Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya |
൮. പചലായമാനസുത്തം
8. Pacalāyamānasuttaṃ
൬൧. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ ഭഗ്ഗേസു വിഹരതി സുസുമാരഗിരേ ഭേസകളാവനേ മിഗദായേ. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ മഗധേസു കല്ലവാളപുത്തഗാമേ 1 പചലായമാനോ നിസിന്നോ ഹോതി. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വിസുദ്ധേന അതിക്കന്തമാനുസകേന ആയസ്മന്തം മഹാമോഗ്ഗല്ലാനം മഗധേസു കല്ലവാളപുത്തഗാമേ പചലായമാനം നിസിന്നം. ദിസ്വാ – സേയ്യഥാപി നാമ ബലവാ പുരിസോ സമിഞ്ജിതം വാ ബാഹം പസാരേയ്യ, പസാരിതം വാ ബാഹം സമിഞ്ജേയ്യ, ഏവമേവം – ഭഗ്ഗേസു സുസുമാരഗിരേ ഭേസകളാവനേ മിഗദായേ അന്തരഹിതോ മഗധേസു കല്ലവാളപുത്തഗാമേ ആയസ്മതോ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനസ്സ സമ്മുഖേ പാതുരഹോസി. നിസീദി ഭഗവാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ. നിസജ്ജ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം മഹാമോഗ്ഗല്ലാനം ഏതദവോച –
61. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bhaggesu viharati susumāragire bhesakaḷāvane migadāye. Tena kho pana samayena āyasmā mahāmoggallāno magadhesu kallavāḷaputtagāme 2 pacalāyamāno nisinno hoti. Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ magadhesu kallavāḷaputtagāme pacalāyamānaṃ nisinnaṃ. Disvā – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evamevaṃ – bhaggesu susumāragire bhesakaḷāvane migadāye antarahito magadhesu kallavāḷaputtagāme āyasmato mahāmoggallānassa sammukhe pāturahosi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ etadavoca –
‘‘പചലായസി നോ ത്വം, മോഗ്ഗല്ലാന, പചലായസി നോ ത്വം, മോഗ്ഗല്ലാനാ’’തി? ‘‘ഏവം, ഭന്തേ’’ . ‘‘തസ്മാതിഹ, മോഗ്ഗല്ലാന, യഥാസഞ്ഞിസ്സ തേ വിഹരതോ തം മിദ്ധം ഓക്കമതി, തം സഞ്ഞം മാ മനസാകാസി 3, തം സഞ്ഞം മാ ബഹുലമകാസി 4. ഠാനം ഖോ പനേതം, മോഗ്ഗല്ലാന, വിജ്ജതി യം തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ’’.
‘‘Pacalāyasi no tvaṃ, moggallāna, pacalāyasi no tvaṃ, moggallānā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’ . ‘‘Tasmātiha, moggallāna, yathāsaññissa te viharato taṃ middhaṃ okkamati, taṃ saññaṃ mā manasākāsi 5, taṃ saññaṃ mā bahulamakāsi 6. Ṭhānaṃ kho panetaṃ, moggallāna, vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha’’.
‘‘നോ ചേ തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ, തതോ ത്വം, മോഗ്ഗല്ലാന, യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം ചേതസാ അനുവിതക്കേയ്യാസി അനുവിചാരേയ്യാസി, മനസാ അനുപേക്ഖേയ്യാസി. ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി യം തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakkeyyāsi anuvicāreyyāsi, manasā anupekkheyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘നോ ചേ തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ, തതോ ത്വം, മോഗ്ഗല്ലാന, യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം വിത്ഥാരേന സജ്ഝായം കരേയ്യാസി. ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി യം തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ kareyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘നോ ചേ തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ, തതോ ത്വം, മോഗ്ഗല്ലാന, ഉഭോ കണ്ണസോതാനി ആവിഞ്ഛേയ്യാസി 7, പാണിനാ ഗത്താനി അനുമജ്ജേയ്യാസി. ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി യം തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, ubho kaṇṇasotāni āviñcheyyāsi 8, pāṇinā gattāni anumajjeyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘നോ ചേ തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ, തതോ ത്വം, മോഗ്ഗല്ലാന, ഉട്ഠായാസനാ ഉദകേന അക്ഖീനി അനുമജ്ജിത്വാ 9 ദിസാ അനുവിലോകേയ്യാസി , നക്ഖത്താനി താരകരൂപാനി ഉല്ലോകേയ്യാസി. ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി യം തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, uṭṭhāyāsanā udakena akkhīni anumajjitvā 10 disā anuvilokeyyāsi , nakkhattāni tārakarūpāni ullokeyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘നോ ചേ തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ, തതോ ത്വം, മോഗ്ഗല്ലാന, ആലോകസഞ്ഞം മനസി കരേയ്യാസി, ദിവാസഞ്ഞം അധിട്ഠഹേയ്യാസി – യഥാ ദിവാ തഥാ രത്തിം യഥാ രത്തിം തഥാ ദിവാ. ഇതി വിവടേന 11 ചേതസാ അപരിയോനദ്ധേന സപ്പഭാസം ചിത്തം ഭാവേയ്യാസി. ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി യം തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, ālokasaññaṃ manasi kareyyāsi, divāsaññaṃ adhiṭṭhaheyyāsi – yathā divā tathā rattiṃ yathā rattiṃ tathā divā. Iti vivaṭena 12 cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveyyāsi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘നോ ചേ തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ, തതോ ത്വം, മോഗ്ഗല്ലാന, പച്ഛാപുരേസഞ്ഞീ 13 ചങ്കമം അധിട്ഠഹേയ്യാസി അന്തോഗതേഹി ഇന്ദ്രിയേഹി അബഹിഗതേന മാനസേന. ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി യം തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, pacchāpuresaññī 14 caṅkamaṃ adhiṭṭhaheyyāsi antogatehi indriyehi abahigatena mānasena. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha.
‘‘നോ ചേ തേ ഏവം വിഹരതോ തം മിദ്ധം പഹീയേഥ, തതോ ത്വം, മോഗ്ഗല്ലാന, ദക്ഖിണേന പസ്സേന സീഹസേയ്യം കപ്പേയ്യാസി പാദേ പാദം അച്ചാധായ സതോ സമ്പജാനോ ഉട്ഠാനസഞ്ഞം മനസി കരിത്വാ. പടിബുദ്ധേന ച 15 തേ, മോഗ്ഗല്ലാന, ഖിപ്പഞ്ഞേവ പച്ചുട്ഠാതബ്ബം – ‘ന സേയ്യസുഖം ന പസ്സസുഖം ന മിദ്ധസുഖം അനുയുത്തോ വിഹരിസ്സാമീ’തി. ഏവഞ്ഹി തേ, മോഗ്ഗല്ലാന, സിക്ഖിതബ്ബം.
‘‘No ce te evaṃ viharato taṃ middhaṃ pahīyetha, tato tvaṃ, moggallāna, dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeyyāsi pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā. Paṭibuddhena ca 16 te, moggallāna, khippaññeva paccuṭṭhātabbaṃ – ‘na seyyasukhaṃ na passasukhaṃ na middhasukhaṃ anuyutto viharissāmī’ti. Evañhi te, moggallāna, sikkhitabbaṃ.
‘‘തസ്മാതിഹ, മോഗ്ഗല്ലാന, ഏവം സിക്ഖിതബ്ബം – ‘ന ഉച്ചാസോണ്ഡം പഗ്ഗഹേത്വാ കുലാനി ഉപസങ്കമിസ്സാമീ’തി. ഏവഞ്ഹി തേ, മോഗ്ഗല്ലാന, സിക്ഖിതബ്ബം. സചേ, മോഗ്ഗല്ലാന, ഭിക്ഖു ഉച്ചാസോണ്ഡം പഗ്ഗഹേത്വാ കുലാനി ഉപസങ്കമതി, സന്തി ഹി, മോഗ്ഗല്ലാന, കുലേസു കിച്ചകരണീയാനി. യേഹി മനുസ്സാ ആഗതം ഭിക്ഖും ന മനസി കരോന്തി, തത്ര ഭിക്ഖുസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘കോസു നാമ ഇദാനി മം ഇമസ്മിം കുലേ പരിഭിന്ദി, വിരത്തരൂപാ ദാനിമേ മയി മനുസ്സാ’തി. ഇതിസ്സ അലാഭേന മങ്കുഭാവോ, മങ്കുഭൂതസ്സ ഉദ്ധച്ചം, ഉദ്ധതസ്സ അസംവരോ, അസംവുതസ്സ ആരാ ചിത്തം സമാധിമ്ഹാ.
‘‘Tasmātiha, moggallāna, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na uccāsoṇḍaṃ paggahetvā kulāni upasaṅkamissāmī’ti. Evañhi te, moggallāna, sikkhitabbaṃ. Sace, moggallāna, bhikkhu uccāsoṇḍaṃ paggahetvā kulāni upasaṅkamati, santi hi, moggallāna, kulesu kiccakaraṇīyāni. Yehi manussā āgataṃ bhikkhuṃ na manasi karonti, tatra bhikkhussa evaṃ hoti – ‘kosu nāma idāni maṃ imasmiṃ kule paribhindi, virattarūpā dānime mayi manussā’ti. Itissa alābhena maṅkubhāvo, maṅkubhūtassa uddhaccaṃ, uddhatassa asaṃvaro, asaṃvutassa ārā cittaṃ samādhimhā.
‘‘തസ്മാതിഹ, മോഗ്ഗല്ലാന, ഏവം സിക്ഖിതബ്ബം – ‘ന വിഗ്ഗാഹികകഥം കഥേസ്സാമീ’തി. ഏവഞ്ഹി തേ, മോഗ്ഗല്ലാന, സിക്ഖിതബ്ബം. വിഗ്ഗാഹികായ, മോഗ്ഗല്ലാന, കഥായ സതി കഥാബാഹുല്ലം പാടികങ്ഖം, കഥാബാഹുല്ലേ സതി ഉദ്ധച്ചം, ഉദ്ധതസ്സ അസംവരോ, അസംവുതസ്സ ആരാ ചിത്തം സമാധിമ്ഹാ 17. നാഹം, മോഗ്ഗല്ലാന, സബ്ബേഹേവ സംസഗ്ഗം വണ്ണയാമി. ന പനാഹം , മോഗ്ഗല്ലാന, സബ്ബേഹേവ സംസഗ്ഗം ന വണ്ണയാമി. സഗഹട്ഠപബ്ബജിതേഹി ഖോ അഹം, മോഗ്ഗല്ലാന, സംസഗ്ഗം ന വണ്ണയാമി 18. യാനി ച ഖോ താനി സേനാസനാനി അപ്പസദ്ദാനി അപ്പനിഗ്ഘോസാനി വിജനവാതാനി മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകാനി 19 പടിസല്ലാനസാരുപ്പാനി തഥാരൂപേഹി സേനാസനേഹി സംസഗ്ഗം 20 വണ്ണയാമീ’’തി.
‘‘Tasmātiha, moggallāna, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na viggāhikakathaṃ kathessāmī’ti. Evañhi te, moggallāna, sikkhitabbaṃ. Viggāhikāya, moggallāna, kathāya sati kathābāhullaṃ pāṭikaṅkhaṃ, kathābāhulle sati uddhaccaṃ, uddhatassa asaṃvaro, asaṃvutassa ārā cittaṃ samādhimhā 21. Nāhaṃ, moggallāna, sabbeheva saṃsaggaṃ vaṇṇayāmi. Na panāhaṃ , moggallāna, sabbeheva saṃsaggaṃ na vaṇṇayāmi. Sagahaṭṭhapabbajitehi kho ahaṃ, moggallāna, saṃsaggaṃ na vaṇṇayāmi 22. Yāni ca kho tāni senāsanāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni 23 paṭisallānasāruppāni tathārūpehi senāsanehi saṃsaggaṃ 24 vaṇṇayāmī’’ti.
