| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
8. පචලායමානසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
61. අට්‌ඨමෙ පචලායමානොති තං ගාමං උපනිස්‌සාය එකස්‌මිං වනසණ්‌ඩෙ සමණධම්‌මං කරොන්‌තො සත්‌තාහං චඞ්‌කමනවීරියෙන නිම්‌මථිතත්‌තා කිලන්‌තගත්‌තො චඞ්‌කමනකොටියං පචලායමානො නිසින්‌නො හොති. පචලායසි නොති නිද්‌දායසි නු. අනුමජ්‌ජිත්‌වාති පරිමජ්‌ජිත්‌වා. ආලොකසඤ්‌ඤන්‌ති මිද්‌ධවිනොදනආලොකසඤ්‌ඤං. දිවාසඤ්‌ඤන්‌ති දිවාතිසඤ්‌ඤං. යථා දිවා තථා රත්‌තින්‌ති යථා දිවා ආලොකසඤ්‌ඤා අධිට්‌ඨිතා, තථා නං රත්‌තිම්‌පි අධිට්‌ඨහෙය්‍යාසි. යථා රත්‌තිං තථා දිවාති යථා ච තෙ රත්‌තිං ආලොකසඤ්‌ඤා අධිට්‌ඨිතා, තථා නං දිවාපි අධිට්‌ඨහෙය්‍යාසි. සප්‌පභාසන්‌ති දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණත්‌ථාය සහොභාසං. පච්‌ඡාපුරෙසඤ්‌ඤීති පුරතො ච පච්‌ඡතො ච අභිහරණසඤ්‌ඤාය සඤ්‌ඤාවා. අන්‌තොගතෙහි ඉන්‌ද්‍රියෙහීති බහි අවික්‌ඛිත්‌තෙහි අන්‌තො අනුපවිට්‌ඨෙහෙව පඤ්‌චහි ඉන්‌ද්‍රියෙහි. මිද්‌ධසුඛන්‌ති නිද්‌දාසුඛං. එත්‌තකෙන ඨානෙන භගවා ථෙරස්‌ස මිද්‌ධවිනොදනකම්‌මට්‌ඨානං කථෙසි. සොණ්‌ඩන්‌ති මානසොණ්‌ඩං. කිච්‌චකරණීයානීති එත්‌ථ අවස්‌සං කත්‌තබ්‌බානි කිච්‌චානි, ඉතරානි කරණීයානි. මඞ්‌කුභාවොති නිත්‌තෙජතා දොමනස්‌සතා. එත්‌තකෙන ඨානෙන සත්‌ථාරා ථෙරස්‌ස භික්‌ඛාචාරවත්‌තං කථිතං.
61. Aṭṭhame pacalāyamānoti taṃ gāmaṃ upanissāya ekasmiṃ vanasaṇḍe samaṇadhammaṃ karonto sattāhaṃ caṅkamanavīriyena nimmathitattā kilantagatto caṅkamanakoṭiyaṃ pacalāyamāno nisinno hoti. Pacalāyasi noti niddāyasi nu. Anumajjitvāti parimajjitvā. Ālokasaññanti middhavinodanaālokasaññaṃ. Divāsaññanti divātisaññaṃ. Yathā divā tathā rattinti yathā divā ālokasaññā adhiṭṭhitā, tathā naṃ rattimpi adhiṭṭhaheyyāsi. Yathā rattiṃ tathā divāti yathā ca te rattiṃ ālokasaññā adhiṭṭhitā, tathā naṃ divāpi adhiṭṭhaheyyāsi. Sappabhāsanti dibbacakkhuñāṇatthāya sahobhāsaṃ. Pacchāpuresaññīti purato ca pacchato ca abhiharaṇasaññāya saññāvā. Antogatehi indriyehīti bahi avikkhittehi anto anupaviṭṭheheva pañcahi indriyehi. Middhasukhanti niddāsukhaṃ. Ettakena ṭhānena bhagavā therassa middhavinodanakammaṭṭhānaṃ kathesi. Soṇḍanti mānasoṇḍaṃ. Kiccakaraṇīyānīti ettha avassaṃ kattabbāni kiccāni, itarāni karaṇīyāni. Maṅkubhāvoti nittejatā domanassatā. Ettakena ṭhānena satthārā therassa bhikkhācāravattaṃ kathitaṃ.
