| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya |
8. පචලායමානසුත්‌තං
8. Pacalāyamānasuttaṃ
61. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා භග්‌ගෙසු විහරති සුසුමාරගිරෙ භෙසකළාවනෙ මිගදායෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො මගධෙසු කල්‌ලවාළපුත්‌තගාමෙ 1 පචලායමානො නිසින්‌නො හොති. අද්‌දසා ඛො භගවා දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන ආයස්‌මන්‌තං මහාමොග්‌ගල්‌ලානං මගධෙසු කල්‌ලවාළපුත්‌තගාමෙ පචලායමානං නිසින්‌නං. දිස්‌වා – සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය, එවමෙවං – භග්‌ගෙසු සුසුමාරගිරෙ භෙසකළාවනෙ මිගදායෙ අන්‌තරහිතො මගධෙසු කල්‌ලවාළපුත්‌තගාමෙ ආයස්‌මතො මහාමොග්‌ගල්‌ලානස්‌ස සම්‌මුඛෙ පාතුරහොසි. නිසීදි භගවා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ. නිසජ්‌ජ ඛො භගවා ආයස්‌මන්‌තං මහාමොග්‌ගල්‌ලානං එතදවොච –
61. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bhaggesu viharati susumāragire bhesakaḷāvane migadāye. Tena kho pana samayena āyasmā mahāmoggallāno magadhesu kallavāḷaputtagāme 2 pacalāyamāno nisinno hoti. Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ magadhesu kallavāḷaputtagāme pacalāyamānaṃ nisinnaṃ. Disvā – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evamevaṃ – bhaggesu susumāragire bhesakaḷāvane migadāye antarahito magadhesu kallavāḷaputtagāme āyasmato mahāmoggallānassa sammukhe pāturahosi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ etadavoca –
‘‘පචලායසි නො ත්‌වං, මොග්‌ගල්‌ලාන, පචලායසි නො ත්‌වං, මොග්‌ගල්‌ලානා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ . ‘‘තස්‌මාතිහ, මොග්‌ගල්‌ලාන, යථාසඤ්‌ඤිස්‌ස තෙ විහරතො තං මිද්‌ධං ඔක්‌කමති, තං සඤ්‌ඤං මා මනසාකාසි 3, තං සඤ්‌ඤං මා බහුලමකාසි 4. ඨානං ඛො පනෙතං, මොග්‌ගල්‌ලාන, විජ්‌ජති යං තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ’’.
‘‘Pacalāyasi no tvaṃ, moggallāna, pacalāyasi no tvaṃ, moggallānā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’ . ‘‘Tasmātiha, moggallāna, yathāsaññissa te viharato taṃ middhaṃ okkamati, taṃ saññaṃ mā manasākāsi 5, taṃ saññaṃ mā bahulamakāsi 6. Ṭhānaṃ kho panetaṃ, moggallāna, vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha’’.
‘‘නො චෙ තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ, තතො ත්‌වං, මොග්‌ගල්‌ලාන, යථාසුතං යථාපරියත්‌තං ධම්‌මං චෙතසා අනුවිතක්‌කෙය්‍යාසි අනුවිචාරෙය්‍යාසි, මනසා අනුපෙක්‌ඛෙය්‍යාසි. ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති යං තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakkeyyāsi anuvicāreyyāsi, manasā anupekkheyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘නො චෙ තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ, තතො ත්‌වං, මොග්‌ගල්‌ලාන, යථාසුතං යථාපරියත්‌තං ධම්‌මං විත්‌ථාරෙන සජ්‌ඣායං කරෙය්‍යාසි. ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති යං තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ kareyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘නො චෙ තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ, තතො ත්‌වං, මොග්‌ගල්‌ලාන, උභො කණ්‌ණසොතානි ආවිඤ්‌ඡෙය්‍යාසි 7, පාණිනා ගත්‌තානි අනුමජ්‌ජෙය්‍යාසි. ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති යං තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, ubho kaṇṇasotāni āviñcheyyāsi 8, pāṇinā gattāni anumajjeyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘නො චෙ තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ, තතො ත්‌වං, මොග්‌ගල්‌ලාන, උට්‌ඨායාසනා උදකෙන අක්‌ඛීනි අනුමජ්‌ජිත්‌වා 9 දිසා අනුවිලොකෙය්‍යාසි , නක්‌ඛත්‌තානි තාරකරූපානි උල්‌ලොකෙය්‍යාසි. ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති යං තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, uṭṭhāyāsanā udakena akkhīni anumajjitvā 10 disā anuvilokeyyāsi , nakkhattāni tārakarūpāni ullokeyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘නො චෙ තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ, තතො ත්‌වං, මොග්‌ගල්‌ලාන, ආලොකසඤ්‌ඤං මනසි කරෙය්‍යාසි, දිවාසඤ්‌ඤං අධිට්‌ඨහෙය්‍යාසි – යථා දිවා තථා රත්‌තිං යථා රත්‌තිං තථා දිවා. ඉති විවටෙන 11 චෙතසා අපරියොනද්‌ධෙන සප්‌පභාසං චිත්‌තං භාවෙය්‍යාසි. ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති යං තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, ālokasaññaṃ manasi kareyyāsi, divāsaññaṃ adhiṭṭhaheyyāsi – yathā divā tathā rattiṃ yathā rattiṃ tathā divā. Iti vivaṭena 12 cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘නො චෙ තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ, තතො ත්‌වං, මොග්‌ගල්‌ලාන, පච්‌ඡාපුරෙසඤ්‌ඤී 13 චඞ්‌කමං අධිට්‌ඨහෙය්‍යාසි අන්‌තොගතෙහි ඉන්‌ද්‍රියෙහි අබහිගතෙන මානසෙන. ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති යං තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, pacchāpuresaññī 14 caṅkamaṃ adhiṭṭhaheyyāsi antogatehi indriyehi abahigatena mānasena. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘නො චෙ තෙ එවං විහරතො තං මිද්‌ධං පහීයෙථ, තතො ත්‌වං, මොග්‌ගල්‌ලාන, දක්‌ඛිණෙන පස්‌සෙන සීහසෙය්‍යං කප්‌පෙය්‍යාසි පාදෙ පාදං අච්‌චාධාය සතො සම්‌පජානො උට්‌ඨානසඤ්‌ඤං මනසි කරිත්‌වා. පටිබුද්‌ධෙන ච 15 තෙ, මොග්‌ගල්‌ලාන, ඛිප්‌පඤ්‌ඤෙව පච්‌චුට්‌ඨාතබ්‌බං – ‘න සෙය්‍යසුඛං න පස්‌සසුඛං න මිද්‌ධසුඛං අනුයුත්‌තො විහරිස්‌සාමී’ති. එවඤ්‌හි තෙ, මොග්‌ගල්‌ලාන, සික්‌ඛිතබ්‌බං.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeyyāsi pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā. Paṭibuddhena ca 16 te, moggallāna, khippaññeva paccuṭṭhātabbaṃ – ‘na seyyasukhaṃ na passasukhaṃ na middhasukhaṃ anuyutto viharissāmī’ti. Evañhi te, moggallāna, sikkhitabbaṃ.
‘‘තස්‌මාතිහ, මොග්‌ගල්‌ලාන, එවං සික්‌ඛිතබ්‌බං – ‘න උච්‌චාසොණ්‌ඩං පග්‌ගහෙත්‌වා කුලානි උපසඞ්‌කමිස්‌සාමී’ති. එවඤ්‌හි තෙ, මොග්‌ගල්‌ලාන, සික්‌ඛිතබ්‌බං. සචෙ, මොග්‌ගල්‌ලාන, භික්‌ඛු උච්‌චාසොණ්‌ඩං පග්‌ගහෙත්‌වා කුලානි උපසඞ්‌කමති, සන්‌ති හි, මොග්‌ගල්‌ලාන, කුලෙසු කිච්‌චකරණීයානි. යෙහි මනුස්‌සා ආගතං භික්‌ඛුං න මනසි කරොන්‌ති, තත්‍ර භික්‌ඛුස්‌ස එවං හොති – ‘කොසු නාම ඉදානි මං ඉමස්‌මිං කුලෙ පරිභින්‌දි, විරත්‌තරූපා දානිමෙ මයි මනුස්‌සා’ති. ඉතිස්‌ස අලාභෙන මඞ්‌කුභාවො, මඞ්‌කුභූතස්‌ස උද්‌ධච්‌චං, උද්‌ධතස්‌ස අසංවරො, අසංවුතස්‌ස ආරා චිත්‌තං සමාධිම්‌හා.
‘‘Tasmātiha, moggallāna, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na uccāsoṇḍaṃ paggahetvā kulāni upasaṅkamissāmī’ti. Evañhi te, moggallāna, sikkhitabbaṃ. Sace, moggallāna, bhikkhu uccāsoṇḍaṃ paggahetvā kulāni upasaṅkamati, santi hi, moggallāna, kulesu kiccakaraṇīyāni. Yehi manussā āgataṃ bhikkhuṃ na manasi karonti, tatra bhikkhussa evaṃ hoti – ‘kosu nāma idāni maṃ imasmiṃ kule paribhindi, virattarūpā dānime mayi manussā’ti. Itissa alābhena maṅkubhāvo, maṅkubhūtassa uddhaccaṃ, uddhatassa asaṃvaro, asaṃvutassa ārā cittaṃ samādhimhā.
‘‘තස්‌මාතිහ, මොග්‌ගල්‌ලාන, එවං සික්‌ඛිතබ්‌බං – ‘න විග්‌ගාහිකකථං කථෙස්‌සාමී’ති. එවඤ්‌හි තෙ, මොග්‌ගල්‌ලාන, සික්‌ඛිතබ්‌බං. විග්‌ගාහිකාය, මොග්‌ගල්‌ලාන, කථාය සති කථාබාහුල්‌ලං පාටිකඞ්‌ඛං, කථාබාහුල්‌ලෙ සති උද්‌ධච්‌චං, උද්‌ධතස්‌ස අසංවරො, අසංවුතස්‌ස ආරා චිත්‌තං සමාධිම්‌හා 17. නාහං, මොග්‌ගල්‌ලාන, සබ්‌බෙහෙව සංසග්‌ගං වණ්‌ණයාමි. න පනාහං , මොග්‌ගල්‌ලාන, සබ්‌බෙහෙව සංසග්‌ගං න වණ්‌ණයාමි. සගහට්‌ඨපබ්‌බජිතෙහි ඛො අහං, මොග්‌ගල්‌ලාන, සංසග්‌ගං න වණ්‌ණයාමි 18. යානි ච ඛො තානි සෙනාසනානි අප්‌පසද්‌දානි අප්‌පනිග්‌ඝොසානි විජනවාතානි මනුස්‌සරාහස්‌සෙය්‍යකානි 19 පටිසල්‌ලානසාරුප්‌පානි තථාරූපෙහි සෙනාසනෙහි සංසග්‌ගං 20 වණ්‌ණයාමී’’ති.
‘‘Tasmātiha, moggallāna, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na viggāhikakathaṃ kathessāmī’ti. Evañhi te, moggallāna, sikkhitabbaṃ. Viggāhikāya, moggallāna, kathāya sati kathābāhullaṃ pāṭikaṅkhaṃ, kathābāhulle sati uddhaccaṃ, uddhatassa asaṃvaro, asaṃvutassa ārā cittaṃ samādhimhā 21. Nāhaṃ, moggallāna, sabbeheva saṃsaggaṃ vaṇṇayāmi. Na panāhaṃ , moggallāna, sabbeheva saṃsaggaṃ na vaṇṇayāmi. Sagahaṭṭhapabbajitehi kho ahaṃ, moggallāna, saṃsaggaṃ na vaṇṇayāmi 22. Yāni ca kho tāni senāsanāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni 23 paṭisallānasāruppāni tathārūpehi senāsanehi saṃsaggaṃ 24 vaṇṇayāmī’’ti.
එවං වුත්‌තෙ ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘කිත්‌තාවතා නු ඛො, භන්‌තෙ, භික්‌ඛු සංඛිත්‌තෙන තණ්‌හාසඞ්‌ඛයවිමුත්‌තො හොති අච්‌චන්‌තනිට්‌ඨො අච්‌චන්‌තයොගක්‌ඛෙමී අච්‌චන්‌තබ්‍රහ්‌මචාරී අච්‌චන්‌තපරියොසානො සෙට්‌ඨො දෙවමනුස්‌සාන’’න්‌ති?
Evaṃ vutte āyasmā mahāmoggallāno bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā nu kho, bhante, bhikkhu saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto hoti accantaniṭṭho accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosāno seṭṭho devamanussāna’’nti?
‘‘ඉධ, මොග්‌ගල්‌ලාන, භික්‌ඛුනො සුතං හොති – ‘සබ්‌බෙ ධම්‌මා නාලං අභිනිවෙසායා’ති; එවඤ්‌චෙතං, මොග්‌ගල්‌ලාන, භික්‌ඛුනො සුතං හොති – ‘සබ්‌බෙ ධම්‌මා නාලං අභිනිවෙසායා’ති. සො සබ්‌බං ධම්‌මං අභිජානාති, සබ්‌බං ධම්‌මං අභිඤ්‌ඤාය සබ්‌බං ධම්‌මං පරිජානාති. සබ්‌බං ධම්‌මං පරිඤ්‌ඤාය යංකිඤ්‌චි වෙදනං වෙදියති සුඛං වා දුක්‌ඛං වා අදුක්‌ඛමසුඛං වා. සො තාසු වෙදනාසු අනිච්‌චානුපස්‌සී විහරති, විරාගානුපස්‌සී විහරති, නිරොධානුපස්‌සී විහරති, පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී විහරති. සො තාසු වෙදනාසු අනිච්‌චානුපස්‌සී විහරන්‌තො විරාගානුපස්‌සී විහරන්‌තො නිරොධානුපස්‌සී විහරන්‌තො පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී විහරන්‌තො න කිඤ්‌චි 25 ලොකෙ උපාදියති, අනුපාදියං න පරිතස්‌සති, අපරිතස්‌සං පච්‌චත්‌තංයෙව පරිනිබ්‌බායති. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාති. එත්‌තාවතා ඛො, මොග්‌ගල්‌ලාන, භික්‌ඛු සංඛිත්‌තෙන තණ්‌හාසඞ්‌ඛයවිමුත්‌තො හොති අච්‌චන්‌තනිට්‌ඨො අච්‌චන්‌තයොගක්‌ඛෙමී අච්‌චන්‌තබ්‍රහ්‌මචාරී අච්‌චන්‌තපරියොසානො සෙට්‌ඨො දෙවමනුස්‌සාන’’න්‌ති. අට්‌ඨමං.
‘‘Idha, moggallāna, bhikkhuno sutaṃ hoti – ‘sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā’ti; evañcetaṃ, moggallāna, bhikkhuno sutaṃ hoti – ‘sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā’ti. So sabbaṃ dhammaṃ abhijānāti, sabbaṃ dhammaṃ abhiññāya sabbaṃ dhammaṃ parijānāti. Sabbaṃ dhammaṃ pariññāya yaṃkiñci vedanaṃ vediyati sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā. So tāsu vedanāsu aniccānupassī viharati, virāgānupassī viharati, nirodhānupassī viharati, paṭinissaggānupassī viharati. So tāsu vedanāsu aniccānupassī viharanto virāgānupassī viharanto nirodhānupassī viharanto paṭinissaggānupassī viharanto na kiñci 26 loke upādiyati, anupādiyaṃ na paritassati, aparitassaṃ paccattaṃyeva parinibbāyati. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti. Ettāvatā kho, moggallāna, bhikkhu saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto hoti accantaniṭṭho accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosāno seṭṭho devamanussāna’’nti. Aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 8. පචලායමානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 8. පචලායමානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
