Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౧౯౫] ౫. పబ్బతూపత్థరజాతకవణ్ణనా
[195] 5. Pabbatūpattharajātakavaṇṇanā
పబ్బతూపత్థరే రమ్మేతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో కోసలరాజానం ఆరబ్భ కథేసి. కోసలరఞ్ఞో కిర ఏకో అమచ్చో అన్తేపురే పదుస్సి. రాజాపి పరివీమంసమానో తం తథతో ఞత్వా ‘‘సత్థు ఆరోచేస్సామీ’’తి జేతవనం గన్త్వా సత్థారం వన్దిత్వా ‘‘భన్తే, అమ్హాకం అన్తేపురే ఏకో అమచ్చో పదుస్సి, తస్స కిం కాతుం వట్టతీ’’తి పుచ్ఛి. అథ నం సత్థా ‘‘ఉపకారకో తే, మహారాజ, సో చ అమచ్చో సా చ ఇత్థీ పియా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఆమ, భన్తే, అతివియ ఉపకారకో సకలం రాజకులం సన్ధారేతి, సాపి మే ఇత్థీ పియా’’తి వుత్తే ‘‘మహారాజ, ‘అత్తనో ఉపకారకేసు సేవకేసు పియాసు చ ఇత్థీసు దుబ్భితుం న సక్కా’తి పుబ్బేపి రాజానో పణ్డితానం కథం సుత్వా మజ్ఝత్తావ అహేసు’’న్తి వత్వా తేన యాచితో అతీతం ఆహరి.
Pabbatūpatthare rammeti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarājānaṃ ārabbha kathesi. Kosalarañño kira eko amacco antepure padussi. Rājāpi parivīmaṃsamāno taṃ tathato ñatvā ‘‘satthu ārocessāmī’’ti jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ‘‘bhante, amhākaṃ antepure eko amacco padussi, tassa kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti pucchi. Atha naṃ satthā ‘‘upakārako te, mahārāja, so ca amacco sā ca itthī piyā’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante, ativiya upakārako sakalaṃ rājakulaṃ sandhāreti, sāpi me itthī piyā’’ti vutte ‘‘mahārāja, ‘attano upakārakesu sevakesu piyāsu ca itthīsu dubbhituṃ na sakkā’ti pubbepi rājāno paṇḍitānaṃ kathaṃ sutvā majjhattāva ahesu’’nti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో అమచ్చకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో తస్స అత్థధమ్మానుసాసకో అహోసి. అథస్స రఞ్ఞో ఏకో అమచ్చో అన్తేపురే పదుస్సి. రాజా నం తథతో ఞత్వా ‘‘అమచ్చోపి మే బహూపకారో, అయం ఇత్థీపి మే పియా, ద్వేపి ఇమే నాసేతుం న సక్కా , పణ్డితామచ్చం పఞ్హం పుచ్ఛిత్వా సచే సహితబ్బం భవిస్సతి, సహిస్సామి, నో చే, న సహిస్సామీ’’తి బోధిసత్తం పక్కోసాపేత్వా ఆసనం దత్వా ‘‘పణ్డిత, పఞ్హం పుచ్ఛిస్సామీ’’తి వత్వా ‘‘పుచ్ఛథ, మహారాజ, విస్సజ్జేస్సామీ’’తి వుత్తే పఞ్హం పుచ్ఛన్తో పఠమం గాథమాహ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto amaccakule nibbattitvā vayappatto tassa atthadhammānusāsako ahosi. Athassa rañño eko amacco antepure padussi. Rājā naṃ tathato ñatvā ‘‘amaccopi me bahūpakāro, ayaṃ itthīpi me piyā, dvepi ime nāsetuṃ na sakkā , paṇḍitāmaccaṃ pañhaṃ pucchitvā sace sahitabbaṃ bhavissati, sahissāmi, no ce, na sahissāmī’’ti bodhisattaṃ pakkosāpetvā āsanaṃ datvā ‘‘paṇḍita, pañhaṃ pucchissāmī’’ti vatvā ‘‘pucchatha, mahārāja, vissajjessāmī’’ti vutte pañhaṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
౮౯.
89.
‘‘పబ్బతూపత్థరే రమ్మే, జాతా పోక్ఖరణీ సివా;
‘‘Pabbatūpatthare ramme, jātā pokkharaṇī sivā;
తం సిఙ్గాలో అపాపాయి, జానం సీహేన రక్ఖిత’’న్తి.
Taṃ siṅgālo apāpāyi, jānaṃ sīhena rakkhita’’nti.
తత్థ పబ్బతూపత్థరే రమ్మేతి హిమవన్తపబ్బతపాదే పత్థరిత్వా ఠితే అఙ్గణట్ఠానేతి అత్థో. జాతా పోక్ఖరణీ సివాతి సివా సీతలా మధురోదకా పోక్ఖరణీ నిబ్బత్తా, అపిచ ఖో పోక్ఖరసఞ్ఛన్నా నదీపి పోక్ఖరణీయేవ. అపాపాయీతి అప-ఇతి ఉపసగ్గో, అపాయీతి అత్థో. జానం సీహేన రక్ఖితన్తి సా పోక్ఖరణీ సీహపరిభోగా సీహేన రక్ఖితా, సోపి నం సిఙ్గాలో ‘‘సీహేన రక్ఖితా అయ’’న్తి జానన్తోవ అపాయి. తం కిం మఞ్ఞతి, బాలో సిఙ్గాలో సీహస్స అభాయిత్వా పివేయ్య ఏవరూపం పోక్ఖరణిన్తి అయమేత్థాధిప్పాయో.
Tattha pabbatūpatthare rammeti himavantapabbatapāde pattharitvā ṭhite aṅgaṇaṭṭhāneti attho. Jātā pokkharaṇī sivāti sivā sītalā madhurodakā pokkharaṇī nibbattā, apica kho pokkharasañchannā nadīpi pokkharaṇīyeva. Apāpāyīti apa-iti upasaggo, apāyīti attho. Jānaṃ sīhena rakkhitanti sā pokkharaṇī sīhaparibhogā sīhena rakkhitā, sopi naṃ siṅgālo ‘‘sīhena rakkhitā aya’’nti jānantova apāyi. Taṃ kiṃ maññati, bālo siṅgālo sīhassa abhāyitvā piveyya evarūpaṃ pokkharaṇinti ayametthādhippāyo.
బోధిసత్తో ‘‘అద్ధా ఏతస్స అన్తేపురే ఏకో అమచ్చో పదుట్ఠో భవిస్సతీ’’తి ఞత్వా దుతియం గాథమాహ –
Bodhisatto ‘‘addhā etassa antepure eko amacco paduṭṭho bhavissatī’’ti ñatvā dutiyaṃ gāthamāha –
౯౦.
90.
‘‘పివన్తి చే మహారాజ, సాపదాని మహానదిం;
‘‘Pivanti ce mahārāja, sāpadāni mahānadiṃ;
న తేన అనదీ హోతి, ఖమస్సు యది తే పియా’’తి.
Na tena anadī hoti, khamassu yadi te piyā’’ti.
తత్థ సాపదానీతి న కేవలం సిఙ్గాలోవ, అవసేసాని సునఖపసదబిళారమిగాదీని సబ్బసాపదాని తం పోక్ఖరసఞ్ఛన్నత్తా ‘‘పోక్ఖరణీ’’తి లద్ధనామం నదిం పివన్తి చే. న తేన అనదీ హోతీతి నదియఞ్హి ద్విపదచతుప్పదాపి అహిమచ్ఛాపి సబ్బే పిపాసితా పానీయం పివన్తి, న సా తేన కారణేన అనదీ నామ హోతి, నాపి ఉచ్ఛిట్ఠనదీ. కస్మా? సబ్బేసం సాధారణత్తా. యథా నదీ యేన కేనచి పీతా న దుస్సతి, ఏవం ఇత్థీపి కిలేసవసేన సామికం అతిక్కమిత్వా అఞ్ఞేన సద్ధిం సంవాసం గతా నేవ అనిత్థీ హోతి. కస్మా? సబ్బేసం సాధారణభావేన. నాపి ఉచ్ఛిట్ఠిత్థీ. కస్మా? ఓదకన్తికతాయ సుద్ధభావేన. ఖమస్సు యది తే పియాతి యది పన తే సా ఇత్థీ పియా, సో చ అమచ్చో బహూపకారో, తేసం ఉభిన్నమ్పి ఖమస్సు మజ్ఝత్తభావేన తిట్ఠాహీతి.
Tattha sāpadānīti na kevalaṃ siṅgālova, avasesāni sunakhapasadabiḷāramigādīni sabbasāpadāni taṃ pokkharasañchannattā ‘‘pokkharaṇī’’ti laddhanāmaṃ nadiṃ pivanti ce. Na tena anadī hotīti nadiyañhi dvipadacatuppadāpi ahimacchāpi sabbe pipāsitā pānīyaṃ pivanti, na sā tena kāraṇena anadī nāma hoti, nāpi ucchiṭṭhanadī. Kasmā? Sabbesaṃ sādhāraṇattā. Yathā nadī yena kenaci pītā na dussati, evaṃ itthīpi kilesavasena sāmikaṃ atikkamitvā aññena saddhiṃ saṃvāsaṃ gatā neva anitthī hoti. Kasmā? Sabbesaṃ sādhāraṇabhāvena. Nāpi ucchiṭṭhitthī. Kasmā? Odakantikatāya suddhabhāvena. Khamassu yadi te piyāti yadi pana te sā itthī piyā, so ca amacco bahūpakāro, tesaṃ ubhinnampi khamassu majjhattabhāvena tiṭṭhāhīti.
ఏవం మహాసత్తో రఞ్ఞో ఓవాదం అదాసి. రాజా తస్స ఓవాదే ఠత్వా ‘‘పున ఏవరూపం పాపకమ్మం మా కరిత్థా’’తి వత్వా ఉభిన్నమ్పి ఖమి. తతో పట్ఠాయ తే ఓరమింసు. రాజాపి దానాదీని పుఞ్ఞాని కత్వా జీవితపరియోసానే సగ్గపురం పూరేసి. కోసలరాజాపి ఇమం ధమ్మదేసనం సుత్వా తేసం ఉభిన్నమ్పి ఖమిత్వా మజ్ఝత్తో అహోసి.
Evaṃ mahāsatto rañño ovādaṃ adāsi. Rājā tassa ovāde ṭhatvā ‘‘puna evarūpaṃ pāpakammaṃ mā karitthā’’ti vatvā ubhinnampi khami. Tato paṭṭhāya te oramiṃsu. Rājāpi dānādīni puññāni katvā jīvitapariyosāne saggapuraṃ pūresi. Kosalarājāpi imaṃ dhammadesanaṃ sutvā tesaṃ ubhinnampi khamitvā majjhatto ahosi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా రాజా ఆనన్దో అహోసి, పణ్డితామచ్చో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.
పబ్బతూపత్థరజాతకవణ్ణనా పఞ్చమా.
Pabbatūpattharajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౧౯౫. పబ్బతూపత్థరజాతకం • 195. Pabbatūpattharajātakaṃ