Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්චපකරණ-අට්ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
4. පච්චනීයානුලොමවණ්ණනා
4. Paccanīyānulomavaṇṇanā
49-52. ඉදානි පච්චනීයානුලොමං හොති. තං දස්සෙතුං සියා කුසලං ධම්මං පටිච්ච කුසලො ධම්මො උප්පජ්ජෙය්ය නහෙතුපච්චයා ආරම්මණපච්චයාතිආදි ආරද්ධං. තත්ථ අනුලොමපච්චනීයපුච්ඡාහි සමප්පමාණො එව පුච්ඡාපරිච්ඡෙදො. එකමූලකාදීසු චෙත්ථ යා පුච්ඡා පාළියං ආගතා, යා ච න ආගතා, තා සබ්බා හෙට්ඨා වුත්තනයානුසාරෙනෙව වෙදිතබ්බා.
49-52. Idāni paccanīyānulomaṃ hoti. Taṃ dassetuṃ siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya nahetupaccayā ārammaṇapaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha anulomapaccanīyapucchāhi samappamāṇo eva pucchāparicchedo. Ekamūlakādīsu cettha yā pucchā pāḷiyaṃ āgatā, yā ca na āgatā, tā sabbā heṭṭhā vuttanayānusāreneva veditabbā.
තිකඤ්ච පට්ඨානවරං…පෙ.… ඡ පච්චනීයානුලොමම්හි නයා සුගම්භීරාති එත්ථාපි හෙට්ඨා වුත්තනයෙනෙව ද්වෙ පච්චයානුලොමානි – ධම්මපච්චනීයානුලොමං පච්චයපච්චනීයානුලොමඤ්ච. තත්ථ ‘‘කුසලා ධම්මා’’ති එවං අභිධම්මමාතිකාපදෙහි සඞ්ගහිතානං ධම්මානං ‘‘නකුසලං ධම්මං පටිච්ච කුසලො ධම්මො’’ති පච්චනීයානුලොමදෙසනාවසෙන පවත්තං ධම්මපච්චනීයානුලොමං නාම. ‘‘නහෙතුපච්චයා ආරම්මණපච්චයා’’ති එවං චතුවීසතියා පච්චයෙසු ලබ්භමානපදානං පච්චයපච්චනීයානුලොමදෙසනාවසෙන පවත්තං පච්චයපච්චනීයානුලොමං නාම. තත්ථ හෙට්ඨා අට්ඨකථායං ‘‘තිකඤ්ච පට්ඨානවරං…පෙ.… ඡ පච්චනීයානුලොමම්හි නයා සුගම්භීරා’’ති අයං ගාථා ධම්මපච්චනීයානුලොමං සන්ධාය වුත්තා. ඉධ පන අයං ගාථා ධම්මානුලොමෙයෙව පච්චයපච්චනීයානුලොමං සන්ධාය වුත්තා. තස්මා ‘‘ඡ පච්චනීයානුලොමම්හි නයා සුගම්භීරා’’ති අට්ඨකථාය ධම්මපච්චනීයානුලොමෙ තිකපට්ඨානාදයො ඡ නයා සුගම්භීරාති එවමත්ථො වෙදිතබ්බො. ඉමස්මිං පනොකාසෙ නහෙතුපච්චයා ආරම්මණපච්චයාති එවං පවත්තෙ පච්චයපච්චනීයානුලොමෙ එතෙ ධම්මානුලොමෙයෙව තිකපට්ඨානාදයො ඡ නයා සුගම්භීරාති එවමත්ථො වෙදිතබ්බො.
Tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyānulomamhi nayā sugambhīrāti etthāpi heṭṭhā vuttanayeneva dve paccayānulomāni – dhammapaccanīyānulomaṃ paccayapaccanīyānulomañca. Tattha ‘‘kusalā dhammā’’ti evaṃ abhidhammamātikāpadehi saṅgahitānaṃ dhammānaṃ ‘‘nakusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo’’ti paccanīyānulomadesanāvasena pavattaṃ dhammapaccanīyānulomaṃ nāma. ‘‘Nahetupaccayā ārammaṇapaccayā’’ti evaṃ catuvīsatiyā paccayesu labbhamānapadānaṃ paccayapaccanīyānulomadesanāvasena pavattaṃ paccayapaccanīyānulomaṃ nāma. Tattha heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyānulomamhi nayā sugambhīrā’’ti ayaṃ gāthā dhammapaccanīyānulomaṃ sandhāya vuttā. Idha pana ayaṃ gāthā dhammānulomeyeva paccayapaccanīyānulomaṃ sandhāya vuttā. Tasmā ‘‘cha paccanīyānulomamhi nayā sugambhīrā’’ti aṭṭhakathāya dhammapaccanīyānulome tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo. Imasmiṃ panokāse nahetupaccayā ārammaṇapaccayāti evaṃ pavatte paccayapaccanīyānulome ete dhammānulomeyeva tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo.
තෙසු අනුලොමතිකපට්ඨානෙයෙව කුසලත්තිකමත්තස්සපි වසෙන අයං ඉමස්මිං පටිච්චවාරස්ස පණ්ණත්තිවාරෙ සඞ්ඛිපිත්වා පුච්ඡාපභෙදො දස්සිතො. සෙසෙසු පන තිකෙසු සෙසපට්ඨානෙසු ච එකාපි පුච්ඡා න දස්සිතා. තතො පරෙසු පන සහජාතවාරාදීසු කුසලත්තිකස්සපි වසෙන පුච්ඡං අනුද්ධරිත්වා ලබ්භමානකවසෙන විස්සජ්ජනමෙව දස්සිතං. ‘‘ඡ පච්චනීයානුලොමම්හි නයා සුගම්භීරා’’ති වචනතො පන ඉමස්මිං පච්චයපච්චනීයානුලොමෙ ඡපි එතෙ පට්ඨානනයා පුච්ඡාවසෙන උද්ධරිත්වා දස්සෙතබ්බා. පට්ඨානං වණ්ණයන්තානඤ්හි ආචරියානං භාරො එසොති.
Tesu anulomatikapaṭṭhāneyeva kusalattikamattassapi vasena ayaṃ imasmiṃ paṭiccavārassa paṇṇattivāre saṅkhipitvā pucchāpabhedo dassito. Sesesu pana tikesu sesapaṭṭhānesu ca ekāpi pucchā na dassitā. Tato paresu pana sahajātavārādīsu kusalattikassapi vasena pucchaṃ anuddharitvā labbhamānakavasena vissajjanameva dassitaṃ. ‘‘Cha paccanīyānulomamhi nayā sugambhīrā’’ti vacanato pana imasmiṃ paccayapaccanīyānulome chapi ete paṭṭhānanayā pucchāvasena uddharitvā dassetabbā. Paṭṭhānaṃ vaṇṇayantānañhi ācariyānaṃ bhāro esoti.
පුච්ඡාවාරවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Pucchāvāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / 3. පුච්ඡාවාරො • 3. Pucchāvāro