Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സംയുത്തനികായ • Saṃyuttanikāya |
൫. പബ്ബതൂപമസുത്തം
5. Pabbatūpamasuttaṃ
൧൩൬. സാവത്ഥിനിദാനം . ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ രാജാനം പസേനദിം കോസലം ഭഗവാ ഏതദവോച – ‘‘ഹന്ദ, കുതോ നു ത്വം, മഹാരാജ, ആഗച്ഛസി ദിവാ ദിവസ്സാ’’തി? ‘‘യാനി താനി, ഭന്തേ, രഞ്ഞം ഖത്തിയാനം മുദ്ധാവസിത്താനം ഇസ്സരിയമദമത്താനം കാമഗേധപരിയുട്ഠിതാനം ജനപദത്ഥാവരിയപ്പത്താനം മഹന്തം പഥവിമണ്ഡലം അഭിവിജിയ അജ്ഝാവസന്താനം രാജകരണീയാനി ഭവന്തി, തേസു ഖ്വാഹം, ഏതരഹി ഉസ്സുക്കമാപന്നോ’’തി.
136. Sāvatthinidānaṃ . Ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘handa, kuto nu tvaṃ, mahārāja, āgacchasi divā divassā’’ti? ‘‘Yāni tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ issariyamadamattānaṃ kāmagedhapariyuṭṭhitānaṃ janapadatthāvariyappattānaṃ mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasantānaṃ rājakaraṇīyāni bhavanti, tesu khvāhaṃ, etarahi ussukkamāpanno’’ti.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, മഹാരാജ, ഇധ തേ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ പുരത്ഥിമായ ദിസായ സദ്ധായികോ പച്ചയികോ. സോ തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേയ്യ – ‘യഗ്ഘേ, മഹാരാജ, ജാനേയ്യാസി, അഹം ആഗച്ഛാമി പുരത്ഥിമായ ദിസായ. തത്ഥദ്ദസം മഹന്തം പബ്ബതം അബ്ഭസമം സബ്ബേ പാണേ നിപ്പോഥേന്തോ ആഗച്ഛതി. യം തേ, മഹാരാജ, കരണീയം, തം കരോഹീ’തി. അഥ ദുതിയോ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ പച്ഛിമായ ദിസായ…പേ॰… അഥ തതിയോ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ ഉത്തരായ ദിസായ…പേ॰… അഥ ചതുത്ഥോ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ ദക്ഖിണായ ദിസായ സദ്ധായികോ പച്ചയികോ. സോ തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദേയ്യ – ‘യഗ്ഘേ മഹാരാജ, ജാനേയ്യാസി, അഹം ആഗച്ഛാമി ദക്ഖിണായ ദിസായ. തത്ഥദ്ദസം മഹന്തം പബ്ബതം അബ്ഭസമം സബ്ബേ പാണേ നിപ്പോഥേന്തോ ആഗച്ഛതി. യം തേ, മഹാരാജ, കരണീയം തം കരോഹീ’തി. ഏവരൂപേ തേ, മഹാരാജ, മഹതി മഹബ്ഭയേ സമുപ്പന്നേ ദാരുണേ മനുസ്സക്ഖയേ 1 ദുല്ലഭേ മനുസ്സത്തേ കിമസ്സ കരണീയ’’ന്തി?
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha te puriso āgaccheyya puratthimāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe, mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi puratthimāya disāya. Tatthaddasaṃ mahantaṃ pabbataṃ abbhasamaṃ sabbe pāṇe nippothento āgacchati. Yaṃ te, mahārāja, karaṇīyaṃ, taṃ karohī’ti. Atha dutiyo puriso āgaccheyya pacchimāya disāya…pe… atha tatiyo puriso āgaccheyya uttarāya disāya…pe… atha catuttho puriso āgaccheyya dakkhiṇāya disāya saddhāyiko paccayiko. So taṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘yagghe mahārāja, jāneyyāsi, ahaṃ āgacchāmi dakkhiṇāya disāya. Tatthaddasaṃ mahantaṃ pabbataṃ abbhasamaṃ sabbe pāṇe nippothento āgacchati. Yaṃ te, mahārāja, karaṇīyaṃ taṃ karohī’ti. Evarūpe te, mahārāja, mahati mahabbhaye samuppanne dāruṇe manussakkhaye 2 dullabhe manussatte kimassa karaṇīya’’nti?
