| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
५. पब्बतूपमसुत्तवण्णना
5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā
१३६. खत्तियाति अभिसेकप्पत्ता। इस्सरियमदो कामगेधो। पथविमण्डलस्स महन्तता तंनिवासिनं अनुयन्तताति सब्बमिदं यथिच्छितस्स राजकिच्चस्स सुखेन समिज्झनस्स कारणकित्तनं। यादिसे राजकिच्चे उस्सुक्कं आपन्नो, तं वित्थारतो दस्सेतुं ‘‘एस किरा’’तिआदि वुत्तं। अन्तरगमनानीति तिण्णं निरन्तरगमनानं अन्तरन्तरा गमनानि। चोरा चिन्तयिंसूति एको अन्तरभोगिको राजापराधिको पञ्चसतमनुस्सपरिवारो चोरियं करोन्तो विचरति, ते सन्धाय वुत्तं।
136.Khattiyāti abhisekappattā. Issariyamado kāmagedho. Pathavimaṇḍalassa mahantatā taṃnivāsinaṃ anuyantatāti sabbamidaṃ yathicchitassa rājakiccassa sukhena samijjhanassa kāraṇakittanaṃ. Yādise rājakicce ussukkaṃ āpanno, taṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘esa kirā’’tiādi vuttaṃ. Antaragamanānīti tiṇṇaṃ nirantaragamanānaṃ antarantarā gamanāni. Corā cintayiṃsūti eko antarabhogiko rājāparādhiko pañcasatamanussaparivāro coriyaṃ karonto vicarati, te sandhāya vuttaṃ.
‘‘अयुत्तं ते कत’’न्ति सचाहं वक्खामीति योजना। धुरविहारेति रथस्स धुरं विय नगरस्स धुरभूते विहारे। सन्थम्भितुन्ति विस्सासभावेन उपट्ठातुं। सद्धायिकोति सद्धाय अयितब्बो, सद्धेय्योति अत्थो। तेनाह ‘‘सद्धातब्बो’’ति। पच्चयिकोति पत्तियायितब्बो। अब्भसमं पुथुलभावेन। निप्पोथेन्तोति निम्मद्देन्तो। सण्हकरणीयं अतिसण्हं पिसन्तो निसदपोतो विय पिसन्तो।
‘‘Ayuttaṃ te kata’’nti sacāhaṃ vakkhāmīti yojanā. Dhuravihāreti rathassa dhuraṃ viya nagarassa dhurabhūte vihāre. Santhambhitunti vissāsabhāvena upaṭṭhātuṃ. Saddhāyikoti saddhāya ayitabbo, saddheyyoti attho. Tenāha ‘‘saddhātabbo’’ti. Paccayikoti pattiyāyitabbo. Abbhasamaṃ puthulabhāvena. Nippothentoti nimmaddento. Saṇhakaraṇīyaṃ atisaṇhaṃ pisanto nisadapoto viya pisanto.
धम्मचरियातिआदित्तम्पि सीसं चेलञ्च अज्झुपेक्खित्वा सम्मापटिपत्ति एव कातब्बा तस्सा एव परलोके पतिट्ठाभावतो। आचिक्खामीति कथेमि, कथेन्तो च यथा तमत्थं सम्मदेव राजा जानाति, एवं जानापेमीति । निप्फत्ति युद्धेन कातब्बअत्थसिद्धि। विसिनोति बन्धति यथाधिप्पेतं चित्तं एतेनाति विसयो, समत्थभावो। मन्तसम्पन्नाति सम्पन्नराजमन्ता। महाअमच्चाति महोसधादिसदिसा नीतिसत्थछेका अमच्चपुरिसा। उपलापेतुन्ति परेसं अन्तरे विरोधत्थं सङ्गण्हितुं।
Dhammacariyātiādittampi sīsaṃ celañca ajjhupekkhitvā sammāpaṭipatti eva kātabbā tassā eva paraloke patiṭṭhābhāvato. Ācikkhāmīti kathemi, kathento ca yathā tamatthaṃ sammadeva rājā jānāti, evaṃ jānāpemīti . Nipphatti yuddhena kātabbaatthasiddhi. Visinoti bandhati yathādhippetaṃ cittaṃ etenāti visayo, samatthabhāvo. Mantasampannāti sampannarājamantā. Mahāamaccāti mahosadhādisadisā nītisatthachekā amaccapurisā. Upalāpetunti paresaṃ antare virodhatthaṃ saṅgaṇhituṃ.
द्वेयेव पब्बताति पब्बतसदिसा द्वेयेव गहिता। राजोवादेति राजोवादसुत्ते। आगताव तत्तन्तिया अनुरूपत्थं। विलुम्पमानाति इति-सद्दो आदिअत्थो। विपत्तीति भोगपरिहानादिविनासो। हत्थियुद्धादीहि जरामरणं जिनितुं न सक्का सत्तस्स अविसयभावतो। येन पन जिनितुं सक्का, तं दस्सेन्तो भगवा ‘‘बुद्धे…पे॰… निवेसये’’ति आह। रतनत्तये हि सद्धा निविट्ठा मूलजाता पतिट्ठिता एकन्ततो जरामरणविजयाय होति। तेनाह ‘‘तस्मा सद्ध’’न्ति।
Dveyeva pabbatāti pabbatasadisā dveyeva gahitā. Rājovādeti rājovādasutte. Āgatāva tattantiyā anurūpatthaṃ. Vilumpamānāti iti-saddo ādiattho. Vipattīti bhogaparihānādivināso. Hatthiyuddhādīhi jarāmaraṇaṃ jinituṃ na sakkā sattassa avisayabhāvato. Yena pana jinituṃ sakkā, taṃ dassento bhagavā ‘‘buddhe…pe… nivesaye’’ti āha. Ratanattaye hi saddhā niviṭṭhā mūlajātā patiṭṭhitā ekantato jarāmaraṇavijayāya hoti. Tenāha ‘‘tasmā saddha’’nti.
पब्बतूपमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Pabbatūpamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ततियवग्गवण्णना निट्ठिता।
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
सारत्थप्पकासिनिया संयुत्तनिकाय-अट्ठकथाय
Sāratthappakāsiniyā saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
कोसलसंयुत्तवण्णनाय लीनत्थप्पकासना समत्ता।
Kosalasaṃyuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. पब्बतूपमसुत्तं • 5. Pabbatūpamasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५. पब्बतूपमसुत्तवण्णना • 5. Pabbatūpamasuttavaṇṇanā