ഏവം വുത്തേ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കിത്താവതാ നു ഖോ, ഭന്തേ, ഭിക്ഖു സംഖിത്തേന തണ്ഹാസങ്ഖയവിമുത്തോ ഹോതി അച്ചന്തനിട്ഠോ അച്ചന്തയോഗക്ഖേമീ അച്ചന്തബ്രഹ്മചാരീ അച്ചന്തപരിയോസാനോ സേട്ഠോ ദേവമനുസ്സാന’’ന്തി?
Evaṃ vutte āyasmā mahāmoggallāno bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā nu kho, bhante, bhikkhu saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto hoti accantaniṭṭho accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosāno seṭṭho devamanussāna’’nti?
‘‘ഇധ, മോഗ്ഗല്ലാന, ഭിക്ഖുനോ സുതം ഹോതി – ‘സബ്ബേ ധമ്മാ നാലം അഭിനിവേസായാ’തി; ഏവഞ്ചേതം, മോഗ്ഗല്ലാന, ഭിക്ഖുനോ സുതം ഹോതി – ‘സബ്ബേ ധമ്മാ നാലം അഭിനിവേസായാ’തി. സോ സബ്ബം ധമ്മം അഭിജാനാതി, സബ്ബം ധമ്മം അഭിഞ്ഞായ സബ്ബം ധമ്മം പരിജാനാതി. സബ്ബം ധമ്മം പരിഞ്ഞായ യംകിഞ്ചി വേദനം വേദിയതി സുഖം വാ ദുക്ഖം വാ അദുക്ഖമസുഖം വാ. സോ താസു വേദനാസു അനിച്ചാനുപസ്സീ വിഹരതി, വിരാഗാനുപസ്സീ വിഹരതി, നിരോധാനുപസ്സീ വിഹരതി, പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ വിഹരതി. സോ താസു വേദനാസു അനിച്ചാനുപസ്സീ വിഹരന്തോ വിരാഗാനുപസ്സീ വിഹരന്തോ നിരോധാനുപസ്സീ വിഹരന്തോ പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ വിഹരന്തോ ന കിഞ്ചി 25 ലോകേ ഉപാദിയതി, അനുപാദിയം ന പരിതസ്സതി, അപരിതസ്സം പച്ചത്തംയേവ പരിനിബ്ബായതി. ‘ഖീണാ ജാതി, വുസിതം ബ്രഹ്മചരിയം, കതം കരണീയം, നാപരം ഇത്ഥത്തായാ’തി പജാനാതി. ഏത്താവതാ ഖോ, മോഗ്ഗല്ലാന, ഭിക്ഖു സംഖിത്തേന തണ്ഹാസങ്ഖയവിമുത്തോ ഹോതി അച്ചന്തനിട്ഠോ അച്ചന്തയോഗക്ഖേമീ അച്ചന്തബ്രഹ്മചാരീ അച്ചന്തപരിയോസാനോ സേട്ഠോ ദേവമനുസ്സാന’’ന്തി. അട്ഠമം.
‘‘Idha, moggallāna, bhikkhuno sutaṃ hoti – ‘sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā’ti; evañcetaṃ, moggallāna, bhikkhuno sutaṃ hoti – ‘sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā’ti. So sabbaṃ dhammaṃ abhijānāti, sabbaṃ dhammaṃ abhiññāya sabbaṃ dhammaṃ parijānāti. Sabbaṃ dhammaṃ pariññāya yaṃkiñci vedanaṃ vediyati sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā. So tāsu vedanāsu aniccānupassī viharati, virāgānupassī viharati, nirodhānupassī viharati, paṭinissaggānupassī viharati. So tāsu vedanāsu aniccānupassī viharanto virāgānupassī viharanto nirodhānupassī viharanto paṭinissaggānupassī viharanto na kiñci 26 loke upādiyati, anupādiyaṃ na paritassati, aparitassaṃ paccattaṃyeva parinibbāyati. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti. Ettāvatā kho, moggallāna, bhikkhu saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto hoti accantaniṭṭho accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosāno seṭṭho devamanussāna’’nti. Aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൮. പചലായമാനസുത്തവണ്ണനാ • 8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൮. പചലായമാനസുത്തവണ്ണനാ • 8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā