Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੧੯੫] ੫. ਪਬ੍ਬਤੂਪਤ੍ਥਰਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[195] 5. Pabbatūpattharajātakavaṇṇanā
ਪਬ੍ਬਤੂਪਤ੍ਥਰੇ ਰਮ੍ਮੇਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਕੋਸਲਰਾਜਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਕੋਸਲਰਞ੍ਞੋ ਕਿਰ ਏਕੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਪਦੁਸ੍ਸਿ। ਰਾਜਾਪਿ ਪਰਿવੀਮਂਸਮਾਨੋ ਤਂ ਤਥਤੋ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਆਰੋਚੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਜੇਤવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਏਕੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਪਦੁਸ੍ਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਿਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਉਪਕਾਰਕੋ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋ ਚ ਅਮਚ੍ਚੋ ਸਾ ਚ ਇਤ੍ਥੀ ਪਿਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਆਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਤਿવਿਯ ਉਪਕਾਰਕੋ ਸਕਲਂ ਰਾਜਕੁਲਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤਿ, ਸਾਪਿ ਮੇ ਇਤ੍ਥੀ ਪਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਕਾਰਕੇਸੁ ਸੇવਕੇਸੁ ਪਿਯਾਸੁ ਚ ਇਤ੍ਥੀਸੁ ਦੁਬ੍ਭਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ’ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਰਾਜਾਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਾવ ਅਹੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Pabbatūpatthare rammeti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarājānaṃ ārabbha kathesi. Kosalarañño kira eko amacco antepure padussi. Rājāpi parivīmaṃsamāno taṃ tathato ñatvā ‘‘satthu ārocessāmī’’ti jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ‘‘bhante, amhākaṃ antepure eko amacco padussi, tassa kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti pucchi. Atha naṃ satthā ‘‘upakārako te, mahārāja, so ca amacco sā ca itthī piyā’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante, ativiya upakārako sakalaṃ rājakulaṃ sandhāreti, sāpi me itthī piyā’’ti vutte ‘‘mahārāja, ‘attano upakārakesu sevakesu piyāsu ca itthīsu dubbhituṃ na sakkā’ti pubbepi rājāno paṇḍitānaṃ kathaṃ sutvā majjhattāva ahesu’’nti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਮਚ੍ਚਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਸਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਏਕੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਪਦੁਸ੍ਸਿ। ਰਾਜਾ ਨਂ ਤਥਤੋ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਅਮਚ੍ਚੋਪਿ ਮੇ ਬਹੂਪਕਾਰੋ, ਅਯਂ ਇਤ੍ਥੀਪਿ ਮੇ ਪਿਯਾ, ਦ੍વੇਪਿ ਇਮੇ ਨਾਸੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ , ਪਣ੍ਡਿਤਾਮਚ੍ਚਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸਚੇ ਸਹਿਤਬ੍ਬਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਹਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਨੋ ਚੇ, ਨ ਸਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਆਸਨਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤ, ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਚ੍ਛਥ, ਮਹਾਰਾਜ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto amaccakule nibbattitvā vayappatto tassa atthadhammānusāsako ahosi. Athassa rañño eko amacco antepure padussi. Rājā naṃ tathato ñatvā ‘‘amaccopi me bahūpakāro, ayaṃ itthīpi me piyā, dvepi ime nāsetuṃ na sakkā , paṇḍitāmaccaṃ pañhaṃ pucchitvā sace sahitabbaṃ bhavissati, sahissāmi, no ce, na sahissāmī’’ti bodhisattaṃ pakkosāpetvā āsanaṃ datvā ‘‘paṇḍita, pañhaṃ pucchissāmī’’ti vatvā ‘‘pucchatha, mahārāja, vissajjessāmī’’ti vutte pañhaṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
੮੯.
89.
‘‘ਪਬ੍ਬਤੂਪਤ੍ਥਰੇ ਰਮ੍ਮੇ, ਜਾਤਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ ਸਿવਾ।
‘‘Pabbatūpatthare ramme, jātā pokkharaṇī sivā;
ਤਂ ਸਿਙ੍ਗਾਲੋ ਅਪਾਪਾਯਿ, ਜਾਨਂ ਸੀਹੇਨ ਰਕ੍ਖਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Taṃ siṅgālo apāpāyi, jānaṃ sīhena rakkhita’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਪਬ੍ਬਤੂਪਤ੍ਥਰੇ ਰਮ੍ਮੇਤਿ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇ ਅਙ੍ਗਣਟ੍ਠਾਨੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਾਤਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ ਸਿવਾਤਿ ਸਿવਾ ਸੀਤਲਾ ਮਧੁਰੋਦਕਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪੋਕ੍ਖਰਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ ਨਦੀਪਿ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀਯੇવ। ਅਪਾਪਾਯੀਤਿ ਅਪ-ਇਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗੋ, ਅਪਾਯੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਾਨਂ ਸੀਹੇਨ ਰਕ੍ਖਿਤਨ੍ਤਿ ਸਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ ਸੀਹਪਰਿਭੋਗਾ ਸੀਹੇਨ ਰਕ੍ਖਿਤਾ, ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਿਙ੍ਗਾਲੋ ‘‘ਸੀਹੇਨ ਰਕ੍ਖਿਤਾ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋવ ਅਪਾਯਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਬਾਲੋ ਸਿਙ੍ਗਾਲੋ ਸੀਹਸ੍ਸ ਅਭਾਯਿਤ੍વਾ ਪਿવੇਯ੍ਯ ਏવਰੂਪਂ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Tattha pabbatūpatthare rammeti himavantapabbatapāde pattharitvā ṭhite aṅgaṇaṭṭhāneti attho. Jātā pokkharaṇī sivāti sivā sītalā madhurodakā pokkharaṇī nibbattā, apica kho pokkharasañchannā nadīpi pokkharaṇīyeva. Apāpāyīti apa-iti upasaggo, apāyīti attho. Jānaṃ sīhena rakkhitanti sā pokkharaṇī sīhaparibhogā sīhena rakkhitā, sopi naṃ siṅgālo ‘‘sīhena rakkhitā aya’’nti jānantova apāyi. Taṃ kiṃ maññati, bālo siṅgālo sīhassa abhāyitvā piveyya evarūpaṃ pokkharaṇinti ayametthādhippāyo.
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਏਕੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਪਦੁਟ੍ਠੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Bodhisatto ‘‘addhā etassa antepure eko amacco paduṭṭho bhavissatī’’ti ñatvā dutiyaṃ gāthamāha –
੯੦.
90.
‘‘ਪਿવਨ੍ਤਿ ਚੇ ਮਹਾਰਾਜ, ਸਾਪਦਾਨਿ ਮਹਾਨਦਿਂ।
‘‘Pivanti ce mahārāja, sāpadāni mahānadiṃ;
ਨ ਤੇਨ ਅਨਦੀ ਹੋਤਿ, ਖਮਸ੍ਸੁ ਯਦਿ ਤੇ ਪਿਯਾ’’ਤਿ॥
Na tena anadī hoti, khamassu yadi te piyā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸਾਪਦਾਨੀਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਸਿਙ੍ਗਾਲੋવ, ਅવਸੇਸਾਨਿ ਸੁਨਖਪਸਦਬਿਲ਼ਾਰਮਿਗਾਦੀਨਿ ਸਬ੍ਬਸਾਪਦਾਨਿ ਤਂ ਪੋਕ੍ਖਰਸਞ੍ਛਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਨਦਿਂ ਪਿવਨ੍ਤਿ ਚੇ। ਨ ਤੇਨ ਅਨਦੀ ਹੋਤੀਤਿ ਨਦਿਯਞ੍ਹਿ ਦ੍વਿਪਦਚਤੁਪ੍ਪਦਾਪਿ ਅਹਿਮਚ੍ਛਾਪਿ ਸਬ੍ਬੇ ਪਿਪਾਸਿਤਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਾ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਨਦੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਨਾਪਿ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠਨਦੀ। ਕਸ੍ਮਾ? ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ। ਯਥਾ ਨਦੀ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਪੀਤਾ ਨ ਦੁਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਇਤ੍ਥੀਪਿ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਸਾਮਿਕਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂવਾਸਂ ਗਤਾ ਨੇવ ਅਨਿਤ੍ਥੀ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਾਧਾਰਣਭਾવੇਨ। ਨਾਪਿ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠਿਤ੍ਥੀ। ਕਸ੍ਮਾ? ਓਦਕਨ੍ਤਿਕਤਾਯ ਸੁਦ੍ਧਭਾવੇਨ। ਖਮਸ੍ਸੁ ਯਦਿ ਤੇ ਪਿਯਾਤਿ ਯਦਿ ਪਨ ਤੇ ਸਾ ਇਤ੍ਥੀ ਪਿਯਾ, ਸੋ ਚ ਅਮਚ੍ਚੋ ਬਹੂਪਕਾਰੋ, ਤੇਸਂ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਖਮਸ੍ਸੁ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਤਿਟ੍ਠਾਹੀਤਿ।
Tattha sāpadānīti na kevalaṃ siṅgālova, avasesāni sunakhapasadabiḷāramigādīni sabbasāpadāni taṃ pokkharasañchannattā ‘‘pokkharaṇī’’ti laddhanāmaṃ nadiṃ pivanti ce. Na tena anadī hotīti nadiyañhi dvipadacatuppadāpi ahimacchāpi sabbe pipāsitā pānīyaṃ pivanti, na sā tena kāraṇena anadī nāma hoti, nāpi ucchiṭṭhanadī. Kasmā? Sabbesaṃ sādhāraṇattā. Yathā nadī yena kenaci pītā na dussati, evaṃ itthīpi kilesavasena sāmikaṃ atikkamitvā aññena saddhiṃ saṃvāsaṃ gatā neva anitthī hoti. Kasmā? Sabbesaṃ sādhāraṇabhāvena. Nāpi ucchiṭṭhitthī. Kasmā? Odakantikatāya suddhabhāvena. Khamassu yadi te piyāti yadi pana te sā itthī piyā, so ca amacco bahūpakāro, tesaṃ ubhinnampi khamassu majjhattabhāvena tiṭṭhāhīti.
ਏવਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਓવਾਦਂ ਅਦਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਓવਾਦੇ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਨ ਏવਰੂਪਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਮਾ ਕਰਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਖਮਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੇ ਓਰਮਿਂਸੁ। ਰਾਜਾਪਿ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸਗ੍ਗਪੁਰਂ ਪੂਰੇਸਿ। ਕੋਸਲਰਾਜਾਪਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਖਮਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ।
Evaṃ mahāsatto rañño ovādaṃ adāsi. Rājā tassa ovāde ṭhatvā ‘‘puna evarūpaṃ pāpakammaṃ mā karitthā’’ti vatvā ubhinnampi khami. Tato paṭṭhāya te oramiṃsu. Rājāpi dānādīni puññāni katvā jīvitapariyosāne saggapuraṃ pūresi. Kosalarājāpi imaṃ dhammadesanaṃ sutvā tesaṃ ubhinnampi khamitvā majjhatto ahosi.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਰਾਜਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਹੋਸਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਾਮਚ੍ਚੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.
ਪਬ੍ਬਤੂਪਤ੍ਥਰਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਪਞ੍ਚਮਾ।
Pabbatūpattharajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੧੯੫. ਪਬ੍ਬਤੂਪਤ੍ਥਰਜਾਤਕਂ • 195. Pabbatūpattharajātakaṃ