Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya |
၅. ပဗ္ဗတူပမသုတ္တံ
5. Pabbatūpamasuttaṃ
၁၃၆. သာဝတ္ထိနိဒာနံ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဟန္ဒ, ကုတော နု တ္ဝံ, မဟာရာဇ, အာဂစ္ဆသိ ဒိဝာ ဒိဝသ္သာ’’တိ? ‘‘ယာနိ တာနိ, ဘန္တေ, ရညံ ခတ္တိယာနံ မုဒ္ဓာဝသိတ္တာနံ ဣသ္သရိယမဒမတ္တာနံ ကာမဂေဓပရိယုဋ္ဌိတာနံ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တာနံ မဟန္တံ ပထဝိမဏ္ဍလံ အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသန္တာနံ ရာဇကရဏီယာနိ ဘဝန္တိ, တေသု ခ္ဝာဟံ, ဧတရဟိ ဥသ္သုက္ကမာပန္နော’’တိ။
136. Sāvatthinidānaṃ . Ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘handa, kuto nu tvaṃ, mahārāja, āgacchasi divā divassā’’ti? ‘‘Yāni tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ issariyamadamattānaṃ kāmagedhapariyuṭṭhitānaṃ janapadatthāvariyappattānaṃ mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasantānaṃ rājakaraṇīyāni bhavanti, tesu khvāhaṃ, etarahi ussukkamāpanno’’ti.
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ တေ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သဒ္ဓာယိကော ပစ္စယိကော။ သော တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ယဂ္ဃေ, မဟာရာဇ, ဇာနေယ္ယာသိ, အဟံ အာဂစ္ဆာမိ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ။ တတ္ထဒ္ဒသံ မဟန္တံ ပဗ္ဗတံ အဗ္ဘသမံ သဗ္ဗေ ပာဏေ နိပ္ပောထေန္တော အာဂစ္ဆတိ။ ယံ တေ, မဟာရာဇ, ကရဏီယံ, တံ ကရောဟီ’တိ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ။ပေ.။ အထ တတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ။ပေ.။ အထ စတုတ္ထော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သဒ္ဓာယိကော ပစ္စယိကော။ သော တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ယဂ္ဃေ မဟာရာဇ, ဇာနေယ္ယာသိ, အဟံ အာဂစ္ဆာမိ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ။ တတ္ထဒ္ဒသံ မဟန္တံ ပဗ္ဗတံ အဗ္ဘသမံ သဗ္ဗေ ပာဏေ နိပ္ပောထေန္တော အာဂစ္ဆတိ။ ယံ တေ, မဟာရာဇ, ကရဏီယံ တံ ကရောဟီ’တိ။ ဧဝရူပေ တေ, မဟာရာဇ, မဟတိ မဟဗ္ဘယေ သမုပ္ပန္နေ ဒာရုဏေ မနုသ္သက္ခယေ 1 ဒုလ္လဘေ မနုသ္သတ္တေ ကိမသ္သ ကရဏီယ’’န္တိ?
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha te puriso āgaccheyya puratthimāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe, mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi puratthimāya disāya. Tatthaddasaṃ mahantaṃ pabbataṃ abbhasamaṃ sabbe pāṇe nippothento āgacchati. Yaṃ te, mahārāja, karaṇīyaṃ, taṃ karohī’ti. Atha dutiyo puriso āgaccheyya pacchimāya disāya…pe… atha tatiyo puriso āgaccheyya uttarāya disāya…pe… atha catuttho puriso āgaccheyya dakkhiṇāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi dakkhiṇāya disāya. Tatthaddasaṃ mahantaṃ pabbataṃ abbhasamaṃ sabbe pāṇe nippothento āgacchati. Yaṃ te, mahārāja, karaṇīyaṃ taṃ karohī’ti. Evarūpe te, mahārāja, mahati mahabbhaye samuppanne dāruṇe manussakkhaye 2 dullabhe manussatte kimassa karaṇīya’’nti?
‘‘ဧဝရူပေ မေ, ဘန္တေ, မဟတိ မဟဗ္ဘယေ သမုပ္ပန္နေ ဒာရုဏေ မနုသ္သက္ခယေ ဒုလ္လဘေ မနုသ္သတ္တေ ကိမသ္သ ကရဏီယံ အညတ္ရ ဓမ္မစရိယာယ အညတ္ရ သမစရိယာယ အညတ္ရ ကုသလကိရိယာယ အညတ္ရ ပုညကိရိယာယာ’’တိ?
‘‘Evarūpe me, bhante, mahati mahabbhaye samuppanne dāruṇe manussakkhaye dullabhe manussatte kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya aññatra samacariyāya aññatra kusalakiriyāya aññatra puññakiriyāyā’’ti?
‘‘အာရောစေမိ ခော တေ, မဟာရာဇ, ပဋိဝေဒေမိ ခော တေ, မဟာရာဇ, အဓိဝတ္တတိ ခော တံ, မဟာရာဇ, ဇရာမရဏံ။ အဓိဝတ္တမာနေ စေ တေ, မဟာရာဇ, ဇရာမရဏေ ကိမသ္သ ကရဏီယ’’န္တိ? ‘‘အဓိဝတ္တမာနေ စ မေ, ဘန္တေ, ဇရာမရဏေ ကိမသ္သ ကရဏီယံ အညတ္ရ ဓမ္မစရိယာယ သမစရိယာယ ကုသလကိရိယာယ ပုညကိရိယာယ? ယာနိ တာနိ, ဘန္တေ, ရညံ ခတ္တိယာနံ မုဒ္ဓာဝသိတ္တာနံ ဣသ္သရိယမဒမတ္တာနံ ကာမဂေဓပရိယုဋ္ဌိတာနံ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တာနံ မဟန္တံ ပထဝိမဏ္ဍလံ အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသန္တာနံ ဟတ္ထိယုဒ္ဓာနိ ဘဝန္တိ; တေသမ္ပိ, ဘန္တေ, ဟတ္ထိယုဒ္ဓာနံ နတ္ထိ ဂတိ နတ္ထိ ဝိသယော အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ။ ယာနိပိ တာနိ, ဘန္တေ, ရညံ ခတ္တိယာနံ မုဒ္ဓာဝသိတ္တာနံ။ပေ.။ အဇ္ဈာဝသန္တာနံ အသ္သယုဒ္ဓာနိ ဘဝန္တိ။ပေ.။ ရထယုဒ္ဓာနိ ဘဝန္တိ ။ပေ.။ ပတ္တိယုဒ္ဓာနိ ဘဝန္တိ; တေသမ္ပိ , ဘန္တေ, ပတ္တိယုဒ္ဓာနံ နတ္ထိ ဂတိ နတ္ထိ ဝိသယော အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ။ သန္တိ ခော ပန, ဘန္တေ, ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ မန္တိနော မဟာမတ္တာ, ယေ ပဟောန္တိ 3 အာဂတေ ပစ္စတ္ထိကေ မန္တေဟိ ဘေဒယိတုံ။ တေသမ္ပိ, ဘန္တေ, မန္တယုဒ္ဓာနံ နတ္ထိ ဂတိ နတ္ထိ ဝိသယော အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခော ပန, ဘန္တေ, ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ပဟူတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဘူမိဂတဉ္စေဝ ဝေဟာသဋ္ဌဉ္စ, ယေန မယံ ပဟောမ အာဂတေ ပစ္စတ္ထိကေ ဓနေန ဥပလာပေတုံ။ တေသမ္ပိ, ဘန္တေ, ဓနယုဒ္ဓာနံ နတ္ထိ ဂတိ နတ္ထိ ဝိသယော အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ။ အဓိဝတ္တမာနေ စ မေ, ဘန္တေ, ဇရာမရဏေ ကိမသ္သ ကရဏီယံ အညတ္ရ ဓမ္မစရိယာယ သမစရိယာယ ကုသလကိရိယာယ ပုညကိရိယာယာ’’တိ?
‘‘Ārocemi kho te, mahārāja, paṭivedemi kho te, mahārāja, adhivattati kho taṃ, mahārāja, jarāmaraṇaṃ. Adhivattamāne ce te, mahārāja, jarāmaraṇe kimassa karaṇīya’’nti? ‘‘Adhivattamāne ca me, bhante, jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāya? Yāni tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ issariyamadamattānaṃ kāmagedhapariyuṭṭhitānaṃ janapadatthāvariyappattānaṃ mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasantānaṃ hatthiyuddhāni bhavanti; tesampi, bhante, hatthiyuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Yānipi tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ…pe… ajjhāvasantānaṃ assayuddhāni bhavanti…pe… rathayuddhāni bhavanti …pe… pattiyuddhāni bhavanti; tesampi , bhante, pattiyuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Santi kho pana, bhante, imasmiṃ rājakule mantino mahāmattā, ye pahonti 4 āgate paccatthike mantehi bhedayituṃ. Tesampi, bhante, mantayuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Saṃvijjati kho pana, bhante, imasmiṃ rājakule pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ bhūmigatañceva vehāsaṭṭhañca, yena mayaṃ pahoma āgate paccatthike dhanena upalāpetuṃ. Tesampi, bhante, dhanayuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Adhivattamāne ca me, bhante, jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāyā’’ti?
‘‘ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ! အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ ကိမသ္သ ကရဏီယံ အညတ္ရ ဓမ္မစရိယာယ သမစရိယာယ ကုသလကိရိယာယ ပုညကိရိယာယာ’’တိ? ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ပေ.။ သတ္ထာ –
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja! Adhivattamāne jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāyā’’ti? Idamavoca bhagavā…pe… satthā –
‘‘ယထာပိ သေလာ ဝိပုလာ၊ နဘံ အာဟစ္စ ပဗ္ဗတာ။
‘‘Yathāpi selā vipulā, nabhaṃ āhacca pabbatā;
သမန္တာနုပရိယာယေယ္ယုံ၊ နိပ္ပောထေန္တော စတုဒ္ဒိသာ။
Samantānupariyāyeyyuṃ, nippothento catuddisā.
ခတ္တိယေ ဗ္ရာဟ္မဏေ ဝေသ္သေ၊ သုဒ္ဒေ စဏ္ဍာလပုက္ကုသေ။
Khattiye brāhmaṇe vesse, sudde caṇḍālapukkuse;
‘‘န တတ္ထ ဟတ္ထီနံ ဘူမိ၊ န ရထာနံ န ပတ္တိယာ။
‘‘Na tattha hatthīnaṃ bhūmi, na rathānaṃ na pattiyā;
န စာပိ မန္တယုဒ္ဓေန၊ သက္ကာ ဇေတုံ ဓနေန ဝာ။
Na cāpi mantayuddhena, sakkā jetuṃ dhanena vā.
‘‘တသ္မာ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပောသော၊ သမ္ပသ္သံ အတ္ထမတ္တနော။
‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;
ဗုဒ္ဓေ ဓမ္မေ စ သင္ဃေ စ၊ ဓီရော သဒ္ဓံ နိဝေသယေ။
Buddhe dhamme ca saṅghe ca, dhīro saddhaṃ nivesaye.
ဣဓေဝ နံ ပသံသန္တိ၊ ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီ’’တိ။
Idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodatī’’ti.
တတိယော ဝဂ္ဂော။
Tatiyo vaggo.
တသ္သုဒ္ဒာနံ –
Tassuddānaṃ –
ဒေသိတံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေန၊ ဣမံ ကောသလပဉ္စကန္တိ။
Desitaṃ buddhaseṭṭhena, imaṃ kosalapañcakanti.
ကောသလသံယုတ္တံ သမတ္တံ။
Kosalasaṃyuttaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၅. ပဗ္ဗတူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၅. ပဗ္ဗတူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā