Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā

    പച്ചയനിദ്ദേസപകിണ്ണകവിനിച്ഛയകഥാവണ്ണനാ

    Paccayaniddesapakiṇṇakavinicchayakathāvaṇṇanā

    ‘‘ലോഭദോസമോഹാ വിപാകപച്ചയാപി ന ഹോന്തി, സേസാനം സത്തരസന്നം പച്ചയാനം വസേന പച്ചയാ ഹോന്തീ’’തിആദിമപാഠോ. ഏത്ഥ ച ലോഭദോസമോഹാനം പച്ചേകം സത്തരസഹി പച്ചയേഹി പച്ചയഭാവോ വുത്തോ, സബ്ബേ ഹേതൂ സഹ അഗ്ഗഹേത്വാ ഏകധമ്മസ്സ അനേകപച്ചയഭാവദസ്സനത്ഥം അമോഹാദീനം വിസും ഗഹിതത്താതി ദോസസ്സപി സത്തരസഹി പച്ചയഭാവോ ആപജ്ജതി, തഥാ ച സതി ദോസസ്സപി ഗരുകരണം പാളിയം വത്തബ്ബം സിയാ. ‘‘അകുസലോ പന ആരമ്മണാധിപതി നാമ ലോഭസഹഗതചിത്തുപ്പാദോ വുച്ചതീ’’തി (പട്ഠാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൪) ഏത്ഥാപി ലോഭദോസസഹഗതചിത്തുപ്പാദാതി വത്തബ്ബം സിയാ, ന പന വുത്തം, തസ്മാ ദോസസ്സ അധിപതിപച്ചയതാപി നിവാരേതബ്ബാ. ന ച ‘‘സേസാന’’ന്തി വചനേന അധിപതിപച്ചയോ നിവാരിതോ, അഥ ഖോ സങ്ഗഹിതോ പുരേജാതാദീഹി യഥാവുത്തേഹി സേസത്താതി തന്നിവാരണത്ഥം ദോസം ലോഭമോഹേഹി സഹ അഗ്ഗഹേത്വാ വിസുഞ്ച അഗ്ഗഹേത്വാ ‘‘ദോസോ അധിപതിപച്ചയോപി ന ഹോതി, സേസാനം പച്ചയാനം വസേന പച്ചയോ ഹോതീ’’തി പഠന്തി. ഇമിനാ നയേനാതി ഏതേന ഫോട്ഠബ്ബായതനസ്സ സഹജാതാദിപച്ചയഭാവം, സബ്ബധമ്മാനം യഥായോഗം ഹേതാദിപച്ചയഭാവഞ്ച ദസ്സേതി. ന ഹി ഏതം ഏകപച്ചയസ്സ അനേകപച്ചയഭാവദസ്സനന്തി രൂപാദീനം പകതൂപനിസ്സയഭാവോ ച ഏതേന ദസ്സിതോതി ദട്ഠബ്ബോ.

    ‘‘Lobhadosamohāvipākapaccayāpi na honti, sesānaṃ sattarasannaṃ paccayānaṃ vasena paccayā hontī’’tiādimapāṭho. Ettha ca lobhadosamohānaṃ paccekaṃ sattarasahi paccayehi paccayabhāvo vutto, sabbe hetū saha aggahetvā ekadhammassa anekapaccayabhāvadassanatthaṃ amohādīnaṃ visuṃ gahitattāti dosassapi sattarasahi paccayabhāvo āpajjati, tathā ca sati dosassapi garukaraṇaṃ pāḷiyaṃ vattabbaṃ siyā. ‘‘Akusalo pana ārammaṇādhipati nāma lobhasahagatacittuppādo vuccatī’’ti (paṭṭhā. aṭṭha. 1.4) etthāpi lobhadosasahagatacittuppādāti vattabbaṃ siyā, na pana vuttaṃ, tasmā dosassa adhipatipaccayatāpi nivāretabbā. Na ca ‘‘sesāna’’nti vacanena adhipatipaccayo nivārito, atha kho saṅgahito purejātādīhi yathāvuttehi sesattāti tannivāraṇatthaṃ dosaṃ lobhamohehi saha aggahetvā visuñca aggahetvā ‘‘doso adhipatipaccayopi na hoti, sesānaṃ paccayānaṃ vasena paccayo hotī’’ti paṭhanti. Iminā nayenāti etena phoṭṭhabbāyatanassa sahajātādipaccayabhāvaṃ, sabbadhammānaṃ yathāyogaṃ hetādipaccayabhāvañca dasseti. Na hi etaṃ ekapaccayassa anekapaccayabhāvadassananti rūpādīnaṃ pakatūpanissayabhāvo ca etena dassitoti daṭṭhabbo.

    ചതുന്നം ഖന്ധാനം ഭേദാ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണധാതുആദയോതി ഭേദം അനാമസിത്വാ തേ ഏവ ഗഹേത്വാ ആഹ ‘‘ചതൂസു ഖന്ധേസൂ’’തി. മിച്ഛാവാചാകമ്മന്താജീവാ തേഹി ചേവ കമ്മാഹാരപച്ചയേഹി ചാതി ഏകൂനവീസതിധാതി ഇദമേവം ന സക്കാ വത്തും. ന ഹി മിച്ഛാവാചാദയോ മിച്ഛാദിട്ഠി വിയ മഗ്ഗപച്ചയാ ഹോന്തി ചേതനായ മഗ്ഗപച്ചയത്താഭാവതോ. യദി ച ഭവേയ്യ, പഞ്ഹാവാരേ ‘‘കമ്മപച്ചയാ മഗ്ഗേ തീണീ’’തി വത്തബ്ബം സിയാ, തസ്മാ മിച്ഛാവാചാദീനം മഗ്ഗപച്ചയഭാവോ ന വത്തബ്ബോ. പട്ഠാനസംവണ്ണനാ ഹേസാ. സേസപച്ചയഭാവോ ച ചേതനായ അനേകപച്ചയഭാവവചനേന വുത്തോയേവാതി ന ഇദം പഠിതബ്ബന്തി ന പഠന്തി. ‘‘അഹിരികം…പേ॰… മിദ്ധം ഉദ്ധച്ചം വിചികിച്ഛാ’’തിആദിമപാഠോ, വിചികിച്ഛാ പന അധിപതിപച്ചയോ ന ഹോതീതി തം തത്ഥ അപഠിത്വാ ‘‘വിചികിച്ഛാഇസ്സാമച്ഛരിയകുക്കുച്ചാനി തതോ അധിപതിപച്ചയം അപനേത്വാ’’തി ഏവമേത്ഥ പഠന്തി.

    Catunnaṃ khandhānaṃ bhedā cakkhuviññāṇadhātuādayoti bhedaṃ anāmasitvā te eva gahetvā āha ‘‘catūsu khandhesū’’ti. Micchāvācākammantājīvā tehi ceva kammāhārapaccayehi cāti ekūnavīsatidhāti idamevaṃ na sakkā vattuṃ. Na hi micchāvācādayo micchādiṭṭhi viya maggapaccayā honti cetanāya maggapaccayattābhāvato. Yadi ca bhaveyya, pañhāvāre ‘‘kammapaccayā magge tīṇī’’ti vattabbaṃ siyā, tasmā micchāvācādīnaṃ maggapaccayabhāvo na vattabbo. Paṭṭhānasaṃvaṇṇanā hesā. Sesapaccayabhāvo ca cetanāya anekapaccayabhāvavacanena vuttoyevāti na idaṃ paṭhitabbanti na paṭhanti. ‘‘Ahirikaṃ…pe… middhaṃ uddhaccaṃ vicikicchā’’tiādimapāṭho, vicikicchā pana adhipatipaccayo na hotīti taṃ tattha apaṭhitvā ‘‘vicikicchāissāmacchariyakukkuccāni tato adhipatipaccayaṃ apanetvā’’ti evamettha paṭhanti.

    ‘‘ചത്താരി മഹാഭൂതാനി ആരമ്മണ…പേ॰… പുരേജാതവിപ്പയുത്തഅത്ഥിഅവിഗതവസേന ദസധാ പച്ചയാ ഹോന്തി, പുന തഥാ ഹദയവത്ഥൂ’’തി പുരിമപാഠോ, മഹാഭൂതാനി പന വിപ്പയുത്തപച്ചയാ ന ഹോന്തീതി ‘‘പുരേജാതഅത്ഥിഅവിഗതവസേന നവധാ പച്ചയാ ഹോന്തി, വിപ്പയുത്തപച്ചയം പക്ഖിപിത്വാ ദസധാ വത്ഥു’’ന്തി പഠന്തി. ഏത്തകമേവേത്ഥ അപുബ്ബന്തി ഏതസ്മിം പുരേജാതപച്ചയേ സഹജാതനിസ്സയേഹി അപുബ്ബം രൂപസദ്ദഗന്ധരസായതനമത്തമേവാതി അത്ഥോ, ആരമ്മണാനി പനേതാനി ആരമ്മണപച്ചയധമ്മാനം അനേകപച്ചയഭാവേ വുത്താനീതി സബ്ബാതിക്കന്തപച്ചയാപേക്ഖാ ഏതേസം അപുബ്ബതാ നത്ഥീതി. ഇന്ദ്രിയാദീസു അപുബ്ബം നത്ഥീതി രൂപജീവിതിന്ദ്രിയസ്സപി അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയതോ അപുബ്ബസ്സ പച്ചയഭാവസ്സ അഭാവം മഞ്ഞമാനേന അപുബ്ബതാ ന വുത്താ. തസ്സ പന പുരേജാതപച്ചയഭാവതോ അപുബ്ബതാ. കബളീകാരാഹാരസ്സ ച പുരേജാതേന സദ്ധിം സത്തധാ പച്ചയഭാവോ യോജേതബ്ബോ.

    ‘‘Cattārimahābhūtāni ārammaṇa…pe… purejātavippayuttaatthiavigatavasena dasadhā paccayā honti, puna tathā hadayavatthū’’ti purimapāṭho, mahābhūtāni pana vippayuttapaccayā na hontīti ‘‘purejātaatthiavigatavasena navadhā paccayā honti, vippayuttapaccayaṃ pakkhipitvā dasadhā vatthu’’nti paṭhanti. Ettakamevettha apubbanti etasmiṃ purejātapaccaye sahajātanissayehi apubbaṃ rūpasaddagandharasāyatanamattamevāti attho, ārammaṇāni panetāni ārammaṇapaccayadhammānaṃ anekapaccayabhāve vuttānīti sabbātikkantapaccayāpekkhā etesaṃ apubbatā natthīti. Indriyādīsu apubbaṃ natthīti rūpajīvitindriyassapi arūpajīvitindriyato apubbassa paccayabhāvassa abhāvaṃ maññamānena apubbatā na vuttā. Tassa pana purejātapaccayabhāvato apubbatā. Kabaḷīkārāhārassa ca purejātena saddhiṃ sattadhā paccayabhāvo yojetabbo.

    ആകാരോതി മൂലാദിആകാരോ. അത്ഥോതി തേനാകാരേന ഉപകാരകതാ. ‘‘യേനാകാരേനാ’’തി ഏതസ്സ വാ അത്ഥവചനം ‘‘യേനത്ഥേനാ’’തി. വിപാകഹേതൂസുയേവ ലബ്ഭതീതി ഏത്ഥ അമോഹവിപാകഹേതുസ്സ അധിപതിപച്ചയഭാവോ ച ലോകുത്തരവിപാകേയേവ ലബ്ഭതീതി. ഏവം സബ്ബത്ഥ ലബ്ഭമാനാലബ്ഭമാനം സല്ലക്ഖേതബ്ബം. വിപ്പയുത്തം അപഠിത്വാ ‘‘ഛഹാകാരേഹീ’’തി പുരിമപാഠോ, തം പന പഠിത്വാ ‘‘സത്തഹാകാരേഹീ’’തി പഠന്തി. ഉക്കട്ഠപരിച്ഛേദോ ഹേത്ഥ വുച്ചതി, ന ച യം ആരമ്മണം നിസ്സയോ ഹോതി, തം വിപ്പയുത്തം ന ഹോതീതി.

    Ākāroti mūlādiākāro. Atthoti tenākārena upakārakatā. ‘‘Yenākārenā’’ti etassa vā atthavacanaṃ ‘‘yenatthenā’’ti. Vipākahetūsuyeva labbhatīti ettha amohavipākahetussa adhipatipaccayabhāvo ca lokuttaravipākeyeva labbhatīti. Evaṃ sabbattha labbhamānālabbhamānaṃ sallakkhetabbaṃ. Vippayuttaṃ apaṭhitvā ‘‘chahākārehī’’ti purimapāṭho, taṃ pana paṭhitvā ‘‘sattahākārehī’’ti paṭhanti. Ukkaṭṭhaparicchedo hettha vuccati, na ca yaṃ ārammaṇaṃ nissayo hoti, taṃ vippayuttaṃ na hotīti.

    അനന്തരസമനന്തരേസു യം കമ്മപച്ചയോ ഹോതി, തം ന ആസേവനപച്ചയോ. യഞ്ച ആസേവനപച്ചയോ ഹോതി, ന തം കമ്മപച്ചയോതി ദട്ഠബ്ബം. ‘‘പകതൂപനിസ്സയോ പകതൂപനിസ്സയോവാ’’തി വുത്തം , കമ്മപച്ചയോപി പന സോ ഹോതി, തസ്മാ ‘‘കമ്മപച്ചയോ ചാ’’തി പഠന്തി. അയം പനേത്ഥ അത്ഥോ – പകതൂപനിസ്സയോ യേഭുയ്യേന പകതൂപനിസ്സയോവ ഹോതി, കോചി പനേത്ഥ കമ്മപച്ചയോ ച ഹോതീതി. ‘‘ആരമ്മണപുരേജാതേ പനേത്ഥ ഇന്ദ്രിയവിപ്പയുത്തപച്ചയതാ ന ലബ്ഭതീ’’തി വുത്തം. തത്ഥ ആരമ്മണപുരേജാതന്തി യദി കഞ്ചി ആരമ്മണഭൂതം പുരേജാതം വുത്തം, ആരമ്മണഭൂതസ്സ വത്ഥുസ്സ വിപ്പയുത്തപച്ചയതാ ലബ്ഭതീതി സാ ന ലബ്ഭതീതി ന വത്തബ്ബാ. അഥ പന വത്ഥുപുരേജാതതോ അഞ്ഞം വത്ഥുഭാവരഹിതാരമ്മണമേവ ‘‘ആരമ്മണപുരേജാത’’ന്തി വുത്തം, തസ്സ നിസ്സയപച്ചയതാ ന ലബ്ഭതീതി ‘‘നിസ്സയിന്ദ്രിയവിപ്പയുത്തപച്ചയതാ ന ലബ്ഭതീ’’തി വത്തബ്ബം. ഇതോ ഉത്തരിപീതി പുരേജാതതോ പരതോപീതി അത്ഥോ, ഇതോ വാ ഇന്ദ്രിയവിപ്പയുത്തതോ നിസ്സയിന്ദ്രിയവിപ്പയുത്തതോ വാ ഉത്തരി ആരമ്മണാധിപതിആദി ച ലബ്ഭമാനാലബ്ഭമാനം വേദിതബ്ബന്തി അത്ഥോ വത്തബ്ബോ. കമ്മാദീസു പന ലബ്ഭമാനാലബ്ഭമാനം ന വക്ഖതീതി പുരിമോയേവേത്ഥ അത്ഥോ അധിപ്പേതോ.

    Anantarasamanantaresu yaṃ kammapaccayo hoti, taṃ na āsevanapaccayo. Yañca āsevanapaccayo hoti, na taṃ kammapaccayoti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Pakatūpanissayo pakatūpanissayovā’’ti vuttaṃ , kammapaccayopi pana so hoti, tasmā ‘‘kammapaccayo cā’’ti paṭhanti. Ayaṃ panettha attho – pakatūpanissayo yebhuyyena pakatūpanissayova hoti, koci panettha kammapaccayo ca hotīti. ‘‘Ārammaṇapurejāte panettha indriyavippayuttapaccayatā na labbhatī’’ti vuttaṃ. Tattha ārammaṇapurejātanti yadi kañci ārammaṇabhūtaṃ purejātaṃ vuttaṃ, ārammaṇabhūtassa vatthussa vippayuttapaccayatā labbhatīti sā na labbhatīti na vattabbā. Atha pana vatthupurejātato aññaṃ vatthubhāvarahitārammaṇameva ‘‘ārammaṇapurejāta’’nti vuttaṃ, tassa nissayapaccayatā na labbhatīti ‘‘nissayindriyavippayuttapaccayatā na labbhatī’’ti vattabbaṃ. Ito uttaripīti purejātato paratopīti attho, ito vā indriyavippayuttato nissayindriyavippayuttato vā uttari ārammaṇādhipatiādi ca labbhamānālabbhamānaṃ veditabbanti attho vattabbo. Kammādīsu pana labbhamānālabbhamānaṃ na vakkhatīti purimoyevettha attho adhippeto.

    ‘‘കബളീകാരോ ആഹാരോ ആഹാരപച്ചയോവാ’’തി പുരിമപാഠോ, അത്ഥിഅവിഗതപച്ചയോപി പന സോ ഹോതി, തേന ‘‘കബളീകാരോ ആഹാരോ ആഹാരപച്ചയത്തം അവിജഹന്തോവ അത്ഥിഅവിഗതാനം വസേന അപരേഹിപി ദ്വീഹാകാരേഹി അനേകപച്ചയഭാവം ഗച്ഛതീ’’തി പഠന്തി.

    ‘‘Kabaḷīkāro āhāro āhārapaccayovā’’ti purimapāṭho, atthiavigatapaccayopi pana so hoti, tena ‘‘kabaḷīkāro āhāro āhārapaccayattaṃ avijahantova atthiavigatānaṃ vasena aparehipi dvīhākārehi anekapaccayabhāvaṃ gacchatī’’ti paṭhanti.

    ‘‘യഥാനുരൂപം ഝാനപച്ചയേ വുത്താനം ദസന്നം ഹേതുഅധിപതീനഞ്ചാതി ഇമേസം വസേനാ’’തി പുരിമപാഠോ, ‘‘യഥാനുരൂപം ഝാനപച്ചയേ വുത്താനം മഗ്ഗവജ്ജാനം നവന്നം ഹേതുഅധിപതിഝാനാനഞ്ചാതി ഇമേസം വസേനാ’’തി പച്ഛിമപാഠോ, തേസു വിചാരേത്വാ യുത്തോ ഗഹേതബ്ബോ.

    ‘‘Yathānurūpaṃ jhānapaccaye vuttānaṃ dasannaṃ hetuadhipatīnañcāti imesaṃ vasenā’’ti purimapāṭho, ‘‘yathānurūpaṃ jhānapaccaye vuttānaṃ maggavajjānaṃ navannaṃ hetuadhipatijhānānañcāti imesaṃ vasenā’’ti pacchimapāṭho, tesu vicāretvā yutto gahetabbo.

    സമനന്തരനിരുദ്ധതായ ആരമ്മണഭാവേന ച സദിസോ പച്ചയഭാവോ പച്ചയസഭാഗതാ, വിരുദ്ധപച്ചയതാ പച്ചയവിസഭാഗതാ. ‘‘ഇമിനാ ഉപായേനാ’’തി വചനതോ ഹേതുആദീനം സഹജാതാനം സഹജാതഭാവേന സഭാഗതാ, സഹജാതാസഹജാതാനം ഹേതുആരമ്മണാദീനം അഞ്ഞമഞ്ഞവിസഭാഗതാതി ഏവമാദിനാ ഉപായേന സഭാഗതാ വിസഭാഗതാ യോജേതബ്ബാ.

    Samanantaraniruddhatāya ārammaṇabhāvena ca sadiso paccayabhāvo paccayasabhāgatā, viruddhapaccayatā paccayavisabhāgatā. ‘‘Iminā upāyenā’’ti vacanato hetuādīnaṃ sahajātānaṃ sahajātabhāvena sabhāgatā, sahajātāsahajātānaṃ hetuārammaṇādīnaṃ aññamaññavisabhāgatāti evamādinā upāyena sabhāgatā visabhāgatā yojetabbā.

    ജനകായേവ, ന അജനകാതി ജനകഭാവപ്പധാനായേവ ഹുത്വാ പച്ചയാ ഹോന്തി, ന ഉപത്ഥമ്ഭകഭാവപ്പധാനാതി അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ. യേസം ഹേതുആദയോ പച്ചയാ ഹോന്തി, തേ തേഹി വിനാ നേവ ഉപ്പജ്ജന്തി, ന ച പവത്തന്തീതി തേസം ഉഭയപ്പധാനതാ വുത്താ. ന ഹി തേ അനന്തരാദയോ വിയ ജനനേനേവ പവത്തിം കരോന്തീതി.

    Janakāyeva, na ajanakāti janakabhāvappadhānāyeva hutvā paccayā honti, na upatthambhakabhāvappadhānāti attho daṭṭhabbo. Yesaṃ hetuādayo paccayā honti, te tehi vinā neva uppajjanti, na ca pavattantīti tesaṃ ubhayappadhānatā vuttā. Na hi te anantarādayo viya jananeneva pavattiṃ karontīti.

    സബ്ബേസം ഠാനം കാരണഭാവോ സബ്ബട്ഠാനം, തം ഏതേസം അത്ഥീതി സബ്ബട്ഠാനികാ. ഉപനിസ്സയം ഭിന്ദന്തേന തയോപി ഉപനിസ്സയാ വത്തബ്ബാ, അഭിന്ദിത്വാ വാ ഉപനിസ്സയഗ്ഗഹണമേവ കാതബ്ബം. തത്ഥ ഭിന്ദനം പകതൂപനിസ്സയസ്സ രൂപാനം പച്ചയത്താഭാവദസ്സനത്ഥം, ആരമ്മണാനന്തരൂപനിസ്സയാനം പന പുബ്ബേ ആരമ്മണാധിപതിഅനന്തരഗ്ഗഹണേഹി ഗഹിതത്താ തേസു ഏകദേസേന അനന്തരൂപനിസ്സയേന ഇതരമ്പി ദസ്സേതീതി ദട്ഠബ്ബം. പുരേജാതപച്ഛാജാതാപി അസബ്ബട്ഠാനികാ അരൂപരൂപാനഞ്ഞേവ യഥാക്കമേന പച്ചയഭാവതോതി ഏത്ഥ പുരേജാതപച്ചയോ അനന്തരാദീസു ഏവ വത്തബ്ബോ തംസമാനഗതികത്താ, ന ച യുഗളഭാവോ പച്ഛാജാതേന സഹ കഥനേ കാരണം അസബ്ബട്ഠാനികദസ്സനമത്തസ്സ അധിപ്പേതത്താതി തം തത്ഥ പഠിത്വാ ‘‘പച്ഛാജാതോപി അസബ്ബട്ഠാനികോ രൂപാനംയേവ പച്ചയഭാവതോ’’തി പഠന്തി.

    Sabbesaṃ ṭhānaṃ kāraṇabhāvo sabbaṭṭhānaṃ, taṃ etesaṃ atthīti sabbaṭṭhānikā. Upanissayaṃ bhindantena tayopi upanissayā vattabbā, abhinditvā vā upanissayaggahaṇameva kātabbaṃ. Tattha bhindanaṃ pakatūpanissayassa rūpānaṃ paccayattābhāvadassanatthaṃ, ārammaṇānantarūpanissayānaṃ pana pubbe ārammaṇādhipatianantaraggahaṇehi gahitattā tesu ekadesena anantarūpanissayena itarampi dassetīti daṭṭhabbaṃ. Purejātapacchājātāpi asabbaṭṭhānikā arūparūpānaññeva yathākkamena paccayabhāvatoti ettha purejātapaccayo anantarādīsu eva vattabbo taṃsamānagatikattā, na ca yugaḷabhāvo pacchājātena saha kathane kāraṇaṃ asabbaṭṭhānikadassanamattassa adhippetattāti taṃ tattha paṭhitvā ‘‘pacchājātopi asabbaṭṭhāniko rūpānaṃyeva paccayabhāvato’’ti paṭhanti.

    പച്ചയനിദ്ദേസപകിണ്ണകവിനിച്ഛയകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Paccayaniddesapakiṇṇakavinicchayakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact