameva vuttaṃ. Itarathā sāvanāya hāpanato kammakopo eva siyā. Keci pana ‘‘paṭhamaṃ anuññātakammavācāyaṃ upasampannā viya idānipi ‘paripuṇṇassa pattacīvara’nti avatvā kammavācāya upasampannāpi sūpasampannā evā’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ. Anuññātakālato paṭṭhāya hi aparāmasanaṃ sāvanāya hāpanavipatti eva hoti ‘‘itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācatī’’ti padassa hāpane viya . Tampi hi pacchā anuññātaṃ, ‘‘saṅghaṃ, bhante, upasampadaṃ yācāmī’’tiādivākyena ayācetvā tampi upasampādento ‘‘ayaṃ itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācatī’’ti vatvāva yadi kammavācaṃ karoti, kammaṃ sukatameva hoti. No ce, vipannaṃ. Sabbapacchā hi anuññātakammavācato kiñcipi parihāpetuṃ na vaṭṭati, sāvanāya hāpanameva hoti, aññe vā bhikkhū dātukāmā hontīti sambandho, ayamettha vimativinodaniyā (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.117) ābhato vinicchayo. Sāratthadīpanīvinicchayo pana idheva antogadhā hoti appatarattā avisesattā ca.

    വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൧൧൭) പന ‘‘കേചി കുപ്പതീതി വദന്തി, തം ന ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി യം വുത്തം, തം ‘‘പഞ്ചവഗ്ഗകരണീയഞ്ചേ, ഭിക്ഖവേ, കമ്മം, ഭിക്ഖുനിപഞ്ചമോ കമ്മം കരേയ്യ, അകമ്മം ന ച കരണീയ’’ന്തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൩൯൦) നയേന വുത്തത്താ പണ്ഡകാനം ഗണപൂരണഭാവേ ഏവ കമ്മം കുപ്പതി, ന സബ്ബന്തി കത്വാ സുവുത്തം, ഇതരഥാ ‘‘പണ്ഡകുപജ്ഝായേന കമ്മം കരേയ്യ, അകമ്മം ന ച കരണീയ’’ന്തിആദികായ പാളിയാ ഭവിതബ്ബം സിയാ. യഥാ അപരിപുണ്ണപത്തചീവരസ്സ ഉപസമ്പാദനകാലേ കമ്മവാചായം ‘‘പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവര’’ന്തി അസന്തം വത്ഥും കിത്തേത്വാ ഉപസമ്പദായ കതായ തസ്മിം അസന്തേപി ഉപസമ്പദാ രുഹതി, ഏവം ‘‘അയം ബുദ്ധരക്ഖിതോ ആയസ്മതോ ധമ്മരക്ഖിതസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തി അവത്ഥും പണ്ഡകുപജ്ഝായാദിം, അസന്തം വാ വത്ഥും കിത്തേത്വാ കതായപി ഗണപൂരകാനമത്ഥിതായ ഉപസമ്പദാ രുഹതേവ. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പണ്ഡകുപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ, സോ ച പുഗ്ഗലോ അനുപസമ്പന്നോ’’തിആദിവചനസ്സ അഭാവാ അയമത്ഥോ സിദ്ധോവ ഹോതി. ന ഹി ബുദ്ധാ വത്തബ്ബയുത്തം ന വദന്തി. തേന വുത്തം ‘‘യോ പന ഭിക്ഖു ജാനം ഊനവീസതിവസ്സം …പേ॰… സോ ച പുഗ്ഗലോ അനുപസമ്പന്നോ’’തിആദി (പാചി॰ ൪൦൩). തഥാ ‘‘ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ’’തി (മഹാവ॰ ൭൧) വചനതോ ഥേയ്യസംവാസകാദിആചരിയേഹി അനുസ്സാവനായ കതായ ഉപസമ്പദാ ന രുഹതി തേസം അഭിക്ഖുത്താതി വചനമ്പി ന ഗഹേതബ്ബം.

    Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 117) pana ‘‘keci kuppatīti vadanti, taṃ na gahetabba’’nti yaṃ vuttaṃ, taṃ ‘‘pañcavaggakaraṇīyañce, bhikkhave, kammaṃ, bhikkhunipañcamo kammaṃ kareyya, akammaṃ na ca karaṇīya’’ntiādinā (mahāva. 390) nayena vuttattā paṇḍakānaṃ gaṇapūraṇabhāve eva kammaṃ kuppati, na sabbanti katvā suvuttaṃ, itarathā ‘‘paṇḍakupajjhāyena kammaṃ kareyya, akammaṃ na ca karaṇīya’’ntiādikāya pāḷiyā bhavitabbaṃ siyā. Yathā aparipuṇṇapattacīvarassa upasampādanakāle kammavācāyaṃ ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti asantaṃ vatthuṃ kittetvā upasampadāya katāya tasmiṃ asantepi upasampadā ruhati, evaṃ ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassa upasampadāpekkho’’ti avatthuṃ paṇḍakupajjhāyādiṃ, asantaṃ vā vatthuṃ kittetvā katāyapi gaṇapūrakānamatthitāya upasampadā ruhateva. ‘‘Na, bhikkhave, paṇḍakupajjhāyena upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassa, so ca puggalo anupasampanno’’tiādivacanassa abhāvā ayamattho siddhova hoti. Na hi buddhā vattabbayuttaṃ na vadanti. Tena vuttaṃ ‘‘yo pana bhikkhu jānaṃ ūnavīsativassaṃ …pe… so ca puggalo anupasampanno’’tiādi (pāci. 403). Tathā ‘‘byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo’’ti (mahāva. 71) vacanato theyyasaṃvāsakādiācariyehi anussāvanāya katāya upasampadā na ruhati tesaṃ abhikkhuttāti vacanampi na gahetabbaṃ.

    കിഞ്ച ഭിയ്യോ – ‘‘ഇമാനി ചത്താരി കമ്മാനി പഞ്ചഹാകാരേഹി വിപജ്ജന്തീ’’തിആദിനാ (പരി॰ ൪൮൨) നയേന കമ്മാനം സമ്പത്തിവിപത്തിയാ കഥിയമാനായ ‘‘സത്തഹി ആകാരേഹി കമ്മാനി വിപജ്ജന്തി വത്ഥുതോ വാ ഞത്തിതോ വാ അനുസ്സാവനതോ വാ സീമതോ വാ പരിസതോ വാ ഉപജ്ഝായതോ വാ ആചരിയതോ വാ’’തി അകഥിതത്താ ന ഗഹേതബ്ബം. ‘‘പരിസതോ വാ’’തി വചനേന ആചരിയുപജ്ഝായാനം വാ സങ്ഗഹോ കതോതി ചേ? ന, ‘‘ദ്വാദസഹി ആകാരേഹി പരിസതോ കമ്മാനി വിപജ്ജന്തീ’’തി ഏതസ്സ വിഭങ്ഗേ തേസമനാമട്ഠത്താ, അയമത്ഥോ യസ്മാ തത്ഥ തത്ഥ സരൂപേന വുത്തപാളിവസേനേവ സക്കാ ജാനിതും, തസ്മാ നയമുഖം ദസ്സേത്വാ സംഖിത്തോതി അയമസ്സ യുത്തിഗവേസനാതി വുത്തം.

    Kiñca bhiyyo – ‘‘imāni cattāri kammāni pañcahākārehi vipajjantī’’tiādinā (pari. 482) nayena kammānaṃ sampattivipattiyā kathiyamānāya ‘‘sattahi ākārehi kammāni vipajjanti vatthuto vā ñattito vā anussāvanato vā sīmato vā parisato vā upajjhāyato vā ācariyato vā’’ti akathitattā na gahetabbaṃ. ‘‘Parisato vā’’ti vacanena ācariyupajjhāyānaṃ vā saṅgaho katoti ce? Na, ‘‘dvādasahi ākārehi parisato kammāni vipajjantī’’ti etassa vibhaṅge tesamanāmaṭṭhattā, ayamattho yasmā tattha tattha sarūpena vuttapāḷivaseneva sakkā jānituṃ, tasmā nayamukhaṃ dassetvā saṃkhittoti ayamassa yuttigavesanāti vuttaṃ.

    തത്രിദം വിചാരേതബ്ബം – അനുപജ്ഝായകം ഉപസമ്പാദേന്താ തേ ഭിക്ഖൂ യഥാവുത്തനയേന അഭൂതം വത്ഥും കിത്തയിംസു, ഉദാഹു മുസാവാദഭയാ താനേവ പദാനി ന സാവേസുന്തി. കിഞ്ചേത്ഥ – യദി താവ ഉപജ്ഝായാഭാവതോ ന സാവേസും, ‘‘പുഗ്ഗലം ന പരാമസതീ’’തി വുത്തവിപത്തിപ്പസങ്ഗോ ഹോതി, അഥ സാവേസും, മുസാവാദോ നേസം ഭവതീതി? വുച്ചതേ – സാവേസുംയേവ യഥാവുത്തവിപത്തിപ്പസങ്ഗഭയാ, ‘‘കമ്മം പന ന കുപ്പതീ’’തി അട്ഠകഥായം വുത്തത്താ ച. ന, മുസാവാദസ്സ അസമ്ഭവതോ, മുസാവാദേനപി കമ്മസമ്ഭവതോ ച. ന ഹി സക്കാ മുസാവാദേന കമ്മവിപത്തിസമ്പത്തിം കാതുന്തി. തസ്മാ ‘‘അനുപജ്ഝായകം ഉപസമ്പാദേന്തീ’’തി വചനസ്സ ച ഉഭയദോസവിനിമുത്തോ അത്ഥോ പരിയേസിതബ്ബോ.

    Tatridaṃ vicāretabbaṃ – anupajjhāyakaṃ upasampādentā te bhikkhū yathāvuttanayena abhūtaṃ vatthuṃ kittayiṃsu, udāhu musāvādabhayā tāneva padāni na sāvesunti. Kiñcettha – yadi tāva upajjhāyābhāvato na sāvesuṃ, ‘‘puggalaṃ na parāmasatī’’ti vuttavipattippasaṅgo hoti, atha sāvesuṃ, musāvādo nesaṃ bhavatīti? Vuccate – sāvesuṃyeva yathāvuttavipattippasaṅgabhayā, ‘‘kammaṃ pana na kuppatī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttattā ca. Na, musāvādassa asambhavato, musāvādenapi kammasambhavato ca. Na hi sakkā musāvādena kammavipattisampattiṃ kātunti. Tasmā ‘‘anupajjhāyakaṃ upasampādentī’’ti vacanassa ca ubhayadosavinimutto attho pariyesitabbo.

    അയഞ്ചേത്ഥ യുത്തി – യഥാ പുബ്ബേ പബ്ബജ്ജുപസമ്പദുപജ്ഝായേസു വിജ്ജമാനേസുപി ഉപജ്ഝായഗ്ഗഹണക്കമേന അഗ്ഗഹിതത്താ ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അനുപജ്ഝായക’’ന്തിആദി വുത്തം, തഥാ ഇധാപി ഉപജ്ഝായസ്സ വിജ്ജമാനസ്സേവ സതോ അഗ്ഗഹിതത്താ ‘‘അനുപജ്ഝായകം ഉപസമ്പാദേന്തീ’’തി വുത്തം. കമ്മവാചാചരിയേന പന ‘‘ഗഹിതോ തേന ഉപജ്ഝായോ’’തി സഞ്ഞായ ഉപജ്ഝായം കിത്തേത്വാ കമ്മവാചം സാവേതബ്ബം. കേനചി വാ കാരണേന കായസാമഗ്ഗിം അദേന്തസ്സ ഉപജ്ഝായസ്സ ഛന്ദം ഗഹേത്വാ കമ്മവാചം സാവേതി, ഉപജ്ഝായോ വാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖസ്സ ഉപജ്ഝം ദത്വാ പച്ഛാ ഉപസമ്പന്നേ തസ്മിം താദിസേ വത്ഥുസ്മിം സമനുയുഞ്ജിയമാനോ വാ അസമനുയുഞ്ജിയമാനോ വാ ഉപജ്ഝായദാനതോ പുബ്ബേ ഏവ സാമണേരോ പടിജാനാതി, സിക്ഖാപച്ചക്ഖാതകോ വാ അന്തിമവത്ഥുഅജ്ഝാപന്നകോ വാ പടിജാനാതി, ഛന്ദഹാരകാദയോ വിയ ഉപജ്ഝായോ വാ അഞ്ഞസീമാഗതോ ഹോതി. കമ്മവാചാ രുഹതീതി വത്വാ ‘‘അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ പച്ചന്തിമേസു ജനപദേസു വിനയധരപഞ്ചമേന ഗണേന ഉപസമ്പദ’’ന്തി വുത്തത്താ. കേചി ‘‘വിനയധരപഞ്ചമേന ഉപജ്ഝായേന സന്നിഹിതേനേവ ഭവിതബ്ബ’’ന്തി വദന്തീതി പോരാണഗണ്ഠിപദേ വുത്തം. സോ ച പാഠോ അപ്പമാണോ മജ്ഝിമേസു ജനപദേസു തസ്സ വചനസ്സാഭാവതോ. അസന്നിഹിതേപി ഉപജ്ഝായേ കമ്മവാചാ രുഹതീതി ആപജ്ജതീതി ചേ? ന. കസ്മാ? കമ്മസമ്പത്തിയം ‘‘പുഗ്ഗലം പരാമസതീ’’തി വുത്തപാഠോവ നോ പമാണം. ന ഹി തത്ഥ അസന്നിഹിതോ ഉപജ്ഝായസങ്ഖാതോ പുഗ്ഗലോ പരാമസനം അരഹതി, തസ്മാ തത്ഥ സങ്ഘപരാമസനം വിയ പുഗ്ഗലപരാമസനം വേദിതബ്ബം. സങ്ഘേന ഗണേന ഉപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി തേസം അത്ഥതോ പുഗ്ഗലത്താ, പണ്ഡകാദിഉപജ്ഝായേന ഉപസമ്പാദേന്തി ഉപസമ്പാദനകാലേ അവിദിതത്താതി പോരാണാ.

    Ayañcettha yutti – yathā pubbe pabbajjupasampadupajjhāyesu vijjamānesupi upajjhāyaggahaṇakkamena aggahitattā ‘‘tena kho pana samayena bhikkhū anupajjhāyaka’’ntiādi vuttaṃ, tathā idhāpi upajjhāyassa vijjamānasseva sato aggahitattā ‘‘anupajjhāyakaṃ upasampādentī’’ti vuttaṃ. Kammavācācariyena pana ‘‘gahito tena upajjhāyo’’ti saññāya upajjhāyaṃ kittetvā kammavācaṃ sāvetabbaṃ. Kenaci vā kāraṇena kāyasāmaggiṃ adentassa upajjhāyassa chandaṃ gahetvā kammavācaṃ sāveti, upajjhāyo vā upasampadāpekkhassa upajjhaṃ datvā pacchā upasampanne tasmiṃ tādise vatthusmiṃ samanuyuñjiyamāno vā asamanuyuñjiyamāno vā upajjhāyadānato pubbe eva sāmaṇero paṭijānāti, sikkhāpaccakkhātako vā antimavatthuajjhāpannako vā paṭijānāti, chandahārakādayo viya upajjhāyo vā aññasīmāgato hoti. Kammavācā ruhatīti vatvā ‘‘anujānāmi bhikkhave paccantimesu janapadesu vinayadharapañcamena gaṇena upasampada’’nti vuttattā. Keci ‘‘vinayadharapañcamena upajjhāyena sannihiteneva bhavitabba’’nti vadantīti porāṇagaṇṭhipade vuttaṃ. So ca pāṭho appamāṇo majjhimesu janapadesu tassa vacanassābhāvato. Asannihitepi upajjhāye kammavācā ruhatīti āpajjatīti ce? Na. Kasmā? Kammasampattiyaṃ ‘‘puggalaṃ parāmasatī’’ti vuttapāṭhova no pamāṇaṃ. Na hi tattha asannihito upajjhāyasaṅkhāto puggalo parāmasanaṃ arahati, tasmā tattha saṅghaparāmasanaṃ viya puggalaparāmasanaṃ veditabbaṃ. Saṅghena gaṇena upajjhāyena upasampādenti tesaṃ atthato puggalattā, paṇḍakādiupajjhāyena upasampādenti upasampādanakāle aviditattāti porāṇā.

    അപത്തചീവരം ഉപസമ്പാദേന്തീതി കമ്മവാചാചരിയോ ‘‘പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവര’’ന്തി സഞ്ഞായ, കേവലം അത്ഥസമ്പത്തിം അനപേക്ഖിത്വാ സന്തപദനീഹാരേന വാ ‘‘പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവര’’ന്തി കമ്മവാചം സാവേതി. യഥാ ഏതരഹി മതവിപ്പവുത്തമാതാപിതികോപി ‘‘അനുഞ്ഞാതോസി മാതാപിതൂഹീ’’തി പുട്ഠോ ‘‘ആമ ഭന്തേ’’തി വദതി, കിം ബഹുനാ? അയം പനേത്ഥ സാരോ – ‘‘തസ്മിം സമയേ ചത്താരി കമ്മാനി പഞ്ചഹാകാരേഹി വിപജ്ജന്തീ’’തി ലക്ഖണസ്സ ന താവ പഞ്ഞത്തത്താ അനുപജ്ഝായകാദിം ഉപസമ്പാദേന്തി. വജ്ജനീയപുഗ്ഗലാനം അവുത്തത്താ പണ്ഡകുപജ്ഝായാദിം ഉപസമ്പാദേന്തി, തേരസന്തരായപുച്ഛായ അദസ്സനത്താ അപത്തചീവരകം ഉപസമ്പാദേന്തി, ‘‘അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ ഞത്തിചതുത്ഥേന കമ്മേന ഉപസമ്പാദേതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൬൯) ഏവം സബ്ബപഠമം അനുഞ്ഞാതായ കമ്മവാചായ ‘‘പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവര’’ന്തി അവചനമേത്ഥ സാധകന്തി വേദിതബ്ബം. തഞ്ഹി വചനം അനുക്കമേനാനുഞ്ഞാതന്തി.

    Apattacīvaraṃupasampādentīti kammavācācariyo ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti saññāya, kevalaṃ atthasampattiṃ anapekkhitvā santapadanīhārena vā ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti kammavācaṃ sāveti. Yathā etarahi matavippavuttamātāpitikopi ‘‘anuññātosi mātāpitūhī’’ti puṭṭho ‘‘āma bhante’’ti vadati, kiṃ bahunā? Ayaṃ panettha sāro – ‘‘tasmiṃ samaye cattāri kammāni pañcahākārehi vipajjantī’’ti lakkhaṇassa na tāva paññattattā anupajjhāyakādiṃ upasampādenti. Vajjanīyapuggalānaṃ avuttattā paṇḍakupajjhāyādiṃ upasampādenti, terasantarāyapucchāya adassanattā apattacīvarakaṃ upasampādenti, ‘‘anujānāmi bhikkhave ñatticatutthena kammena upasampādetu’’nti (mahāva. 69) evaṃ sabbapaṭhamaṃ anuññātāya kammavācāya ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti avacanamettha sādhakanti veditabbaṃ. Tañhi vacanaṃ anukkamenānuññātanti.

    ഇദം താവ സബ്ബഥാ ഹോതു, ‘‘മൂഗം പബ്ബാജേന്തി ബധിരം പബ്ബാജേന്തീ’’തി ഇദം കഥം സമ്ഭവിതുമരഹതി ആദിതോ പട്ഠായ ‘‘അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ ഇമേഹി തീഹി സരണഗമനേഹി പബ്ബജ്ജ’’ന്തിആദിനാ അനുഞ്ഞാതത്താതി? വുച്ചതേ – ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, പബ്ബാജേതബ്ബോതി, ഏവം വദേഹീതി വത്തബ്ബോ…പേ॰… തതിയമ്പി സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമീ’’തി ഏത്ഥ ‘‘ഏവം വദേഹീതി വത്തബ്ബോ’’തി ഇമസ്സ വചനസ്സ മിച്ഛാ അത്ഥം ഗഹേത്വാ മൂഗം പബ്ബാജേസും. ‘‘ഏവം വദേഹീ’’തി തം പബ്ബജ്ജാപേക്ഖം ആണാപേത്വാ സയം ഉപജ്ഝായേന വത്തബ്ബോ ‘‘തതിയമ്പി സങ്ഘം സരണം ഗച്ഛാമീ’’തി, സോ പബ്ബജ്ജാപേക്ഖാ തഥാ ആണത്തോ ഉപജ്ഝായവചനസ്സ അനു അനു വദതു വാ മാ വാ, തത്ഥ തത്ഥ ഭഗവാ ‘‘കായേന വിഞ്ഞാപേതി, വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, കായേന വാചായ വിഞ്ഞാപേതി, ഗഹിതോ ഹോതി ഉപജ്ഝായോ. ദിന്നോ ഹോതി ഛന്ദോ, ദിന്നാ ഹോതി പാരിസുദ്ധി, ദിന്നാ ഹോതി പവാരണാ’’തി വദതി . തദനുമാനേന വാ കായേന തേന പബ്ബജ്ജാപേക്ഖേന വിഞ്ഞത്തം ഹോതി സരണഗമനന്തി വാ ലോകേപി കായേന വിഞ്ഞാപേന്തോ ഏവം വദതീതി വുച്ചതി, തം പരിയായം ഗഹേത്വാ മൂഗം പബ്ബാജേന്തീതി വേദിതബ്ബം. പോരാണഗണ്ഠിപദേ ‘‘മൂഗം കഥം പബ്ബാജേന്തീതി പുച്ഛം കത്വാ തസ്സ കായപസാദസമ്ഭവതോ കായേന പഹാരം ദത്വാ ഹത്ഥമുദ്ദായ വിഞ്ഞാപേത്വാ പബ്ബാജേസു’’ന്തി വുത്തം. കിം ബഹുനാ?

    Idaṃ tāva sabbathā hotu, ‘‘mūgaṃ pabbājenti badhiraṃ pabbājentī’’ti idaṃ kathaṃ sambhavitumarahati ādito paṭṭhāya ‘‘anujānāmi bhikkhave imehi tīhi saraṇagamanehi pabbajja’’ntiādinā anuññātattāti? Vuccate – ‘‘evañca pana, bhikkhave, pabbājetabboti, evaṃ vadehīti vattabbo…pe… tatiyampi saṅghaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti ettha ‘‘evaṃ vadehīti vattabbo’’ti imassa vacanassa micchā atthaṃ gahetvā mūgaṃ pabbājesuṃ. ‘‘Evaṃ vadehī’’ti taṃ pabbajjāpekkhaṃ āṇāpetvā sayaṃ upajjhāyena vattabbo ‘‘tatiyampi saṅghaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti, so pabbajjāpekkhā tathā āṇatto upajjhāyavacanassa anu anu vadatu vā mā vā, tattha tattha bhagavā ‘‘kāyena viññāpeti, vācāya viññāpeti, kāyena vācāya viññāpeti, gahito hoti upajjhāyo. Dinno hoti chando, dinnā hoti pārisuddhi, dinnā hoti pavāraṇā’’ti vadati . Tadanumānena vā kāyena tena pabbajjāpekkhena viññattaṃ hoti saraṇagamananti vā lokepi kāyena viññāpento evaṃ vadatīti vuccati, taṃ pariyāyaṃ gahetvā mūgaṃ pabbājentīti veditabbaṃ. Porāṇagaṇṭhipade ‘‘mūgaṃ kathaṃ pabbājentīti pucchaṃ katvā tassa kāyapasādasambhavato kāyena pahāraṃ datvā hatthamuddāya viññāpetvā pabbājesu’’nti vuttaṃ. Kiṃ bahunā?

    അയം പനേത്ഥ സാരോ – യഥാ പുബ്ബേ പബ്ബജ്ജാധികാരേ വത്തമാനേ പബ്ബജ്ജാഭിലാപം ഉപച്ഛിന്ദിത്വാ ‘‘പണ്ഡകോ, ഭിക്ഖവേ, അനുപസമ്പന്നോ ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ’’തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൧൦൯) നയേന ഉപസമ്പദവസേനേവ അഭിലാപോ കതോ. ഥേയ്യസംവാസകപദേ അസമ്ഭവതോ കിഞ്ചാപി സോ ന കതോ, പബ്ബജ്ജാവ തത്ഥ കതാ, സബ്ബത്ഥ പന ഉപസമ്പദാഭിലാപേന അധിപ്പേതാ തദനുഭാവതോ ഉപസമ്പദായ, പബ്ബജ്ജായ വാരിതായ ഉപസമ്പദാ വാരിതാ ഹോതീതി കത്വാ, തഥാ ഇധ ഉപസമ്പദാധികാരേ വത്തമാനേ ഉപസമ്പദാഭിലാപം ഉപച്ഛിന്ദിത്വാ ഉപസമ്പദമേവ സന്ധായ പബ്ബജ്ജാഭിലാപോ കതോതി വേദിതബ്ബോ. കാമം സോ ന കത്തബ്ബോ, മൂഗപദേ അസമ്ഭവതോ തസ്സ വസേന ആദിതോ പട്ഠായ ഉപസമ്പദാഭിലാപോവ കത്തബ്ബോ വിയ ദിസ്സതി, തഥാപി തസ്സേവ മൂഗപദസ്സ വസേന ആദിതോ പട്ഠായ പബ്ബജ്ജാഭിലാപോവ കതോ മിച്ഛാഗഹണനിവാരണത്ഥം. കഥം? ‘‘മൂഗോ, ഭിക്ഖവേ, അപത്തോ ഓസാരണം, തഞ്ചേ സങ്ഘോ ഓസാരേതി, സോസാരിതോ’’തി (മഹാവ॰ ൩൯൬) വചനതോ ഹി മൂഗോ ഉപസമ്പന്നോ ഹോതീതി സിദ്ധം, സോ കേവലം ഉപസമ്പന്നോവ ഹോതി, ന പന പബ്ബജിതോ തസ്സ പബ്ബജ്ജായ അസമ്ഭവതോതി മിച്ഛാഗാഹോ ഹോതി, തം പരിവജ്ജാപേത്വാ യോ ഉപസമ്പന്നോ, സോ പബ്ബജിതോവ ഹോതി. പബ്ബജിതോ പന അത്ഥി കോചി ഉപസമ്പന്നോ, അത്ഥി കോചി അനുപസമ്പന്നോതി ഇമം സമ്മാഗാഹം ഉപ്പാദേതി ഭഗവാതി വേദിതബ്ബം.

    Ayaṃ panettha sāro – yathā pubbe pabbajjādhikāre vattamāne pabbajjābhilāpaṃ upacchinditvā ‘‘paṇḍako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo’’tiādinā (mahāva. 109) nayena upasampadavaseneva abhilāpo kato. Theyyasaṃvāsakapade asambhavato kiñcāpi so na kato, pabbajjāva tattha katā, sabbattha pana upasampadābhilāpena adhippetā tadanubhāvato upasampadāya, pabbajjāya vāritāya upasampadā vāritā hotīti katvā, tathā idha upasampadādhikāre vattamāne upasampadābhilāpaṃ upacchinditvā upasampadameva sandhāya pabbajjābhilāpo katoti veditabbo. Kāmaṃ so na kattabbo, mūgapade asambhavato tassa vasena ādito paṭṭhāya upasampadābhilāpova kattabbo viya dissati, tathāpi tasseva mūgapadassa vasena ādito paṭṭhāya pabbajjābhilāpova kato micchāgahaṇanivāraṇatthaṃ. Kathaṃ? ‘‘Mūgo, bhikkhave, apatto osāraṇaṃ, tañce saṅgho osāreti, sosārito’’ti (mahāva. 396) vacanato hi mūgo upasampanno hotīti siddhaṃ, so kevalaṃ upasampannova hoti, na pana pabbajito tassa pabbajjāya asambhavatoti micchāgāho hoti, taṃ parivajjāpetvā yo upasampanno, so pabbajitova hoti. Pabbajito pana atthi koci upasampanno, atthi koci anupasampannoti imaṃ sammāgāhaṃ uppādeti bhagavāti veditabbaṃ.

    അപിച തേസം ഹത്ഥച്ഛിന്നാദീനം പബ്ബജിതാനം സുപബ്ബജിതഭാവദീപനത്ഥം, പബ്ബജ്ജാഭാവസങ്കാനിവാരണത്ഥഞ്ചേത്ഥ പബ്ബജ്ജാഭിലാപോ കതോ. കഥം? ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഹത്ഥച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ’’തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൧൧൯) പടിക്ഖേപേന, ‘‘പബ്ബജിതാ സുപബ്ബജിതാ’’തി വുത്തട്ഠാനാഭാവേന ച തേസം പബ്ബജ്ജാഭാവസങ്കാ ഭവേയ്യ, യഥാ പസങ്കാ ഭവേ, തഥാ പസങ്കം ഠപേയ്യ. ഖന്ധകേ ഉപസമ്പദം സന്ധായ ‘‘ഹത്ഥച്ഛിന്നോ, ഭിക്ഖവേ, അപത്തോ ഓസാരണം, തഞ്ചേ സങ്ഘോ ഓസാരേതി, സോസാരിതോ’’തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൩൯൬) നയേന ഭഗവാ നിവാരേതി. തേനേവ നയേന പബ്ബജിതാ പനേതേ സബ്ബേപി സുപബ്ബജിതാ ഏവാതി ദീപേതി. അഞ്ഞഥാ സബ്ബേപേതേ ഉപസമ്പന്നാവ ഹോന്തി, ന പബ്ബജിതാതി അയമനിട്ഠപ്പസങ്ഗോ ആപജ്ജതി. കഥം? ‘‘ഹത്ഥച്ഛിന്നോ, ഭിക്ഖവേ, ന പബ്ബാജേതബ്ബോ, പബ്ബജിതോ നാസേതബ്ബോ’’തി വാ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഹത്ഥച്ഛിന്നോ പബ്ബാജേതബ്ബോ, യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ, സോ ച അപബ്ബജിതോ’’തി (മഹാവ॰ ൧൧൯) വാ തന്തിയാ ഠപിതായ ചമ്പേയ്യക്ഖന്ധകേ ‘‘സോസാരിതോ’’തി വുത്തത്താ കേവലം ‘‘ഇമേ ഹത്ഥച്ഛിന്നാദയോ ഉപസമ്പന്നാവ ഹോന്തി, ന പബ്ബജിതാ’’തി വാ ‘‘ഉപസമ്പന്നാപി ചേ പബ്ബജിതാ, നാസേതബ്ബാ’’തി വാ അനിട്ഠകോട്ഠാസോ ആപജ്ജതീതി അധിപ്പായോ.

    Apica tesaṃ hatthacchinnādīnaṃ pabbajitānaṃ supabbajitabhāvadīpanatthaṃ, pabbajjābhāvasaṅkānivāraṇatthañcettha pabbajjābhilāpo kato. Kathaṃ? ‘‘Na, bhikkhave, hatthacchinno pabbājetabbo’’tiādinā (mahāva. 119) paṭikkhepena, ‘‘pabbajitā supabbajitā’’ti vuttaṭṭhānābhāvena ca tesaṃ pabbajjābhāvasaṅkā bhaveyya, yathā pasaṅkā bhave, tathā pasaṅkaṃ ṭhapeyya. Khandhake upasampadaṃ sandhāya ‘‘hatthacchinno, bhikkhave, apatto osāraṇaṃ, tañce saṅgho osāreti, sosārito’’tiādinā (mahāva. 396) nayena bhagavā nivāreti. Teneva nayena pabbajitā panete sabbepi supabbajitā evāti dīpeti. Aññathā sabbepete upasampannāva honti, na pabbajitāti ayamaniṭṭhappasaṅgo āpajjati. Kathaṃ? ‘‘Hatthacchinno, bhikkhave, na pabbājetabbo, pabbajito nāsetabbo’’ti vā ‘‘na, bhikkhave, hatthacchinno pabbājetabbo, yo pabbājeyya, āpatti dukkaṭassa, so ca apabbajito’’ti (mahāva. 119) vā tantiyā ṭhapitāya campeyyakkhandhake ‘‘sosārito’’ti vuttattā kevalaṃ ‘‘ime hatthacchinnādayo upasampannāva honti, na pabbajitā’’ti vā ‘‘upasampannāpi ce pabbajitā, nāsetabbā’’ti vā aniṭṭhakoṭṭhāso āpajjatīti adhippāyo.

    ഇദം പനേത്ഥ വിചാരേതബ്ബം – ‘‘സോ ച അപബ്ബജിതോ’’തി വചനാഭാവതോ മൂഗസ്സ പബ്ബജ്ജാസിദ്ധിപസങ്ഗതോ പബ്ബജ്ജാപി ഏകതോസുദ്ധിയാ ഹോതീതി അയമനിട്ഠകോട്ഠാസോ കഥം നാപജ്ജതീതി? പബ്ബജ്ജാഭിലാപേന ഉപസമ്പദാ ഇധാധിപ്പേതാതി സമ്മാഗാഹേന നാപജ്ജതീതി, അഞ്ഞഥാ യഥാബ്യഞ്ജനം അത്ഥേ ഗഹിതേ യഥാപഞ്ഞത്തദുക്കടാഭാവസങ്ഖാതോ അപരോ അനിട്ഠകോട്ഠാസോ ആപജ്ജതി. കഥം? ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മൂഗോ പബ്ബാജേതബ്ബോ, യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി വുത്തദുക്കടം പബ്ബജ്ജാപരിയോസാനേ ഹോതി, ന തസ്സാവിപ്പകതായ. പുബ്ബപയോഗദുക്കടമേവ ഹി പഠമം ആപജ്ജതി, തസ്മാ മൂഗസ്സ പബ്ബജ്ജാപരിയോസാനസ്സേവ അഭാവതോ ഇമസ്സ ദുക്കടസ്സ ഓകാസോ ച ന സബ്ബകാലം സമ്ഭവേയ്യ, ഉപസമ്പദാവസേന പന അത്ഥേ ഗഹിതേ സമ്ഭവതി കമ്മനിബ്ബത്തിതോ. തേനേവ പാളിയം ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പണ്ഡകോ ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, യോ ഉപസമ്പാദേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി ദുക്കടം ന പഞ്ഞത്തം. അപഞ്ഞത്തത്താ പുബ്ബപയോഗദുക്കടമേവ ചേത്ഥ സമ്ഭവതി, നേതരം. ഏത്താവതാ സിദ്ധമേതം പബ്ബജ്ജാഭിലാപേന ഉപസമ്പദാവ തത്ഥ അധിപ്പേതാ, ന പബ്ബജ്ജാതി. ഏത്ഥാഹ സാമണേരപബ്ബജ്ജാ ന കായപയോഗതോ ഹോതീതി കഥം പഞ്ഞായതീതി? വുച്ചതേ – കായേന വിഞ്ഞാപേതീതിആദിത്തികാ ദസ്സനതോതി ആഗതോ.

    Idaṃ panettha vicāretabbaṃ – ‘‘so ca apabbajito’’ti vacanābhāvato mūgassa pabbajjāsiddhipasaṅgato pabbajjāpi ekatosuddhiyā hotīti ayamaniṭṭhakoṭṭhāso kathaṃ nāpajjatīti? Pabbajjābhilāpena upasampadā idhādhippetāti sammāgāhena nāpajjatīti, aññathā yathābyañjanaṃ atthe gahite yathāpaññattadukkaṭābhāvasaṅkhāto aparo aniṭṭhakoṭṭhāso āpajjati. Kathaṃ? ‘‘Na, bhikkhave, mūgo pabbājetabbo, yo pabbājeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti vuttadukkaṭaṃ pabbajjāpariyosāne hoti, na tassāvippakatāya. Pubbapayogadukkaṭameva hi paṭhamaṃ āpajjati, tasmā mūgassa pabbajjāpariyosānasseva abhāvato imassa dukkaṭassa okāso ca na sabbakālaṃ sambhaveyya, upasampadāvasena pana atthe gahite sambhavati kammanibbattito. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘na, bhikkhave, paṇḍako upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti dukkaṭaṃ na paññattaṃ. Apaññattattā pubbapayogadukkaṭameva cettha sambhavati, netaraṃ. Ettāvatā siddhametaṃ pabbajjābhilāpena upasampadāva tattha adhippetā, na pabbajjāti. Etthāha sāmaṇerapabbajjā na kāyapayogato hotīti kathaṃ paññāyatīti? Vuccate – kāyena viññāpetītiādittikā dassanatoti āgato.

    ‘‘ഗോത്തേനപി അനുസ്സാവേതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൧൨൨) വചനതോ യേന വോഹാരേന വോഹരതി, തേന വട്ടതീതി സിദ്ധം, തസ്മാ ‘‘കോ നാമോ തേ ഉപജ്ഝായോ’’തി പുട്ഠേനപി ഗോത്തമേവ നാമം കത്വാ വത്തബ്ബന്തി സിദ്ധം ഹോതി, തസ്മാ ചതുബ്ബിധേസു നാമേസു യേന കേനചി നാമേന അനുസ്സാവനാ കാതബ്ബാതി വദന്തി. ഏകസ്സ ബഹൂനി നാമാനി ഹോന്തി, തത്ഥ ഏകം നാമം ഞത്തിയാ, ഏകം അനുസ്സാവനായ കാതും ന വട്ടതി, അത്ഥതോ ബ്യഞ്ജനതോ ച അഭിന്നാഹി അനുസ്സാവനാഹി ഭവിതബ്ബന്തി. കിഞ്ചാപി ‘‘ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ’’തി പാളിയം ‘‘ആയസ്മതോ’’തി പദം പച്ഛാ വുത്തം, കമ്മവാചാപാളിയം പന ‘‘അയം ബുദ്ധരക്ഖിതോ ആയസ്മതോ ധമ്മരക്ഖിതസ്സാ’’തി പഠമം ലിഖന്തി, തം ഉപ്പടിപാടിയാ വുത്തന്തി ന പച്ചേതബ്ബം. പാളിയഞ്ഹി ‘‘ഇത്ഥന്നാമോ ഇത്ഥന്നാമസ്സാ’’തി അത്ഥമത്തം ദസ്സിതം, തസ്മാ പാളിയം അവുത്തോപി ‘‘അയം ബുദ്ധരക്ഖിതോ ആയസ്മതോ ധമ്മരക്ഖിതസ്സാ’’തി കമ്മവാചാപാളിയം പയോഗോ ദസ്സിതോ. ‘‘ന മേ ദിട്ഠോ ഇതോ പുബ്ബേ ഇച്ചായസ്മാ സാരിപുത്തോ’’തി ച ‘‘ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ അത്ഥകുസലോ’’തി ച പഠമം ‘‘ആയസ്മാ’’തി പയോഗസ്സ ദസ്സനതോതി വദന്തി. കത്ഥചി ‘‘ആയസ്മതോ ബുദ്ധരക്ഖിതസ്സാ’’തി വത്വാ കത്ഥചി കേവലം ‘‘ബുദ്ധരക്ഖിതസ്സാ’’തി സാവേതി, സാവനം ഹാപേതീതി ന വുച്ചതി നാമസ്സ അഹാപിതത്താതി ഏകേ. സചേ കത്ഥചി ‘‘ആയസ്മതോ ബുദ്ധരക്ഖിതസ്സാ’’തി വത്വാ കത്ഥചി ‘‘ബുദ്ധരക്ഖിതസ്സായസ്മതോ’’തി സാവേതി, പാഠാനുരൂപത്താ ഖേത്തമേവ ഓതിണ്ണന്തിപി ഏകേ. ബ്യഞ്ജനഭേദപ്പസങ്ഗതോ അനുസ്സാവനാനം തം ന വട്ടതീതി വദന്തി. സചേ പന സബ്ബട്ഠാനേപി ഏകേനേവ പകാരേന വദതി, വട്ടതി.

    ‘‘Gottenapi anussāvetu’’nti (mahāva. 122) vacanato yena vohārena voharati, tena vaṭṭatīti siddhaṃ, tasmā ‘‘ko nāmo te upajjhāyo’’ti puṭṭhenapi gottameva nāmaṃ katvā vattabbanti siddhaṃ hoti, tasmā catubbidhesu nāmesu yena kenaci nāmena anussāvanā kātabbāti vadanti. Ekassa bahūni nāmāni honti, tattha ekaṃ nāmaṃ ñattiyā, ekaṃ anussāvanāya kātuṃ na vaṭṭati, atthato byañjanato ca abhinnāhi anussāvanāhi bhavitabbanti. Kiñcāpi ‘‘itthannāmo itthannāmassa āyasmato’’ti pāḷiyaṃ ‘‘āyasmato’’ti padaṃ pacchā vuttaṃ, kammavācāpāḷiyaṃ pana ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassā’’ti paṭhamaṃ likhanti, taṃ uppaṭipāṭiyā vuttanti na paccetabbaṃ. Pāḷiyañhi ‘‘itthannāmo itthannāmassā’’ti atthamattaṃ dassitaṃ, tasmā pāḷiyaṃ avuttopi ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassā’’ti kammavācāpāḷiyaṃ payogo dassito. ‘‘Na me diṭṭho ito pubbe iccāyasmā sāriputto’’ti ca ‘‘āyasmā sāriputto atthakusalo’’ti ca paṭhamaṃ ‘‘āyasmā’’ti payogassa dassanatoti vadanti. Katthaci ‘‘āyasmato buddharakkhitassā’’ti vatvā katthaci kevalaṃ ‘‘buddharakkhitassā’’ti sāveti, sāvanaṃ hāpetīti na vuccati nāmassa ahāpitattāti eke. Sace katthaci ‘‘āyasmato buddharakkhitassā’’ti vatvā katthaci ‘‘buddharakkhitassāyasmato’’ti sāveti, pāṭhānurūpattā khettameva otiṇṇantipi eke. Byañjanabhedappasaṅgato anussāvanānaṃ taṃ na vaṭṭatīti vadanti. Sace pana sabbaṭṭhānepi ekeneva pakārena vadati, vaṭṭati.

    ഏകാനുസ്സാവനേതി ഏത്ഥ ഏകതോ അനുസ്സാവനം ഏതേസന്തി ഏകാനുസ്സാവനാതി അസമാനാധികരണവിസയോ ബാഹിരത്ഥസമാസോതി ദട്ഠബ്ബം. തേനേവാഹ ‘‘ദ്വേ ഏകതോ അനുസ്സാവനേ’’തി. തത്ഥ ഏകതോതി ഏകക്ഖണേതി അത്ഥോ, വിഭത്തിഅലോപേന ചായം നിദ്ദേസോ. പുരിമനയേനേവ ഏകതോ അനുസ്സാവനേ കാതുന്തി ‘‘ഏകേന ഏകസ്സ, അഞ്ഞേന ഇതരസ്സാ’’തിആദിനാ പുബ്ബേ വുത്തനയേന ദ്വീഹി വാ തീഹി വാ ആചരിയേഹി ഏകേന വാ ഏകതോ അനുസ്സാവനേ കാതും. വജ്ജാവജ്ജം ഉപനിജ്ഝായതീതി ഉപജ്ഝാതി ഇമിനാ ഉപജ്ഝായസദ്ദസമാനത്ഥോ ഉപജ്ഝാസദ്ദോപീതി അത്ഥം ദസ്സേതീതി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൨൩).

    Ekānussāvaneti ettha ekato anussāvanaṃ etesanti ekānussāvanāti asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoti daṭṭhabbaṃ. Tenevāha ‘‘dve ekato anussāvane’’ti. Tattha ekatoti ekakkhaṇeti attho, vibhattialopena cāyaṃ niddeso. Purimanayeneva ekato anussāvane kātunti ‘‘ekena ekassa, aññena itarassā’’tiādinā pubbe vuttanayena dvīhi vā tīhi vā ācariyehi ekena vā ekato anussāvane kātuṃ. Vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti upajjhāti iminā upajjhāyasaddasamānattho upajjhāsaddopīti atthaṃ dassetīti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.123).

    ഗോത്തേനാപീതി ‘‘ആയസ്മതോ പിപ്പലിസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തി ഏവം നാമം അവത്വാ ഗോത്തനാമേനപീതി അത്ഥോ, തേന ‘‘കോ നാമോ തേ ഉപജ്ഝായോ’’തി പുട്ഠേന ഗോത്തനാമേന ‘‘ആയസ്മാ കസ്സപോ’’തി വത്തബ്ബന്തി സിദ്ധം ഹോതി. തസ്മാ അഞ്ഞമ്പി യം കിഞ്ചി തസ്സ നാമം പസിദ്ധം, തസ്മിം വാ ഖണേ സുഖഗ്ഗഹണത്ഥം നാമം പഞ്ഞാപിതം, തം സബ്ബം ഗഹേത്വാപി അനുസ്സാവനാ കാതബ്ബാ. യഥാ ഉപജ്ഝായസ്സ, ഏവം ഉപസമ്പദാപേക്ഖസ്സാപി ഗോത്താദിനാമേന തങ്ഖണികനാമേന ച അനുസ്സാവനം കാതും വട്ടതി, തസ്മിമ്പി ഖണേ ‘‘അയം തിസ്സോ’’തി വാ ‘‘നാഗോ’’തി വാ നാമം കരോന്തേഹി അനുസാസകസമ്മുതിതോ പഠമമേവ കാതബ്ബം. ഏവം അകത്വാപി അന്തരായികധമ്മാനുസാസനപുച്ഛനകാലേസു ‘‘കിന്നാമോസി, അഹം ഭന്തേ നാഗോ നാമ, കോ നാമോ തേ ഉപജ്ഝായോ, ഉപജ്ഝായോ മേ ഭന്തേ തിസ്സോ നാമാ’’തിആദിനാ വിഞ്ഞാപേന്തേന ഉഭിന്നമ്പി ചിത്തേ ‘‘മമേതം നാമ’’ന്തി യഥാ സഞ്ഞം ഉപ്പജ്ജതി, ഏവം വിഞ്ഞാപേതബ്ബം. സചേ പന തസ്മിം ഖണേ പകതിനാമേന വത്വാ പച്ഛാ ‘‘തിസ്സോ നാമാ’’തി അപുബ്ബനാമേന അനുസ്സാവേതി, ന വട്ടതി.

    Gottenāpīti ‘‘āyasmato pippalissa upasampadāpekkho’’ti evaṃ nāmaṃ avatvā gottanāmenapīti attho, tena ‘‘ko nāmo te upajjhāyo’’ti puṭṭhena gottanāmena ‘‘āyasmā kassapo’’ti vattabbanti siddhaṃ hoti. Tasmā aññampi yaṃ kiñci tassa nāmaṃ pasiddhaṃ, tasmiṃ vā khaṇe sukhaggahaṇatthaṃ nāmaṃ paññāpitaṃ, taṃ sabbaṃ gahetvāpi anussāvanā kātabbā. Yathā upajjhāyassa, evaṃ upasampadāpekkhassāpi gottādināmena taṅkhaṇikanāmena ca anussāvanaṃ kātuṃ vaṭṭati, tasmimpi khaṇe ‘‘ayaṃ tisso’’ti vā ‘‘nāgo’’ti vā nāmaṃ karontehi anusāsakasammutito paṭhamameva kātabbaṃ. Evaṃ akatvāpi antarāyikadhammānusāsanapucchanakālesu ‘‘kinnāmosi, ahaṃ bhante nāgo nāma, ko nāmo te upajjhāyo, upajjhāyo me bhante tisso nāmā’’tiādinā viññāpentena ubhinnampi citte ‘‘mametaṃ nāma’’nti yathā saññaṃ uppajjati, evaṃ viññāpetabbaṃ. Sace pana tasmiṃ khaṇe pakatināmena vatvā pacchā ‘‘tisso nāmā’’ti apubbanāmena anussāveti, na vaṭṭati.

    തത്ഥ ച കിഞ്ചാപി ഉപജ്ഝായസ്സേവ നാമം അഗ്ഗഹേത്വാ യേന കേനചി നാമേന ‘‘തിസ്സസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തിആദിനാപി പുഗ്ഗലേ പരാമട്ഠേ കമ്മം സുകതമേവ ഹോതി അനുപജ്ഝായകാദീനം ഉപസമ്പദാകമ്മം വിയ ഉപജ്ഝായസ്സ അഭാവേപി അഭബ്ബത്തേപി കമ്മവാചായ പുഗ്ഗലേ പരാമട്ഠേ കമ്മസ്സ സിജ്ഝനതോ. ഉപസമ്പദാപേക്ഖസ്സ പന യഥാസകം നാമം വിനാ അഞ്ഞേന നാമേന അനുസ്സാവിതേ കമ്മം കുപ്പതി, സോ അനുപസമ്പന്നോവ ഹോതി. തത്ഥ ഠിതോ അഞ്ഞോ അനുപസമ്പന്നോ വിയ ഗഹിതനാമസ്സ വത്ഥുപുഗ്ഗലസ്സ തത്ഥ അഭാവാ, ഏതസ്സ ച നാമസ്സ അനുസ്സാവനായ അവുത്തത്താ. തസ്മാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖസ്സ പകതിനാമം പരിവത്തേത്വാ അപുബ്ബേന നാഗാദിനാമേന അനുസ്സാവിതുകാമേന പടികച്ചേവ ‘‘ത്വം നാഗോ’’തിആദിനാ വിഞ്ഞാപേത്വാ അനുസാസനഅന്തരായികധമ്മാപുച്ഛനക്ഖണേസുപി തസ്സ ച സങ്ഘസ്സ ച യഥാ പാകടം ഹോതി, തഥാ പകാസേത്വാവ നാഗാദിനാമേന അനുസ്സാവേതബ്ബം. ഏകസ്സ ബഹൂനി നാമാനി ഹോന്തി, തേസു ഏകം ഗഹേതും വട്ടതി.

    Tattha ca kiñcāpi upajjhāyasseva nāmaṃ aggahetvā yena kenaci nāmena ‘‘tissassa upasampadāpekkho’’tiādināpi puggale parāmaṭṭhe kammaṃ sukatameva hoti anupajjhāyakādīnaṃ upasampadākammaṃ viya upajjhāyassa abhāvepi abhabbattepi kammavācāya puggale parāmaṭṭhe kammassa sijjhanato. Upasampadāpekkhassa pana yathāsakaṃ nāmaṃ vinā aññena nāmena anussāvite kammaṃ kuppati, so anupasampannova hoti. Tattha ṭhito añño anupasampanno viya gahitanāmassa vatthupuggalassa tattha abhāvā, etassa ca nāmassa anussāvanāya avuttattā. Tasmā upasampadāpekkhassa pakatināmaṃ parivattetvā apubbena nāgādināmena anussāvitukāmena paṭikacceva ‘‘tvaṃ nāgo’’tiādinā viññāpetvā anusāsanaantarāyikadhammāpucchanakkhaṇesupi tassa ca saṅghassa ca yathā pākaṭaṃ hoti, tathā pakāsetvāva nāgādināmena anussāvetabbaṃ. Ekassa bahūni nāmāni honti, tesu ekaṃ gahetuṃ vaṭṭati.

    യം പന ഉപസമ്പദാപേക്ഖഉപജ്ഝായാനം ഏകത്ഥ ഗഹിതം നാമം തദേവ ഞത്തിയാ, സബ്ബത്ഥ അനുസ്സാവനാസു ച ഗഹേതബ്ബം. ഗഹിതതോ ഹി അഞ്ഞസ്മിം ഗഹിതേ ബ്യഞ്ജനം ഭിന്നം നാമ ഹോതി, കമ്മം വിപജ്ജതി. അത്ഥതോ ഹി ബ്യഞ്ജനതോ ച അഭിന്നാ ഏവ ഞത്തി അനുസ്സാവനാ ച വട്ടന്തി. ഉപജ്ഝായനാമസ്സ പന പുരതോ ‘‘ആയസ്മതോ തിസ്സസ്സാ’’തിആദിനാ ആയസ്മന്തപദം സബ്ബത്ഥ യോജേത്വാപി അനുസ്സാവേതി. തഥാ അയോജിതേപി ദോസോ നത്ഥി.

    Yaṃ pana upasampadāpekkhaupajjhāyānaṃ ekattha gahitaṃ nāmaṃ tadeva ñattiyā, sabbattha anussāvanāsu ca gahetabbaṃ. Gahitato hi aññasmiṃ gahite byañjanaṃ bhinnaṃ nāma hoti, kammaṃ vipajjati. Atthato hi byañjanato ca abhinnā eva ñatti anussāvanā ca vaṭṭanti. Upajjhāyanāmassa pana purato ‘‘āyasmato tissassā’’tiādinā āyasmantapadaṃ sabbattha yojetvāpi anussāveti. Tathā ayojitepi doso natthi.

    പാളിയം (മഹാവ॰ ൧൨൬) പന കിഞ്ചാപി ‘‘ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ’’തി പച്ഛതോ ‘‘ആയസ്മതോ’’തി പദം വുത്തം, തഥാപി ‘‘ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ അത്ഥകുസലോ’’തിആദിനാ നാമസ്സ പുരതോ ‘ആയസ്മന്തപദ’യോഗസ്സ ദസ്സനതോ പുരതോവ പയോഗോ യുത്തതരോ, തഞ്ച ഏകത്ഥ യോജേത്വാ അഞ്ഞത്ഥ അയോജിതേപി ഏകത്ഥ പുരതോ യോജേത്വാ അഞ്ഞത്ഥ പച്ഛതോ യോജനേപി സാവനായ ഹാപനം നാമ ന ഹോതി നാമസ്സ അഹാപിതത്താ. തേനേവ പാളിയമ്പി ‘‘ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ’’തി ഏകത്ഥ യോജേത്വാ ‘‘ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേനാ’’തിആദീസു ‘‘ആയസ്മതോ’’തി ന യോജിതന്തി വദന്തി. തഞ്ച കിഞ്ചാപി ഏവം, തഥാപി സബ്ബട്ഠാനേപി ഏകേനേവ പകാരേന യോജേത്വാ ഏവ വാ അയോജേത്വാ വാ അനുസ്സാവനം പസത്ഥതരന്തി ഗഹേതബ്ബം.

    Pāḷiyaṃ (mahāva. 126) pana kiñcāpi ‘‘itthannāmassa āyasmato’’ti pacchato ‘‘āyasmato’’ti padaṃ vuttaṃ, tathāpi ‘‘āyasmā sāriputto atthakusalo’’tiādinā nāmassa purato ‘āyasmantapada’yogassa dassanato puratova payogo yuttataro, tañca ekattha yojetvā aññattha ayojitepi ekattha purato yojetvā aññattha pacchato yojanepi sāvanāya hāpanaṃ nāma na hoti nāmassa ahāpitattā. Teneva pāḷiyampi ‘‘itthannāmassa āyasmato’’ti ekattha yojetvā ‘‘itthannāmena upajjhāyenā’’tiādīsu ‘‘āyasmato’’ti na yojitanti vadanti. Tañca kiñcāpi evaṃ, tathāpi sabbaṭṭhānepi ekeneva pakārena yojetvā eva vā ayojetvā vā anussāvanaṃ pasatthataranti gahetabbaṃ.

    ഏകതോ സഹേവ ഏകസ്മിം ഖണേ അനുസ്സാവനം ഏതേസന്തി ഏകാനുസ്സാവനാ, ഉപസമ്പദാപേക്ഖാ, ഏതേ ഏകാനുസ്സാവനേ കാതും. തേനാഹ ‘‘ഏകതോഅനുസാവനേ’’തി. ഇദഞ്ച ഏകം പദം വിഭത്തിഅലോപേന ദട്ഠബ്ബം. ഏകേന വാതി ദ്വിന്നമ്പി ഏകസ്മിം ഖണേ ഏകായ ഏവ കമ്മവാചായ അനുസ്സാവനേ ഏകേന ആചരിയേനാതി അത്ഥോ. ‘‘അയം ബുദ്ധരക്ഖിതോ ച അയം ധമ്മരക്ഖിതോ ച ആയസ്മതോ സങ്ഘരക്ഖിതസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തിആദിനാ നയേന ഏകേന ആചരിയേന ദ്വിന്നമേകസ്മിം ഖണേ അനുസ്സാവനനയോ ദട്ഠബ്ബോ, ഇമിനാവ നയേന തിണ്ണമ്പി ഏകേന ആചരിയേന ഏകക്ഖണേ അനുസ്സാവനം വേദിതബ്ബം.

    Ekato saheva ekasmiṃ khaṇe anussāvanaṃ etesanti ekānussāvanā, upasampadāpekkhā, ete ekānussāvane kātuṃ. Tenāha ‘‘ekatoanusāvane’’ti. Idañca ekaṃ padaṃ vibhattialopena daṭṭhabbaṃ. Ekena vāti dvinnampi ekasmiṃ khaṇe ekāya eva kammavācāya anussāvane ekena ācariyenāti attho. ‘‘Ayaṃ buddharakkhito ca ayaṃ dhammarakkhito ca āyasmato saṅgharakkhitassa upasampadāpekkho’’tiādinā nayena ekena ācariyena dvinnamekasmiṃ khaṇe anussāvananayo daṭṭhabbo, imināva nayena tiṇṇampi ekena ācariyena ekakkhaṇe anussāvanaṃ veditabbaṃ.

    പുരിമനയേനേവ ഏകതോ അനുസ്സാവനേ കാതുന്തി ‘‘ഏകേന ഏകസ്സ, അഞ്ഞേന ഇതരസ്സാ’’തിആദിനാ പുബ്ബേ വുത്തനയേന ദ്വിന്നം ദ്വീഹി വാ തിണ്ണം തീഹി വാ ആചരിയേഹി, ഏകേന വാ ആചരിയേന തയോപി ഏകതോഅനുസ്സാവനേ കാതുന്തി അത്ഥോ. ‘‘തഞ്ച ഖോ ഏകേന ഉപജ്ഝായേന, ന ത്വേവ നാനുപജ്ഝായേനാ’’തി ഇദം ഏകേന ആചരിയേന ദ്വീഹി വാ തീഹി വാ ഉപജ്ഝായേഹി ദ്വേ വാ തയോ വാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖേ ഏകക്ഖണേ ഏകായ അനുസ്സാവനായ ഏകാനുസ്സാവനേ കാതും ന വട്ടതീതി പടിക്ഖേപപദം, ന പന നാനാചരിയേഹി നാനുപജ്ഝായേഹി തയോ ഏകാനുസ്സാവനേ കാതും ന വട്ടതീതി ആഹ ‘‘സചേ പന നാനാചരിയാ നാനുപജ്ഝായാ…പേ॰… വട്ടതീ’’തി. യഞ്ചേത്ഥ ‘‘തിസ്സത്ഥേരോ സുമനത്ഥേരസ്സ സദ്ധിവിഹാരികം, സുമനത്ഥേരോ തിസ്സത്ഥേരസ്സ സദ്ധിവിഹാരിക’’ന്തി ഏവം ഉപജ്ഝായേഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം സദ്ധിവിഹാരികാനം അനുസ്സാവനകരണം വുത്തം, തം ഉപലക്ഖണമത്തം. തസ്മാ സചേ തിസ്സത്ഥേരോ സുമനത്ഥേരസ്സ സദ്ധിവിഹാരികം, സുമനത്ഥേരോ നന്ദത്ഥേരസ്സ സദ്ധിവിഹാരികം അനുസ്സാവേതി, അഞ്ഞമഞ്ഞഞ്ച ഗണപൂരകാ ഹോന്തി, വട്ടതി ഏവ. സചേ പന ഉപജ്ഝായോ സയമേവ അത്തനോ സദ്ധിവിഹാരികം അനുസ്സാവേതി, ഏത്ഥ വത്തബ്ബമേവ നത്ഥി, കമ്മം സുകതമേവ ഹോതി, അനുപജ്ഝായകസ്സപി യേന കേനചി അനുസ്സാവിതേ ഉപസമ്പദാ ഹോതി, കിമങ്ഗം പന സഉപജ്ഝായകസ്സ ഉപജ്ഝായേനേവ അനുസ്സാവനേതി ദട്ഠബ്ബം. തേനേവ നവട്ടനപക്ഖം ദസ്സേതും ‘‘സചേ പനാ’’തിആദിമാഹ.

    Purimanayenevaekato anussāvane kātunti ‘‘ekena ekassa, aññena itarassā’’tiādinā pubbe vuttanayena dvinnaṃ dvīhi vā tiṇṇaṃ tīhi vā ācariyehi, ekena vā ācariyena tayopi ekatoanussāvane kātunti attho. ‘‘Tañca kho ekena upajjhāyena, na tveva nānupajjhāyenā’’ti idaṃ ekena ācariyena dvīhi vā tīhi vā upajjhāyehi dve vā tayo vā upasampadāpekkhe ekakkhaṇe ekāya anussāvanāya ekānussāvane kātuṃ na vaṭṭatīti paṭikkhepapadaṃ, na pana nānācariyehi nānupajjhāyehi tayo ekānussāvane kātuṃ na vaṭṭatīti āha ‘‘sace pana nānācariyā nānupajjhāyā…pe… vaṭṭatī’’ti. Yañcettha ‘‘tissatthero sumanattherassa saddhivihārikaṃ, sumanatthero tissattherassa saddhivihārika’’nti evaṃ upajjhāyehi aññamaññaṃ saddhivihārikānaṃ anussāvanakaraṇaṃ vuttaṃ, taṃ upalakkhaṇamattaṃ. Tasmā sace tissatthero sumanattherassa saddhivihārikaṃ, sumanatthero nandattherassa saddhivihārikaṃ anussāveti, aññamaññañca gaṇapūrakā honti, vaṭṭati eva. Sace pana upajjhāyo sayameva attano saddhivihārikaṃ anussāveti, ettha vattabbameva natthi, kammaṃ sukatameva hoti, anupajjhāyakassapi yena kenaci anussāvite upasampadā hoti, kimaṅgaṃ pana saupajjhāyakassa upajjhāyeneva anussāvaneti daṭṭhabbaṃ. Teneva navaṭṭanapakkhaṃ dassetuṃ ‘‘sace panā’’tiādimāha.

    ഉപജ്ഝാതി ഉപജ്ഝായസദ്ദസമാനത്ഥോ ആകാരന്തോ ഉപജ്ഝാസദ്ദോതി ദസ്സേതി. ഉപജ്ഝായ-സദ്ദോ ഏവ വാ ഉപജ്ഝാ, ഉപയോഗപച്ചത്തവചനേസു യ-കാര ലോപം കത്വാ ഏവം വുത്തോ കരണവചനാദീസു ഉപജ്ഝാസദ്ദസ്സ പയോഗാഭാവാതി ദട്ഠബ്ബം. പാളിയം അത്തനാവ അത്താനം സമ്മന്നിതബ്ബന്തി അത്തനാവ കത്തുഭൂതേന കരണഭൂതേന അത്താനമേവ കമ്മഭൂതം പതി സമ്മന്നനകിച്ചം കാതബ്ബം, അത്താനന്തി വാ പച്ചത്തേ ഉപയോഗവചനം, അത്തനാവ അത്താ സമ്മന്നിതബ്ബോതി അത്ഥോ. ന കേവലഞ്ച ഏത്ഥേവ, അഞ്ഞത്രാപി തേരസസമ്മുതിആദീസു ഇമിനാവ ലക്ഖണേന അത്തനാവ അത്താ സമ്മന്നിതബ്ബോവ. അപിച സയം കമ്മാരഹത്താ അത്താനം മുഞ്ചിത്വാ ചതുവഗ്ഗാദികോ ഗണോ സബ്ബത്ഥ ഇച്ഛിതബ്ബോ.

    Upajjhāti upajjhāyasaddasamānattho ākāranto upajjhāsaddoti dasseti. Upajjhāya-saddo eva vā upajjhā, upayogapaccattavacanesu ya-kāra lopaṃ katvā evaṃ vutto karaṇavacanādīsu upajjhāsaddassa payogābhāvāti daṭṭhabbaṃ. Pāḷiyaṃ attanāva attānaṃ sammannitabbanti attanāva kattubhūtena karaṇabhūtena attānameva kammabhūtaṃ pati sammannanakiccaṃ kātabbaṃ, attānanti vā paccatte upayogavacanaṃ, attanāva attā sammannitabboti attho. Na kevalañca ettheva, aññatrāpi terasasammutiādīsu imināva lakkhaṇena attanāva attā sammannitabbova. Apica sayaṃ kammārahattā attānaṃ muñcitvā catuvaggādiko gaṇo sabbattha icchitabbo.

    സച്ചകാലോതി ‘‘നിഗൂഹിസ്സാമീ’’തി വഞ്ചനം പഹായ സച്ചസ്സേവ തേ ഇച്ഛിതബ്ബകാലോ. ഭൂതകാലോതി വഞ്ചനായ അഭാവേപി മനുസ്സത്താദിവത്ഥുനോ ഭൂതതായ അവസ്സം ഇച്ഛിതബ്ബകാലോ, ഇതരഥാ കമ്മകോപാദിഅന്തരായോ ഹോതീതി അധിപ്പായോ. മങ്കൂതി അധോമുഖോ. ഉദ്ധരതൂതി അനുപസമ്പന്നഭാവതോ ഉപസമ്പത്തിയം പതിട്ഠപേതൂതി അത്ഥോ.

    Saccakāloti ‘‘nigūhissāmī’’ti vañcanaṃ pahāya saccasseva te icchitabbakālo. Bhūtakāloti vañcanāya abhāvepi manussattādivatthuno bhūtatāya avassaṃ icchitabbakālo, itarathā kammakopādiantarāyo hotīti adhippāyo. Maṅkūti adhomukho. Uddharatūti anupasampannabhāvato upasampattiyaṃ patiṭṭhapetūti attho.

    സബ്ബകമ്മവാചാസു അത്ഥകോസല്ലത്ഥം പനേത്ഥ ഉപസമ്പദകമ്മവാചായ ഏവമത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ – സുണാതൂതി സവനാണത്തിയം പഠമപുരിസേകവചനം. തഞ്ച കിഞ്ചാപി യോ സോ സങ്ഘോ സവനകിരിയായം നിയോജീയതി, തസ്സ സമ്മുഖത്താ ‘‘സുണാഹീ’’തി മജ്ഝിമപുരിസവചനേന വത്തബ്ബം, തഥാപി യസ്മാ സങ്ഘസദ്ദസന്നിധാനേ പഠമപുരിസപ്പയോഗോവ സദ്ദവിദൂഹി സമാചിണ്ണോ ഭവന്തഭഗവന്തആയസ്മാദിസദ്ദസന്നിധാനേസു വിയ ‘‘അധിവാസേതു മേ ഭവം ഗോതമോ (പാരാ॰ ൨൨), ഏതസ്സ സുഗത കാലോ, യം ഭഗവാ സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേയ്യ (പാരാ॰ ൨൧), പക്കമതായസ്മാ (പാരാ॰ ൪൩൬), സുണന്തു മേ ആയസ്മന്തോ’’തിആദീസു (മഹാവ॰ ൧൬൮). തസ്മാ ഇധ പഠമപുരിസപ്പയോഗോ കതോ. അഥ വാ ഗാരവവസേനേതം വുത്തം. ഗരുട്ഠാനിയേസു ഹി ഗാരവവസേന മജ്ഝിമപുരിസപയോഗുപ്പത്തിയമ്പി പഠമപുരിസപ്പയോഗം പയുജ്ജന്തി ‘‘ദേസേതു സുഗതോ ധമ്മ’’ന്തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൨.൬൬; മ॰ നി॰ ൨.൩൩൮; മഹാവ॰ ൮) വിയാതി ദട്ഠബ്ബം. കേചി പന ‘‘ഭന്തേ ആവുസോതി പദേ അപേക്ഖിത്വാ ഇധ പഠമപുരിസപ്പയോഗോ’’തി വദന്തി, തം ന സുന്ദരം ‘‘ആചരിയോ മേ, ഭന്തേ, ഹോഹി (മഹാവ॰ ൭൭), ഇങ്ഘാവുസോ ഉപാലി, ഇമം പബ്ബജിതം അനുയുഞ്ജാഹീ’’തിആദീസു (പാരാ॰ ൫൧൭) തപ്പയോഗേപി മജ്ഝിമപുരിസപ്പയോഗസ്സേവ ദസ്സനതോ.

    Sabbakammavācāsu atthakosallatthaṃ panettha upasampadakammavācāya evamattho daṭṭhabbo – suṇātūti savanāṇattiyaṃ paṭhamapurisekavacanaṃ. Tañca kiñcāpi yo so saṅgho savanakiriyāyaṃ niyojīyati, tassa sammukhattā ‘‘suṇāhī’’ti majjhimapurisavacanena vattabbaṃ, tathāpi yasmā saṅghasaddasannidhāne paṭhamapurisappayogova saddavidūhi samāciṇṇo bhavantabhagavantaāyasmādisaddasannidhānesu viya ‘‘adhivāsetu me bhavaṃ gotamo (pārā. 22), etassa sugata kālo, yaṃ bhagavā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeyya (pārā. 21), pakkamatāyasmā (pārā. 436), suṇantu me āyasmanto’’tiādīsu (mahāva. 168). Tasmā idha paṭhamapurisappayogo kato. Atha vā gāravavasenetaṃ vuttaṃ. Garuṭṭhāniyesu hi gāravavasena majjhimapurisapayoguppattiyampi paṭhamapurisappayogaṃ payujjanti ‘‘desetu sugato dhamma’’ntiādīsu (dī. ni. 2.66; ma. ni. 2.338; mahāva. 8) viyāti daṭṭhabbaṃ. Keci pana ‘‘bhante āvusoti pade apekkhitvā idha paṭhamapurisappayogo’’ti vadanti, taṃ na sundaraṃ ‘‘ācariyo me, bhante, hohi (mahāva. 77), iṅghāvuso upāli, imaṃ pabbajitaṃ anuyuñjāhī’’tiādīsu (pārā. 517) tappayogepi majjhimapurisappayogasseva dassanato.

    മേതി യോ സാവേതി, തസ്സ അത്തനിദ്ദേസേ സാമിവചനം. ഭന്തേതി ആലപനത്ഥേ വുഡ്ഢേസു സഗാരവവചനം, ‘‘ആവുസോ’’തി പദം പന നവകേസു. തദുഭയമ്പി നിപാതോ ‘‘തുമ്ഹേ ഭന്തേ തുമ്ഹേ ആവുസോ’’തി ബഹൂസുപി സമാനരൂപത്താ. സങ്ഘോതി അവിസേസതോ ചതുവഗ്ഗാദികേ പകതത്തപുഗ്ഗലസമൂഹേ വത്തതി. ഇധ പന പച്ചന്തിമേസു ജനപദേസു പഞ്ചവഗ്ഗതോ പട്ഠായ, മജ്ഝിമേസു ജനപദേസു ദസവഗ്ഗതോ പട്ഠായ സങ്ഘോതി ഗഹേതബ്ബോ. തത്രായം പിണ്ഡത്ഥോ – ഭന്തേ, സങ്ഘോ മമ വചനം സുണാതൂതി. ഇദഞ്ച നവകതരേന വത്തബ്ബവചനം. സചേ പന അനുസ്സാവകോ സബ്ബേഹി ഭിക്ഖൂഹി വുഡ്ഢതരോ ഹോതി, ‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ സങ്ഘോ’’തി വത്തബ്ബം. സോപി ചേ ‘‘ഭന്തേ’’തി വദേയ്യ, നവകതരോ വാ ‘‘ആവുസോ’’തി, കമ്മകോപോ നത്ഥി. കേചി പന ‘‘ഏകത്ഥ ‘ആവുസോ’തി വത്വാ അഞ്ഞത്ഥ ‘ഭന്തേ’തി വുത്തേപി നത്ഥി ദോസോ ഉഭയേനപി ആലപനസ്സ സിജ്ഝനതോ’’തി വദന്തി.

    Meti yo sāveti, tassa attaniddese sāmivacanaṃ. Bhanteti ālapanatthe vuḍḍhesu sagāravavacanaṃ, ‘‘āvuso’’ti padaṃ pana navakesu. Tadubhayampi nipāto ‘‘tumhe bhante tumhe āvuso’’ti bahūsupi samānarūpattā. Saṅghoti avisesato catuvaggādike pakatattapuggalasamūhe vattati. Idha pana paccantimesu janapadesu pañcavaggato paṭṭhāya, majjhimesu janapadesu dasavaggato paṭṭhāya saṅghoti gahetabbo. Tatrāyaṃ piṇḍattho – bhante, saṅgho mama vacanaṃ suṇātūti. Idañca navakatarena vattabbavacanaṃ. Sace pana anussāvako sabbehi bhikkhūhi vuḍḍhataro hoti, ‘‘suṇātu me, āvuso saṅgho’’ti vattabbaṃ. Sopi ce ‘‘bhante’’ti vadeyya, navakataro vā ‘‘āvuso’’ti, kammakopo natthi. Keci pana ‘‘ekattha ‘āvuso’ti vatvā aññattha ‘bhante’ti vuttepi natthi doso ubhayenapi ālapanassa sijjhanato’’ti vadanti.

    ഇദാനി യമത്ഥം ഞാപേതുകാമോ ‘‘സുണാതൂ’’തി സങ്ഘം സവനേ നിയോജേതി, തം ഞാപേന്തോ ‘‘അയം ഇത്ഥന്നാമോ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ അയന്തി ഉപസമ്പദാപേക്ഖസ്സ ഹത്ഥപാസേ സന്നിഹിതഭാവദസ്സനം, തേന ച ഹത്ഥപാസേ ഠിതസ്സേവ ഉപസമ്പദാ രുഹതീതി സിജ്ഝതി ഹത്ഥപാസതോ ബഹി ഠിതസ്സ ‘‘അയ’’ന്തി ന വത്തബ്ബതോ. തേനേവ അനുസാസകസമ്മുതിയം സോ ഹത്ഥപാസതോ ബഹി ഠിതത്താ ‘‘അയ’’ന്തി ന വുത്തോ, തസ്മാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ അനുപസമ്പന്നോ ഹത്ഥപാസേ ഠപേതബ്ബോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോതി അയം-സദ്ദോ ച അവസ്സം പയുജ്ജിതബ്ബോ, സോ ച ഇമസ്മിം പഠമനാമപയോഗേ ഏവാതി ഗഹേതബ്ബം. ‘‘ഇത്ഥന്നാമോ’’തി ഇദം അനിയമതോ തസ്സ നാമദസ്സനം, ഉഭയേനപി അയം ബുദ്ധരക്ഖിതോതിആദിനാമം ദസ്സേതി. ‘‘ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തി ഭിന്നാധികരണവിസയേ ബഹുബ്ബീഹിസമാസോ, ഉപസമ്പദം മേ സങ്ഘോ അപേക്ഖമാനോതി അത്ഥോ. തസ്സ ച ഉപജ്ഝായതം സമങ്ഗിഭാവേന ദസ്സേതും ‘‘ഇത്ഥന്നാമസ്സ ആയസ്മതോ’’തി വുത്തം. ഏതേന ‘‘അയം ബുദ്ധരക്ഖിതോ ആയസ്മതോ ധമ്മരക്ഖിതസ്സ സദ്ധിവിഹാരികഭൂതോ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തി ഏവമാദിനാ നയേന നാമയോജനായ സഹ അത്ഥോ ദസ്സിതോ. ഏത്ഥ ച ‘‘ആയസ്മതോ’’തി പദം അവത്വാപി ‘‘അയം ബുദ്ധരക്ഖിതോ ധമ്മരക്ഖിതസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തി വത്തും വട്ടതി. തേനേവ പാളിയം ‘‘ഇത്ഥന്നാമേന ഉപജ്ഝായേനാ’’തി ഏത്ഥ ‘‘ആയസ്മതോ’’തി പദം ന വുത്തം. യഞ്ചേത്ഥ വത്തബ്ബം, തം ഹേട്ഠാ വുത്തമേവ.

    Idāni yamatthaṃ ñāpetukāmo ‘‘suṇātū’’ti saṅghaṃ savane niyojeti, taṃ ñāpento ‘‘ayaṃ itthannāmo’’tiādimāha. Tattha ayanti upasampadāpekkhassa hatthapāse sannihitabhāvadassanaṃ, tena ca hatthapāse ṭhitasseva upasampadā ruhatīti sijjhati hatthapāsato bahi ṭhitassa ‘‘aya’’nti na vattabbato. Teneva anusāsakasammutiyaṃ so hatthapāsato bahi ṭhitattā ‘‘aya’’nti na vutto, tasmā upasampadāpekkho anupasampanno hatthapāse ṭhapetabbo. Ayaṃ itthannāmoti ayaṃ-saddo ca avassaṃ payujjitabbo, so ca imasmiṃ paṭhamanāmapayoge evāti gahetabbaṃ. ‘‘Itthannāmo’’ti idaṃ aniyamato tassa nāmadassanaṃ, ubhayenapi ayaṃ buddharakkhitotiādināmaṃ dasseti. ‘‘Upasampadāpekkho’’ti bhinnādhikaraṇavisaye bahubbīhisamāso, upasampadaṃ me saṅgho apekkhamānoti attho. Tassa ca upajjhāyataṃ samaṅgibhāvena dassetuṃ ‘‘itthannāmassa āyasmato’’ti vuttaṃ. Etena ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassa saddhivihārikabhūto upasampadāpekkho’’ti evamādinā nayena nāmayojanāya saha attho dassito. Ettha ca ‘‘āyasmato’’ti padaṃ avatvāpi ‘‘ayaṃ buddharakkhito dhammarakkhitassa upasampadāpekkho’’ti vattuṃ vaṭṭati. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘itthannāmena upajjhāyenā’’ti ettha ‘‘āyasmato’’ti padaṃ na vuttaṃ. Yañcettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

    നനു ചേത്ഥ ഉപജ്ഝായോപി ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ വിയ ഹത്ഥപാസേ ഠിതോ ഏവ ഇച്ഛിതബ്ബോ, അഥ കസ്മാ ‘‘അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഇമസ്സ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖോ’’തി ഏവം ഉപജ്ഝായസ്സ നാമപരാമസനേപി ഇദം-സദ്ദപ്പയോഗോ ന കതോതി? നായം വിരോധോ ഉപജ്ഝായസ്സ അഭാവേപി കമ്മകോപാഭാവതോ. കേവലഞ്ഹി കമ്മനിബ്ബത്തിയാ സന്തപദവസേന അവിജ്ജമാനസ്സപി ഉപജ്ഝായസ്സ നാമകിത്തനം അനുപജ്ഝായസ്സ ഉപസമ്പദാദീസുപി കരീയതി, തസ്മാ ഉപജ്ഝായസ്സ അസന്നിഹിതായപി തപ്പരാമസനമത്തേനേവ കമ്മസിദ്ധിതോ ‘‘ഇമസ്സാ’’തി നിദ്ദിസിതും ന വട്ടതീതി.

    Nanu cettha upajjhāyopi upasampadāpekkho viya hatthapāse ṭhito eva icchitabbo, atha kasmā ‘‘ayaṃ itthannāmo imassa itthannāmassa upasampadāpekkho’’ti evaṃ upajjhāyassa nāmaparāmasanepi idaṃ-saddappayogo na katoti? Nāyaṃ virodho upajjhāyassa abhāvepi kammakopābhāvato. Kevalañhi kammanibbattiyā santapadavasena avijjamānassapi upajjhāyassa nāmakittanaṃ anupajjhāyassa upasampadādīsupi karīyati, tasmā upajjhāyassa asannihitāyapi tapparāmasanamatteneva kammasiddhito ‘‘imassā’’ti niddisituṃ na vaṭṭatīti.

    പരിസുദ്ധോ അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹീതി അഭബ്ബത്താദികേഹി ഉപസമ്പദായ അവത്ഥുകരേഹി ചേവ പഞ്ചാബാധഹത്ഥച്ഛിന്നാദീഹി ആപത്തികരേഹി ച അന്തരായികസഭാവേഹി പരിമുത്തോ. ഏവം വുത്തേ ഏവ ആപത്തിമത്തകരേഹി പഞ്ചാബാധാദീഹി അപരിമുത്തസ്സപി ഉപസമ്പദാ രുഹതി, നാഞ്ഞഥാ. പരിപുണ്ണസ്സ പത്തചീവരന്തി പരിപുണ്ണമസ്സ ഉപസമ്പദാപേക്ഖസ്സ പത്തചീവരം. ഏവം വുത്തേ ഏവ അപത്തചീവരസ്സപി ഉപസമ്പദാ രുഹതി, നാഞ്ഞഥാ. ഉപസമ്പദം യാചതീതി ‘‘സങ്ഘം, ഭന്തേ, ഉപസമ്പദം യാചാമീ’’തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൧൨൬) യാചാപിതഭാവം സന്ധായ വുത്തം. ഏവം തേന സങ്ഘേ അയാചിതേപി ‘‘ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതീ’’തി വുത്തേ ഏവ കമ്മം അവിപന്നം ഹോതി, നാഞ്ഞഥാ. ഉപജ്ഝായേനാതി ഉപജ്ഝായേന കരണഭൂതേന, ഇത്ഥന്നാമം ഉപജ്ഝായം കത്വാ കമ്മഭൂതം ഉപസമ്പദം ദാതും നിപ്ഫാദേതും കത്തുഭൂതം സങ്ഘം യാചതീതി അത്ഥോ. യാചധാതുനോ പന ദ്വികമ്മകത്താ ‘‘സങ്ഘം ഉപസമ്പദ’’ന്തി ദ്വേ കമ്മപദാനി വുത്താനി.

    Parisuddho antarāyikehi dhammehīti abhabbattādikehi upasampadāya avatthukarehi ceva pañcābādhahatthacchinnādīhi āpattikarehi ca antarāyikasabhāvehi parimutto. Evaṃ vutte eva āpattimattakarehi pañcābādhādīhi aparimuttassapi upasampadā ruhati, nāññathā. Paripuṇṇassa pattacīvaranti paripuṇṇamassa upasampadāpekkhassa pattacīvaraṃ. Evaṃ vutte eva apattacīvarassapi upasampadā ruhati, nāññathā. Upasampadaṃ yācatīti ‘‘saṅghaṃ, bhante, upasampadaṃ yācāmī’’tiādinā (mahāva. 126) yācāpitabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Evaṃ tena saṅghe ayācitepi ‘‘itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācatī’’ti vutte eva kammaṃ avipannaṃ hoti, nāññathā. Upajjhāyenāti upajjhāyena karaṇabhūtena, itthannāmaṃ upajjhāyaṃ katvā kammabhūtaṃ upasampadaṃ dātuṃ nipphādetuṃ kattubhūtaṃ saṅghaṃ yācatīti attho. Yācadhātuno pana dvikammakattā ‘‘saṅghaṃ upasampada’’nti dve kammapadāni vuttāni.

    യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലന്തി ഏത്ഥ പത്തോ കാലോ ഇമസ്സ കമ്മസ്സാതി പത്തകാലം, അപലോകനാദിചതുബ്ബിധം സങ്ഘഗണകമ്മം, തദേവ സകത്ഥേ യ-പച്ചയേന ‘‘പത്തകല്ല’’ന്തി വുച്ചതി. ഇധ പന ഞത്തിചതുത്ഥഉപസമ്പദാകമ്മം അധിപ്പേതം, തം കാതും സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം ജാതം. യദീതി അനുമതിഗഹണവസേന കമ്മസ്സ പത്തകല്ലതം ഞാപേതി, യോ ഹി കോചി തത്ഥ അപത്തകല്ലതം മഞ്ഞിസ്സതി, സോ വക്ഖതി. ഇമമേവ ഹി അത്ഥം സന്ധായ അനുസ്സാവനാസു ‘‘യസ്സായസ്മതോ ഖമതി…പേ॰… സോ ഭാസേയ്യാ’’തി (മഹാവ॰ ൧൨൭) വുത്തം. തദേതം പത്തകല്ലം വത്ഥുസമ്പദാ, അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹി ചസ്സ പരിസുദ്ധതാ, സീമാസമ്പദാ, പരിസാസമ്പദാ, പുബ്ബകിച്ചനിട്ഠാനന്തി ഇമേഹി പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി സങ്ഗഹിതം.

    Yadi saṅghassa pattakallanti ettha patto kālo imassa kammassāti pattakālaṃ, apalokanādicatubbidhaṃ saṅghagaṇakammaṃ, tadeva sakatthe ya-paccayena ‘‘pattakalla’’nti vuccati. Idha pana ñatticatutthaupasampadākammaṃ adhippetaṃ, taṃ kātuṃ saṅghassa pattakallaṃ jātaṃ. Yadīti anumatigahaṇavasena kammassa pattakallataṃ ñāpeti, yo hi koci tattha apattakallataṃ maññissati, so vakkhati. Imameva hi atthaṃ sandhāya anussāvanāsu ‘‘yassāyasmato khamati…pe… so bhāseyyā’’ti (mahāva. 127) vuttaṃ. Tadetaṃ pattakallaṃ vatthusampadā, antarāyikehi dhammehi cassa parisuddhatā, sīmāsampadā, parisāsampadā, pubbakiccaniṭṭhānanti imehi pañcahi aṅgehi saṅgahitaṃ.

    തത്ഥ വത്ഥുസമ്പദാ നാമ യഥാവുത്തേഹി ഏകാദസഅഭബ്ബപുഗ്ഗലേഹി ചേവ അന്തിമവത്ഥുഅജ്ഝാപന്നേഹി ച അഞ്ഞോ പരിപുണ്ണവീസതിവസ്സോ അനുപസമ്പന്നഭൂതോ മനുസ്സപുരിസോ. ഏതസ്മിഞ്ഹി പുഗ്ഗലേ സതി ഏവ ഇദം സങ്ഘസ്സ ഉപസമ്പദാകമ്മം പത്തകല്ലം നാമ ഹോതി, നാസതി, കതഞ്ച കുപ്പമേവ ഹോതി.

    Tattha vatthusampadā nāma yathāvuttehi ekādasaabhabbapuggalehi ceva antimavatthuajjhāpannehi ca añño paripuṇṇavīsativasso anupasampannabhūto manussapuriso. Etasmiñhi puggale sati eva idaṃ saṅghassa upasampadākammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati, katañca kuppameva hoti.

    അന്തരായികേഹി ധമ്മേഹി ചസ്സ പരിസുദ്ധതാ നാമ യഥാവുത്തസ്സേവ ഉപസമ്പദാവത്ഥുഭൂതസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ യേ ഇമേ ഭഗവതാ പടിക്ഖിത്താ പഞ്ചാബാധഫുട്ഠതാദയോ മാതാപിതൂഹി അനനുഞ്ഞാതതാപഅയോസാനാ ചേവ ഹത്ഥച്ഛിന്നാദയോ ച ദോസധമ്മാ കാരകസങ്ഘസ്സ ആപത്താദിഅന്തരായഹേതുതായ ‘‘അന്തരായികാ’’തി വുച്ചന്തി, തേഹി അന്തരായികേഹി ദോസധമ്മേഹി പരിമുത്തതാ, ഇമിസ്സാ ച സതി ഏവ ഇദം കമ്മം പത്തകല്ലം നാമ ഹോതി, നാസതി, കതം പന കമ്മം സുകതമേവ ഹോതി ഠപേത്വാ ഊനവീസതിവസ്സം പുഗ്ഗലം.

    Antarāyikehi dhammehi cassa parisuddhatā nāma yathāvuttasseva upasampadāvatthubhūtassa puggalassa ye ime bhagavatā paṭikkhittā pañcābādhaphuṭṭhatādayo mātāpitūhi ananuññātatāpaayosānā ceva hatthacchinnādayo ca dosadhammā kārakasaṅghassa āpattādiantarāyahetutāya ‘‘antarāyikā’’ti vuccanti, tehi antarāyikehi dosadhammehi parimuttatā, imissā ca sati eva idaṃ kammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati, kataṃ pana kammaṃ sukatameva hoti ṭhapetvā ūnavīsativassaṃ puggalaṃ.

    സീമാസമ്പദാ പന ഉപോസഥക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൧൩൮ ആദയോ) വക്ഖമാനനയേന സബ്ബദോസരഹിതായ ബദ്ധാബദ്ധവസേനേവ ദുവിധായ സീമായ വസേന വേദിതബ്ബാ. താദിസായ ഹി സീമായ സതി ഏവ ഇദം കമ്മം പത്തകല്ലം നാമ ഹോതി, നാസതി, കതഞ്ച കമ്മം വിപജ്ജതി.

    Sīmāsampadā pana uposathakkhandhake (mahāva. 138 ādayo) vakkhamānanayena sabbadosarahitāya baddhābaddhavaseneva duvidhāya sīmāya vasena veditabbā. Tādisāya hi sīmāya sati eva idaṃ kammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati, katañca kammaṃ vipajjati.

    പരിസാസമ്പദാ പന യേ ഇമേ ഉപസമ്പദാകമ്മസ്സ സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന കമ്മപ്പത്താ ദസഹി വാ പഞ്ചഹി വാ അനൂനാപാരാജികം അനാപന്നാ അനുക്ഖിത്താ ച സമാനസംവാസകാ ഭിക്ഖൂ, തേസം ഏകസീമായ ഹത്ഥപാസം അവിജഹിത്വാ ഠാനം, ഛന്ദാരഹാനഞ്ച ഛന്ദസ്സ ആനയനം, സമ്മുഖീഭൂതാനഞ്ച അപ്പടികോസനം, ഉപസമ്പദാപേക്ഖരഹിതാനം ഉപോസഥക്ഖന്ധകേ പടിക്ഖിത്താനം ഗഹട്ഠാദിഅനുപസമ്പന്നാനഞ്ചേവ പാരാജികുക്ഖിത്തകനാനാസംവാസകഭിക്ഖുനീനഞ്ച വജ്ജനീയപുഗ്ഗലാനം സങ്ഘസ്സ ഹത്ഥപാസേ അഭാവോ ചാതി ഇമേഹി ചതൂഹി അങ്ഗേഹി സങ്ഗഹിതാ. ഏവരൂപായ ച പരിസാസമ്പദായ സതി ഏവ ഇദം പത്തകല്ലം നാമ ഹോതി, നാസതി. തത്ഥ പുരിമാനം തിണ്ണം അങ്ഗാനം അഞ്ഞതരസ്സപി അഭാവേ കതം കമ്മം വിപജ്ജതി, ന പച്ഛിമസ്സ.

    Parisāsampadā pana ye ime upasampadākammassa sabbantimena paricchedena kammappattā dasahi vā pañcahi vā anūnāpārājikaṃ anāpannā anukkhittā ca samānasaṃvāsakā bhikkhū, tesaṃ ekasīmāya hatthapāsaṃ avijahitvā ṭhānaṃ, chandārahānañca chandassa ānayanaṃ, sammukhībhūtānañca appaṭikosanaṃ, upasampadāpekkharahitānaṃ uposathakkhandhake paṭikkhittānaṃ gahaṭṭhādianupasampannānañceva pārājikukkhittakanānāsaṃvāsakabhikkhunīnañca vajjanīyapuggalānaṃ saṅghassa hatthapāse abhāvo cāti imehi catūhi aṅgehi saṅgahitā. Evarūpāya ca parisāsampadāya sati eva idaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati. Tattha purimānaṃ tiṇṇaṃ aṅgānaṃ aññatarassapi abhāve kataṃ kammaṃ vipajjati, na pacchimassa.

    പുബ്ബകിച്ചനിട്ഠാനം നാമ യാനിമാനി ‘‘പഠമം ഉപജ്ഝം ഗാഹാപേതബ്ബോ’’തിആദിനാ പാളിയം (മഹാവ॰ ൧൨൬) വുത്താനി ‘‘ഉപജ്ഝാഗാഹാപനം, പത്തചീവരാചിക്ഖണം, തതോ തം ഹത്ഥപാസതോ ബഹി പേസേത്വാ അനുസാസകസമ്മുതികമ്മകരണം, സമ്മതേന ച ഗന്ത്വാ അനുസാസനം, തേന ച പഠമതരം ആഗന്ത്വാ സങ്ഘസ്സ ഞത്തിം ഞാപേത്വാ ഉപസമ്പദാപേക്ഖം ‘ആഗച്ഛാഹീ’തി ഹത്ഥപാസേ ഏവ അബ്ഭാനം, തേന ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദാപേത്വാ ഉപസമ്പദായാചാപനം, തതോ അന്തരായികധമ്മപുച്ഛകസമ്മുതികമ്മകരണം, സമ്മതേന ച പുച്ഛന’’ന്തി ഇമാനി അട്ഠ പുബ്ബകിച്ചാനി, തേസം സബ്ബേസം യാഥാവതോ കരണേന നിട്ഠാനം. ഏതസ്മിഞ്ച പുബ്ബകിച്ചനിട്ഠാപനേ സതി ഏവ ഇദം സങ്ഘസ്സ ഉപസമ്പദാകമ്മം പത്തകല്ലം നാമ ഹോതി, നാസതി. ഏതേസു പന പുബ്ബകമ്മേസു അകതേസുപി കതം കമ്മം യഥാവുത്തേസു വത്ഥുസമ്പത്തിആദീസു വിജ്ജമാനേസു അകുപ്പമേവ ഹോതി. തദേവമേത്ഥ പത്തകല്ലം ഇമേഹി പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി സങ്ഗഹിതന്തി വേദിതബ്ബം. ഇമിനാവ നയേന ഹേട്ഠാ വുത്തേസു, വക്ഖമാനേസു ച സബ്ബേസു കമ്മേസു പത്തകല്ലതാ യഥാരഹം യോജേത്വാ ഞാതബ്ബാ.

    Pubbakiccaniṭṭhānaṃ nāma yānimāni ‘‘paṭhamaṃ upajjhaṃ gāhāpetabbo’’tiādinā pāḷiyaṃ (mahāva. 126) vuttāni ‘‘upajjhāgāhāpanaṃ, pattacīvarācikkhaṇaṃ, tato taṃ hatthapāsato bahi pesetvā anusāsakasammutikammakaraṇaṃ, sammatena ca gantvā anusāsanaṃ, tena ca paṭhamataraṃ āgantvā saṅghassa ñattiṃ ñāpetvā upasampadāpekkhaṃ ‘āgacchāhī’ti hatthapāse eva abbhānaṃ, tena bhikkhūnaṃ pāde vandāpetvā upasampadāyācāpanaṃ, tato antarāyikadhammapucchakasammutikammakaraṇaṃ, sammatena ca pucchana’’nti imāni aṭṭha pubbakiccāni, tesaṃ sabbesaṃ yāthāvato karaṇena niṭṭhānaṃ. Etasmiñca pubbakiccaniṭṭhāpane sati eva idaṃ saṅghassa upasampadākammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati. Etesu pana pubbakammesu akatesupi kataṃ kammaṃ yathāvuttesu vatthusampattiādīsu vijjamānesu akuppameva hoti. Tadevamettha pattakallaṃ imehi pañcahi aṅgehi saṅgahitanti veditabbaṃ. Imināva nayena heṭṭhā vuttesu, vakkhamānesu ca sabbesu kammesu pattakallatā yathārahaṃ yojetvā ñātabbā.

    ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേയ്യാതി ഉപസമ്പദാനിപ്ഫാദനേന തംസമങ്ഗിം കരേയ്യ കരോതൂതി പത്ഥനായം, വിധിമ്ഹി വാ ഇദം ദട്ഠബ്ബം. യഥാ ഹി ‘‘ദേവദത്തം സുഖാപേയ്യാ’’തി വുത്തേ സുഖമസ്സ നിപ്ഫാദേത്വാ തം സുഖസമങ്ഗിനം കരേയ്യാതി അത്ഥോ ഹോതി, ഏവമിധാപി ഉപസമ്പദമസ്സ നിപ്ഫാദേത്വാ തം ഉപസമ്പദാസമങ്ഗിനം കരേയ്യാതി അത്ഥോ. പയോജകബ്യാപാരേ ചേതം. യഥാ സുഖയന്തം കിഞ്ചി സുദ്ധകത്താരം കോചി ഹേതുകത്താ സുഖഹേതുനിപ്ഫാദനേന സുഖാപേയ്യാതി വുച്ചതി, ഏവമിധാപി ഉപസമ്പജ്ജന്തം സുദ്ധകത്താരം പുഗ്ഗലം ഹേതുകത്തുഭൂതോ സങ്ഘോ ഉപസമ്പദാഹേതുനിപ്ഫാദനേന ഉപസമ്പാദേയ്യാതി വുത്തോ. ഏതേന ച സുഖം വിയ സുഖദായകേന സങ്ഘേന പുഗ്ഗലസ്സ ദീയമാനാ തഥാപവത്തപരമത്ഥധമ്മേ ഉപാദായ അരിയജനപഞ്ഞത്താ ഉപസമ്പദാ നാമ സമ്മുതിസച്ചതാ അത്ഥീതി സമത്ഥിതം ഹോതി. ഏത്ഥ ച ‘‘ഇത്ഥന്നാമോ സങ്ഘം ഉപസമ്പദം യാചതീ’’തി (മഹാവ॰ ൧൨൭) വുത്തത്താ പരിവാസാദീസു വിയ യാചനാനുഗുണം ‘‘ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദം ദദേയ്യാ’’തി അവത്വാ ‘‘ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേയ്യാ’’തി വുത്തത്താ ഇദം ഉപസമ്പദാകമ്മം ദാനേ അസങ്ഗഹേത്വാ കമ്മലക്ഖണേ ഏവ സങ്ഗഹിതന്തി ദട്ഠബ്ബം. ഇമിനാ നയേന ‘‘ഇത്ഥന്നാമം ഉപസമ്പാദേതി, ഉപസമ്പന്നോ സങ്ഘേനാ’’തി ഏത്ഥാപി അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. കേവലഞ്ഹി തത്ഥ വത്തമാനകാലഅതീതകാലവസേന, ഇധ പന അനാമട്ഠകാലവസേനാതി ഏത്തകമേവ വിസേസോ.

    Itthannāmaṃ upasampādeyyāti upasampadānipphādanena taṃsamaṅgiṃ kareyya karotūti patthanāyaṃ, vidhimhi vā idaṃ daṭṭhabbaṃ. Yathā hi ‘‘devadattaṃ sukhāpeyyā’’ti vutte sukhamassa nipphādetvā taṃ sukhasamaṅginaṃ kareyyāti attho hoti, evamidhāpi upasampadamassa nipphādetvā taṃ upasampadāsamaṅginaṃ kareyyāti attho. Payojakabyāpāre cetaṃ. Yathā sukhayantaṃ kiñci suddhakattāraṃ koci hetukattā sukhahetunipphādanena sukhāpeyyāti vuccati, evamidhāpi upasampajjantaṃ suddhakattāraṃ puggalaṃ hetukattubhūto saṅgho upasampadāhetunipphādanena upasampādeyyāti vutto. Etena ca sukhaṃ viya sukhadāyakena saṅghena puggalassa dīyamānā tathāpavattaparamatthadhamme upādāya ariyajanapaññattā upasampadā nāma sammutisaccatā atthīti samatthitaṃ hoti. Ettha ca ‘‘itthannāmo saṅghaṃ upasampadaṃ yācatī’’ti (mahāva. 127) vuttattā parivāsādīsu viya yācanānuguṇaṃ ‘‘itthannāmassa upasampadaṃ dadeyyā’’ti avatvā ‘‘itthannāmaṃ upasampādeyyā’’ti vuttattā idaṃ upasampadākammaṃ dāne asaṅgahetvā kammalakkhaṇe eva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Iminā nayena ‘‘itthannāmaṃ upasampādeti, upasampanno saṅghenā’’ti etthāpi attho veditabbo. Kevalañhi tattha vattamānakālaatītakālavasena, idha pana anāmaṭṭhakālavasenāti ettakameva viseso.

    ഏസാ ഞത്തീതി ‘‘സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ’’തി വുത്തഞാപനാ ഏസാ. ഇദഞ്ച അനുസ്സാവനാനമ്പി സബ്ഭാവസൂചനത്ഥം വുച്ചതി. അവസ്സഞ്ചേതം വത്തബ്ബമേവ. ഞത്തികമ്മേ ഏവ തം ന വത്തബ്ബം. തത്ഥ പന യ്യ-കാരേ വുത്തമത്തേ ഏവ ഞത്തികമ്മം നിട്ഠിതം ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം. ഖമതീതി രുച്ചതി. ഉപസമ്പദാതി സങ്ഘേന ദീയമാനാ നിപ്ഫാദിയമാനാ ഉപസമ്പദാ, യസ്സ ഖമതി, സോ തുണ്ഹസ്സാതി യോജനാ. തുണ്ഹീതി ച അകഥനത്ഥേ നിപാതോ, അകഥനകോ അസ്സ ഭവേയ്യാതി അത്ഥോ. ഖമതി സങ്ഘസ്സ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഉപസമ്പദാതി പകതേന സമ്ബന്ധോ. തത്ഥ കാരണമാഹ ‘‘തസ്മാ തുണ്ഹീ’’തി. തത്ഥ ‘‘ആസീ’’തി സേസോ. യസ്മാ ‘‘യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസേയ്യാ’’തി തിക്ഖത്തും വുച്ചമാനോപി സങ്ഘോ തുണ്ഹീ നിരവോ അഹോസി, തസ്മാ ഖമതി സങ്ഘസ്സാതി അത്ഥോ. ഏവന്തി ഇമിനാ പകാരേന. തുണ്ഹീഭാവേനേവേതം സങ്ഘസ്സ രുച്ചനഭാവം ധാരയാമി, ബുജ്ഝാമി ജാനാമീതി അത്ഥോ. ഇതി-സദ്ദോ പരിസമാപനത്ഥേ കതോ, സോ ച കമ്മവാചായ അനങ്ഗം, തസ്മാ അനുസ്സാവകേന ‘‘ധാരയാമീ’’തി ഏത്ഥ മി-കാരപരിയോസാനമേവ വത്വാ നിട്ഠപേതബ്ബം, ഇതി-സദ്ദോ ന പയുജ്ജിതബ്ബോതി ദട്ഠബ്ബം. ഇമിനാ നയേന സബ്ബകമ്മവാചാനമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.

    Esā ñattīti ‘‘saṅgho ñāpetabbo’’ti vuttañāpanā esā. Idañca anussāvanānampi sabbhāvasūcanatthaṃ vuccati. Avassañcetaṃ vattabbameva. Ñattikamme eva taṃ na vattabbaṃ. Tattha pana yya-kāre vuttamatte eva ñattikammaṃ niṭṭhitaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ. Khamatīti ruccati. Upasampadāti saṅghena dīyamānā nipphādiyamānā upasampadā, yassa khamati, so tuṇhassāti yojanā. Tuṇhīti ca akathanatthe nipāto, akathanako assa bhaveyyāti attho. Khamati saṅghassa itthannāmassa upasampadāti pakatena sambandho. Tattha kāraṇamāha ‘‘tasmā tuṇhī’’ti. Tattha ‘‘āsī’’ti seso. Yasmā ‘‘yassa nakkhamati, so bhāseyyā’’ti tikkhattuṃ vuccamānopi saṅgho tuṇhī niravo ahosi, tasmā khamati saṅghassāti attho. Evanti iminā pakārena. Tuṇhībhāvenevetaṃ saṅghassa ruccanabhāvaṃ dhārayāmi, bujjhāmi jānāmīti attho. Iti-saddo parisamāpanatthe kato, so ca kammavācāya anaṅgaṃ, tasmā anussāvakena ‘‘dhārayāmī’’ti ettha mi-kārapariyosānameva vatvā niṭṭhapetabbaṃ, iti-saddo na payujjitabboti daṭṭhabbaṃ. Iminā nayena sabbakammavācānamattho veditabbo.

    ഏകപോരിസാ വാതിആദി സത്താനം സരീരഛായം പാദേഹി മിനിത്വാ ജാനനപ്പകാരദസ്സനം. ഛസത്തപദപരിമിതാ ഹി ഛായാ ‘‘പോരിസാ’’തി വുച്ചതി, ഇദഞ്ച ഉതുപ്പമാണാചിക്ഖണാദി ച ആഗന്തുകേഹി സദ്ധിം വീമംസിത്വാ വുഡ്ഢനവഭാവം ഞത്വാ വന്ദനവന്ദാപനാദികരണത്ഥം വുത്തം. ഏതി ആഗച്ഛതി, ഗച്ഛതി ചാതി ഉതു, സോവ പമീയതേ അനേന സംവച്ഛരന്തി പമാണന്തി ആഹ ‘‘ഉതുയേവ ഉതുപ്പമാണ’’ന്തി. അപരിപുണ്ണാതി ഉപസമ്പദാദിവസേന അപരിപുണ്ണാ. യദി ഉതുവേമജ്ഝേ ഉപസമ്പാദിതോ, തദാ തസ്മിം ഉതുമ്ഹി അവസിട്ഠദിവസാചിക്ഖണം ദിവസഭാഗാചിക്ഖണന്തി ദസ്സേതി. തേനാഹ ‘‘യത്തകേഹി ദിവസേഹി യസ്സ യോ ഉതു അപരിപുണ്ണോ, തേ ദിവസേ’’തി. തത്ഥ യസ്സ തങ്ഖണം ലദ്ധൂപസമ്പദസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ സമ്ബന്ധീ യോ ഉതു യത്തകേഹി ദിവസേഹി അപരിപുണ്ണോ, തേ ദിവസേതി യോജനാ.

    Ekaporisātiādi sattānaṃ sarīrachāyaṃ pādehi minitvā jānanappakāradassanaṃ. Chasattapadaparimitā hi chāyā ‘‘porisā’’ti vuccati, idañca utuppamāṇācikkhaṇādi ca āgantukehi saddhiṃ vīmaṃsitvā vuḍḍhanavabhāvaṃ ñatvā vandanavandāpanādikaraṇatthaṃ vuttaṃ. Eti āgacchati, gacchati cāti utu, sova pamīyate anena saṃvaccharanti pamāṇanti āha ‘‘utuyeva utuppamāṇa’’nti. Aparipuṇṇāti upasampadādivasena aparipuṇṇā. Yadi utuvemajjhe upasampādito, tadā tasmiṃ utumhi avasiṭṭhadivasācikkhaṇaṃ divasabhāgācikkhaṇanti dasseti. Tenāha ‘‘yattakehi divasehi yassa yo utu aparipuṇṇo, te divase’’ti. Tattha yassa taṅkhaṇaṃ laddhūpasampadassa puggalassa sambandhī yo utu yattakehi divasehi aparipuṇṇo, te divaseti yojanā.

    ഛായാദികമേവ സബ്ബം സങ്ഗഹേത്വാ ഗായിതബ്ബതോ കഥേതബ്ബതോ സങ്ഗീതീതി ആഹ ‘‘ഇദമേവാ’’തിആദി. തത്ഥ ഏകതോ കത്വാ ആചിക്ഖിതബ്ബം. ത്വം കിം ലഭസീതി ത്വം ഉപസമ്പാദനകാലേ കതരവസ്സം, കതരഉതുഞ്ച ലഭസി, കതരസ്മിം തേ ഉപസമ്പദാ ലദ്ധാതി അത്ഥോ. വസ്സന്തി വസ്സാനഉതു, ഇദഞ്ച സംവച്ഛരാചിക്ഖണം വിനാ വുത്തമ്പി ന വിഞ്ഞായതീതി ഇമിനാ ഉതുആചിക്ഖണേനേവ സാസനവസ്സേസു വാ കലിയുഗവസ്സാദീസു വാ സഹസ്സിമേ വാ സതിമേ വാ അസുകഉതും ലഭാമീതി ദസ്സിതന്തി ദട്ഠബ്ബം. ഛായാതി ഇദം പാളിയം ആഗതപടിപാടിം സന്ധായ വുത്തം, വത്തബ്ബകമ്മതോ പന കലിയുഗവസ്സാദീസു സബ്ബദേസപസിദ്ധേസു അസുകവസ്സേ അസുകഉതുമ്ഹി അസുകമാസേ അസുകകണ്ഹേ വാ സുക്കേ വാ പക്ഖേ അസുകേ തിഥിവാരവിസേസയുത്തേ പുബ്ബണ്ഹാദിദിവസഭാഗേ ഏത്തകേ ഛായാപമാണേ, നാഡികാപമാണേ വാ മയാ ഉപസമ്പദാ ലദ്ധാതി വദേയ്യാസീതി ഏവം ആചിക്ഖിതബ്ബം. ഇദം സുട്ഠു ഉഗ്ഗഹേത്വാ ആഗന്തുകേഹി വുഡ്ഢപടിപാടിം ഞത്വാ പടിപജ്ജാഹീതി വത്തബ്ബം. ഇതി ഏത്തകോ കഥാമഗ്ഗോ വിമതിവിനോദനിയം ആഗതോ. വജിരബുദ്ധിടീകാനയോ പന ഏകച്ചോ ഇധേവ സങ്ഗഹം ഗതോ, ഏകച്ചോ അസന്നിട്ഠാനവിനിച്ഛയത്താ സംസയഹേതുകോ ഹോതി, തസ്മാ ഇധ ന ഗഹിതോതി.

    Chāyādikameva sabbaṃ saṅgahetvā gāyitabbato kathetabbato saṅgītīti āha ‘‘idamevā’’tiādi. Tattha ekato katvā ācikkhitabbaṃ. Tvaṃ kiṃ labhasīti tvaṃ upasampādanakāle kataravassaṃ, katarautuñca labhasi, katarasmiṃ te upasampadā laddhāti attho. Vassanti vassānautu, idañca saṃvaccharācikkhaṇaṃ vinā vuttampi na viññāyatīti iminā utuācikkhaṇeneva sāsanavassesu vā kaliyugavassādīsu vā sahassime vā satime vā asukautuṃ labhāmīti dassitanti daṭṭhabbaṃ. Chāyāti idaṃ pāḷiyaṃ āgatapaṭipāṭiṃ sandhāya vuttaṃ, vattabbakammato pana kaliyugavassādīsu sabbadesapasiddhesu asukavasse asukautumhi asukamāse asukakaṇhe vā sukke vā pakkhe asuke tithivāravisesayutte pubbaṇhādidivasabhāge ettake chāyāpamāṇe, nāḍikāpamāṇe vā mayā upasampadā laddhāti vadeyyāsīti evaṃ ācikkhitabbaṃ. Idaṃ suṭṭhu uggahetvā āgantukehi vuḍḍhapaṭipāṭiṃ ñatvā paṭipajjāhīti vattabbaṃ. Iti ettako kathāmaggo vimativinodaniyaṃ āgato. Vajirabuddhiṭīkānayo pana ekacco idheva saṅgahaṃ gato, ekacco asanniṭṭhānavinicchayattā saṃsayahetuko hoti, tasmā idha na gahitoti.

    ഇതി വിനയസങ്ഗഹസംവണ്ണനാഭൂതേ വിനയാലങ്കാരേ

    Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre

    ഉപസമ്പദാവിനിച്ഛയകഥാലങ്കാരോ.

    Upasampadāvinicchayakathālaṅkāro.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact