Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഉദാന-അട്ഠകഥാ • Udāna-aṭṭhakathā |
൩. പച്ചവേക്ഖണസുത്തവണ്ണനാ
3. Paccavekkhaṇasuttavaṇṇanā
൫൩. തതിയേ അത്തനോ അനേകേ പാപകേ അകുസലേ ധമ്മേ പഹീനേതി ലോഭദോസമോഹവിപരീതമനസികാരഅഹിരികാനോത്തപ്പകോധൂപനാഹമക്ഖപലാസഇസ്സാമച്ഛരിയമായാ- സാഠേയ്യഥമ്ഭസാരമ്ഭമാനാതിമാനമദപമാദതണ്ഹാഅവിജ്ജാതിവിധാകുസലമൂലദുച്ചരിതസംകിലേസവിസമ- സഞ്ഞാവിതക്കപപഞ്ചചതുബ്ബിധവിപല്ലാസആസവഓഘയോഗഗന്ഥാഗതിഗമനതണ്ഹുപാദാനപഞ്ചവിധ- ചേതോഖിലപഞ്ചചേതോവിനിബന്ധനീവരണാഭിനന്ദനഛവിവാദ- മൂലതണ്ഹാകായസത്താനുസയഅട്ഠമിച്ഛത്തനവ- തണ്ഹാമൂലകദസാകുസലകമ്മപഥദ്വാസട്ഠിദിട്ഠിഗതഅട്ഠസതതണ്ഹാവിചരിതാദിപ്പഭേദേ അത്തനോ സന്താനേ അനാദികാലപവത്തേ ദിയഡ്ഢസഹസ്സകിലേസേ തംസഹഗതേ ചാപി അനേകേ പാപകേ ലാമകേ അകോസല്ലസമ്ഭൂതട്ഠേന അകുസലേ ധമ്മേ അനവസേസം സഹ വാസനായ ബോധിമൂലേയേവ പഹീനേ അരിയമഗ്ഗേന സമുച്ഛിന്നേ പച്ചവേക്ഖമാനോ ‘‘അയമ്പി മേ കിലേസോ പഹീനോ, അയമ്പി മേ കിലേസോ പഹീനോ’’തി അനുപദപച്ചവേക്ഖണായ പച്ചവേക്ഖമാനോ ഭഗവാ നിസിന്നോ ഹോതി.
53. Tatiye attano aneke pāpake akusale dhamme pahīneti lobhadosamohaviparītamanasikāraahirikānottappakodhūpanāhamakkhapalāsaissāmacchariyamāyā- sāṭheyyathambhasārambhamānātimānamadapamādataṇhāavijjātividhākusalamūladuccaritasaṃkilesavisama- saññāvitakkapapañcacatubbidhavipallāsaāsavaoghayogaganthāgatigamanataṇhupādānapañcavidha- cetokhilapañcacetovinibandhanīvaraṇābhinandanachavivāda- mūlataṇhākāyasattānusayaaṭṭhamicchattanava- taṇhāmūlakadasākusalakammapathadvāsaṭṭhidiṭṭhigataaṭṭhasatataṇhāvicaritādippabhede attano santāne anādikālapavatte diyaḍḍhasahassakilese taṃsahagate cāpi aneke pāpake lāmake akosallasambhūtaṭṭhena akusale dhamme anavasesaṃ saha vāsanāya bodhimūleyeva pahīne ariyamaggena samucchinne paccavekkhamāno ‘‘ayampi me kileso pahīno, ayampi me kileso pahīno’’ti anupadapaccavekkhaṇāya paccavekkhamāno bhagavā nisinno hoti.
