Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā |
౩. పచ్చవేక్ఖణసుత్తవణ్ణనా
3. Paccavekkhaṇasuttavaṇṇanā
౫౩. తతియే అత్తనో అనేకే పాపకే అకుసలే ధమ్మే పహీనేతి లోభదోసమోహవిపరీతమనసికారఅహిరికానోత్తప్పకోధూపనాహమక్ఖపలాసఇస్సామచ్ఛరియమాయా- సాఠేయ్యథమ్భసారమ్భమానాతిమానమదపమాదతణ్హాఅవిజ్జాతివిధాకుసలమూలదుచ్చరితసంకిలేసవిసమ- సఞ్ఞావితక్కపపఞ్చచతుబ్బిధవిపల్లాసఆసవఓఘయోగగన్థాగతిగమనతణ్హుపాదానపఞ్చవిధ- చేతోఖిలపఞ్చచేతోవినిబన్ధనీవరణాభినన్దనఛవివాద- మూలతణ్హాకాయసత్తానుసయఅట్ఠమిచ్ఛత్తనవ- తణ్హామూలకదసాకుసలకమ్మపథద్వాసట్ఠిదిట్ఠిగతఅట్ఠసతతణ్హావిచరితాదిప్పభేదే అత్తనో సన్తానే అనాదికాలపవత్తే దియడ్ఢసహస్సకిలేసే తంసహగతే చాపి అనేకే పాపకే లామకే అకోసల్లసమ్భూతట్ఠేన అకుసలే ధమ్మే అనవసేసం సహ వాసనాయ బోధిమూలేయేవ పహీనే అరియమగ్గేన సముచ్ఛిన్నే పచ్చవేక్ఖమానో ‘‘అయమ్పి మే కిలేసో పహీనో, అయమ్పి మే కిలేసో పహీనో’’తి అనుపదపచ్చవేక్ఖణాయ పచ్చవేక్ఖమానో భగవా నిసిన్నో హోతి.
53. Tatiye attano aneke pāpake akusale dhamme pahīneti lobhadosamohaviparītamanasikāraahirikānottappakodhūpanāhamakkhapalāsaissāmacchariyamāyā- sāṭheyyathambhasārambhamānātimānamadapamādataṇhāavijjātividhākusalamūladuccaritasaṃkilesavisama- saññāvitakkapapañcacatubbidhavipallāsaāsavaoghayogaganthāgatigamanataṇhupādānapañcavidha- cetokhilapañcacetovinibandhanīvaraṇābhinandanachavivāda- mūlataṇhākāyasattānusayaaṭṭhamicchattanava- taṇhāmūlakadasākusalakammapathadvāsaṭṭhidiṭṭhigataaṭṭhasatataṇhāvicaritādippabhede attano santāne anādikālapavatte diyaḍḍhasahassakilese taṃsahagate cāpi aneke pāpake lāmake akosallasambhūtaṭṭhena akusale dhamme anavasesaṃ saha vāsanāya bodhimūleyeva pahīne ariyamaggena samucchinne paccavekkhamāno ‘‘ayampi me kileso pahīno, ayampi me kileso pahīno’’ti anupadapaccavekkhaṇāya paccavekkhamāno bhagavā nisinno hoti.
అనేకే చ కుసలే ధమ్మేతి సీలసమాధిపఞ్ఞావిముత్తివిముత్తిఞాణదస్సనం చత్తారో సతిపట్ఠానా, చత్తారో సమ్మప్పధానా, చత్తారో ఇద్ధిపాదా, చత్తారో అరియమగ్గా, చత్తారి ఫలాని, చతస్సో పటిసమ్భిదా, చతుయోనిపరిచ్ఛేదకఞాణం, చత్తారో అరియవంసా, చత్తారి వేసారజ్జఞాణాని, పఞ్చ పధానియఙ్గాని, పఞ్చఙ్గికో సమ్మాసమాధి, పఞ్చఞాణికో సమ్మాసమాధి, పఞ్చిన్ద్రియాని, పఞ్చ బలాని, పఞ్చ నిస్సారణీయా ధాతుయో, పఞ్చ విముత్తాయతనఞాణాని, పఞ్చ విముత్తిపరిపాచనీయా సఞ్ఞా, ఛ అనుస్సతిట్ఠానాని, ఛ గారవా, ఛ నిస్సారణీయా ధాతుయో, ఛ సతతవిహారా, ఛ అనుత్తరియాని, ఛ నిబ్బేధభాగియా పఞ్ఞా, ఛ అభిఞ్ఞా, ఛ అసాధారణఞాణాని, సత్త అపరిహానియా ధమ్మా, సత్త అరియధనాని, సత్త బోజ్ఝఙ్గా, సత్త సప్పురిసధమ్మా, సత్త నిజ్జరవత్థూని, సత్త సఞ్ఞా, సత్త దక్ఖిణేయ్యపుగ్గలదేసనా, సత్త ఖీణాసవబలదేసనా, అట్ఠ పఞ్ఞాపటిలాభహేతుదేసనా, అట్ఠ సమ్మత్తాని, అట్ఠ లోకధమ్మాతిక్కమా, అట్ఠ ఆరమ్భవత్థూని, అట్ఠ అక్ఖణదేసనా, అట్ఠ మహాపురిసవితక్కా, అట్ఠ అభిభాయతనదేసనా, అట్ఠ విమోక్ఖా, నవ యోనిసోమనసికారమూలకా ధమ్మా, నవ పారిసుద్ధిపధానియఙ్గాని, నవ సత్తావాసదేసనా, నవ ఆఘాతప్పటివినయా, నవ సఞ్ఞా, నవ నానత్తాని, నవ అనుపుబ్బవిహారా, దస నాథకరణా ధమ్మా, దస కసిణాయతనాని, దస కుసలకమ్మపథా, దస సమ్మత్తాని, దస అరియవాసా, దస అసేక్ఖా ధమ్మా, దస తథాగతబలాని, ఏకాదస మేత్తానిసంసా, ద్వాదస ధమ్మచక్కాకారా, తేరస ధుతఙ్గగుణా, చుద్దస బుద్ధఞాణాని, పన్నరస విముత్తిపరిపాచనీయా ధమ్మా, సోళసవిధా ఆనాపానస్సతి, సోళస అపరన్తపనీయా ధమ్మా, అట్ఠారస మహావిపస్సనా, అట్ఠారస బుద్ధధమ్మా, ఏకూనవీసతి పచ్చవేక్ఖణఞాణాని, చతుచత్తాలీస ఞాణవత్థూని, పఞ్ఞాస ఉదయబ్బయఞాణాని, పరోపఞ్ఞాస కుసలా ధమ్మా, సత్తసత్తతి ఞాణవత్థూని, చతువీసతికోటిసతసహస్ససమాపత్తిసఞ్చారిమహావజిరఞాణం, అనన్తనయసమన్తపట్ఠానపవిచయపచ్చవేక్ఖణదేసనాఞాణాని, తథా అనన్తాసు లోకధాతూసు అనన్తానం సత్తానం ఆసయాదివిభావనఞాణాని చాతి ఏవమాదికే అనేకే అత్తనో కుసలే అనవజ్జధమ్మే అనన్తకాలం పారమిపరిభావనాయ మగ్గభావనాయ చ పారిపూరిం వుద్ధిం గతే ‘‘ఇమేపి అనవజ్జధమ్మా మయి సంవిజ్జన్తి, ఇమేపి అనవజ్జధమ్మా మయి సంవిజ్జన్తీ’’తి రుచివసేన మనసికారాభిముఖే బుద్ధగుణే వగ్గవగ్గే పుఞ్జపుఞ్జే కత్వా పచ్చవేక్ఖమానో నిసిన్నో హోతి. తే చ ఖో సపదేసతో ఏవ, న నిప్పదేసతో. సబ్బే బుద్ధగుణే భగవతాపి అనుపదం అనవసేసతో మనసి కాతుం న సక్కా అనన్తాపరిమేయ్యభావతో.
Aneke ca kusale dhammeti sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanaṃ cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, cattāro ariyamaggā, cattāri phalāni, catasso paṭisambhidā, catuyoniparicchedakañāṇaṃ, cattāro ariyavaṃsā, cattāri vesārajjañāṇāni, pañca padhāniyaṅgāni, pañcaṅgiko sammāsamādhi, pañcañāṇiko sammāsamādhi, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissāraṇīyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanañāṇāni, pañca vimuttiparipācanīyā saññā, cha anussatiṭṭhānāni, cha gāravā, cha nissāraṇīyā dhātuyo, cha satatavihārā, cha anuttariyāni, cha nibbedhabhāgiyā paññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihāniyā dhammā, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅgā, satta sappurisadhammā, satta nijjaravatthūni, satta saññā, satta dakkhiṇeyyapuggaladesanā, satta khīṇāsavabaladesanā, aṭṭha paññāpaṭilābhahetudesanā, aṭṭha sammattāni, aṭṭha lokadhammātikkamā, aṭṭha ārambhavatthūni, aṭṭha akkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakkā, aṭṭha abhibhāyatanadesanā, aṭṭha vimokkhā, nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, nava sattāvāsadesanā, nava āghātappaṭivinayā, nava saññā, nava nānattāni, nava anupubbavihārā, dasa nāthakaraṇā dhammā, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathā, dasa sammattāni, dasa ariyavāsā, dasa asekkhā dhammā, dasa tathāgatabalāni, ekādasa mettānisaṃsā, dvādasa dhammacakkākārā, terasa dhutaṅgaguṇā, cuddasa buddhañāṇāni, pannarasa vimuttiparipācanīyā dhammā, soḷasavidhā ānāpānassati, soḷasa aparantapanīyā dhammā, aṭṭhārasa mahāvipassanā, aṭṭhārasa buddhadhammā, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paññāsa udayabbayañāṇāni, paropaññāsa kusalā dhammā, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ, anantanayasamantapaṭṭhānapavicayapaccavekkhaṇadesanāñāṇāni, tathā anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni cāti evamādike aneke attano kusale anavajjadhamme anantakālaṃ pāramiparibhāvanāya maggabhāvanāya ca pāripūriṃ vuddhiṃ gate ‘‘imepi anavajjadhammā mayi saṃvijjanti, imepi anavajjadhammā mayi saṃvijjantī’’ti rucivasena manasikārābhimukhe buddhaguṇe vaggavagge puñjapuñje katvā paccavekkhamāno nisinno hoti. Te ca kho sapadesato eva, na nippadesato. Sabbe buddhaguṇe bhagavatāpi anupadaṃ anavasesato manasi kātuṃ na sakkā anantāparimeyyabhāvato.
వుత్తఞ్హేతం –
Vuttañhetaṃ –
‘‘బుద్ధోపి బుద్ధస్స భణేయ్య వణ్ణం,
‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,
కప్పమ్పి చే అఞ్ఞమభాసమానో;
Kappampi ce aññamabhāsamāno;
ఖీయేథ కప్పో చిరదీఘమన్తరే,
Khīyetha kappo ciradīghamantare,
వణ్ణో న ఖీయేథ తథాగతస్సా’’తి.
Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti.
అపరమ్పి వుత్తం –
Aparampi vuttaṃ –
‘‘అసఙ్ఖ్యేయ్యాని నామాని, సగుణేన మహేసినో;
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
గుణేన నామముద్ధేయ్యం, అపి నామ సహస్సతో’’తి.
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāma sahassato’’ti.
తదా హి భగవా పచ్ఛాభత్తం పిణ్డపాతప్పటిక్కన్తో విహారం పవిసిత్వా గన్ధకుటిప్పముఖే ఠత్వా భిక్ఖూసు వత్తం దస్సేత్వా గతేసు మహాగన్ధకుటిం పవిసిత్వా పఞ్ఞత్తవరబుద్ధాసనే నిసిన్నో అత్తనో అతీతజాతివిసయం ఞాణం పేసేసి. అథస్స తాని నిరన్తరం పోఙ్ఖానుపోఙ్ఖం అనన్తాపరిమాణప్పభేదా ఉపట్ఠహింసు. సో ‘‘ఏవం మహన్తస్స నామ దుక్ఖక్ఖన్ధస్స మూలభూతా ఇమే కిలేసా’’తి కిలేసవిసయం ఞాణాచారం పేసేత్వా తే పహానముఖేన అనుపదం పచ్చవేక్ఖిత్వా ‘‘ఇమే వత కిలేసా అనవసేసతో మయ్హం సుట్ఠు పహీనా’’తి పున తేసం పహానకరం సాకారం సపరివారం సఉద్దేసం అరియమగ్గం పచ్చవేక్ఖన్తో అనన్తాపరిమాణభేదే అత్తనో సీలాదిఅనవజ్జధమ్మే మనసాకాసి. తేన వుత్తం –
Tadā hi bhagavā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto vihāraṃ pavisitvā gandhakuṭippamukhe ṭhatvā bhikkhūsu vattaṃ dassetvā gatesu mahāgandhakuṭiṃ pavisitvā paññattavarabuddhāsane nisinno attano atītajātivisayaṃ ñāṇaṃ pesesi. Athassa tāni nirantaraṃ poṅkhānupoṅkhaṃ anantāparimāṇappabhedā upaṭṭhahiṃsu. So ‘‘evaṃ mahantassa nāma dukkhakkhandhassa mūlabhūtā ime kilesā’’ti kilesavisayaṃ ñāṇācāraṃ pesetvā te pahānamukhena anupadaṃ paccavekkhitvā ‘‘ime vata kilesā anavasesato mayhaṃ suṭṭhu pahīnā’’ti puna tesaṃ pahānakaraṃ sākāraṃ saparivāraṃ sauddesaṃ ariyamaggaṃ paccavekkhanto anantāparimāṇabhede attano sīlādianavajjadhamme manasākāsi. Tena vuttaṃ –
‘‘తేన ఖో పన సమయేన భగవా అత్తనో అనేకే పాపకే అకుసలే ధమ్మే పహీనే పచ్చవేక్ఖమానో నిసిన్నో హోతి, అనేకే చ కుసలే ధమ్మే భావనాపారిపూరిం గతే’’తి.
‘‘Tena kho pana samayena bhagavā attano aneke pāpake akusale dhamme pahīne paccavekkhamāno nisinno hoti, aneke ca kusale dhamme bhāvanāpāripūriṃ gate’’ti.
ఏవం పచ్చవేక్ఖిత్వా ఉప్పన్నపీతిసోమనస్సుద్దేసభూతం ఇమం ఉదానం ఉదానేసి.
Evaṃ paccavekkhitvā uppannapītisomanassuddesabhūtaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
తత్థ అహు పుబ్బేతి అరహత్తమగ్గఞాణుప్పత్తితో పుబ్బే సబ్బోపి చాయం రాగాదికో కిలేసగణో మయ్హం సన్తానే అహు ఆసి, న ఇమస్మిం కిలేసగణే కోచిపి కిలేసో నాహోసి. తదా నాహూతి తదా తస్మిం కాలే అరియమగ్గక్ఖణే సో కిలేసగణో న అహు న ఆసి, తత్థ అణుమత్తోపి కిలేసో అగ్గమగ్గక్ఖణే అప్పహీనో నామ నత్థి. ‘‘తతో నాహూ’’తిపి పఠన్తి, తతో అరహత్తమగ్గక్ఖణతో పరం నాసీతి అత్థో. నాహు పుబ్బేతి యో చాయం మమ అపరిమాణో అనవజ్జధమ్మో ఏతరహి భావనాపారిపూరిం గతో ఉపలబ్భతి, సోపి అరియమగ్గక్ఖణతో పుబ్బే న అహు న ఆసి. తదా అహూతి యదా పన మే అగ్గమగ్గఞాణం ఉప్పన్నం, తదా సబ్బోపి మే అనవజ్జధమ్మో ఆసి. అగ్గమగ్గాధిగమేన హి సద్ధిం సబ్బేపి సబ్బఞ్ఞుగుణా బుద్ధానం హత్థగతా ఏవ హోన్తి.
Tattha ahu pubbeti arahattamaggañāṇuppattito pubbe sabbopi cāyaṃ rāgādiko kilesagaṇo mayhaṃ santāne ahu āsi, na imasmiṃ kilesagaṇe kocipi kileso nāhosi. Tadā nāhūti tadā tasmiṃ kāle ariyamaggakkhaṇe so kilesagaṇo na ahu na āsi, tattha aṇumattopi kileso aggamaggakkhaṇe appahīno nāma natthi. ‘‘Tato nāhū’’tipi paṭhanti, tato arahattamaggakkhaṇato paraṃ nāsīti attho. Nāhu pubbeti yo cāyaṃ mama aparimāṇo anavajjadhammo etarahi bhāvanāpāripūriṃ gato upalabbhati, sopi ariyamaggakkhaṇato pubbe na ahu na āsi. Tadā ahūti yadā pana me aggamaggañāṇaṃ uppannaṃ, tadā sabbopi me anavajjadhammo āsi. Aggamaggādhigamena hi saddhiṃ sabbepi sabbaññuguṇā buddhānaṃ hatthagatā eva honti.
న చాహు న చ భవిస్సతి, న చేతరహి విజ్జతీతి యో పన సో అనవజ్జధమ్మో అరియమగ్గో మయ్హం బోధిమణ్డే ఉప్పన్నో, యేన సబ్బో కిలేసగణో అనవసేసం పహీనో, సో యథా మయ్హం మగ్గక్ఖణతో పుబ్బే న చాహు న చ అహోసి, ఏవం అత్తనా పహాతబ్బకిలేసాభావతో తే కిలేసా వియ అయమ్పి న చ భవిస్సతి అనాగతే న ఉప్పజ్జిస్సతి, ఏతరహి పచ్చుప్పన్నకాలేపి న విజ్జతి న ఉపలబ్భతి అత్తనా కత్తబ్బకిచ్చాభావతో. న హి అరియమగ్గో అనేకవారం పవత్తతి. తేనేవాహ – ‘‘న పారం దిగుణం యన్తీ’’తి.
Nacāhu na ca bhavissati, na cetarahi vijjatīti yo pana so anavajjadhammo ariyamaggo mayhaṃ bodhimaṇḍe uppanno, yena sabbo kilesagaṇo anavasesaṃ pahīno, so yathā mayhaṃ maggakkhaṇato pubbe na cāhu na ca ahosi, evaṃ attanā pahātabbakilesābhāvato te kilesā viya ayampi na ca bhavissati anāgate na uppajjissati, etarahi paccuppannakālepi na vijjati na upalabbhati attanā kattabbakiccābhāvato. Na hi ariyamaggo anekavāraṃ pavattati. Tenevāha – ‘‘na pāraṃ diguṇaṃ yantī’’ti.
ఇతి భగవా అరియమగ్గేన అత్తనో సన్తానే అనవసేసం పహీనే అకుసలే ధమ్మే భావనాపారిపూరిం గతే అపరిమాణే అనవజ్జధమ్మే చ పచ్చవేక్ఖమానో అత్తుపనాయికపీతివేగవిస్సట్ఠం ఉదానం ఉదానేసి. పురిమాయ కథాయ పురిమవేసారజ్జద్వయమేవ కథితం, పచ్ఛిమద్వయం సమ్మాసమ్బోధియా పకాసితత్తా పకాసితమేవ హోతీతి.
Iti bhagavā ariyamaggena attano santāne anavasesaṃ pahīne akusale dhamme bhāvanāpāripūriṃ gate aparimāṇe anavajjadhamme ca paccavekkhamāno attupanāyikapītivegavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānesi. Purimāya kathāya purimavesārajjadvayameva kathitaṃ, pacchimadvayaṃ sammāsambodhiyā pakāsitattā pakāsitameva hotīti.
తతియసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౩. పచ్చవేక్ఖణసుత్తం • 3. Paccavekkhaṇasuttaṃ