ඉදානි භස්‌සෙ පරියන්‌තකාරිතාය සමාදපෙතුං තස්‌මාතිහාතිආදිමාහ. තත්‌ථ විග්‌ගාහිකකථන්‌ති ‘‘න ත්‌වං ඉමං ධම්‌මවිනයං ආජානාසී’’තිආදිනයප්‌පවත්‌තා විග්‌ගාහිකකථා. නාහං මොග්‌ගල්‌ලානාතිආදි පාපමිත්‌තසංසග්‌ගවිවජ්‌ජනත්‌ථං වුත්‌තං. කිත්‌තාවතා නු ඛොති කිත්‌තකෙන නු ඛො. තණ්‌හාසඞ්‌ඛයවිමුත්‌තො හොතීති තණ්‌හාසඞ්‌ඛයෙ නිබ්‌බානෙ තං ආරම්‌මණං කත්‌වා විමුත්‌තචිත්‌තතාය තණ්‌හාසඞ්‌ඛයවිමුත්‌තො නාම සංඛිත්‌තෙන කිත්‌තාවතා හොති. යාය පටිපත්‌තියා තණ්‌හාසඞ්‌ඛයවිමුත්‌තො හොති, තමෙව ඛීණාසවස්‌ස භික්‌ඛුනො පුබ්‌බභාගපටිපදං සංඛිත්‌තෙන දෙසෙථාති පුච්‌ඡති. අච්‌චන්‌තනිට්‌ඨොති ඛයවයසඞ්‌ඛාතං අන්‌තං අතීතාති අච්‌චන්‌තා, අච්‌චන්‌තා නිට්‌ඨා අස්‌සාති අච්‌චන්‌තනිට්‌ඨො, එකන්‌තනිට්‌ඨො සතතනිට්‌ඨොති අත්‌ථො. අච්‌චන්‌තයොගක්‌ඛෙමීති අච්‌චන්‌තං යොගක්‌ඛෙමී, නිච්‌චයොගක්‌ඛෙමීති අත්‌ථො. අච්‌චන්‌තබ්‍රහ්‌මචාරීති අච්‌චන්‌තං බ්‍රහ්‌මචාරී, නිච්‌චබ්‍රහ්‌මචාරීති අත්‌ථො. අච්‌චන්‌තං පරියොසානමස්‌සාති පුරිමනයෙනෙව අච්‌චන්‌තපරියොසානො. සෙට්‌ඨො දෙවමනුස්‌සානන්‌ති දෙවානඤ්‌ච මනුස්‌සානඤ්‌ච සෙට්‌ඨො උත්‌තමො. එවරූපො භික්‌ඛු කිත්‌තාවතා හොති, සඞ්‌ඛෙපෙනෙව තස්‌ස පටිපත්‌තිං කථෙථාති යාචති.
Idāni bhasse pariyantakāritāya samādapetuṃ tasmātihātiādimāha. Tattha viggāhikakathanti ‘‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādinayappavattā viggāhikakathā. Nāhaṃ moggallānātiādi pāpamittasaṃsaggavivajjanatthaṃ vuttaṃ. Kittāvatā nu khoti kittakena nu kho. Taṇhāsaṅkhayavimutto hotīti taṇhāsaṅkhaye nibbāne taṃ ārammaṇaṃ katvā vimuttacittatāya taṇhāsaṅkhayavimutto nāma saṃkhittena kittāvatā hoti. Yāya paṭipattiyā taṇhāsaṅkhayavimutto hoti, tameva khīṇāsavassa bhikkhuno pubbabhāgapaṭipadaṃ saṃkhittena desethāti pucchati. Accantaniṭṭhoti khayavayasaṅkhātaṃ antaṃ atītāti accantā, accantā niṭṭhā assāti accantaniṭṭho, ekantaniṭṭho satataniṭṭhoti attho. Accantayogakkhemīti accantaṃ yogakkhemī, niccayogakkhemīti attho. Accantabrahmacārīti accantaṃ brahmacārī, niccabrahmacārīti attho. Accantaṃ pariyosānamassāti purimanayeneva accantapariyosāno. Seṭṭho devamanussānanti devānañca manussānañca seṭṭho uttamo. Evarūpo bhikkhu kittāvatā hoti, saṅkhepeneva tassa paṭipattiṃ kathethāti yācati.
