Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
൧൪. പച്ചവേക്ഖണഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ
14. Paccavekkhaṇañāṇaniddesavaṇṇanā
൬൫. പച്ചവേക്ഖണഞാണനിദ്ദേസേ മഗ്ഗക്ഖണേയേവ ഹേതുട്ഠേന പഠമം മഗ്ഗങ്ഗാനി വിസും വിസും വത്വാ പുന മഗ്ഗങ്ഗഭൂതേ ച അമഗ്ഗങ്ഗഭൂതേ ച ധമ്മേ ‘‘ബുജ്ഝനട്ഠേന ബോധീ’’തി ലദ്ധനാമസ്സ അരിയസ്സ അങ്ഗഭാവേന ബോജ്ഝങ്ഗേ വിസും ദസ്സേസി. സതിധമ്മവിചയവീരിയസമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗാ ഹി മഗ്ഗങ്ഗാനേവ, പീതിപസ്സദ്ധിഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗാ അമഗ്ഗങ്ഗാനി. പുന ബലവസേന ഇന്ദ്രിയവസേന ച വിസും നിദ്ദിട്ഠേസു സദ്ധാ ഏവ അമഗ്ഗങ്ഗഭൂതാ. പുന മഗ്ഗക്ഖണേ ജാതേയേവ ധമ്മേ രാസിവസേന ദസ്സേന്തോ ആധിപതേയ്യട്ഠേനാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ഉപട്ഠാനട്ഠേന സതിപട്ഠാനാതി ഏകാവ നിബ്ബാനാരമ്മണാ സതി കായവേദനാചിത്തധമ്മേസു സുഭസുഖനിച്ചഅത്തസഞ്ഞാപഹാനകിച്ചസാധനവസേന ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ നാമ. നിബ്ബാനാരമ്മണം ഏകമേവ വീരിയം ഉപ്പന്നാനുപ്പന്നാനം അകുസലാനം പഹാനാനുപ്പത്തികിച്ചസ്സ, അനുപ്പന്നുപ്പന്നാനം കുസലാനം ഉപ്പാദട്ഠിതികിച്ചസ്സ സാധനവസേന ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ നാമ.
65. Paccavekkhaṇañāṇaniddese maggakkhaṇeyeva hetuṭṭhena paṭhamaṃ maggaṅgāni visuṃ visuṃ vatvā puna maggaṅgabhūte ca amaggaṅgabhūte ca dhamme ‘‘bujjhanaṭṭhena bodhī’’ti laddhanāmassa ariyassa aṅgabhāvena bojjhaṅge visuṃ dassesi. Satidhammavicayavīriyasamādhisambojjhaṅgā hi maggaṅgāneva, pītipassaddhiupekkhāsambojjhaṅgā amaggaṅgāni. Puna balavasena indriyavasena ca visuṃ niddiṭṭhesu saddhā eva amaggaṅgabhūtā. Puna maggakkhaṇe jāteyeva dhamme rāsivasena dassento ādhipateyyaṭṭhenātiādimāha. Tattha upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānāti ekāva nibbānārammaṇā sati kāyavedanācittadhammesu subhasukhaniccaattasaññāpahānakiccasādhanavasena cattāro satipaṭṭhānā nāma. Nibbānārammaṇaṃ ekameva vīriyaṃ uppannānuppannānaṃ akusalānaṃ pahānānuppattikiccassa, anuppannuppannānaṃ kusalānaṃ uppādaṭṭhitikiccassa sādhanavasena cattāro sammappadhānā nāma.
തഥട്ഠേന സച്ചാതി ദുക്ഖഭാവാദീസു അവിസംവാദകട്ഠേന ചത്താരി അരിയസച്ചാനി. ഏതാനേവ ചേത്ഥ പടിവേധട്ഠേന തദാ സമുദാഗതാനി, ‘‘അമതോഗധം നിബ്ബാന’’ന്തി വിസും വുത്തം നിബ്ബാനഞ്ച, സേസാ പന ധമ്മാ പടിലാഭട്ഠേന തദാ സമുദാഗതാ. ‘‘തഥട്ഠേന സച്ചാ തദാ സമുദാഗതാ’’തി വചനതോ മഗ്ഗഫലപരിയോസാനേ അവസ്സം ചത്താരി സച്ചാനി പച്ചവേക്ഖതീതി നിട്ഠമേത്ഥ ഗന്തബ്ബം. ‘‘കതം കരണീയം നാപരം ഇത്ഥത്തായാതി പജാനാതീ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൧.൨൪൮) വചനതോ ച ‘‘ദുക്ഖം മേ പരിഞ്ഞാതം, സമുദയോ മേ പഹീനോ, നിരോധോ മേ സച്ഛികതോ, മഗ്ഗോ ച മേ ഭാവിതോ’’തി പച്ചവേക്ഖണം വുത്തമേവ ഹോതി. തഥാ പച്ചവേക്ഖണം യുജ്ജതി ച. സമുദയോതി ചേത്ഥ തംതംമഗ്ഗവജ്ഝോയേവ വേദിതബ്ബോ. ഏത്ഥ വുത്തസമുദയപച്ചവേക്ഖണവസേനേവ അട്ഠകഥായം ദുവിധം കിലേസപച്ചവേക്ഖണം മഗ്ഗഫലനിബ്ബാനപച്ചവേക്ഖണാനി ഇധ സരൂപേനേവ ആഗതാനീതി വുത്താനി. കേവലം ദുക്ഖപച്ചവേക്ഖണമേവ ന വുത്തം. കിഞ്ചാപി ന വുത്തം, അഥ ഖോ പാഠസബ്ഭാവതോ യുത്തിസബ്ഭാവതോ ച ഗഹേതബ്ബമേവ. സച്ചപടിവേധത്ഥഞ്ഹി പടിപന്നസ്സ നിട്ഠിതേ സച്ചപടിവേധേ സയം കതകിച്ചപച്ചവേക്ഖണം യുത്തമേവാതി. അവിക്ഖേപട്ഠേന സമഥോതിആദി മഗ്ഗസമ്പയുത്തേ ഏവ സമഥവിപസ്സനാധമ്മേ ഏകരസട്ഠേന അനതിവത്തനട്ഠേന ച ദസ്സേതും വുത്തം. സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധീതി സമ്മാവാചാകമ്മന്താജീവാ ഏവ. അവിക്ഖേപട്ഠേന ചിത്തവിസുദ്ധീതി സമ്മാസമാധി ഏവ. ദസ്സനട്ഠേന ദിട്ഠിവിസുദ്ധീതി സമ്മാദിട്ഠിയേവ. വിമുത്തട്ഠേനാതി സമുച്ഛേദവസേന മഗ്ഗവജ്ഝകിലേസേഹി മുച്ചനട്ഠേന, നിബ്ബാനാരമ്മണേ വാ അധിമുച്ചനട്ഠേന. വിമോക്ഖോതി സമുച്ഛേദവിമോക്ഖോ, അരിയമഗ്ഗോയേവ. പടിവേധട്ഠേന വിജ്ജാതി സച്ചപടിവേധട്ഠേന വിജ്ജാ, സമ്മാദിട്ഠിയേവ. പരിച്ചാഗട്ഠേന വിമുത്തീതി മഗ്ഗവജ്ഝകിലേസാനം പജഹനട്ഠേന തതോ മുച്ചനതോ വിമുത്തി, അരിയമഗ്ഗോയേവ. സമുച്ഛേദട്ഠേന ഖയേ ഞാണന്തി കിലേസസമുച്ഛിന്ദനട്ഠേന കിലേസക്ഖയകരേ അരിയമഗ്ഗേ ഞാണം, സമ്മാദിട്ഠിയേവ.
Tathaṭṭhena saccāti dukkhabhāvādīsu avisaṃvādakaṭṭhena cattāri ariyasaccāni. Etāneva cettha paṭivedhaṭṭhena tadā samudāgatāni, ‘‘amatogadhaṃ nibbāna’’nti visuṃ vuttaṃ nibbānañca, sesā pana dhammā paṭilābhaṭṭhena tadā samudāgatā. ‘‘Tathaṭṭhena saccā tadā samudāgatā’’ti vacanato maggaphalapariyosāne avassaṃ cattāri saccāni paccavekkhatīti niṭṭhamettha gantabbaṃ. ‘‘Kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti (dī. ni. 1.248) vacanato ca ‘‘dukkhaṃ me pariññātaṃ, samudayo me pahīno, nirodho me sacchikato, maggo ca me bhāvito’’ti paccavekkhaṇaṃ vuttameva hoti. Tathā paccavekkhaṇaṃ yujjati ca. Samudayoti cettha taṃtaṃmaggavajjhoyeva veditabbo. Ettha vuttasamudayapaccavekkhaṇavaseneva aṭṭhakathāyaṃ duvidhaṃ kilesapaccavekkhaṇaṃ maggaphalanibbānapaccavekkhaṇāni idha sarūpeneva āgatānīti vuttāni. Kevalaṃ dukkhapaccavekkhaṇameva na vuttaṃ. Kiñcāpi na vuttaṃ, atha kho pāṭhasabbhāvato yuttisabbhāvato ca gahetabbameva. Saccapaṭivedhatthañhi paṭipannassa niṭṭhite saccapaṭivedhe sayaṃ katakiccapaccavekkhaṇaṃ yuttamevāti. Avikkhepaṭṭhena samathotiādi maggasampayutte eva samathavipassanādhamme ekarasaṭṭhena anativattanaṭṭhena ca dassetuṃ vuttaṃ. Saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhīti sammāvācākammantājīvā eva. Avikkhepaṭṭhena cittavisuddhīti sammāsamādhi eva. Dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhīti sammādiṭṭhiyeva. Vimuttaṭṭhenāti samucchedavasena maggavajjhakilesehi muccanaṭṭhena, nibbānārammaṇe vā adhimuccanaṭṭhena. Vimokkhoti samucchedavimokkho, ariyamaggoyeva. Paṭivedhaṭṭhena vijjāti saccapaṭivedhaṭṭhena vijjā, sammādiṭṭhiyeva. Pariccāgaṭṭhena vimuttīti maggavajjhakilesānaṃ pajahanaṭṭhena tato muccanato vimutti, ariyamaggoyeva. Samucchedaṭṭhena khaye ñāṇanti kilesasamucchindanaṭṭhena kilesakkhayakare ariyamagge ñāṇaṃ, sammādiṭṭhiyeva.
ഛന്ദാദയോ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബാ. കേവലഞ്ഹേത്ഥ മഗ്ഗക്ഖണേയേവ മഗ്ഗസ്സ ആദിമജ്ഝപരിയോസാനാകാരേന ദസ്സിതാ. വിമുത്തീതി ചേത്ഥ മഗ്ഗവിമുത്തിയേവ. ‘‘തഥട്ഠേന സച്ചാ’’തി ഏത്ഥ ഗഹിതമ്പി ച നിബ്ബാനം ഇധ പരിയോസാനഭാവദസ്സനത്ഥം പുന വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം. ഫലക്ഖണേപി ഏസേവ നയോ. ഏത്ഥ പന ഹേതുട്ഠേന മഗ്ഗോതി ഫലമഗ്ഗഭാവേനേവ. സമ്മപ്പധാനാതി മഗ്ഗക്ഖണേ ചതുകിച്ചസാധകസ്സ വീരിയകിച്ചസ്സ ഫലസ്സ ഉപ്പാദക്ഖണേ സിദ്ധത്താ വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം. അഞ്ഞഥാ ഹി ഫലക്ഖണേ സമ്മപ്പധാനാ ഏവ ന ലബ്ഭന്തി. വുത്തഞ്ഹി മഗ്ഗക്ഖണേ സത്തതിംസ ബോധിപക്ഖിയധമ്മേ ഉദ്ധരന്തേന ഥേരേന ‘‘ഫലക്ഖണേ ഠപേത്വാ ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനേ അവസേസാ തേത്തിംസ ധമ്മാ ലബ്ഭന്തീ’’തി. ഏവമേവ പടിവേധകിച്ചാദിസിദ്ധിവസേന സച്ചാദീനിപി യഥായോഗം വേദിതബ്ബാനി. വിമോക്ഖോതി ച ഫലവിമോക്ഖോ. വിമുത്തീതി ഫലവിമുത്തി. പടിപ്പസ്സദ്ധട്ഠേന അനുപ്പാദേ ഞാണം വുത്തത്ഥമേവ. വുട്ഠഹിത്വാതി അന്തരാ വുട്ഠാനാഭാവാ ഫലാവസാനേന ഏവം വുത്തം. ഇമേ ധമ്മാ തദാ സമുദാഗതാതി ഇമേ വുത്തപ്പകാരാ ധമ്മാ മഗ്ഗക്ഖണേ ഫലക്ഖണേ ച സമുദാഗതാതി പച്ചവേക്ഖതീതി ഇതി-സദ്ദം പാഠസേസം കത്വാ സമ്ബന്ധോ വേദിതബ്ബോ.
Chandādayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā. Kevalañhettha maggakkhaṇeyeva maggassa ādimajjhapariyosānākārena dassitā. Vimuttīti cettha maggavimuttiyeva. ‘‘Tathaṭṭhena saccā’’ti ettha gahitampi ca nibbānaṃ idha pariyosānabhāvadassanatthaṃ puna vuttanti veditabbaṃ. Phalakkhaṇepi eseva nayo. Ettha pana hetuṭṭhena maggoti phalamaggabhāveneva. Sammappadhānāti maggakkhaṇe catukiccasādhakassa vīriyakiccassa phalassa uppādakkhaṇe siddhattā vuttanti veditabbaṃ. Aññathā hi phalakkhaṇe sammappadhānā eva na labbhanti. Vuttañhi maggakkhaṇe sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme uddharantena therena ‘‘phalakkhaṇe ṭhapetvā cattāro sammappadhāne avasesā tettiṃsa dhammā labbhantī’’ti. Evameva paṭivedhakiccādisiddhivasena saccādīnipi yathāyogaṃ veditabbāni. Vimokkhoti ca phalavimokkho. Vimuttīti phalavimutti. Paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ vuttatthameva. Vuṭṭhahitvāti antarā vuṭṭhānābhāvā phalāvasānena evaṃ vuttaṃ. Ime dhammā tadā samudāgatāti ime vuttappakārā dhammā maggakkhaṇe phalakkhaṇe ca samudāgatāti paccavekkhatīti iti-saddaṃ pāṭhasesaṃ katvā sambandho veditabbo.
പച്ചവേക്ഖണഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Paccavekkhaṇañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ൧൪. പച്ചവേക്ഖണഞാണനിദ്ദേസോ • 14. Paccavekkhaṇañāṇaniddeso