| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๓. ปจฺจาคมนิยเตฺถรอปทานวณฺณนา
3. Paccāgamaniyattheraapadānavaṇṇanā
สินฺธุยา นทิยา ตีเรติอาทิกํ อายสฺมโต ปจฺจาคมนิยเตฺถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล สินฺธุยา คงฺคาย สมีเป จกฺกวากโยนิยํ นิพฺพโตฺต ปุพฺพสมฺภารยุตฺตตฺตา ปาณิโน อขาทโนฺต เสวาลเมว ภกฺขยโนฺต จรติฯ ตสฺมิํ สมเย วิปสฺสิภควา สตฺตานุคฺคหํ กโรโนฺต ตตฺถ อคมาสิฯ ตสฺมิํ ขเณ โส จกฺกวาโก วิโชฺชตมานํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ตุเณฺฑน สาลรุกฺขโต สาลปุปฺผํ ฉินฺทิตฺวา อาคมฺม ปูเชสิฯ โส เตเนว จิตฺตปฺปสาเทน ตโต จุโต เทวโลเก อุปฺปโนฺน อปราปรํ ฉกามาวจรสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา ตโต จุโต มนุสฺสโลเก อุปฺปชฺชิตฺวา จกฺกวตฺติสมฺปตฺติอาทโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพโตฺต วิญฺญุตํ ปโตฺต ปุพฺพจริตวเสน สตฺถริ ปสโนฺน ปพฺพชิตฺวา นจิรเสฺสว อรหา อโหสิ, จกฺกวาโก หุตฺวา ภควนฺตํ ทิสฺวา กตฺถจิ คนฺตฺวา ปุปฺผมาหริตฺวา ปูชิตตฺตา ปุพฺพปุญฺญนาเมน ปจฺจาคมนิยเตฺถโรติ ปากโฎฯ
Sindhuyā nadiyā tīretiādikaṃ āyasmato paccāgamaniyattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle sindhuyā gaṅgāya samīpe cakkavākayoniyaṃ nibbatto pubbasambhārayuttattā pāṇino akhādanto sevālameva bhakkhayanto carati. Tasmiṃ samaye vipassibhagavā sattānuggahaṃ karonto tattha agamāsi. Tasmiṃ khaṇe so cakkavāko vijjotamānaṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso tuṇḍena sālarukkhato sālapupphaṃ chinditvā āgamma pūjesi. So teneva cittappasādena tato cuto devaloke uppanno aparāparaṃ chakāmāvacarasampattiṃ anubhavitvā tato cuto manussaloke uppajjitvā cakkavattisampattiādayo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patto pubbacaritavasena satthari pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi, cakkavāko hutvā bhagavantaṃ disvā katthaci gantvā pupphamāharitvā pūjitattā pubbapuññanāmena paccāgamaniyattheroti pākaṭo.
๑๓. อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสโนฺต สินฺธุยา นทิยา ตีเรติอาทิมาหฯ สีติ สทฺทํ กุรุมานา ธุนาติ กมฺปตีติ สินฺธุ, นทติ สทฺทํ กโรโนฺต คจฺฉตีติ นทิฯ จกฺกวาโก อหํ ตทาติ จกฺกํ สีฆํ คจฺฉนฺตํ อิว อุทเก วา ถเล วา อากาเส วา สีฆํ วาติ คจฺฉตีติ จกฺกวาโกฯ ตทา วิปสฺสิํ ภควนฺตํ ทสฺสนกาเล อหํ จกฺกวาโก อโหสินฺติ อโตฺถฯ สุทฺธเสวาลภโกฺขหนฺติ อญฺญโคจรอมิสฺสตฺตา สุทฺธเสวาลเมว ขาทโนฺต อหํ วสามิฯ ปาเปสุ จ สุสญฺญโตติ ปุพฺพวาสนาวเสน ปาปกรเณ สุฎฺฐุ สญฺญโต ตีหิ ทฺวาเรหิ สญฺญโต สุสิกฺขิโตฯ
13. Attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento sindhuyā nadiyā tīretiādimāha. Sīti saddaṃ kurumānā dhunāti kampatīti sindhu, nadati saddaṃ karonto gacchatīti nadi. Cakkavāko ahaṃ tadāti cakkaṃ sīghaṃ gacchantaṃ iva udake vā thale vā ākāse vā sīghaṃ vāti gacchatīti cakkavāko. Tadā vipassiṃ bhagavantaṃ dassanakāle ahaṃ cakkavāko ahosinti attho. Suddhasevālabhakkhohanti aññagocaraamissattā suddhasevālameva khādanto ahaṃ vasāmi. Pāpesu ca susaññatoti pubbavāsanāvasena pāpakaraṇe suṭṭhu saññato tīhi dvārehi saññato susikkhito.
๑๔. อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธนฺติ ราคโทสโมหวิรหิตตฺตา วิรชํ นิกฺกิเลสํ พุทฺธํ อทฺทสํ อทฺทกฺขิํฯ คจฺฉนฺตํ อนิลญฺชเสติ อนิลญฺชเส อากาสปเถ คจฺฉนฺตํ พุทฺธํฯ ตุเณฺฑน มยฺหํ มุขตุเณฺฑน ตาลํ สาลปุปฺผํ ปคฺคยฺห ปคฺคเหตฺวา วิปสฺสิสฺสาภิโรปยิํ วิปสฺสิสฺส ภควโต ปูเชสินฺติ อโตฺถฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวาติฯ
14.Addasaṃvirajaṃ buddhanti rāgadosamohavirahitattā virajaṃ nikkilesaṃ buddhaṃ addasaṃ addakkhiṃ. Gacchantaṃ anilañjaseti anilañjase ākāsapathe gacchantaṃ buddhaṃ. Tuṇḍena mayhaṃ mukhatuṇḍena tālaṃ sālapupphaṃ paggayha paggahetvā vipassissābhiropayiṃ vipassissa bhagavato pūjesinti attho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
ปจฺจาคมนิยเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Paccāgamaniyattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๓. ปจฺจาคมนิยเตฺถรอปทานํ • 3. Paccāgamaniyattheraapadānaṃ