അനേകേ ച കുസലേ ധമ്മേതി സീലസമാധിപഞ്ഞാവിമുത്തിവിമുത്തിഞാണദസ്സനം ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ, ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ, ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ, ചത്താരോ അരിയമഗ്ഗാ, ചത്താരി ഫലാനി, ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദാ, ചതുയോനിപരിച്ഛേദകഞാണം, ചത്താരോ അരിയവംസാ, ചത്താരി വേസാരജ്ജഞാണാനി, പഞ്ച പധാനിയങ്ഗാനി, പഞ്ചങ്ഗികോ സമ്മാസമാധി, പഞ്ചഞാണികോ സമ്മാസമാധി, പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി, പഞ്ച ബലാനി, പഞ്ച നിസ്സാരണീയാ ധാതുയോ, പഞ്ച വിമുത്തായതനഞാണാനി, പഞ്ച വിമുത്തിപരിപാചനീയാ സഞ്ഞാ, ഛ അനുസ്സതിട്ഠാനാനി, ഛ ഗാരവാ, ഛ നിസ്സാരണീയാ ധാതുയോ, ഛ സതതവിഹാരാ, ഛ അനുത്തരിയാനി, ഛ നിബ്ബേധഭാഗിയാ പഞ്ഞാ, ഛ അഭിഞ്ഞാ, ഛ അസാധാരണഞാണാനി, സത്ത അപരിഹാനിയാ ധമ്മാ, സത്ത അരിയധനാനി, സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ, സത്ത സപ്പുരിസധമ്മാ, സത്ത നിജ്ജരവത്ഥൂനി, സത്ത സഞ്ഞാ, സത്ത ദക്ഖിണേയ്യപുഗ്ഗലദേസനാ, സത്ത ഖീണാസവബലദേസനാ, അട്ഠ പഞ്ഞാപടിലാഭഹേതുദേസനാ, അട്ഠ സമ്മത്താനി, അട്ഠ ലോകധമ്മാതിക്കമാ, അട്ഠ ആരമ്ഭവത്ഥൂനി, അട്ഠ അക്ഖണദേസനാ, അട്ഠ മഹാപുരിസവിതക്കാ, അട്ഠ അഭിഭായതനദേസനാ, അട്ഠ വിമോക്ഖാ, നവ യോനിസോമനസികാരമൂലകാ ധമ്മാ, നവ പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗാനി, നവ സത്താവാസദേസനാ, നവ ആഘാതപ്പടിവിനയാ, നവ സഞ്ഞാ, നവ നാനത്താനി, നവ അനുപുബ്ബവിഹാരാ, ദസ നാഥകരണാ ധമ്മാ, ദസ കസിണായതനാനി, ദസ കുസലകമ്മപഥാ, ദസ സമ്മത്താനി, ദസ അരിയവാസാ, ദസ അസേക്ഖാ ധമ്മാ, ദസ തഥാഗതബലാനി, ഏകാദസ മേത്താനിസംസാ, ദ്വാദസ ധമ്മചക്കാകാരാ, തേരസ ധുതങ്ഗഗുണാ, ചുദ്ദസ ബുദ്ധഞാണാനി, പന്നരസ വിമുത്തിപരിപാചനീയാ ധമ്മാ, സോളസവിധാ ആനാപാനസ്സതി, സോളസ അപരന്തപനീയാ ധമ്മാ, അട്ഠാരസ മഹാവിപസ്സനാ, അട്ഠാരസ ബുദ്ധധമ്മാ, ഏകൂനവീസതി പച്ചവേക്ഖണഞാണാനി, ചതുചത്താലീസ ഞാണവത്ഥൂനി, പഞ്ഞാസ ഉദയബ്ബയഞാണാനി, പരോപഞ്ഞാസ കുസലാ ധമ്മാ, സത്തസത്തതി ഞാണവത്ഥൂനി, ചതുവീസതികോടിസതസഹസ്സസമാപത്തിസഞ്ചാരിമഹാവജിരഞാണം, അനന്തനയസമന്തപട്ഠാനപവിചയപച്ചവേക്ഖണദേസനാഞാണാനി, തഥാ അനന്താസു ലോകധാതൂസു അനന്താനം സത്താനം ആസയാദിവിഭാവനഞാണാനി ചാതി ഏവമാദികേ അനേകേ അത്തനോ കുസലേ അനവജ്ജധമ്മേ അനന്തകാലം പാരമിപരിഭാവനായ മഗ്ഗഭാവനായ ച പാരിപൂരിം വുദ്ധിം ഗതേ ‘‘ഇമേപി അനവജ്ജധമ്മാ മയി സംവിജ്ജന്തി, ഇമേപി അനവജ്ജധമ്മാ മയി സംവിജ്ജന്തീ’’തി രുചിവസേന മനസികാരാഭിമുഖേ ബുദ്ധഗുണേ വഗ്ഗവഗ്ഗേ പുഞ്ജപുഞ്ജേ കത്വാ പച്ചവേക്ഖമാനോ നിസിന്നോ ഹോതി. തേ ച ഖോ സപദേസതോ ഏവ, ന നിപ്പദേസതോ. സബ്ബേ ബുദ്ധഗുണേ ഭഗവതാപി അനുപദം അനവസേസതോ മനസി കാതും ന സക്കാ അനന്താപരിമേയ്യഭാവതോ.
Aneke ca kusale dhammeti sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanaṃ cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, cattāro ariyamaggā, cattāri phalāni, catasso paṭisambhidā, catuyoniparicchedakañāṇaṃ, cattāro ariyavaṃsā, cattāri vesārajjañāṇāni, pañca padhāniyaṅgāni, pañcaṅgiko sammāsamādhi, pañcañāṇiko sammāsamādhi, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissāraṇīyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanañāṇāni, pañca vimuttiparipācanīyā saññā, cha anussatiṭṭhānāni, cha gāravā, cha nissāraṇīyā dhātuyo, cha satatavihārā, cha anuttariyāni, cha nibbedhabhāgiyā paññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihāniyā dhammā, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅgā, satta sappurisadhammā, satta nijjaravatthūni, satta saññā, satta dakkhiṇeyyapuggaladesanā, satta khīṇāsavabaladesanā, aṭṭha paññāpaṭilābhahetudesanā, aṭṭha sammattāni, aṭṭha lokadhammātikkamā, aṭṭha ārambhavatthūni, aṭṭha akkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakkā, aṭṭha abhibhāyatanadesanā, aṭṭha vimokkhā, nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, nava sattāvāsadesanā, nava āghātappaṭivinayā, nava saññā, nava nānattāni, nava anupubbavihārā, dasa nāthakaraṇā dhammā, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathā, dasa sammattāni, dasa ariyavāsā, dasa asekkhā dhammā, dasa tathāgatabalāni, ekādasa mettānisaṃsā, dvādasa dhammacakkākārā, terasa dhutaṅgaguṇā, cuddasa buddhañāṇāni, pannarasa vimuttiparipācanīyā dhammā, soḷasavidhā ānāpānassati, soḷasa aparantapanīyā dhammā, aṭṭhārasa mahāvipassanā, aṭṭhārasa buddhadhammā, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paññāsa udayabbayañāṇāni, paropaññāsa kusalā dhammā, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ, anantanayasamantapaṭṭhānapavicayapaccavekkhaṇadesanāñāṇāni, tathā anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni cāti evamādike aneke attano kusale anavajjadhamme anantakālaṃ pāramiparibhāvanāya maggabhāvanāya ca pāripūriṃ vuddhiṃ gate ‘‘imepi anavajjadhammā mayi saṃvijjanti, imepi anavajjadhammā mayi saṃvijjantī’’ti rucivasena manasikārābhimukhe buddhaguṇe vaggavagge puñjapuñje katvā paccavekkhamāno nisinno hoti. Te ca kho sapadesato eva, na nippadesato. Sabbe buddhaguṇe bhagavatāpi anupadaṃ anavasesato manasi kātuṃ na sakkā anantāparimeyyabhāvato.
വുത്തഞ്ഹേതം –
Vuttañhetaṃ –
‘‘ബുദ്ധോപി ബുദ്ധസ്സ ഭണേയ്യ വണ്ണം,
‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,
കപ്പമ്പി ചേ അഞ്ഞമഭാസമാനോ;
Kappampi ce aññamabhāsamāno;
ഖീയേഥ കപ്പോ ചിരദീഘമന്തരേ,
Khīyetha kappo ciradīghamantare,
വണ്ണോ ന ഖീയേഥ തഥാഗതസ്സാ’’തി.
Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti.
അപരമ്പി വുത്തം –
Aparampi vuttaṃ –
‘‘അസങ്ഖ്യേയ്യാനി നാമാനി, സഗുണേന മഹേസിനോ;
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
ഗുണേന നാമമുദ്ധേയ്യം, അപി നാമ സഹസ്സതോ’’തി.
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāma sahassato’’ti.
തദാ ഹി ഭഗവാ പച്ഛാഭത്തം പിണ്ഡപാതപ്പടിക്കന്തോ വിഹാരം പവിസിത്വാ ഗന്ധകുടിപ്പമുഖേ ഠത്വാ ഭിക്ഖൂസു വത്തം ദസ്സേത്വാ ഗതേസു മഹാഗന്ധകുടിം പവിസിത്വാ പഞ്ഞത്തവരബുദ്ധാസനേ നിസിന്നോ അത്തനോ അതീതജാതിവിസയം ഞാണം പേസേസി. അഥസ്സ താനി നിരന്തരം പോങ്ഖാനുപോങ്ഖം അനന്താപരിമാണപ്പഭേദാ ഉപട്ഠഹിംസു. സോ ‘‘ഏവം മഹന്തസ്സ നാമ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ മൂലഭൂതാ ഇമേ കിലേസാ’’തി കിലേസവിസയം ഞാണാചാരം പേസേത്വാ തേ പഹാനമുഖേന അനുപദം പച്ചവേക്ഖിത്വാ ‘‘ഇമേ വത കിലേസാ അനവസേസതോ മയ്ഹം സുട്ഠു പഹീനാ’’തി പുന തേസം പഹാനകരം സാകാരം സപരിവാരം സഉദ്ദേസം അരിയമഗ്ഗം പച്ചവേക്ഖന്തോ അനന്താപരിമാണഭേദേ അത്തനോ സീലാദിഅനവജ്ജധമ്മേ മനസാകാസി. തേന വുത്തം –
Tadā hi bhagavā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto vihāraṃ pavisitvā gandhakuṭippamukhe ṭhatvā bhikkhūsu vattaṃ dassetvā gatesu mahāgandhakuṭiṃ pavisitvā paññattavarabuddhāsane nisinno attano atītajātivisayaṃ ñāṇaṃ pesesi. Athassa tāni nirantaraṃ poṅkhānupoṅkhaṃ anantāparimāṇappabhedā upaṭṭhahiṃsu. So ‘‘evaṃ mahantassa nāma dukkhakkhandhassa mūlabhūtā ime kilesā’’ti kilesavisayaṃ ñāṇācāraṃ pesetvā te pahānamukhena anupadaṃ paccavekkhitvā ‘‘ime vata kilesā anavasesato mayhaṃ suṭṭhu pahīnā’’ti puna tesaṃ pahānakaraṃ sākāraṃ saparivāraṃ sauddesaṃ ariyamaggaṃ paccavekkhanto anantāparimāṇabhede attano sīlādianavajjadhamme manasākāsi. Tena vuttaṃ –
‘‘തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ അത്തനോ അനേകേ പാപകേ അകുസലേ ധമ്മേ പഹീനേ പച്ചവേക്ഖമാനോ നിസിന്നോ ഹോതി, അനേകേ ച കുസലേ ധമ്മേ ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗതേ’’തി.
‘‘Tena kho pana samayena bhagavā attano aneke pāpake akusale dhamme pahīne paccavekkhamāno nisinno hoti, aneke ca kusale dhamme bhāvanāpāripūriṃ gate’’ti.
ഏവം പച്ചവേക്ഖിത്വാ ഉപ്പന്നപീതിസോമനസ്സുദ്ദേസഭൂതം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി.
Evaṃ paccavekkhitvā uppannapītisomanassuddesabhūtaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
തത്ഥ അഹു പുബ്ബേതി അരഹത്തമഗ്ഗഞാണുപ്പത്തിതോ പുബ്ബേ സബ്ബോപി ചായം രാഗാദികോ കിലേസഗണോ മയ്ഹം സന്താനേ അഹു ആസി, ന ഇമസ്മിം കിലേസഗണേ കോചിപി കിലേസോ നാഹോസി. തദാ നാഹൂതി തദാ തസ്മിം കാലേ അരിയമഗ്ഗക്ഖണേ സോ കിലേസഗണോ ന അഹു ന ആസി, തത്ഥ അണുമത്തോപി കിലേസോ അഗ്ഗമഗ്ഗക്ഖണേ അപ്പഹീനോ നാമ നത്ഥി. ‘‘തതോ നാഹൂ’’തിപി പഠന്തി, തതോ അരഹത്തമഗ്ഗക്ഖണതോ പരം നാസീതി അത്ഥോ. നാഹു പുബ്ബേതി യോ ചായം മമ അപരിമാണോ അനവജ്ജധമ്മോ ഏതരഹി ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗതോ ഉപലബ്ഭതി, സോപി അരിയമഗ്ഗക്ഖണതോ പുബ്ബേ ന അഹു ന ആസി. തദാ അഹൂതി യദാ പന മേ അഗ്ഗമഗ്ഗഞാണം ഉപ്പന്നം, തദാ സബ്ബോപി മേ അനവജ്ജധമ്മോ ആസി. അഗ്ഗമഗ്ഗാധിഗമേന ഹി സദ്ധിം സബ്ബേപി സബ്ബഞ്ഞുഗുണാ ബുദ്ധാനം ഹത്ഥഗതാ ഏവ ഹോന്തി.
Tattha ahu pubbeti arahattamaggañāṇuppattito pubbe sabbopi cāyaṃ rāgādiko kilesagaṇo mayhaṃ santāne ahu āsi, na imasmiṃ kilesagaṇe kocipi kileso nāhosi. Tadā nāhūti tadā tasmiṃ kāle ariyamaggakkhaṇe so kilesagaṇo na ahu na āsi, tattha aṇumattopi kileso aggamaggakkhaṇe appahīno nāma natthi. ‘‘Tato nāhū’’tipi paṭhanti, tato arahattamaggakkhaṇato paraṃ nāsīti attho. Nāhu pubbeti yo cāyaṃ mama aparimāṇo anavajjadhammo etarahi bhāvanāpāripūriṃ gato upalabbhati, sopi ariyamaggakkhaṇato pubbe na ahu na āsi. Tadā ahūti yadā pana me aggamaggañāṇaṃ uppannaṃ, tadā sabbopi me anavajjadhammo āsi. Aggamaggādhigamena hi saddhiṃ sabbepi sabbaññuguṇā buddhānaṃ hatthagatā eva honti.
ന ചാഹു ന ച ഭവിസ്സതി, ന ചേതരഹി വിജ്ജതീതി യോ പന സോ അനവജ്ജധമ്മോ അരിയമഗ്ഗോ മയ്ഹം ബോധിമണ്ഡേ ഉപ്പന്നോ, യേന സബ്ബോ കിലേസഗണോ അനവസേസം പഹീനോ, സോ യഥാ മയ്ഹം മഗ്ഗക്ഖണതോ പുബ്ബേ ന ചാഹു ന ച അഹോസി, ഏവം അത്തനാ പഹാതബ്ബകിലേസാഭാവതോ തേ കിലേസാ വിയ അയമ്പി ന ച ഭവിസ്സതി അനാഗതേ ന ഉപ്പജ്ജിസ്സതി, ഏതരഹി പച്ചുപ്പന്നകാലേപി ന വിജ്ജതി ന ഉപലബ്ഭതി അത്തനാ കത്തബ്ബകിച്ചാഭാവതോ. ന ഹി അരിയമഗ്ഗോ അനേകവാരം പവത്തതി. തേനേവാഹ – ‘‘ന പാരം ദിഗുണം യന്തീ’’തി.
Nacāhu na ca bhavissati, na cetarahi vijjatīti yo pana so anavajjadhammo ariyamaggo mayhaṃ bodhimaṇḍe uppanno, yena sabbo kilesagaṇo anavasesaṃ pahīno, so yathā mayhaṃ maggakkhaṇato pubbe na cāhu na ca ahosi, evaṃ attanā pahātabbakilesābhāvato te kilesā viya ayampi na ca bhavissati anāgate na uppajjissati, etarahi paccuppannakālepi na vijjati na upalabbhati attanā kattabbakiccābhāvato. Na hi ariyamaggo anekavāraṃ pavattati. Tenevāha – ‘‘na pāraṃ diguṇaṃ yantī’’ti.
ഇതി ഭഗവാ അരിയമഗ്ഗേന അത്തനോ സന്താനേ അനവസേസം പഹീനേ അകുസലേ ധമ്മേ ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗതേ അപരിമാണേ അനവജ്ജധമ്മേ ച പച്ചവേക്ഖമാനോ അത്തുപനായികപീതിവേഗവിസ്സട്ഠം ഉദാനം ഉദാനേസി. പുരിമായ കഥായ പുരിമവേസാരജ്ജദ്വയമേവ കഥിതം, പച്ഛിമദ്വയം സമ്മാസമ്ബോധിയാ പകാസിതത്താ പകാസിതമേവ ഹോതീതി.
Iti bhagavā ariyamaggena attano santāne anavasesaṃ pahīne akusale dhamme bhāvanāpāripūriṃ gate aparimāṇe anavajjadhamme ca paccavekkhamāno attupanāyikapītivegavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānesi. Purimāya kathāya purimavesārajjadvayameva kathitaṃ, pacchimadvayaṃ sammāsambodhiyā pakāsitattā pakāsitameva hotīti.
തതിയസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഉദാനപാളി • Udānapāḷi / ൩. പച്ചവേക്ഖണസുത്തം • 3. Paccavekkhaṇasuttaṃ