Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
ปจฺจยนิเทฺทสปกิณฺณกวินิจฺฉยกถา
Paccayaniddesapakiṇṇakavinicchayakathā
อิทานิ เอวํ อุเทฺทสนิเทฺทสโต ทสฺสิเตสุ อิเมสุ จตุวีสติยา ปจฺจเยสุ ญาณจารสฺส วิสทภาวตฺถํ อเนกธมฺมานํ เอกปจฺจยภาวโต, เอกธมฺมสฺส อเนกปจฺจยภาวโต, เอกปจฺจยสฺส อเนกปจฺจยภาวโต, ปจฺจยสภาคโต, ปจฺจยวิสภาคโต, ยุคฬกโต, ชนกาชนกโต, สพฺพฎฺฐานิกาสพฺพฎฺฐานิกโต, รูปํ รูปสฺสาติอาทิวิกปฺปโต, ภวเภทโตติ อิเมสํ ทสนฺนํ ปทานํ วเสน ปกิณฺณกวินิจฺฉโย เวทิตโพฺพฯ ตตฺถ อเนกธมฺมานํ เอกปจฺจยภาวโตติ เอเตสุ หิ ฐเปตฺวา กมฺมปจฺจยํ อวเสเสสุ เตวีสติยา ปจฺจเยสุ อเนกธมฺมา เอกโต ปจฺจยา โหนฺติฯ กมฺมปจฺจโย ปน เอโก เจตนาธโมฺมเยวาติ เอวํ ตาเวตฺถ อเนกธมฺมานํ เอกปจฺจยภาวโต วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพฯ
Idāni evaṃ uddesaniddesato dassitesu imesu catuvīsatiyā paccayesu ñāṇacārassa visadabhāvatthaṃ anekadhammānaṃ ekapaccayabhāvato, ekadhammassa anekapaccayabhāvato, ekapaccayassa anekapaccayabhāvato, paccayasabhāgato, paccayavisabhāgato, yugaḷakato, janakājanakato, sabbaṭṭhānikāsabbaṭṭhānikato, rūpaṃ rūpassātiādivikappato, bhavabhedatoti imesaṃ dasannaṃ padānaṃ vasena pakiṇṇakavinicchayo veditabbo. Tattha anekadhammānaṃ ekapaccayabhāvatoti etesu hi ṭhapetvā kammapaccayaṃ avasesesu tevīsatiyā paccayesu anekadhammā ekato paccayā honti. Kammapaccayo pana eko cetanādhammoyevāti evaṃ tāvettha anekadhammānaṃ ekapaccayabhāvato vinicchayo veditabbo.
เอกธมฺมสฺส อเนกปจฺจยภาวโตติ เหตุปจฺจเย ตาว อโมโห เอโก ธโมฺมฯ โส ปุเรชาตกมฺมาหารฌานปจฺจโยว น โหติ, เสสานํ วีสติยา ปจฺจยานํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ อโลภาโทสา อินฺทฺริยมคฺคปจฺจยาปิ น โหนฺติ, เสสานํ อฎฺฐารสนฺนํ ปจฺจยานํ วเสน ปจฺจยา โหนฺติฯ โลภโมหา วิปากปจฺจยาปิ น โหนฺติ, เสสานํ สตฺตรสนฺนํ ปจฺจยานํ วเสน ปจฺจยา โหนฺติฯ โทโส อธิปติปจฺจโยปิ น โหติ, เสสานํ โสฬสนฺนํ ปจฺจยานํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ อารมฺมณปจฺจเย รูปายตนํ จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา อารมฺมณปุเรชาตอตฺถิอวิคตวเสน จตุธา ปจฺจโย; ตถา มโนธาตุยา อเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุยา จฯ สเหตุกาย ปน อารมฺมณาธิปติอารมฺมณูปนิสฺสยวเสนาปิ ปจฺจโย โหติฯ อิมินา นเยน สเพฺพสํ อารมฺมณปจฺจยธมฺมานํ อเนกปจฺจยภาโว เวทิตโพฺพฯ
Ekadhammassa anekapaccayabhāvatoti hetupaccaye tāva amoho eko dhammo. So purejātakammāhārajhānapaccayova na hoti, sesānaṃ vīsatiyā paccayānaṃ vasena paccayo hoti. Alobhādosā indriyamaggapaccayāpi na honti, sesānaṃ aṭṭhārasannaṃ paccayānaṃ vasena paccayā honti. Lobhamohā vipākapaccayāpi na honti, sesānaṃ sattarasannaṃ paccayānaṃ vasena paccayā honti. Doso adhipatipaccayopi na hoti, sesānaṃ soḷasannaṃ paccayānaṃ vasena paccayo hoti. Ārammaṇapaccaye rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā ārammaṇapurejātaatthiavigatavasena catudhā paccayo; tathā manodhātuyā ahetukamanoviññāṇadhātuyā ca. Sahetukāya pana ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayavasenāpi paccayo hoti. Iminā nayena sabbesaṃ ārammaṇapaccayadhammānaṃ anekapaccayabhāvo veditabbo.
อธิปติปจฺจเย อารมฺมณาธิปติโน อารมฺมณปจฺจเย วุตฺตนเยเนว อเนกปจฺจยภาโว เวทิตโพฺพฯ สหชาตาธิปตีสุ วีมํสา อโมหเหตุ วิย วีสติธา ปจฺจโย โหติฯ ฉโนฺท เหตุปุเรชาตกมฺมอาหารอินฺทฺริยฌานมคฺคปจฺจโย น โหติ, เสสานํ สตฺตรสนฺนํ ปจฺจยานํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ จิตฺตํ เหตุปุเรชาตกมฺมฌานมคฺคปจฺจโย น โหติ, เสสานํ เอกูนวีสติยา ปจฺจยานํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ วีริยํ เหตุปุเรชาตกมฺมาหารฌานปจฺจโย น โหติ, เสสานํ เอกูนวีสติยา วเสน ปจฺจโย โหติฯ
Adhipatipaccaye ārammaṇādhipatino ārammaṇapaccaye vuttanayeneva anekapaccayabhāvo veditabbo. Sahajātādhipatīsu vīmaṃsā amohahetu viya vīsatidhā paccayo hoti. Chando hetupurejātakammaāhāraindriyajhānamaggapaccayo na hoti, sesānaṃ sattarasannaṃ paccayānaṃ vasena paccayo hoti. Cittaṃ hetupurejātakammajhānamaggapaccayo na hoti, sesānaṃ ekūnavīsatiyā paccayānaṃ vasena paccayo hoti. Vīriyaṃ hetupurejātakammāhārajhānapaccayo na hoti, sesānaṃ ekūnavīsatiyā vasena paccayo hoti.
อนนฺตรปจฺจเย ‘‘จกฺขุวิญฺญาณธาตู’’ติอาทินา นเยน วุเตฺตสุ จตูสุ ขเนฺธสุ เวทนากฺขโนฺธ เหตุปุเรชาตกมฺมาหารมคฺคปจฺจโย น โหติ, เสสานํ เอกูนวีสติยา วเสน ปจฺจโย โหติฯ สญฺญากฺขโนฺธ อินฺทฺริยฌานปจฺจโยปิ น โหติ, เสสานํ สตฺตรสนฺนํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ สงฺขารกฺขเนฺธ เหตู เหตุปจฺจเย วุตฺตนเยน, ฉนฺทวีริยานิ อธิปติปจฺจเย วุตฺตนเยเนว ปจฺจยา โหนฺติฯ ผโสฺส เหตุปุเรชาตกมฺมอินฺทฺริยฌานมคฺคปจฺจโย น โหติ, เสสานํ อฎฺฐารสนฺนํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ เจตนา เหตุปุเรชาตอินฺทฺริยฌานมคฺคปจฺจโย น โหติฯ เสสานํ เอกูนวีสติยา วเสน ปจฺจโย โหติฯ วิตโกฺก เหตุปุเรชาตกมฺมาหารินฺทฺริยปจฺจโย น โหติ, เสสานํ เอกูนวีสติยา วเสน ปจฺจโย โหติฯ วิจาโร มคฺคปจฺจโยปิ น โหติ, เสสานํ อฎฺฐารสนฺนํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ ปีติ เตสเญฺญว วเสน ปจฺจโย โหติฯ จิเตฺตกคฺคตา เหตุปุเรชาตกมฺมาหารปจฺจโย น โหติ, เสสานํ วีสติยา วเสน ปจฺจโย โหติฯ สทฺธา เหตุปุเรชาตกมฺมาหารฌานมคฺคปจฺจโย น โหติ, เสสานํ อฎฺฐารสนฺนํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ สติ เตหิ เจว มคฺคปจฺจเยน จาติ เอกูนวีสติยา วเสน ปจฺจโย โหติฯ ชีวิตินฺทฺริยํ สทฺธาย วุตฺตานํ อฎฺฐารสนฺนํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ หิโรตฺตปฺปํ ตโต อินฺทฺริยปจฺจยํ อปเนตฺวา เสสานํ สตฺตรสนฺนํ วเสน ปจฺจโย โหติฯ ตถา กายปสฺสทฺธาทีนิ ยุคฬกานิ, เยวาปนเกสุ อธิโมกฺขมนสิการตตฺรมชฺฌตฺตตา กรุณามุทิตา จฯ วิรติโย ปน เตหิ เจว มคฺคปจฺจเยน จาติ อฎฺฐารสธา ปจฺจยา โหนฺติฯ มิจฺฉาทิฎฺฐิ ตโต วิปากปจฺจยํ อปเนตฺวา สตฺตรสธา, มิจฺฉาวาจากมฺมนฺตาชีวา เตหิ เจว กมฺมาหารปจฺจเยหิ จาติ เอกูนวีสติธาฯ อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ มาโน ถินํ มิทฺธํ อุทฺธจฺจนฺติ อิเม เหตุปุเรชาตกมฺมวิปากาหารินฺทฺริยฌานมคฺคปจฺจยา น โหนฺติ, เสสานํ ปน โสฬสนฺนํ ปจฺจยานํ วเสน ปจฺจยา โหนฺติฯ วิจิกิจฺฉาอิสฺสามจฺฉริยกุกฺกุจฺจานิ ตโต อธิปติปจฺจยํ อปเนตฺวา ปนฺนรสธา วิญฺญาณกฺขนฺธสฺสฯ อธิปติปจฺจเย วุตฺตนเยเนว อเนกปจฺจยภาโว เวทิตโพฺพฯ สมนนฺตรปจฺจเยปิ เอเสว นโยฯ
Anantarapaccaye ‘‘cakkhuviññāṇadhātū’’tiādinā nayena vuttesu catūsu khandhesu vedanākkhandho hetupurejātakammāhāramaggapaccayo na hoti, sesānaṃ ekūnavīsatiyā vasena paccayo hoti. Saññākkhandho indriyajhānapaccayopi na hoti, sesānaṃ sattarasannaṃ vasena paccayo hoti. Saṅkhārakkhandhe hetū hetupaccaye vuttanayena, chandavīriyāni adhipatipaccaye vuttanayeneva paccayā honti. Phasso hetupurejātakammaindriyajhānamaggapaccayo na hoti, sesānaṃ aṭṭhārasannaṃ vasena paccayo hoti. Cetanā hetupurejātaindriyajhānamaggapaccayo na hoti. Sesānaṃ ekūnavīsatiyā vasena paccayo hoti. Vitakko hetupurejātakammāhārindriyapaccayo na hoti, sesānaṃ ekūnavīsatiyā vasena paccayo hoti. Vicāro maggapaccayopi na hoti, sesānaṃ aṭṭhārasannaṃ vasena paccayo hoti. Pīti tesaññeva vasena paccayo hoti. Cittekaggatā hetupurejātakammāhārapaccayo na hoti, sesānaṃ vīsatiyā vasena paccayo hoti. Saddhā hetupurejātakammāhārajhānamaggapaccayo na hoti, sesānaṃ aṭṭhārasannaṃ vasena paccayo hoti. Sati tehi ceva maggapaccayena cāti ekūnavīsatiyā vasena paccayo hoti. Jīvitindriyaṃ saddhāya vuttānaṃ aṭṭhārasannaṃ vasena paccayo hoti. Hirottappaṃ tato indriyapaccayaṃ apanetvā sesānaṃ sattarasannaṃ vasena paccayo hoti. Tathā kāyapassaddhādīni yugaḷakāni, yevāpanakesu adhimokkhamanasikāratatramajjhattatā karuṇāmuditā ca. Viratiyo pana tehi ceva maggapaccayena cāti aṭṭhārasadhā paccayā honti. Micchādiṭṭhi tato vipākapaccayaṃ apanetvā sattarasadhā, micchāvācākammantājīvā tehi ceva kammāhārapaccayehi cāti ekūnavīsatidhā. Ahirikaṃ anottappaṃ māno thinaṃ middhaṃ uddhaccanti ime hetupurejātakammavipākāhārindriyajhānamaggapaccayā na honti, sesānaṃ pana soḷasannaṃ paccayānaṃ vasena paccayā honti. Vicikicchāissāmacchariyakukkuccāni tato adhipatipaccayaṃ apanetvā pannarasadhā viññāṇakkhandhassa. Adhipatipaccaye vuttanayeneva anekapaccayabhāvo veditabbo. Samanantarapaccayepi eseva nayo.
สหชาตปจฺจเย จตูสุ ตาว ขเนฺธสุ เอเกกสฺส ธมฺมสฺส อเนกปจฺจยภาโว วุตฺตนเยเนว เวทิตโพฺพฯ จตฺตาริ มหาภูตานิ อารมฺมณอารมฺมณาธิปติสหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยอุปนิสฺสยปุเรชาตอตฺถิอวิคตวเสน นวธา ปจฺจยา โหนฺติฯ หทยวตฺถุ เตสเญฺจว วิปฺปยุตฺตสฺส จ วเสน ทสธา ปจฺจโย โหติฯ อญฺญมญฺญปจฺจเย อปุพฺพํ นตฺถิฯ นิสฺสยปจฺจเย จกฺขายตนาทีนิ อารมฺมณอารมฺมณาธิปตินิสฺสยอุปนิสฺสยปุเรชาตอินฺทฺริยวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตวเสน นวธา ปจฺจยา โหนฺติฯ อุปนิสฺสเย อปุพฺพํ นตฺถิฯ ปุเรชาตปจฺจเย รูปสทฺทคนฺธรสายตนานิ อารมฺมณอารมฺมณาธิปติอุปนิสฺสยปุเรชาตอตฺถิอวิคตวเสน ฉธา ปจฺจยา โหนฺติฯ เอตฺตกเมเวตฺถ อปุพฺพํฯ ปจฺฉาชาตาทีสุ อปุพฺพํ นตฺถิฯ อาหารปจฺจเย กพฬีการาหาโร อารมฺมณอารมฺมณาธิปติอุปนิสฺสยอาหารอตฺถิอวิคตวเสน ฉธา ปจฺจโย โหติฯ อินฺทฺริยาทีสุ อปุพฺพํ นตฺถิฯ เอวเมตฺถ เอกธมฺมสฺส อเนกปจฺจยภาวโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Sahajātapaccaye catūsu tāva khandhesu ekekassa dhammassa anekapaccayabhāvo vuttanayeneva veditabbo. Cattāri mahābhūtāni ārammaṇaārammaṇādhipatisahajātaaññamaññanissayaupanissayapurejātaatthiavigatavasena navadhā paccayā honti. Hadayavatthu tesañceva vippayuttassa ca vasena dasadhā paccayo hoti. Aññamaññapaccaye apubbaṃ natthi. Nissayapaccaye cakkhāyatanādīni ārammaṇaārammaṇādhipatinissayaupanissayapurejātaindriyavippayuttaatthiavigatavasena navadhā paccayā honti. Upanissaye apubbaṃ natthi. Purejātapaccaye rūpasaddagandharasāyatanāni ārammaṇaārammaṇādhipatiupanissayapurejātaatthiavigatavasena chadhā paccayā honti. Ettakamevettha apubbaṃ. Pacchājātādīsu apubbaṃ natthi. Āhārapaccaye kabaḷīkārāhāro ārammaṇaārammaṇādhipatiupanissayaāhāraatthiavigatavasena chadhā paccayo hoti. Indriyādīsu apubbaṃ natthi. Evamettha ekadhammassa anekapaccayabhāvatopi viññātabbo vinicchayo.
เอกปจฺจยสฺส อเนกปจฺจยภาวโตติ เหตุปจฺจยาทีสุ ยสฺส กสฺสจิ เอกสฺส ปจฺจยสฺส เยนากาเรน เยนเตฺถน โย ปจฺจยุปฺปนฺนานํ ปจฺจโย โหติ, ตํ อาการํ ตํ อตฺถํ อวิชหิตฺวาว อเญฺญหิปิ เยหากาเรหิ เยหิ อเตฺถหิ โส ตสฺมิเญฺญว ขเณ เตสํ ธมฺมานํ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติ, ตโต อเนกปจฺจยภาวโต ตสฺส วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ อโตฺถฯ เสยฺยถิทํ – อโมโห เหตุปจฺจโย, โส เหตุปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว อธิปติสหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยวิปากอินฺทฺริยมคฺคสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ เอกาทสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อโลภาโทสา ตโต อธิปติอินฺทฺริยมคฺคปจฺจเย ตโย อปเนตฺวา เสสานํ วเสน อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉนฺติฯ อิทํ วิปากเหตูสุเยว ลพฺภติ, กุสลกิริเยสุ ปน วิปากปจฺจยตา ปริหายติฯ โลภโทสโมหา เต ตโย วิปากญฺจาติ จตฺตาโร อปเนตฺวา เสสานํ วเสน อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉนฺติฯ
Ekapaccayassa anekapaccayabhāvatoti hetupaccayādīsu yassa kassaci ekassa paccayassa yenākārena yenatthena yo paccayuppannānaṃ paccayo hoti, taṃ ākāraṃ taṃ atthaṃ avijahitvāva aññehipi yehākārehi yehi atthehi so tasmiññeva khaṇe tesaṃ dhammānaṃ anekapaccayabhāvaṃ gacchati, tato anekapaccayabhāvato tassa vinicchayo veditabboti attho. Seyyathidaṃ – amoho hetupaccayo, so hetupaccayattaṃ avijahantova adhipatisahajātaaññamaññanissayavipākaindriyamaggasampayuttavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi ekādasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Alobhādosā tato adhipatiindriyamaggapaccaye tayo apanetvā sesānaṃ vasena anekapaccayabhāvaṃ gacchanti. Idaṃ vipākahetūsuyeva labbhati, kusalakiriyesu pana vipākapaccayatā parihāyati. Lobhadosamohā te tayo vipākañcāti cattāro apanetvā sesānaṃ vasena anekapaccayabhāvaṃ gacchanti.
อารมฺมณปจฺจโย ตํ อารมฺมณปจฺจยตฺตํ อวิชหนฺตํเยว อารมฺมณาธิปตินิสฺสยอุปนิสฺสยปุเรชาตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ สตฺตหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อยเมตฺถ อุกฺกฎฺฐปริเจฺฉโท, อรูปธมฺมานํ ปน อตีตานาคตานํ วา รูปธมฺมานํ อารมฺมณปจฺจยภาเว สติ อารมฺมณาธิปติอารมฺมณูปนิสฺสยมตฺตเญฺญว อุตฺตริ ลพฺภติฯ อธิปติปจฺจเย วีมํสา อโมหสทิสาฯ ฉโนฺท อธิปติปจฺจโย อธิปติปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยวิปากสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ อฎฺฐหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ วีริยํ เตสเญฺจว อินฺทฺริยมคฺคปจฺจยานญฺจาติ อิเมสํ วเสน อปเรหิปิ ทสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ จิตฺตํ ตโต มคฺคปจฺจยํ อปเนตฺวา อาหารปจฺจยํ ปกฺขิปิตฺวา อิเมสํ วเสน อธิปติปจฺจยโต อุตฺตริ ทสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อารมฺมณาธิปติโน ปน เหฎฺฐา อารมฺมณปจฺจเย วุตฺตนเยเนว อเนกปจฺจยภาโว เวทิตโพฺพฯ
Ārammaṇapaccayo taṃ ārammaṇapaccayattaṃ avijahantaṃyeva ārammaṇādhipatinissayaupanissayapurejātavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi sattahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Ayamettha ukkaṭṭhaparicchedo, arūpadhammānaṃ pana atītānāgatānaṃ vā rūpadhammānaṃ ārammaṇapaccayabhāve sati ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayamattaññeva uttari labbhati. Adhipatipaccaye vīmaṃsā amohasadisā. Chando adhipatipaccayo adhipatipaccayattaṃ avijahantova sahajātaaññamaññanissayavipākasampayuttavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi aṭṭhahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Vīriyaṃ tesañceva indriyamaggapaccayānañcāti imesaṃ vasena aparehipi dasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Cittaṃ tato maggapaccayaṃ apanetvā āhārapaccayaṃ pakkhipitvā imesaṃ vasena adhipatipaccayato uttari dasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Ārammaṇādhipatino pana heṭṭhā ārammaṇapaccaye vuttanayeneva anekapaccayabhāvo veditabbo.
อนนฺตรสมนนฺตรปจฺจยา อนนฺตรสมนนฺตรปจฺจยตฺตํ อวิชหนฺตาว อุปนิสฺสยกมฺมอาเสวนนตฺถิวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ ปญฺจหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉนฺติฯ อริยมคฺคเจตนาเยว เจตฺถ กมฺมปจฺจยตํ ลภติ, น เสสธมฺมาฯ สหชาตปจฺจโย สหชาตปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว เหตุอธิปติอญฺญมญฺญนิสฺสยกมฺมวิปากอาหารอินฺทฺริยฌานมคฺคสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิ จุทฺทสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อยมฺปิ อุกฺกฎฺฐปริเจฺฉโท วตฺถุสหชาตาทีนํ ปน วเสเนตฺถ เหตุปจฺจยาทีนํ อภาโวปิ เวทิตโพฺพฯ อญฺญมญฺญปจฺจเยปิ เอเสว นโยฯ
Anantarasamanantarapaccayā anantarasamanantarapaccayattaṃ avijahantāva upanissayakammaāsevananatthivigatānaṃ vasena aparehipi pañcahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchanti. Ariyamaggacetanāyeva cettha kammapaccayataṃ labhati, na sesadhammā. Sahajātapaccayo sahajātapaccayattaṃ avijahantova hetuadhipatiaññamaññanissayakammavipākaāhāraindriyajhānamaggasampayuttavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehi cuddasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Ayampi ukkaṭṭhaparicchedo vatthusahajātādīnaṃ pana vasenettha hetupaccayādīnaṃ abhāvopi veditabbo. Aññamaññapaccayepi eseva nayo.
นิสฺสยปจฺจโย นิสฺสยปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว จตุวีสติยา ปจฺจเยสุ อตฺตโน นิสฺสยปจฺจยตฺตเญฺจว อนนฺตรสมนนฺตรปจฺฉาชาตอาเสวนนตฺถิวิคตปจฺจเย จ ฉ อปเนตฺวา เสสานํ วเสน อปเรหิปิ สตฺตรสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อยมฺปิ อุกฺกฎฺฐปริเจฺฉโทว วตฺถุนิสฺสยาทีนํ ปน วเสเนตฺถ เหตุปจฺจยาทีนํ อาภาโวปิ เวทิตโพฺพฯ
Nissayapaccayo nissayapaccayattaṃ avijahantova catuvīsatiyā paccayesu attano nissayapaccayattañceva anantarasamanantarapacchājātaāsevananatthivigatapaccaye ca cha apanetvā sesānaṃ vasena aparehipi sattarasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Ayampi ukkaṭṭhaparicchedova vatthunissayādīnaṃ pana vasenettha hetupaccayādīnaṃ ābhāvopi veditabbo.
อุปนิสฺสยปจฺจเย อารมฺมณูปนิสฺสโย อารมฺมณาธิปติสทิโสฯ อนนฺตรูปนิสฺสโย อนนฺตรูปนิสฺสยปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว อนนฺตรสมนนฺตรกมฺมอาเสวนนตฺถิวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ ฉหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อริยมคฺคเจตนาเยว เจตฺถ กมฺมปจฺจยตํ ลภติ, น เสสธมฺมาฯ ปกตูปนิสฺสโย ปกตูปนิสฺสโยวฯ ปุเรชาตปจฺจโย อตฺตโน ปุเรชาตปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว อารมฺมณอารมฺมณาธิปตินิสฺสยอุปนิสฺสยอินฺทฺริยวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ อฎฺฐหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อยมฺปิ อุกฺกฎฺฐนิเทฺทโสว อารมฺมณปุเรชาเต ปเนตฺถ นิสฺสยอินฺทฺริยวิปฺปยุตฺตปจฺจยตา น ลพฺภติฯ อิโต อุตฺตริปิ ลพฺภมานาลพฺภมานํ เวทิตพฺพํฯ ปจฺฉาชาตปจฺจโย อตฺตโน ปจฺฉาชาตปจฺจยภาวํ อวิชหโนฺตว วิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ ตีหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อาเสวนปจฺจโย อาเสวนปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว อนนฺตรสมนนฺตรอุปนิสฺสยนตฺถิวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ ปญฺจหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ
Upanissayapaccaye ārammaṇūpanissayo ārammaṇādhipatisadiso. Anantarūpanissayo anantarūpanissayapaccayattaṃ avijahantova anantarasamanantarakammaāsevananatthivigatānaṃ vasena aparehipi chahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Ariyamaggacetanāyeva cettha kammapaccayataṃ labhati, na sesadhammā. Pakatūpanissayo pakatūpanissayova. Purejātapaccayo attano purejātapaccayattaṃ avijahantova ārammaṇaārammaṇādhipatinissayaupanissayaindriyavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi aṭṭhahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Ayampi ukkaṭṭhaniddesova ārammaṇapurejāte panettha nissayaindriyavippayuttapaccayatā na labbhati. Ito uttaripi labbhamānālabbhamānaṃ veditabbaṃ. Pacchājātapaccayo attano pacchājātapaccayabhāvaṃ avijahantova vippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi tīhākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Āsevanapaccayo āsevanapaccayattaṃ avijahantova anantarasamanantaraupanissayanatthivigatānaṃ vasena aparehipi pañcahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati.
กมฺมปจฺจโย กมฺมปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว เอกกฺขณิโก ตาว สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยวิปากอาหารสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ นวหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ นานากฺขณิโก อุปนิสฺสยอนนฺตรสมนนฺตรนตฺถิวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ ปญฺจหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ วิปากปจฺจโย วิปากปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว เหตุอธิปติสหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยกมฺมอาหารอินฺทฺริยฌานมคฺคสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ จุทฺทสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อาหารปจฺจเย กพฬีกาโร อาหาโร อาหารปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว อตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ ทฺวีหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ เสสา ตโย อาหารปจฺจยตฺตํ อวิชหนฺตาว ยถานุรูปํ อธิปติสหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยกมฺมวิปากอินฺทฺริยสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ เอกาทสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉนฺติฯ
Kammapaccayo kammapaccayattaṃ avijahantova ekakkhaṇiko tāva sahajātaaññamaññanissayavipākaāhārasampayuttavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi navahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Nānākkhaṇiko upanissayaanantarasamanantaranatthivigatānaṃ vasena aparehipi pañcahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Vipākapaccayo vipākapaccayattaṃ avijahantova hetuadhipatisahajātaaññamaññanissayakammaāhāraindriyajhānamaggasampayuttavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi cuddasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Āhārapaccaye kabaḷīkāro āhāro āhārapaccayattaṃ avijahantova atthiavigatānaṃ vasena aparehipi dvīhākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Sesā tayo āhārapaccayattaṃ avijahantāva yathānurūpaṃ adhipatisahajātaaññamaññanissayakammavipākaindriyasampayuttavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi ekādasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchanti.
อินฺทฺริยปจฺจเย รูปิโน ปญฺจินฺทฺริยา อินฺทฺริยปจฺจยตฺตํ อวิชหนฺตาว นิสฺสยปุเรชาตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ ปญฺจหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉนฺติฯ รูปชีวิตินฺทฺริยมฺปิ อินฺทฺริยปจฺจยตฺตํ อวิชหนฺตเญฺญว อตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ ทฺวีหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ อรูปิโน อินฺทฺริยานิปิ ยถานุรูปํ อินฺทฺริยปจฺจยตฺตํ อวิชหนฺตาเนว เหตุอธิปติสหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยวิปากอาหารฌานมคฺคสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ เตรสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉนฺติฯ ฌานปจฺจโย ฌานปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว ยถานุรูปํ สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยวิปากอินฺทฺริยมคฺคสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ ทสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ มคฺคปจฺจโย มคฺคปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว ยถานุรูปํ ฌานปจฺจเย วุตฺตานํ ทสนฺนํ เหตุอธิปตีนญฺจาติ อิเมสํ วเสน อปเรหิปิ ทฺวาทสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ
Indriyapaccaye rūpino pañcindriyā indriyapaccayattaṃ avijahantāva nissayapurejātavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi pañcahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchanti. Rūpajīvitindriyampi indriyapaccayattaṃ avijahantaññeva atthiavigatānaṃ vasena aparehipi dvīhākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Arūpino indriyānipi yathānurūpaṃ indriyapaccayattaṃ avijahantāneva hetuadhipatisahajātaaññamaññanissayavipākaāhārajhānamaggasampayuttavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi terasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchanti. Jhānapaccayo jhānapaccayattaṃ avijahantova yathānurūpaṃ sahajātaaññamaññanissayavipākaindriyamaggasampayuttavippayuttaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi dasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Maggapaccayo maggapaccayattaṃ avijahantova yathānurūpaṃ jhānapaccaye vuttānaṃ dasannaṃ hetuadhipatīnañcāti imesaṃ vasena aparehipi dvādasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati.
สมฺปยุตฺตปจฺจโย สมฺปยุตฺตปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว ยถานุรูปํ เหตุอธิปติสหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยกมฺมวิปากอาหารอินฺทฺริยฌานมคฺคอตฺถิอวิคตานํ วเสน อปเรหิปิ เตรสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ วิปฺปยุตฺตปจฺจโย วิปฺปยุตฺตปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว อนนฺตรสมนนฺตรอาเสวนสมฺปยุตฺตนตฺถิวิคตสงฺขาเต ฉ ปจฺจเย อปเนตฺวา เสสานํ วเสน ยถานุรูปํ อปเรหิปิ สตฺตรสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ ตตฺถ รูปสฺส จ อรูปสฺส จ ปจฺจยวิภาโค เวทิตโพฺพฯ อตฺถิปจฺจโย อตฺถิปจฺจยตฺตํ อวิชหโนฺตว อนนฺตรสมนนฺตรอาเสวนนตฺถิวิคตสงฺขาเต ปญฺจ ปจฺจเย อปเนตฺวา เสสานํ วเสน ยถานุรูปํ อปเรหิ อฎฺฐารสหากาเรหิ อเนกปจฺจยภาวํ คจฺฉติฯ นตฺถิปจฺจยวิคตปจฺจยา อนนฺตรปจฺจยสทิสา ฯ อวิคตปจฺจโย อตฺถิปจฺจยสทิโสเยวาติ เอวเมตฺถ เอกปจฺจยสฺส อเนกปจฺจยภาวโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Sampayuttapaccayo sampayuttapaccayattaṃ avijahantova yathānurūpaṃ hetuadhipatisahajātaaññamaññanissayakammavipākaāhāraindriyajhānamaggaatthiavigatānaṃ vasena aparehipi terasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Vippayuttapaccayo vippayuttapaccayattaṃ avijahantova anantarasamanantaraāsevanasampayuttanatthivigatasaṅkhāte cha paccaye apanetvā sesānaṃ vasena yathānurūpaṃ aparehipi sattarasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Tattha rūpassa ca arūpassa ca paccayavibhāgo veditabbo. Atthipaccayo atthipaccayattaṃ avijahantova anantarasamanantaraāsevananatthivigatasaṅkhāte pañca paccaye apanetvā sesānaṃ vasena yathānurūpaṃ aparehi aṭṭhārasahākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchati. Natthipaccayavigatapaccayā anantarapaccayasadisā . Avigatapaccayo atthipaccayasadisoyevāti evamettha ekapaccayassa anekapaccayabhāvatopi viññātabbo vinicchayo.
ปจฺจยสภาคโตติ เอเตสุ หิ จตุวีสติยา ปจฺจเยสุ อนนฺตรสมนนฺตรอนนฺตรูปนิสฺสยอาเสวนนตฺถิวิคตา สภาคา, ตถา อารมฺมณอารมฺมณาธิปติอารมฺมณูปนิสฺสยาติ อิมินา อุปาเยเนตฺถ ปจฺจยสภาคโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Paccayasabhāgatoti etesu hi catuvīsatiyā paccayesu anantarasamanantaraanantarūpanissayaāsevananatthivigatā sabhāgā, tathā ārammaṇaārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayāti iminā upāyenettha paccayasabhāgatopi viññātabbo vinicchayo.
ปจฺจยวิสภาคโตติ ปุเรชาตปจฺจโย ปเนตฺถ ปจฺฉาชาตปจฺจเยน วิสภาโค, ตถา สมฺปยุตฺตปจฺจโย วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน, อตฺถิปจฺจโย นตฺถิปจฺจเยน, วิคตปจฺจโย อวิคตปจฺจเยนาติ อิมินา อุปาเยเนตฺถ ปจฺจยวิสภาคโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Paccayavisabhāgatoti purejātapaccayo panettha pacchājātapaccayena visabhāgo, tathā sampayuttapaccayo vippayuttapaccayena, atthipaccayo natthipaccayena, vigatapaccayo avigatapaccayenāti iminā upāyenettha paccayavisabhāgatopi viññātabbo vinicchayo.
ยุคฬกโตติ เอเตสุ จ อตฺถสริกฺขตาย, สทฺทสริกฺขตาย, กาลปฎิปกฺขตาย, เหตุผลตาย, อญฺญมญฺญปฎิปกฺขตายาติ อิเมหิ การเณหิ ยุคฬกโต วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ อนนฺตรสมนนฺตรา หิ อตฺถสริกฺขตาย เอกํ ยุคฬกํ นาม; นิสฺสยูปนิสฺสยา สทฺทสริกฺขตาย, ปุเรชาตปจฺฉาชาตา กาลปฎิปกฺขตาย, กมฺมปจฺจยวิปากปจฺจยา เหตุผลตาย, สมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปจฺจยา อญฺญมญฺญปฎิปกฺขตาย เอกํ ยุคฬกํ นาม, ตถา อตฺถินตฺถิปจฺจยา, วิคตาวิคตปจฺจยา จาติ เอวเมตฺถ ยุคฬกโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ ชนกาชนกโตติ เอเตสุ จ อนนฺตรสมนนฺตรานนฺตรูปนิสฺสยปกตูปนิสฺสยาเสวนปจฺจยา นานากฺขณิโก, กมฺมปจฺจโย, นตฺถิวิคตปจฺจยาติ อิเม ปจฺจยา ชนกาเยว, น อชนกาฯ ปจฺฉาชาตปจฺจโย เกวลํ อุปตฺถมฺภโกเยว, น ชนโกฯ เสสา ชนกา จ อชนกา จ อุปตฺถมฺภกา จาติ อโตฺถฯ เอวเมตฺถ ชนกาชนกโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Yugaḷakatoti etesu ca atthasarikkhatāya, saddasarikkhatāya, kālapaṭipakkhatāya, hetuphalatāya, aññamaññapaṭipakkhatāyāti imehi kāraṇehi yugaḷakato viññātabbo vinicchayo. Anantarasamanantarā hi atthasarikkhatāya ekaṃ yugaḷakaṃ nāma; nissayūpanissayā saddasarikkhatāya, purejātapacchājātā kālapaṭipakkhatāya, kammapaccayavipākapaccayā hetuphalatāya, sampayuttavippayuttapaccayā aññamaññapaṭipakkhatāya ekaṃ yugaḷakaṃ nāma, tathā atthinatthipaccayā, vigatāvigatapaccayā cāti evamettha yugaḷakatopi viññātabbo vinicchayo. Janakājanakatoti etesu ca anantarasamanantarānantarūpanissayapakatūpanissayāsevanapaccayā nānākkhaṇiko, kammapaccayo, natthivigatapaccayāti ime paccayā janakāyeva, na ajanakā. Pacchājātapaccayo kevalaṃ upatthambhakoyeva, na janako. Sesā janakā ca ajanakā ca upatthambhakā cāti attho. Evamettha janakājanakatopi viññātabbo vinicchayo.
สพฺพฎฺฐานิกาสพฺพฎฺฐานิกโตติ เอเตสุ จ สหชาตนิสฺสยอตฺถิอวิคตปจฺจยา สพฺพฎฺฐานิกา นาม, สเพฺพสํ สงฺขตานํ รูปารูปธมฺมานํ ฐานภูตา การณภูตาติ อโตฺถฯ เอเตหิ วินา อุปฺปชฺชมาโน เอกธโมฺมปิ นตฺถีติฯ อารมฺมณอารมฺมณาธิปติอนนฺตรสมนนฺตรานนฺตรูปนิสฺสยปกตูปนิสฺสยาเสวนสมฺปยุตฺตนตฺถิวิคตปจฺจยา อสพฺพฎฺฐานิกา นามฯ น สเพฺพสํ รูปารูปธมฺมานํ ฐานภูตา, อรูปกฺขนฺธานเญฺญว ปน ฐานภูตา การณภูตาติ อโตฺถฯ อรูปธมฺมาเยว หิ เอเตหิ อุปฺปชฺชนฺติ, น รูปธมฺมาฯ ปุเรชาตปจฺฉาชาตาปิ อสพฺพฎฺฐานิกา อรูปรูปานเญฺญว ยถากฺกเมน ปจฺจยภาวโตฯ วุตฺตาวเสสาปิ เอกจฺจานํ รูปารูปธมฺมานํ อุปฺปตฺติเหตุโต น สพฺพฎฺฐานิกาติ เอวเมตฺถ สพฺพฎฺฐานิกา สพฺพฎฺฐานิกโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Sabbaṭṭhānikāsabbaṭṭhānikatoti etesu ca sahajātanissayaatthiavigatapaccayā sabbaṭṭhānikā nāma, sabbesaṃ saṅkhatānaṃ rūpārūpadhammānaṃ ṭhānabhūtā kāraṇabhūtāti attho. Etehi vinā uppajjamāno ekadhammopi natthīti. Ārammaṇaārammaṇādhipatianantarasamanantarānantarūpanissayapakatūpanissayāsevanasampayuttanatthivigatapaccayā asabbaṭṭhānikā nāma. Na sabbesaṃ rūpārūpadhammānaṃ ṭhānabhūtā, arūpakkhandhānaññeva pana ṭhānabhūtā kāraṇabhūtāti attho. Arūpadhammāyeva hi etehi uppajjanti, na rūpadhammā. Purejātapacchājātāpi asabbaṭṭhānikā arūparūpānaññeva yathākkamena paccayabhāvato. Vuttāvasesāpi ekaccānaṃ rūpārūpadhammānaṃ uppattihetuto na sabbaṭṭhānikāti evamettha sabbaṭṭhānikā sabbaṭṭhānikatopi viññātabbo vinicchayo.
รูปํ รูปสฺสาติอาทิวิกปฺปโตติ เอเตสุ จ จตุวีสติยา ปจฺจเยสุ เอกปจฺจโยปิ เอกเนฺตน รูปเมว หุตฺวา รูปเสฺสว ปจฺจโย นาม นตฺถิ, เอกเนฺตน ปน รูปํ หุตฺวา อรูปเสฺสว ปจฺจโย นาม อตฺถิฯ กตโร ปเนโสติ? ปุเรชาตปจฺจโยฯ ปุเรชาตปจฺจโย หิ เอกเนฺตน รูปเมว หุตฺวา อรูปเสฺสว ปจฺจโย โหติฯ เอกเนฺตน รูปเมว หุตฺวา รูปารูปเสฺสว ปจฺจโย นามาติปิ นตฺถิ, เอกเนฺตน ปน อรูปํ หุตฺวา อรูปเสฺสว ปจฺจโย นาม อตฺถิฯ กตโร ปเนโสติ? อนนฺตรสมนนฺตรอาเสวนสมฺปยุตฺตนตฺถิวิคตวเสน ฉพฺพิโธฯ โส หิ สโพฺพปิ เอกเนฺตน อรูปเมว หุตฺวา อรูปเสฺสว ปจฺจโย โหติฯ เอกเนฺตน อรูปเมว หุตฺวาปิ เอกเนฺตน รูปเสฺสว ปจฺจโย นามาติปิ อตฺถิฯ กตโร ปเนโสติ? ปจฺฉาชาตปจฺจโยฯ โส หิ เอกเนฺตน อรูปํ หุตฺวา รูปเสฺสว ปจฺจโย โหติ; เอกเนฺตน ปน อรูปธโมฺมว หุตฺวา รูปารูปานํ ปจฺจโยปิ อตฺถิฯ กตโร ปเนโสติ? เหตุกมฺมวิปากฌานมคฺควเสน ปญฺจวิโธฯ โส หิ สโพฺพปิ เอกเนฺตน อรูปเมว หุตฺวา รูปธมฺมานํ อรูปธมฺมานมฺปิ ปจฺจโย โหติฯ เอกเนฺตน ปน รูปารูปเมว หุตฺวา รูปเสฺสว ปจฺจโย นามาติปิ นตฺถิ, อรูปเสฺสว ปน โหติฯ กตโร ปเนโสติ? อารมฺมณปจฺจโย เจว อุปนิสฺสยปจฺจโย จฯ อิทญฺหิ ทฺวยํ เอกเนฺตน รูปารูปเมว หุตฺวา อรูปเสฺสว ปจฺจโย โหติฯ เอกเนฺตน รูปารูปเมว หุตฺวา ปน รูปารูปเสฺสว ปจฺจโย นามาติปิ อตฺถิฯ กตโร ปเนโสติ? อธิปติสหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยอาหารอินฺทฺริยวิปฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตวเสน นววิโธฯ โส หิ สโพฺพปิ เอกเนฺตน รูปารูปเมว หุตฺวา รูปารูปเสฺสว ปจฺจโย โหตีติ เอวเมตฺถ รูปํ รูปสฺสาติอาทิวิกปฺปโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Rūpaṃ rūpassātiādivikappatoti etesu ca catuvīsatiyā paccayesu ekapaccayopi ekantena rūpameva hutvā rūpasseva paccayo nāma natthi, ekantena pana rūpaṃ hutvā arūpasseva paccayo nāma atthi. Kataro panesoti? Purejātapaccayo. Purejātapaccayo hi ekantena rūpameva hutvā arūpasseva paccayo hoti. Ekantena rūpameva hutvā rūpārūpasseva paccayo nāmātipi natthi, ekantena pana arūpaṃ hutvā arūpasseva paccayo nāma atthi. Kataro panesoti? Anantarasamanantaraāsevanasampayuttanatthivigatavasena chabbidho. So hi sabbopi ekantena arūpameva hutvā arūpasseva paccayo hoti. Ekantena arūpameva hutvāpi ekantena rūpasseva paccayo nāmātipi atthi. Kataro panesoti? Pacchājātapaccayo. So hi ekantena arūpaṃ hutvā rūpasseva paccayo hoti; ekantena pana arūpadhammova hutvā rūpārūpānaṃ paccayopi atthi. Kataro panesoti? Hetukammavipākajhānamaggavasena pañcavidho. So hi sabbopi ekantena arūpameva hutvā rūpadhammānaṃ arūpadhammānampi paccayo hoti. Ekantena pana rūpārūpameva hutvā rūpasseva paccayo nāmātipi natthi, arūpasseva pana hoti. Kataro panesoti? Ārammaṇapaccayo ceva upanissayapaccayo ca. Idañhi dvayaṃ ekantena rūpārūpameva hutvā arūpasseva paccayo hoti. Ekantena rūpārūpameva hutvā pana rūpārūpasseva paccayo nāmātipi atthi. Kataro panesoti? Adhipatisahajātaaññamaññanissayaāhāraindriyavippayuttaatthiavigatavasena navavidho. So hi sabbopi ekantena rūpārūpameva hutvā rūpārūpasseva paccayo hotīti evamettha rūpaṃ rūpassātiādivikappatopi viññātabbo vinicchayo.
ภวเภทโตติ อิเมสุ ปน จตุวีสติยา ปจฺจเยสุ ปญฺจโวการภเว ตาว น โกจิ ปจฺจโย น ลพฺภติ นามฯ จตุโวการภเว ปน ตโย ปุเรชาตปจฺฉาชาตวิปฺปยุตฺตปจฺจเย อปเนตฺวา เสสา เอกวีสติเมว ลพฺภนฺติฯ เอกโวการภเว สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยกมฺมอินฺทฺริยอตฺถิอวิคตวเสน สเตฺตว ลพฺภนฺติฯ พาหิเร ปน อนินฺทฺริยพทฺธรูเป สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยอตฺถิอวิคตวเสน ปเญฺจว ลพฺภนฺตีติ เอวเมตฺถ ภวเภทโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยติฯ
Bhavabhedatoti imesu pana catuvīsatiyā paccayesu pañcavokārabhave tāva na koci paccayo na labbhati nāma. Catuvokārabhave pana tayo purejātapacchājātavippayuttapaccaye apanetvā sesā ekavīsatimeva labbhanti. Ekavokārabhave sahajātaaññamaññanissayakammaindriyaatthiavigatavasena satteva labbhanti. Bāhire pana anindriyabaddharūpe sahajātaaññamaññanissayaatthiavigatavasena pañceva labbhantīti evamettha bhavabhedatopi viññātabbo vinicchayoti.
ปจฺจยนิเทฺทสวารวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paccayaniddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ปฎฺฐานปาฬิ • Paṭṭhānapāḷi / (๒) ปจฺจยนิเทฺทโส • (2) Paccayaniddeso