| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
७-१२. पच्चनीयपट्ठानवण्णना
7-12. Paccanīyapaṭṭhānavaṇṇanā
१. इदानि कुसलादीनं पदानं पटिक्खेपवसेन धम्मानं पच्चनीयताय लद्धनामं पच्चनीयपट्ठानं दस्सेतुं नकुसलं धम्मं पटिच्च नकुसलो धम्मो उप्पज्जति हेतुपच्चयातिआदि आरद्धं। तत्थ नकुसलं धम्मं पटिच्चाति कुसलस्स पच्चयभावं वारेति। नकुसलो धम्मो उप्पज्जतीति कुसलस्स उप्पत्तिं वारेति, तस्मा ‘‘अकुसलाब्याकतं एकं खन्धं पटिच्च अकुसलाब्याकता तयो खन्धा चित्तसमुट्ठानञ्च रूप’’न्ति एवमादिना नयेनेत्थ पञ्हं विस्सज्जितब्बं। तस्मिं तस्मिं पच्चये लद्धगणना पन पाळियं वुत्तायेव। येपि वारा सदिसविस्सज्जना, तेपि तत्थेव दस्सिता। तस्मा सब्बमेत्थ हेट्ठा वुत्तनयानुसारेन पाळिं उपपरिक्खित्वा वेदितब्बं। यथा चेत्थ, एवं दुकपट्ठाने, दुकतिकपट्ठाने, तिकदुकपट्ठाने तिकतिकपट्ठाने, दुकदुकपट्ठाने च।
1. Idāni kusalādīnaṃ padānaṃ paṭikkhepavasena dhammānaṃ paccanīyatāya laddhanāmaṃ paccanīyapaṭṭhānaṃ dassetuṃ nakusalaṃ dhammaṃ paṭicca nakusalo dhammo uppajjati hetupaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha nakusalaṃ dhammaṃ paṭiccāti kusalassa paccayabhāvaṃ vāreti. Nakusalo dhammo uppajjatīti kusalassa uppattiṃ vāreti, tasmā ‘‘akusalābyākataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca akusalābyākatā tayo khandhā cittasamuṭṭhānañca rūpa’’nti evamādinā nayenettha pañhaṃ vissajjitabbaṃ. Tasmiṃ tasmiṃ paccaye laddhagaṇanā pana pāḷiyaṃ vuttāyeva. Yepi vārā sadisavissajjanā, tepi tattheva dassitā. Tasmā sabbamettha heṭṭhā vuttanayānusārena pāḷiṃ upaparikkhitvā veditabbaṃ. Yathā cettha, evaṃ dukapaṭṭhāne, dukatikapaṭṭhāne, tikadukapaṭṭhāne tikatikapaṭṭhāne, dukadukapaṭṭhāne ca.
एत्तावता –
Ettāvatā –
तिकञ्च पट्ठानवरं दुकुत्तमं,
Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,
दुकं तिकञ्चेव तिकं दुकञ्च।
Dukaṃ tikañceva tikaṃ dukañca;
तिकं तिकञ्चेव, दुकं दुकञ्च,
Tikaṃ tikañceva, dukaṃ dukañca,
छ पच्चनीयम्हि नया सुगम्भीराति॥ –
Cha paccanīyamhi nayā sugambhīrāti. –
अट्ठकथायं वुत्तगाथाय दीपिता। धम्मपच्चनीयपट्ठाने छ नया निद्दिट्ठा होन्ति। पच्चयवसेन पनेत्थ एकेकस्मिं पट्ठाने अनुलोमादयो चत्तारो चत्तारो नयाति एकेन परियायेन चतुवीसतिनयपटिमण्डितं पच्चनीयपट्ठानञ्ञेव वेदितब्बं।
Aṭṭhakathāyaṃ vuttagāthāya dīpitā. Dhammapaccanīyapaṭṭhāne cha nayā niddiṭṭhā honti. Paccayavasena panettha ekekasmiṃ paṭṭhāne anulomādayo cattāro cattāro nayāti ekena pariyāyena catuvīsatinayapaṭimaṇḍitaṃ paccanīyapaṭṭhānaññeva veditabbaṃ.
पच्चनीयपट्ठानवण्णना।
Paccanīyapaṭṭhānavaṇṇanā.