‘‘ഏവരൂപേ മേ, ഭന്തേ, മഹതി മഹബ്ഭയേ സമുപ്പന്നേ ദാരുണേ മനുസ്സക്ഖയേ ദുല്ലഭേ മനുസ്സത്തേ കിമസ്സ കരണീയം അഞ്ഞത്ര ധമ്മചരിയായ അഞ്ഞത്ര സമചരിയായ അഞ്ഞത്ര കുസലകിരിയായ അഞ്ഞത്ര പുഞ്ഞകിരിയായാ’’തി?
‘‘Evarūpe me, bhante, mahati mahabbhaye samuppanne dāruṇe manussakkhaye dullabhe manussatte kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya aññatra samacariyāya aññatra kusalakiriyāya aññatra puññakiriyāyā’’ti?
‘‘ആരോചേമി ഖോ തേ, മഹാരാജ, പടിവേദേമി ഖോ തേ, മഹാരാജ, അധിവത്തതി ഖോ തം, മഹാരാജ, ജരാമരണം. അധിവത്തമാനേ ചേ തേ, മഹാരാജ, ജരാമരണേ കിമസ്സ കരണീയ’’ന്തി? ‘‘അധിവത്തമാനേ ച മേ, ഭന്തേ, ജരാമരണേ കിമസ്സ കരണീയം അഞ്ഞത്ര ധമ്മചരിയായ സമചരിയായ കുസലകിരിയായ പുഞ്ഞകിരിയായ? യാനി താനി, ഭന്തേ, രഞ്ഞം ഖത്തിയാനം മുദ്ധാവസിത്താനം ഇസ്സരിയമദമത്താനം കാമഗേധപരിയുട്ഠിതാനം ജനപദത്ഥാവരിയപ്പത്താനം മഹന്തം പഥവിമണ്ഡലം അഭിവിജിയ അജ്ഝാവസന്താനം ഹത്ഥിയുദ്ധാനി ഭവന്തി; തേസമ്പി, ഭന്തേ, ഹത്ഥിയുദ്ധാനം നത്ഥി ഗതി നത്ഥി വിസയോ അധിവത്തമാനേ ജരാമരണേ. യാനിപി താനി, ഭന്തേ, രഞ്ഞം ഖത്തിയാനം മുദ്ധാവസിത്താനം…പേ॰… അജ്ഝാവസന്താനം അസ്സയുദ്ധാനി ഭവന്തി…പേ॰… രഥയുദ്ധാനി ഭവന്തി …പേ॰… പത്തിയുദ്ധാനി ഭവന്തി; തേസമ്പി , ഭന്തേ, പത്തിയുദ്ധാനം നത്ഥി ഗതി നത്ഥി വിസയോ അധിവത്തമാനേ ജരാമരണേ. സന്തി ഖോ പന, ഭന്തേ, ഇമസ്മിം രാജകുലേ മന്തിനോ മഹാമത്താ, യേ പഹോന്തി 3 ആഗതേ പച്ചത്ഥികേ മന്തേഹി ഭേദയിതും. തേസമ്പി, ഭന്തേ, മന്തയുദ്ധാനം നത്ഥി ഗതി നത്ഥി വിസയോ അധിവത്തമാനേ ജരാമരണേ. സംവിജ്ജതി ഖോ പന, ഭന്തേ, ഇമസ്മിം രാജകുലേ പഹൂതം ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണം ഭൂമിഗതഞ്ചേവ വേഹാസട്ഠഞ്ച, യേന മയം പഹോമ ആഗതേ പച്ചത്ഥികേ ധനേന ഉപലാപേതും. തേസമ്പി, ഭന്തേ, ധനയുദ്ധാനം നത്ഥി ഗതി നത്ഥി വിസയോ അധിവത്തമാനേ ജരാമരണേ. അധിവത്തമാനേ ച മേ, ഭന്തേ, ജരാമരണേ കിമസ്സ കരണീയം അഞ്ഞത്ര ധമ്മചരിയായ സമചരിയായ കുസലകിരിയായ പുഞ്ഞകിരിയായാ’’തി?
‘‘Ārocemi kho te, mahārāja, paṭivedemi kho te, mahārāja, adhivattati kho taṃ, mahārāja, jarāmaraṇaṃ. Adhivattamāne ce te, mahārāja, jarāmaraṇe kimassa karaṇīya’’nti? ‘‘Adhivattamāne ca me, bhante, jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāya? Yāni tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ issariyamadamattānaṃ kāmagedhapariyuṭṭhitānaṃ janapadatthāvariyappattānaṃ mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasantānaṃ hatthiyuddhāni bhavanti; tesampi, bhante, hatthiyuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Yānipi tāni, bhante, raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ…pe… ajjhāvasantānaṃ assayuddhāni bhavanti…pe… rathayuddhāni bhavanti …pe… pattiyuddhāni bhavanti; tesampi , bhante, pattiyuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Santi kho pana, bhante, imasmiṃ rājakule mantino mahāmattā, ye pahonti 4 āgate paccatthike mantehi bhedayituṃ. Tesampi, bhante, mantayuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Saṃvijjati kho pana, bhante, imasmiṃ rājakule pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ bhūmigatañceva vehāsaṭṭhañca, yena mayaṃ pahoma āgate paccatthike dhanena upalāpetuṃ. Tesampi, bhante, dhanayuddhānaṃ natthi gati natthi visayo adhivattamāne jarāmaraṇe. Adhivattamāne ca me, bhante, jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāyā’’ti?
‘‘ഏവമേതം, മഹാരാജ, ഏവമേതം, മഹാരാജ! അധിവത്തമാനേ ജരാമരണേ കിമസ്സ കരണീയം അഞ്ഞത്ര ധമ്മചരിയായ സമചരിയായ കുസലകിരിയായ പുഞ്ഞകിരിയായാ’’തി? ഇദമവോച ഭഗവാ…പേ॰… സത്ഥാ –
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja! Adhivattamāne jarāmaraṇe kimassa karaṇīyaṃ aññatra dhammacariyāya samacariyāya kusalakiriyāya puññakiriyāyā’’ti? Idamavoca bhagavā…pe… satthā –
‘‘യഥാപി സേലാ വിപുലാ, നഭം ആഹച്ച പബ്ബതാ;
‘‘Yathāpi selā vipulā, nabhaṃ āhacca pabbatā;
സമന്താനുപരിയായേയ്യും, നിപ്പോഥേന്തോ ചതുദ്ദിസാ.
Samantānupariyāyeyyuṃ, nippothento catuddisā.
ഖത്തിയേ ബ്രാഹ്മണേ വേസ്സേ, സുദ്ദേ ചണ്ഡാലപുക്കുസേ;
Khattiye brāhmaṇe vesse, sudde caṇḍālapukkuse;
‘‘ന തത്ഥ ഹത്ഥീനം ഭൂമി, ന രഥാനം ന പത്തിയാ;
‘‘Na tattha hatthīnaṃ bhūmi, na rathānaṃ na pattiyā;
ന ചാപി മന്തയുദ്ധേന, സക്കാ ജേതും ധനേന വാ.
Na cāpi mantayuddhena, sakkā jetuṃ dhanena vā.
‘‘തസ്മാ ഹി പണ്ഡിതോ പോസോ, സമ്പസ്സം അത്ഥമത്തനോ;
‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;
ബുദ്ധേ ധമ്മേ ച സങ്ഘേ ച, ധീരോ സദ്ധം നിവേസയേ.
Buddhe dhamme ca saṅghe ca, dhīro saddhaṃ nivesaye.
ഇധേവ നം പസംസന്തി, പേച്ച സഗ്ഗേ പമോദതീ’’തി.
Idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodatī’’ti.
തതിയോ വഗ്ഗോ.
Tatiyo vaggo.
തസ്സുദ്ദാനം –
Tassuddānaṃ –
ദേസിതം ബുദ്ധസേട്ഠേന, ഇമം കോസലപഞ്ചകന്തി.
Desitaṃ buddhaseṭṭhena, imaṃ kosalapañcakanti.
കോസലസംയുത്തം സമത്തം.
Kosalasaṃyuttaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / സംയുത്തനികായ (അട്ഠകഥാ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ൫. പബ്ബതൂപമസുത്തവണ്ണനാ • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / സംയുത്തനികായ (ടീകാ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ൫. പബ്ബതൂപമസുത്തവണ്ണനാ • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā