| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೧೪. ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
14. Paccavekkhaṇañāṇaniddesavaṇṇanā
೬೫. ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಯೇವ ಹೇತುಟ್ಠೇನ ಪಠಮಂ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಮಗ್ಗಙ್ಗಭೂತೇ ಚ ಅಮಗ್ಗಙ್ಗಭೂತೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ ‘‘ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಬೋಧೀ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಸ್ಸ ಅರಿಯಸ್ಸ ಅಙ್ಗಭಾವೇನ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ವಿಸುಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸತಿಧಮ್ಮವಿಚಯವೀರಿಯಸಮಾಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಹಿ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನೇವ, ಪೀತಿಪಸ್ಸದ್ಧಿಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಅಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ। ಪುನ ಬಲವಸೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ಚ ವಿಸುಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇಸು ಸದ್ಧಾ ಏವ ಅಮಗ್ಗಙ್ಗಭೂತಾ। ಪುನ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಜಾತೇಯೇವ ಧಮ್ಮೇ ರಾಸಿವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೇನಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಏಕಾವ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾ ಸತಿ ಕಾಯವೇದನಾಚಿತ್ತಧಮ್ಮೇಸು ಸುಭಸುಖನಿಚ್ಚಅತ್ತಸಞ್ಞಾಪಹಾನಕಿಚ್ಚಸಾಧನವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ನಾಮ। ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಂ ಏಕಮೇವ ವೀರಿಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಪಹಾನಾನುಪ್ಪತ್ತಿಕಿಚ್ಚಸ್ಸ, ಅನುಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಸಲಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಸಾಧನವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ ನಾಮ।
65. Paccavekkhaṇañāṇaniddese maggakkhaṇeyeva hetuṭṭhena paṭhamaṃ maggaṅgāni visuṃ visuṃ vatvā puna maggaṅgabhūte ca amaggaṅgabhūte ca dhamme ‘‘bujjhanaṭṭhena bodhī’’ti laddhanāmassa ariyassa aṅgabhāvena bojjhaṅge visuṃ dassesi. Satidhammavicayavīriyasamādhisambojjhaṅgā hi maggaṅgāneva, pītipassaddhiupekkhāsambojjhaṅgā amaggaṅgāni. Puna balavasena indriyavasena ca visuṃ niddiṭṭhesu saddhā eva amaggaṅgabhūtā. Puna maggakkhaṇe jāteyeva dhamme rāsivasena dassento ādhipateyyaṭṭhenātiādimāha. Tattha upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānāti ekāva nibbānārammaṇā sati kāyavedanācittadhammesu subhasukhaniccaattasaññāpahānakiccasādhanavasena cattāro satipaṭṭhānā nāma. Nibbānārammaṇaṃ ekameva vīriyaṃ uppannānuppannānaṃ akusalānaṃ pahānānuppattikiccassa, anuppannuppannānaṃ kusalānaṃ uppādaṭṭhitikiccassa sādhanavasena cattāro sammappadhānā nāma.
ತಥಟ್ಠೇನ ಸಚ್ಚಾತಿ ದುಕ್ಖಭಾವಾದೀಸು ಅವಿಸಂವಾದಕಟ್ಠೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ। ಏತಾನೇವ ಚೇತ್ಥ ಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನ ತದಾ ಸಮುದಾಗತಾನಿ, ‘‘ಅಮತೋಗಧಂ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ, ಸೇಸಾ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಪಟಿಲಾಭಟ್ಠೇನ ತದಾ ಸಮುದಾಗತಾ। ‘‘ತಥಟ್ಠೇನ ಸಚ್ಚಾ ತದಾ ಸಮುದಾಗತಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಮಗ್ಗಫಲಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅವಸ್ಸಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೀತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ‘‘ಕತಂ ಕರಣೀಯಂ ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೮) ವಚನತೋ ಚ ‘‘ದುಕ್ಖಂ ಮೇ ಪರಿಞ್ಞಾತಂ, ಸಮುದಯೋ ಮೇ ಪಹೀನೋ, ನಿರೋಧೋ ಮೇ ಸಚ್ಛಿಕತೋ, ಮಗ್ಗೋ ಚ ಮೇ ಭಾವಿತೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ ಯುಜ್ಜತಿ ಚ। ಸಮುದಯೋತಿ ಚೇತ್ಥ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝೋಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ವುತ್ತಸಮುದಯಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದುವಿಧಂ ಕಿಲೇಸಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನಿ ಇಧ ಸರೂಪೇನೇವ ಆಗತಾನೀತಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಕೇವಲಂ ದುಕ್ಖಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮೇವ ನ ವುತ್ತಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ಪಾಠಸಬ್ಭಾವತೋ ಯುತ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ। ಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧತ್ಥಞ್ಹಿ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೇ ಸಯಂ ಕತಕಿಚ್ಚಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ ಯುತ್ತಮೇವಾತಿ। ಅವಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠೇನ ಸಮಥೋತಿಆದಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಏವ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇ ಏಕರಸಟ್ಠೇನ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ಸಂವರಟ್ಠೇನ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಕಮ್ಮನ್ತಾಜೀವಾ ಏವ। ಅವಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ಏವ। ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೇವ। ವಿಮುತ್ತಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸೇಹಿ ಮುಚ್ಚನಟ್ಠೇನ, ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೇ ವಾ ಅಧಿಮುಚ್ಚನಟ್ಠೇನ। ವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮೋಕ್ಖೋ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋಯೇವ। ಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾತಿ ಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೇವ। ಪರಿಚ್ಚಾಗಟ್ಠೇನ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಜಹನಟ್ಠೇನ ತತೋ ಮುಚ್ಚನತೋ ವಿಮುತ್ತಿ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋಯೇವ। ಸಮುಚ್ಛೇದಟ್ಠೇನ ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನಟ್ಠೇನ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಕರೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೇವ।
Tathaṭṭhena saccāti dukkhabhāvādīsu avisaṃvādakaṭṭhena cattāri ariyasaccāni. Etāneva cettha paṭivedhaṭṭhena tadā samudāgatāni, ‘‘amatogadhaṃ nibbāna’’nti visuṃ vuttaṃ nibbānañca, sesā pana dhammā paṭilābhaṭṭhena tadā samudāgatā. ‘‘Tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā’’ti vacanato maggaphalapariyosāne avassaṃ cattāri saccāni paccavekkhatīti niṭṭhamettha gantabbaṃ. ‘‘Kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti (dī. ni. 1.248) vacanato ca ‘‘dukkhaṃ me pariññātaṃ, samudayo me pahīno, nirodho me sacchikato, maggo ca me bhāvito’’ti paccavekkhaṇaṃ vuttameva hoti. Tathā paccavekkhaṇaṃ yujjati ca. Samudayoti cettha taṃtaṃmaggavajjhoyeva veditabbo. Ettha vuttasamudayapaccavekkhaṇavaseneva aṭṭhakathāyaṃ duvidhaṃ kilesapaccavekkhaṇaṃ maggaphalanibbānapaccavekkhaṇāni idha sarūpeneva āgatānīti vuttāni. Kevalaṃ dukkhapaccavekkhaṇameva na vuttaṃ. Kiñcāpi na vuttaṃ, atha kho pāṭhasabbhāvato yuttisabbhāvato ca gahetabbameva. Saccapaṭivedhatthañhi paṭipannassa niṭṭhite saccapaṭivedhe sayaṃ katakiccapaccavekkhaṇaṃ yuttamevāti. Avikkhepaṭṭhena samathotiādi maggasampayutte eva samathavipassanādhamme ekarasaṭṭhena anativattanaṭṭhena ca dassetuṃ vuttaṃ. Saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhīti sammāvācākammantājīvā eva. Avikkhepaṭṭhena cittavisuddhīti sammāsamādhi eva. Dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhīti sammādiṭṭhiyeva. Vimuttaṭṭhenāti samucchedavasena maggavajjhakilesehi muccanaṭṭhena, nibbānārammaṇe vā adhimuccanaṭṭhena. Vimokkhoti samucchedavimokkho, ariyamaggoyeva. Paṭivedhaṭṭhena vijjāti saccapaṭivedhaṭṭhena vijjā, sammādiṭṭhiyeva. Pariccāgaṭṭhena vimuttīti maggavajjhakilesānaṃ pajahanaṭṭhena tato muccanato vimutti, ariyamaggoyeva. Samucchedaṭṭhena khaye ñāṇanti kilesasamucchindanaṭṭhena kilesakkhayakare ariyamagge ñāṇaṃ, sammādiṭṭhiyeva.
ಛನ್ದಾದಯೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕೇವಲಞ್ಹೇತ್ಥ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಯೇವ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಾಕಾರೇನ ದಸ್ಸಿತಾ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಚೇತ್ಥ ಮಗ್ಗವಿಮುತ್ತಿಯೇವ। ‘‘ತಥಟ್ಠೇನ ಸಚ್ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಇಧ ಪರಿಯೋಸಾನಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪುನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಫಲಕ್ಖಣೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಪನ ಹೇತುಟ್ಠೇನ ಮಗ್ಗೋತಿ ಫಲಮಗ್ಗಭಾವೇನೇವ। ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾತಿ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಚತುಕಿಚ್ಚಸಾಧಕಸ್ಸ ವೀರಿಯಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಫಲಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಥಾ ಹಿ ಫಲಕ್ಖಣೇ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ ಏವ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸತ್ತತಿಂಸ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇ ಉದ್ಧರನ್ತೇನ ಥೇರೇನ ‘‘ಫಲಕ್ಖಣೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ ಅವಸೇಸಾ ತೇತ್ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಲಬ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ। ಏವಮೇವ ಪಟಿವೇಧಕಿಚ್ಚಾದಿಸಿದ್ಧಿವಸೇನ ಸಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಚ ಫಲವಿಮೋಕ್ಖೋ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಫಲವಿಮುತ್ತಿ। ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಟ್ಠೇನ ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ಅನ್ತರಾ ವುಟ್ಠಾನಾಭಾವಾ ಫಲಾವಸಾನೇನ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ತದಾ ಸಮುದಾಗತಾತಿ ಇಮೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಧಮ್ಮಾ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಫಲಕ್ಖಣೇ ಚ ಸಮುದಾಗತಾತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೀತಿ ಇತಿ-ಸದ್ದಂ ಪಾಠಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Chandādayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā. Kevalañhettha maggakkhaṇeyeva maggassa ādimajjhapariyosānākārena dassitā. Vimuttīti cettha maggavimuttiyeva. ‘‘Tathaṭṭhena saccā’’ti ettha gahitampi ca nibbānaṃ idha pariyosānabhāvadassanatthaṃ puna vuttanti veditabbaṃ. Phalakkhaṇepi eseva nayo. Ettha pana hetuṭṭhena maggoti phalamaggabhāveneva. Sammappadhānāti maggakkhaṇe catukiccasādhakassa vīriyakiccassa phalassa uppādakkhaṇe siddhattā vuttanti veditabbaṃ. Aññathā hi phalakkhaṇe sammappadhānā eva na labbhanti. Vuttañhi maggakkhaṇe sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme uddharantena therena ‘‘phalakkhaṇe ṭhapetvā cattāro sammappadhāne avasesā tettiṃsa dhammā labbhantī’’ti. Evameva paṭivedhakiccādisiddhivasena saccādīnipi yathāyogaṃ veditabbāni. Vimokkhoti ca phalavimokkho. Vimuttīti phalavimutti. Paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ vuttatthameva. Vuṭṭhahitvāti antarā vuṭṭhānābhāvā phalāvasānena evaṃ vuttaṃ. Ime dhammā tadā samudāgatāti ime vuttappakārā dhammā maggakkhaṇe phalakkhaṇe ca samudāgatāti paccavekkhatīti iti-saddaṃ pāṭhasesaṃ katvā sambandho veditabbo.
ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paccavekkhaṇañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೧೪. ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 14. Paccavekkhaṇañāṇaniddeso