සබ්‌බෙ ධම්‌මා නාලං අභිනිවෙසායාති එත්‌ථ සබ්‌බෙ ධම්‌මා නාම පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා ද්‌වාදසායතනානි අට්‌ඨාරස ධාතුයො, තෙ සබ්‌බෙපි තණ්‌හාදිට්‌ඨිවසෙන අභිනිවෙසාය නාලං න පරියත්‌තා න සමත්‌තා න යුත්‌තා. කස්‌මා? ගහිතාකාරෙන අතිට්‌ඨනතො. තෙ හි නිච්‌චා සුඛා අත්‌තාති ගහිතාපි අනිච්‌චා දුක්‌ඛා අනත්‌තාව සම්‌පජ්‌ජන්‌ති. තස්‌මා නාලං අභිනිවෙසාය. අභිජානාතීති අනිච්‌චං දුක්‌ඛං අනත්‌තාති ඤාතපරිඤ්‌ඤාය අභිජානාති. පරිජානාතීති තථෙව තීරණපරිඤ්‌ඤාය පරිජානාති. යංකිඤ්‌චි වෙදනන්‌ති අන්‌තමසො පඤ්‌චවිඤ්‌ඤාණසම්‌පයුත්‌තං යංකිඤ්‌චි අප්‌පමත්‌තකම්‌පි වෙදනං අනුභවති. ඉමිනා භගවා ථෙරස්‌ස වෙදනාවසෙන ච විනිවට්‌ටෙත්‌වා අරූපපරිග්‌ගහං දස්‌සෙසි.
Sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyāti ettha sabbe dhammā nāma pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo, te sabbepi taṇhādiṭṭhivasena abhinivesāya nālaṃ na pariyattā na samattā na yuttā. Kasmā? Gahitākārena atiṭṭhanato. Te hi niccā sukhā attāti gahitāpi aniccā dukkhā anattāva sampajjanti. Tasmā nālaṃ abhinivesāya. Abhijānātīti aniccaṃ dukkhaṃ anattāti ñātapariññāya abhijānāti. Parijānātīti tatheva tīraṇapariññāya parijānāti. Yaṃkiñci vedananti antamaso pañcaviññāṇasampayuttaṃ yaṃkiñci appamattakampi vedanaṃ anubhavati. Iminā bhagavā therassa vedanāvasena ca vinivaṭṭetvā arūpapariggahaṃ dassesi.
අනිච්‌චානුපස්‌සීති අනිච්‌චතො අනුපස්‌සන්‌තො. විරාගානුපස්‌සීති එත්‌ථ ද්‌වෙ විරාගා ඛයවිරාගො ච අච්‌චන්‌තවිරාගො ච. තත්‌ථ සඞ්‌ඛාරානං ඛයං ඛයතො පස්‌සනා විපස්‌සනාපි, අච්‌චන්‌තවිරාගං නිබ්‌බානං විරාගතො දස්‌සනමග්‌ගඤාණම්‌පි විරාගානුපස්‌සනා. තදුභයසමඞ්‌ගිපුග්‌ගලො විරාගානුපස්‌සී නාම. තං සන්‌ධාය වුත්‌තං – ‘‘විරාගානුපස්‌සී’’ති, විරාගතො අනුපස්‌සන්‌තොති අත්‌ථො. නිරොධානුපස්‌සිම්‌හිපි එසෙව නයො. නිරොධොපි හි ඛයනිරොධො අච්‌චන්‌තනිරොධොති දුවිධොයෙව. පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සීති එත්‌ථ පටිනිස්‌සග්‌ගො වුච්‌චති වොස්‌සග්‌ගො. සො ච පරිච්‌චාගවොස්‌සග්‌ගො පක්‌ඛන්‌දනවොස්‌සග්‌ගොති දුවිධො හොති. තත්‌ථ පරිච්‌චාගවොස්‌සග්‌ගොති විපස්‌සනා. සා හි තදඞ්‌ගවසෙන කිලෙසෙ ච ඛන්‌ධෙ ච වොස්‌සජති. පක්‌ඛන්‌දනවොස්‌සග්‌ගොති මග්‌ගො. සො හි නිබ්‌බානං ආරම්‌මණතො පක්‌ඛන්‌දති. ද්‌වීහිපි වා කාරණෙහි සො වොස්‌සග්‌ගොයෙව, සමුච්‌ඡෙදවසෙන ඛන්‌ධානං කිලෙසානඤ්‌ච වොස්‌සජනතො නිබ්‌බානෙ ච පක්‌ඛන්‌දනතො. තස්‌මා කිලෙසෙ ච ඛන්‌ධෙ ච පරිච්‌චජතීති පරිච්‌චාගවොස්‌සග්‌ගො. නිරොධාය නිබ්‌බානධාතුයා චිත්‌තං පක්‌ඛන්‌දතීති පක්‌ඛන්‌දනවොස්‌සග්‌ගොති උභයම්‌පෙතං මග්‌ගෙ සමෙති. තදුභයසමඞ්‌ගී පුග්‌ගලො ඉමාය පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සනාය සමන්‌නාගතත්‌තා පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී නාම හොති. තං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තං. න කිඤ්‌චි ලොකෙ උපාදියතීති කිඤ්‌චි එකම්‌පි සඞ්‌ඛාරගතං තණ්‌හාවසෙන න උපාදියති න ගණ්‌හාති න පරාමසති. අනුපාදියං න පරිතස්‌සතීති අග්‌ගණ්‌හන්‌තො තණ්‌හාපරිතස්‌සනාය න පරිතස්‌සති. පච්‌චත්‌තංයෙව පරිනිබ්‌බායතීති සයමෙව කිලෙසපරිනිබ්‌බානෙන පරිනිබ්‌බායති. ඛීණා ජාතීතිආදිනා පනස්‌ස පච්‌චවෙක්‌ඛණා දස්‌සිතා. ඉති භගවා සංඛිත්‌තෙන ඛීණාසවස්‌ස පුබ්‌බභාගප්‌පටිපදං පුච්‌ඡිතො සංඛිත්‌තෙනෙව කථෙසි. ඉදං පන සුත්‌තං ථෙරස්‌ස ඔවාදොපි අහොසි විපස්‌සනාපි. සො ඉමස්‌මිංයෙව සුත්‌තෙ විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තොති.
Aniccānupassīti aniccato anupassanto. Virāgānupassīti ettha dve virāgā khayavirāgo ca accantavirāgo ca. Tattha saṅkhārānaṃ khayaṃ khayato passanā vipassanāpi, accantavirāgaṃ nibbānaṃ virāgato dassanamaggañāṇampi virāgānupassanā. Tadubhayasamaṅgipuggalo virāgānupassī nāma. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘virāgānupassī’’ti, virāgato anupassantoti attho. Nirodhānupassimhipi eseva nayo. Nirodhopi hi khayanirodho accantanirodhoti duvidhoyeva. Paṭinissaggānupassīti ettha paṭinissaggo vuccati vossaggo. So ca pariccāgavossaggo pakkhandanavossaggoti duvidho hoti. Tattha pariccāgavossaggoti vipassanā. Sā hi tadaṅgavasena kilese ca khandhe ca vossajati. Pakkhandanavossaggoti maggo. So hi nibbānaṃ ārammaṇato pakkhandati. Dvīhipi vā kāraṇehi so vossaggoyeva, samucchedavasena khandhānaṃ kilesānañca vossajanato nibbāne ca pakkhandanato. Tasmā kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo. Nirodhāya nibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggoti ubhayampetaṃ magge sameti. Tadubhayasamaṅgī puggalo imāya paṭinissaggānupassanāya samannāgatattā paṭinissaggānupassī nāma hoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Na kiñci loke upādiyatīti kiñci ekampi saṅkhāragataṃ taṇhāvasena na upādiyati na gaṇhāti na parāmasati. Anupādiyaṃ na paritassatīti aggaṇhanto taṇhāparitassanāya na paritassati. Paccattaṃyeva parinibbāyatīti sayameva kilesaparinibbānena parinibbāyati. Khīṇā jātītiādinā panassa paccavekkhaṇā dassitā. Iti bhagavā saṃkhittena khīṇāsavassa pubbabhāgappaṭipadaṃ pucchito saṃkhitteneva kathesi. Idaṃ pana suttaṃ therassa ovādopi ahosi vipassanāpi. So imasmiṃyeva sutte vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattoti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 8. පචලායමානසුත්‌තං • 8. Pacalāyamānasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 8. පචලායමානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
