Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya |
੫. ਪਬ੍ਬਤੂਪਮਸੁਤ੍ਤਂ
5. Pabbatūpamasuttaṃ
੧੩੬. ਸਾવਤ੍ਥਿਨਿਦਾਨਂ । ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਹਨ੍ਦ, ਕੁਤੋ ਨੁ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਆਗਚ੍ਛਸਿ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞਂ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਾਨਂ ਇਸ੍ਸਰਿਯਮਦਮਤ੍ਤਾਨਂ ਕਾਮਗੇਧਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤਾਨਂ ਜਨਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਥવਿਮਣ੍ਡਲਂ ਅਭਿવਿਜਿਯ ਅਜ੍ਝਾવਸਨ੍ਤਾਨਂ ਰਾਜਕਰਣੀਯਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਖ੍વਾਹਂ, ਏਤਰਹਿ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਮਾਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ।
136. Sāvatthinidānaṃ . Ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘handa, kuto nu tvaṃ, mahārāja, āgacchasi divā divassā’’ti? ‘‘Yāni tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ issariyamadamattānaṃ kāmagedhapariyuṭṭhitānaṃ janapadatthāvariyappattānaṃ mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasantānaṃ rājakaraṇīyāni bhavanti, tesu khvāhaṃ, etarahi ussukkamāpanno’’ti.
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧ ਤੇ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯਿਕੋ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ। ਸੋ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਯਗ੍ਘੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਹਂ ਆਗਚ੍ਛਾਮਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ। ਤਤ੍ਥਦ੍ਦਸਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਅਬ੍ਭਸਮਂ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣੇ ਨਿਪ੍ਪੋਥੇਨ੍ਤੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਯਂ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਰਣੀਯਂ, ਤਂ ਕਰੋਹੀ’ਤਿ। ਅਥ ਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ…ਪੇ॰… ਅਥ ਤਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਉਤ੍ਤਰਾਯ ਦਿਸਾਯ…ਪੇ॰… ਅਥ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯਿਕੋ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ। ਸੋ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਯਗ੍ਘੇ ਮਹਾਰਾਜ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਹਂ ਆਗਚ੍ਛਾਮਿ ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ। ਤਤ੍ਥਦ੍ਦਸਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਅਬ੍ਭਸਮਂ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣੇ ਨਿਪ੍ਪੋਥੇਨ੍ਤੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਯਂ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਰਣੀਯਂ ਤਂ ਕਰੋਹੀ’ਤਿ। ਏવਰੂਪੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਤਿ ਮਹਬ੍ਭਯੇ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਦਾਰੁਣੇ ਮਨੁਸ੍ਸਕ੍ਖਯੇ 1 ਦੁਲ੍ਲਭੇ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤੇ ਕਿਮਸ੍ਸ ਕਰਣੀਯ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha te puriso āgaccheyya puratthimāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe, mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi puratthimāya disāya. Tatthaddasaṃ mahantaṃ pabbataṃ abbhasamaṃ sabbe pāṇe nippothento āgacchati. Yaṃ te, mahārāja, karaṇīyaṃ, taṃ karohī’ti. Atha dutiyo puriso āgaccheyya pacchimāya disāya…pe… atha tatiyo puriso āgaccheyya uttarāya disāya…pe… atha catuttho puriso āgaccheyya dakkhiṇāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi dakkhiṇāya disāya. Tatthaddasaṃ mahantaṃ pabbataṃ abbhasamaṃ sabbe pāṇe nippothento āgacchati. Yaṃ te, mahārāja, karaṇīyaṃ taṃ karohī’ti. Evarūpe te, mahārāja, mahati mahabbhaye samuppanne dāruṇe manussakkhaye 2 dullabhe manussatte kimassa karaṇīya’’nti?
‘‘ਏવਰੂਪੇ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਹਤਿ ਮਹਬ੍ਭਯੇ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਦਾਰੁਣੇ ਮਨੁਸ੍ਸਕ੍ਖਯੇ ਦੁਲ੍ਲਭੇ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤੇ ਕਿਮਸ੍ਸ ਕਰਣੀਯਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸਮਚਰਿਯਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਯਾ’’ਤਿ?
‘‘Evarūpe me, bhante, mahati mahabbhaye samuppanne dāruṇe manussakkhaye dullabhe manussatte kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya aññatra samacariyāya aññatra kusalakiriyāya aññatra puññakiriyāyā’’ti?
‘‘ਆਰੋਚੇਮਿ ਖੋ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਟਿવੇਦੇਮਿ ਖੋ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਧਿવਤ੍ਤਤਿ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਜਰਾਮਰਣਂ। ਅਧਿવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਚੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਜਰਾਮਰਣੇ ਕਿਮਸ੍ਸ ਕਰਣੀਯ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਧਿવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਚ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਜਰਾਮਰਣੇ ਕਿਮਸ੍ਸ ਕਰਣੀਯਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਯ ਸਮਚਰਿਯਾਯ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਯ? ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞਂ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਾਨਂ ਇਸ੍ਸਰਿਯਮਦਮਤ੍ਤਾਨਂ ਕਾਮਗੇਧਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤਾਨਂ ਜਨਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਥવਿਮਣ੍ਡਲਂ ਅਭਿવਿਜਿਯ ਅਜ੍ਝਾવਸਨ੍ਤਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਯੁਦ੍ਧਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ; ਤੇਸਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹਤ੍ਥਿਯੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ ਗਤਿ ਨਤ੍ਥਿ વਿਸਯੋ ਅਧਿવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਜਰਾਮਰਣੇ। ਯਾਨਿਪਿ ਤਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞਂ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਾਨਂ…ਪੇ॰… ਅਜ੍ਝਾવਸਨ੍ਤਾਨਂ ਅਸ੍ਸਯੁਦ੍ਧਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਰਥਯੁਦ੍ਧਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ …ਪੇ॰… ਪਤ੍ਤਿਯੁਦ੍ਧਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ; ਤੇਸਮ੍ਪਿ , ਭਨ੍ਤੇ, ਪਤ੍ਤਿਯੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ ਗਤਿ ਨਤ੍ਥਿ વਿਸਯੋ ਅਧਿવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਜਰਾਮਰਣੇ। ਸਨ੍ਤਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਰਾਜਕੁਲੇ ਮਨ੍ਤਿਨੋ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ, ਯੇ ਪਹੋਨ੍ਤਿ 3 ਆਗਤੇ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇ ਮਨ੍ਤੇਹਿ ਭੇਦਯਿਤੁਂ। ਤੇਸਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨ੍ਤਯੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ ਗਤਿ ਨਤ੍ਥਿ વਿਸਯੋ ਅਧਿવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਜਰਾਮਰਣੇ। ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਰਾਜਕੁਲੇ ਪਹੂਤਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਂ ਭੂਮਿਗਤਞ੍ਚੇવ વੇਹਾਸਟ੍ਠਞ੍ਚ, ਯੇਨ ਮਯਂ ਪਹੋਮ ਆਗਤੇ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇ ਧਨੇਨ ਉਪਲਾਪੇਤੁਂ। ਤੇਸਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਧਨਯੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ ਗਤਿ ਨਤ੍ਥਿ વਿਸਯੋ ਅਧਿવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਜਰਾਮਰਣੇ। ਅਧਿવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਚ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਜਰਾਮਰਣੇ ਕਿਮਸ੍ਸ ਕਰਣੀਯਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਯ ਸਮਚਰਿਯਾਯ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਯਾ’’ਤਿ?
‘‘Ārocemi kho te, mahārāja, paṭivedemi kho te, mahārāja, adhivattati kho taṃ, mahārāja, jarāmaraṇaṃ. Adhivattamāne ce te, mahārāja, jarāmaraṇe kimassa karaṇīya’’nti? ‘‘Adhivattamāne ca me, bhante, jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāya? Yāni tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ issariyamadamattānaṃ kāmagedhapariyuṭṭhitānaṃ janapadatthāvariyappattānaṃ mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasantānaṃ hatthiyuddhāni bhavanti; tesampi, bhante, hatthiyuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Yānipi tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ…pe… ajjhāvasantānaṃ assayuddhāni bhavanti…pe… rathayuddhāni bhavanti …pe… pattiyuddhāni bhavanti; tesampi , bhante, pattiyuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Santi kho pana, bhante, imasmiṃ rājakule mantino mahāmattā, ye pahonti 4 āgate paccatthike mantehi bhedayituṃ. Tesampi, bhante, mantayuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Saṃvijjati kho pana, bhante, imasmiṃ rājakule pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ bhūmigatañceva vehāsaṭṭhañca, yena mayaṃ pahoma āgate paccatthike dhanena upalāpetuṃ. Tesampi, bhante, dhanayuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Adhivattamāne ca me, bhante, jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāyā’’ti?
‘‘ਏવਮੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਮੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ! ਅਧਿવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਜਰਾਮਰਣੇ ਕਿਮਸ੍ਸ ਕਰਣੀਯਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਯ ਸਮਚਰਿਯਾਯ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਯਾ’’ਤਿ? ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਥਾ –
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja! Adhivattamāne jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāyā’’ti? Idamavoca bhagavā…pe… satthā –
‘‘ਯਥਾਪਿ ਸੇਲਾ વਿਪੁਲਾ, ਨਭਂ ਆਹਚ੍ਚ ਪਬ੍ਬਤਾ।
‘‘Yathāpi selā vipulā, nabhaṃ āhacca pabbatā;
ਸਮਨ੍ਤਾਨੁਪਰਿਯਾਯੇਯ੍ਯੁਂ, ਨਿਪ੍ਪੋਥੇਨ੍ਤੋ ਚਤੁਦ੍ਦਿਸਾ॥
Samantānupariyāyeyyuṃ, nippothento catuddisā.
ਖਤ੍ਤਿਯੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ વੇਸ੍ਸੇ, ਸੁਦ੍ਦੇ ਚਣ੍ਡਾਲਪੁਕ੍ਕੁਸੇ।
Khattiye brāhmaṇe vesse, sudde caṇḍālapukkuse;
‘‘ਨ ਤਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥੀਨਂ ਭੂਮਿ, ਨ ਰਥਾਨਂ ਨ ਪਤ੍ਤਿਯਾ।
‘‘Na tattha hatthīnaṃ bhūmi, na rathānaṃ na pattiyā;
ਨ ਚਾਪਿ ਮਨ੍ਤਯੁਦ੍ਧੇਨ, ਸਕ੍ਕਾ ਜੇਤੁਂ ਧਨੇਨ વਾ॥
Na cāpi mantayuddhena, sakkā jetuṃ dhanena vā.
‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪੋਸੋ, ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਂ ਅਤ੍ਥਮਤ੍ਤਨੋ।
‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;
ਬੁਦ੍ਧੇ ਧਮ੍ਮੇ ਚ ਸਙ੍ਘੇ ਚ, ਧੀਰੋ ਸਦ੍ਧਂ ਨਿવੇਸਯੇ॥
Buddhe dhamme ca saṅghe ca, dhīro saddhaṃ nivesaye.
ਇਧੇવ ਨਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤਿ, ਪੇਚ੍ਚ ਸਗ੍ਗੇ ਪਮੋਦਤੀ’’ਤਿ॥
Idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodatī’’ti.
ਤਤਿਯੋ વਗ੍ਗੋ।
Tatiyo vaggo.
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
Tassuddānaṃ –
ਦੇਸਿਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠੇਨ, ਇਮਂ ਕੋਸਲਪਞ੍ਚਕਨ੍ਤਿ॥
Desitaṃ buddhaseṭṭhena, imaṃ kosalapañcakanti.
ਕੋਸਲਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਸਮਤ੍ਤਂ।
Kosalasaṃyuttaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੫. ਪਬ੍ਬਤੂਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ੫. ਪਬ੍ਬਤੂਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā