Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya

    ५. पब्बतूपमसुत्तं

    5. Pabbatūpamasuttaṃ

    १३६. सावत्थिनिदानं । एकमन्तं निसिन्‍नं खो राजानं पसेनदिं कोसलं भगवा एतदवोच – ‘‘हन्द, कुतो नु त्वं, महाराज, आगच्छसि दिवा दिवस्सा’’ति? ‘‘यानि तानि, भन्ते, रञ्‍ञं खत्तियानं मुद्धावसित्तानं इस्सरियमदमत्तानं कामगेधपरियुट्ठितानं जनपदत्थावरियप्पत्तानं महन्तं पथविमण्डलं अभिविजिय अज्झावसन्तानं राजकरणीयानि भवन्ति, तेसु ख्वाहं, एतरहि उस्सुक्‍कमापन्‍नो’’ति।

    136. Sāvatthinidānaṃ . Ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘handa, kuto nu tvaṃ, mahārāja, āgacchasi divā divassā’’ti? ‘‘Yāni tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ issariyamadamattānaṃ kāmagedhapariyuṭṭhitānaṃ janapadatthāvariyappattānaṃ mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasantānaṃ rājakaraṇīyāni bhavanti, tesu khvāhaṃ, etarahi ussukkamāpanno’’ti.

    ‘‘तं किं मञ्‍ञसि, महाराज, इध ते पुरिसो आगच्छेय्य पुरत्थिमाय दिसाय सद्धायिको पच्‍चयिको। सो तं उपसङ्कमित्वा एवं वदेय्य – ‘यग्घे, महाराज, जानेय्यासि, अहं आगच्छामि पुरत्थिमाय दिसाय। तत्थद्दसं महन्तं पब्बतं अब्भसमं सब्बे पाणे निप्पोथेन्तो आगच्छति। यं ते, महाराज, करणीयं, तं करोही’ति। अथ दुतियो पुरिसो आगच्छेय्य पच्छिमाय दिसाय…पे॰… अथ ततियो पुरिसो आगच्छेय्य उत्तराय दिसाय…पे॰… अथ चतुत्थो पुरिसो आगच्छेय्य दक्खिणाय दिसाय सद्धायिको पच्‍चयिको। सो तं उपसङ्कमित्वा एवं वदेय्य – ‘यग्घे महाराज, जानेय्यासि, अहं आगच्छामि दक्खिणाय दिसाय। तत्थद्दसं महन्तं पब्बतं अब्भसमं सब्बे पाणे निप्पोथेन्तो आगच्छति। यं ते, महाराज, करणीयं तं करोही’ति। एवरूपे ते, महाराज, महति महब्भये समुप्पन्‍ने दारुणे मनुस्सक्खये 1 दुल्‍लभे मनुस्सत्ते किमस्स करणीय’’न्ति?

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha te puriso āgaccheyya puratthimāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe, mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi puratthimāya disāya. Tatthaddasaṃ mahantaṃ pabbataṃ abbhasamaṃ sabbe pāṇe nippothento āgacchati. Yaṃ te, mahārāja, karaṇīyaṃ, taṃ karohī’ti. Atha dutiyo puriso āgaccheyya pacchimāya disāya…pe… atha tatiyo puriso āgaccheyya uttarāya disāya…pe… atha catuttho puriso āgaccheyya dakkhiṇāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi dakkhiṇāya disāya. Tatthaddasaṃ mahantaṃ pabbataṃ abbhasamaṃ sabbe pāṇe nippothento āgacchati. Yaṃ te, mahārāja, karaṇīyaṃ taṃ karohī’ti. Evarūpe te, mahārāja, mahati mahabbhaye samuppanne dāruṇe manussakkhaye 2 dullabhe manussatte kimassa karaṇīya’’nti?

    ‘‘एवरूपे मे, भन्ते, महति महब्भये समुप्पन्‍ने दारुणे मनुस्सक्खये दुल्‍लभे मनुस्सत्ते किमस्स करणीयं अञ्‍ञत्र धम्मचरियाय अञ्‍ञत्र समचरियाय अञ्‍ञत्र कुसलकिरियाय अञ्‍ञत्र पुञ्‍ञकिरियाया’’ति?

    ‘‘Evarūpe me, bhante, mahati mahabbhaye samuppanne dāruṇe manussakkhaye dullabhe manussatte kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya aññatra samacariyāya aññatra kusalakiriyāya aññatra puññakiriyāyā’’ti?

    ‘‘आरोचेमि खो ते, महाराज, पटिवेदेमि खो ते, महाराज, अधिवत्तति खो तं, महाराज, जरामरणं। अधिवत्तमाने चे ते, महाराज, जरामरणे किमस्स करणीय’’न्ति? ‘‘अधिवत्तमाने च मे, भन्ते, जरामरणे किमस्स करणीयं अञ्‍ञत्र धम्मचरियाय समचरियाय कुसलकिरियाय पुञ्‍ञकिरियाय? यानि तानि, भन्ते, रञ्‍ञं खत्तियानं मुद्धावसित्तानं इस्सरियमदमत्तानं कामगेधपरियुट्ठितानं जनपदत्थावरियप्पत्तानं महन्तं पथविमण्डलं अभिविजिय अज्झावसन्तानं हत्थियुद्धानि भवन्ति; तेसम्पि, भन्ते, हत्थियुद्धानं नत्थि गति नत्थि विसयो अधिवत्तमाने जरामरणे। यानिपि तानि, भन्ते, रञ्‍ञं खत्तियानं मुद्धावसित्तानं…पे॰… अज्झावसन्तानं अस्सयुद्धानि भवन्ति…पे॰… रथयुद्धानि भवन्ति …पे॰… पत्तियुद्धानि भवन्ति; तेसम्पि , भन्ते, पत्तियुद्धानं नत्थि गति नत्थि विसयो अधिवत्तमाने जरामरणे। सन्ति खो पन, भन्ते, इमस्मिं राजकुले मन्तिनो महामत्ता, ये पहोन्ति 3 आगते पच्‍चत्थिके मन्तेहि भेदयितुं। तेसम्पि, भन्ते, मन्तयुद्धानं नत्थि गति नत्थि विसयो अधिवत्तमाने जरामरणे। संविज्‍जति खो पन, भन्ते, इमस्मिं राजकुले पहूतं हिरञ्‍ञसुवण्णं भूमिगतञ्‍चेव वेहासट्ठञ्‍च, येन मयं पहोम आगते पच्‍चत्थिके धनेन उपलापेतुं। तेसम्पि, भन्ते, धनयुद्धानं नत्थि गति नत्थि विसयो अधिवत्तमाने जरामरणे। अधिवत्तमाने च मे, भन्ते, जरामरणे किमस्स करणीयं अञ्‍ञत्र धम्मचरियाय समचरियाय कुसलकिरियाय पुञ्‍ञकिरियाया’’ति?

    ‘‘Ārocemi kho te, mahārāja, paṭivedemi kho te, mahārāja, adhivattati kho taṃ, mahārāja, jarāmaraṇaṃ. Adhivattamāne ce te, mahārāja, jarāmaraṇe kimassa karaṇīya’’nti? ‘‘Adhivattamāne ca me, bhante, jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāya? Yāni tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ issariyamadamattānaṃ kāmagedhapariyuṭṭhitānaṃ janapadatthāvariyappattānaṃ mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasantānaṃ hatthiyuddhāni bhavanti; tesampi, bhante, hatthiyuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Yānipi tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ…pe… ajjhāvasantānaṃ assayuddhāni bhavanti…pe… rathayuddhāni bhavanti …pe… pattiyuddhāni bhavanti; tesampi , bhante, pattiyuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Santi kho pana, bhante, imasmiṃ rājakule mantino mahāmattā, ye pahonti 4 āgate paccatthike mantehi bhedayituṃ. Tesampi, bhante, mantayuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Saṃvijjati kho pana, bhante, imasmiṃ rājakule pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ bhūmigatañceva vehāsaṭṭhañca, yena mayaṃ pahoma āgate paccatthike dhanena upalāpetuṃ. Tesampi, bhante, dhanayuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Adhivattamāne ca me, bhante, jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāyā’’ti?

    ‘‘एवमेतं, महाराज, एवमेतं, महाराज! अधिवत्तमाने जरामरणे किमस्स करणीयं अञ्‍ञत्र धम्मचरियाय समचरियाय कुसलकिरियाय पुञ्‍ञकिरियाया’’ति? इदमवोच भगवा…पे॰… सत्था –

    ‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja! Adhivattamāne jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāyā’’ti? Idamavoca bhagavā…pe… satthā –

    ‘‘यथापि सेला विपुला, नभं आहच्‍च पब्बता।

    ‘‘Yathāpi selā vipulā, nabhaṃ āhacca pabbatā;

    समन्तानुपरियायेय्युं, निप्पोथेन्तो चतुद्दिसा॥

    Samantānupariyāyeyyuṃ, nippothento catuddisā.

    ‘‘एवं जरा च मच्‍चु च, अधिवत्तन्ति पाणिने 5।

    ‘‘Evaṃ jarā ca maccu ca, adhivattanti pāṇine 6;

    खत्तिये ब्राह्मणे वेस्से, सुद्दे चण्डालपुक्‍कुसे।

    Khattiye brāhmaṇe vesse, sudde caṇḍālapukkuse;

    न किञ्‍चि 7 परिवज्‍जेति, सब्बमेवाभिमद्दति॥

    Na kiñci 8 parivajjeti, sabbamevābhimaddati.

    ‘‘न तत्थ हत्थीनं भूमि, न रथानं न पत्तिया।

    ‘‘Na tattha hatthīnaṃ bhūmi, na rathānaṃ na pattiyā;

    न चापि मन्तयुद्धेन, सक्‍का जेतुं धनेन वा॥

    Na cāpi mantayuddhena, sakkā jetuṃ dhanena vā.

    ‘‘तस्मा हि पण्डितो पोसो, सम्पस्सं अत्थमत्तनो।

    ‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;

    बुद्धे धम्मे च सङ्घे च, धीरो सद्धं निवेसये॥

    Buddhe dhamme ca saṅghe ca, dhīro saddhaṃ nivesaye.

    ‘‘यो धम्मं चरि 9 कायेन, वाचाय उद चेतसा।

    ‘‘Yo dhammaṃ cari 10 kāyena, vācāya uda cetasā;

    इधेव नं पसंसन्ति, पेच्‍च सग्गे पमोदती’’ति॥

    Idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodatī’’ti.

    ततियो वग्गो।

    Tatiyo vaggo.

    तस्सुद्दानं –

    Tassuddānaṃ –

    पुग्गलो अय्यिका लोको, इस्सत्तं 11 पब्बतूपमा।

    Puggalo ayyikā loko, issattaṃ 12 pabbatūpamā;

    देसितं बुद्धसेट्ठेन, इमं कोसलपञ्‍चकन्ति॥

    Desitaṃ buddhaseṭṭhena, imaṃ kosalapañcakanti.

    कोसलसंयुत्तं समत्तं।

    Kosalasaṃyuttaṃ samattaṃ.




    Next: ४. मारसंयुत्तं • 4. Mārasaṃyuttaṃ




    Footnotes:
    1. मनुस्सकाये (क॰)
    2. manussakāye (ka.)
    3. येसं होन्ति (क॰)
    4. yesaṃ honti (ka.)
    5. पाणिनो (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)
    6. pāṇino (sī. syā. kaṃ. pī.)
    7. न कञ्‍चि (?)
    8. na kañci (?)
    9. धम्मचारी (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)
    10. dhammacārī (sī. syā. kaṃ. pī.)
    11. इस्सत्थं (सी॰ स्या॰ कं॰)
    12. issatthaṃ (sī. syā. kaṃ.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५. पब्बतूपमसुत्तवण्णना • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ५. पब्बतूपमसुत्तवण्णना • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact