Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā

    19-24. පච්‌චනීයානුලොමපට්‌ඨානවණ්‌ණනා

    19-24. Paccanīyānulomapaṭṭhānavaṇṇanā

    1. ඉදානි කුසලාදීසු ධම්‌මෙසු පච්‌චයධම්‌මං පටික්‌ඛිපිත්‌වා පච්‌චයුප්‌පන්‌නස්‌ස කුසලාදිභාවං අප්‌පටික්‌ඛෙපවසෙන ධම්‌මානං පච්‌චනීයානුලොමතාය ලද්‌ධනාමං පච්‌චනීයානුලොමපට්‌ඨානං දස්‌සෙතුං නකුසලං ධම්‌මං පටිච්‌ච අකුසලො ධම්‌මො උප්‌පජ්‌ජති හෙතුපච්‌චයාතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ නකුසලං ධම්‌මං පටිච්‌චාති කුසලස්‌ස පච්‌චයභාවං වාරෙති. අකුසලො ධම්‌මො උප්‌පජ්‌ජතීති අකුසලස්‌ස උප්‌පත්‌තිං අනුජානාති. නකුසලඤ්‌හි අකුසලං අබ්‍යාකතං වා, තඤ්‌ච සහජාතපච්‌චයං කත්‌වා උප්‌පජ්‌ජමානො කුසලො නාම නත්‌ථි, තස්‌මා අකුසලාබ්‍යාකතවසෙන දෙසනා කතා. තත්‌ථ ‘‘අකුසලං එකං ඛන්‌ධං පටිච්‌ච තයො ඛන්‌ධා’’ති එවං නකුසලං ධම්‌මං පටිච්‌ච විස්‌සජ්‌ජනං වෙදිතබ්‌බං. අබ්‍යාකතො ධම්‌මො උප්‌පජ්‌ජති හෙතුපච්‌චයාති අයං පන පඤ්‌හො ‘‘විපාකාබ්‍යාකතං කිරියාබ්‍යාකතං එකං ඛන්‌ධං පටිච්‌ච තයො ඛන්‌ධා චිත්‌තසමුට්‌ඨානඤ්‌ච රූප’’න්‌ති විස්‌සජ්‌ජිතොව. ඉති සබ්‌බපඤ්‌හෙසු අවිස්‌සජ්‌ජිතස්‌ස අත්‌ථානුරූපං විස්‌සජ්‌ජිතස්‌ස ච පාළිආගතමෙව විස්‌සජ්‌ජනං. එකෙකස්‌මිඤ්‌ච තිකදුකෙ වාරප්‌පභෙදපච්‌චයගණනවිධානං සබ්‌බං හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයානුසාරෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.

    1. Idāni kusalādīsu dhammesu paccayadhammaṃ paṭikkhipitvā paccayuppannassa kusalādibhāvaṃ appaṭikkhepavasena dhammānaṃ paccanīyānulomatāya laddhanāmaṃ paccanīyānulomapaṭṭhānaṃ dassetuṃ nakusalaṃ dhammaṃ paṭicca akusalo dhammo uppajjati hetupaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha nakusalaṃ dhammaṃ paṭiccāti kusalassa paccayabhāvaṃ vāreti. Akusalo dhammo uppajjatīti akusalassa uppattiṃ anujānāti. Nakusalañhi akusalaṃ abyākataṃ vā, tañca sahajātapaccayaṃ katvā uppajjamāno kusalo nāma natthi, tasmā akusalābyākatavasena desanā katā. Tattha ‘‘akusalaṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā’’ti evaṃ nakusalaṃ dhammaṃ paṭicca vissajjanaṃ veditabbaṃ. Abyākato dhammo uppajjati hetupaccayāti ayaṃ pana pañho ‘‘vipākābyākataṃ kiriyābyākataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā cittasamuṭṭhānañca rūpa’’nti vissajjitova. Iti sabbapañhesu avissajjitassa atthānurūpaṃ vissajjitassa ca pāḷiāgatameva vissajjanaṃ. Ekekasmiñca tikaduke vārappabhedapaccayagaṇanavidhānaṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayānusāreneva veditabbaṃ.

    එත්‌තාවතා ච –

    Ettāvatā ca –

    තිකඤ්‌ච පට්‌ඨානවරං දුකුත්‌තමං,

    Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,

    දුකං තිකඤ්‌චෙව තිකං දුකඤ්‌ච;

    Dukaṃ tikañceva tikaṃ dukañca;

    තිකං තිකඤ්‌චෙව දුකං දුකඤ්‌ච,

    Tikaṃ tikañceva dukaṃ dukañca,

    ඡ පච්‌චනීයානුලොමම්‌හි නයා සුගම්‌භීරාති. –

    Cha paccanīyānulomamhi nayā sugambhīrāti. –

    අට්‌ඨකථායං වුත්‌තගාථාය දීපිතා. ධම්‌මපච්‌චනීයානුලොමපට්‌ඨානෙ ඡ නයා නිද්‌දිට්‌ඨා හොන්‌ති. පච්‌චයවසෙන පනෙත්‌ථ එකෙකස්‌මිං පට්‌ඨානෙ අනුලොමාදයො චත්‌තාරො චත්‌තාරො නයාති එකෙන පරියායෙන චතුවීසතිනයපටිමණ්‌ඩිතං පච්‌චනීයානුලොමපට්‌ඨානඤ්‌ඤෙව වෙදිතබ්‌බං.

    Aṭṭhakathāyaṃ vuttagāthāya dīpitā. Dhammapaccanīyānulomapaṭṭhāne cha nayā niddiṭṭhā honti. Paccayavasena panettha ekekasmiṃ paṭṭhāne anulomādayo cattāro cattāro nayāti ekena pariyāyena catuvīsatinayapaṭimaṇḍitaṃ paccanīyānulomapaṭṭhānaññeva veditabbaṃ.

    පච්‌චනීයානුලොමපට්‌ඨානවණ්‌ණනා.

    Paccanīyānulomapaṭṭhānavaṇṇanā.

    එවං ධම්‌මානුලොමාදිවසෙන චතූසු වාරෙසු එකෙකස්‌මිං චතුවීසතියා චතුවීසතියා නයානං වසෙන ඡන්‌නවුති නයා හොන්‌ති. තත්‌ථ පච්‌චයනයෙ අග්‌ගහෙත්‌වා එකෙකස්‌මිං පට්‌ඨානෙ තිකදුකාදීනඤ්‌ඤෙව ඡන්‌නං ඡන්‌නං නයානං වසෙනෙතං චතුවීසතිනයපටිමණ්‌ඩිතං සමන්‌තපට්‌ඨානමහාපකරණං වෙදිතබ්‌බං. කෙචි පන ‘‘කුසලාරම්‌මණො ධම්‌මො අකුසලාරම්‌මණො ධම්‌මො’’තිආදිනා නයෙන ආරම්‌මණමාතිකං නාම ඨපෙත්‌වා ‘‘කුසලාරම්‌මණො ධම්‌මො කුසලාරම්‌මණස්‌ස ධම්‌මස්‌ස හෙතුපච්‌චයෙන පච්‌චයො’’තිආදිනා නයෙන ආරම්‌මණපට්‌ඨානං නාම දස්‌සෙත්‌වා අපරම්‌පි ඵස්‌සාදීනං වසෙනපි ඵස්‌සපට්‌ඨානං නාම උද්‌ධරිත්‌වා දස්‌සෙන්‌ති. තං නෙව පාළියං න අට්‌ඨකථාසු සන්‌දිස්‌සතීති ඉධ න විචාරිතං. සඞ්‌ගීතිආරුළ්‌හපාළිවසෙනෙව පනෙත්‌ථ වණ්‌ණනා කතාති වෙදිතබ්‌බා.

    Evaṃ dhammānulomādivasena catūsu vāresu ekekasmiṃ catuvīsatiyā catuvīsatiyā nayānaṃ vasena channavuti nayā honti. Tattha paccayanaye aggahetvā ekekasmiṃ paṭṭhāne tikadukādīnaññeva channaṃ channaṃ nayānaṃ vasenetaṃ catuvīsatinayapaṭimaṇḍitaṃ samantapaṭṭhānamahāpakaraṇaṃ veditabbaṃ. Keci pana ‘‘kusalārammaṇo dhammo akusalārammaṇo dhammo’’tiādinā nayena ārammaṇamātikaṃ nāma ṭhapetvā ‘‘kusalārammaṇo dhammo kusalārammaṇassa dhammassa hetupaccayena paccayo’’tiādinā nayena ārammaṇapaṭṭhānaṃ nāma dassetvā aparampi phassādīnaṃ vasenapi phassapaṭṭhānaṃ nāma uddharitvā dassenti. Taṃ neva pāḷiyaṃ na aṭṭhakathāsu sandissatīti idha na vicāritaṃ. Saṅgītiāruḷhapāḷivaseneva panettha vaṇṇanā katāti veditabbā.

    එත්‌තාවතා ච –

    Ettāvatā ca –

    සම්‌මූළ්‌හා යත්‌ථ පජා, තන්‌තාකුලාදිභාවමාපන්‌නා;

    Sammūḷhā yattha pajā, tantākulādibhāvamāpannā;

    නෙකවිධදුක්‌ඛගහනං, සංසාරං නාතිවත්‌තන්‌ති.

    Nekavidhadukkhagahanaṃ, saṃsāraṃ nātivattanti.

    පච්‌චයභෙදෙ කුසලො, ලොකෙ ගරුතම්‌පි පච්‌චයාකාරං;

    Paccayabhede kusalo, loke garutampi paccayākāraṃ;

    අතිනිප්‌පුණගම්‌භීරං, ජවනබ්‌භූමිං බුද්‌ධඤාණස්‌ස.

    Atinippuṇagambhīraṃ, javanabbhūmiṃ buddhañāṇassa.

    කුසලාදිධම්‌මභෙදං, නිස්‌සාය නයෙහි විවිධගණනෙහි;

    Kusalādidhammabhedaṃ, nissāya nayehi vividhagaṇanehi;

    විත්‌ථාරෙන්‌තො සත්‌තම-මභිධම්‌මප්‌පකරණං සත්‌ථා.

    Vitthārento sattama-mabhidhammappakaraṇaṃ satthā.

    සුවිහිතසන්‌නිට්‌ඨානො , පට්‌ඨානං නාම යං පකාසෙසි;

    Suvihitasanniṭṭhāno , paṭṭhānaṃ nāma yaṃ pakāsesi;

    සද්‌ධාය සමාරද්‌ධා, යා අට්‌ඨකථා මයා තස්‌ස.

    Saddhāya samāraddhā, yā aṭṭhakathā mayā tassa.

    ආචරියානං වාදං, අවිහාය විභජ්‌ජවාදිසිස්‌සානං;

    Ācariyānaṃ vādaṃ, avihāya vibhajjavādisissānaṃ;

    අතිබහුවිධන්‌තරායෙ, ලොකම්‌හි අනන්‌තරායෙන.

    Atibahuvidhantarāye, lokamhi anantarāyena.

    සා එවං අජ්‌ජ කතා, චුද්‌දසමත්‌තෙහි භාණවාරෙහි;

    Sā evaṃ ajja katā, cuddasamattehi bhāṇavārehi;

    අත්‌ථං පකාසයන්‌තී, පට්‌ඨානවරස්‌ස සකලස්‌ස.

    Atthaṃ pakāsayantī, paṭṭhānavarassa sakalassa.

    සන්‌නිට්‌ඨානං පත්‌තා යථෙව නිට්‌ඨං තථා බහුජනස්‌ස;

    Sanniṭṭhānaṃ pattā yatheva niṭṭhaṃ tathā bahujanassa;

    සම්‌පාපුණන්‌තු සීඝං, කල්‍යාණා සබ්‌බසඞ්‌කප්‌පා.

    Sampāpuṇantu sīghaṃ, kalyāṇā sabbasaṅkappā.

    එත්‌තාවතා –

    Ettāvatā –

    සත්‌තප්‌පකරණං නාථො, අභිධම්‌මමදෙසයි;

    Sattappakaraṇaṃ nātho, abhidhammamadesayi;

    දෙවාතිදෙවො දෙවානං, දෙවලොකම්‌හි යං පුරෙ.

    Devātidevo devānaṃ, devalokamhi yaṃ pure.

    තස්‌ස අට්‌ඨකථා එසා, සකලස්‌සාපි නිට්‌ඨිතා;

    Tassa aṭṭhakathā esā, sakalassāpi niṭṭhitā;

    චිරට්‌ඨිතත්‌ථං ධම්‌මස්‌ස, නිට්‌ඨපෙන්‌තෙන තං මයා.

    Ciraṭṭhitatthaṃ dhammassa, niṭṭhapentena taṃ mayā.

    යං පත්‌තං කුසලං තස්‌ස, ආනුභාවෙන පාණිනො;

    Yaṃ pattaṃ kusalaṃ tassa, ānubhāvena pāṇino;

    සබ්‌බෙ සද්‌ධම්‌මරාජස්‌ස, ඤත්‌වා ධම්‌මං සුඛාවහං.

    Sabbe saddhammarājassa, ñatvā dhammaṃ sukhāvahaṃ.

    පාපුණන්‌තු විසුද්‌ධාය, සුඛාය පටිපත්‌තියා;

    Pāpuṇantu visuddhāya, sukhāya paṭipattiyā;

    අසොකමනුපායාසං, නිබ්‌බානසුඛමුත්‌තමං.

    Asokamanupāyāsaṃ, nibbānasukhamuttamaṃ.

    චිරං තිට්‌ඨතු සද්‌ධම්‌මො, ධම්‌මෙ හොන්‌තු සගාරවා;

    Ciraṃ tiṭṭhatu saddhammo, dhamme hontu sagāravā;

    සබ්‌බෙපි සත්‌තා කාලෙන, සම්‌මා දෙවො පවස්‌සතු.

    Sabbepi sattā kālena, sammā devo pavassatu.

    යථා රක්‌ඛිංසු පොරාණා, සුරාජානො තථෙවිමං;

    Yathā rakkhiṃsu porāṇā, surājāno tathevimaṃ;

    රාජා රක්‌ඛතු ධම්‌මෙන, අත්‌තනොව පජං පජන්‌ති.

    Rājā rakkhatu dhammena, attanova pajaṃ pajanti.

    පට්‌ඨානප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා නිට්‌ඨිතා.

    Paṭṭhānappakaraṇa-aṭṭhakathā niṭṭhitā.

    නිට්‌ඨිතා ච පඤ්‌චපකරණට්‌ඨකථාති.

    Niṭṭhitā ca pañcapakaraṇaṭṭhakathāti.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact