| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
បុច្ឆាវារោ
Pucchāvāro
១. បច្ចយានុលោមវណ្ណនា
1. Paccayānulomavaṇṇanā
ឯកេកំ តិកំ ទុកញ្ចាតិ កុសលត្តិកាទីសុ ពាវីសតិយា តិកេសុ ហេតុទុកាទីសុ សតំ ទុកេសុ ឯកេកំ តិកំ ទុកញ្ច។ ន តិកទុកន្តិ តុល្យយោគីនំ ន តិកទុកន្តិ អត្ថោ។ តិកវិសិដ្ឋំ បន ទុកំ, ទុកវិសិដ្ឋញ្ច តិកំ, តិកវិសិដ្ឋតិកទុកវិសិដ្ឋទុកេសុ វិយ និស្សាយ ឧបរិ ទេសនា បវត្តា ឯវាតិ។
Ekekaṃ tikaṃ dukañcāti kusalattikādīsu bāvīsatiyā tikesu hetudukādīsu sataṃ dukesu ekekaṃ tikaṃ dukañca. Na tikadukanti tulyayogīnaṃ na tikadukanti attho. Tikavisiṭṭhaṃ pana dukaṃ, dukavisiṭṭhañca tikaṃ, tikavisiṭṭhatikadukavisiṭṭhadukesu viya nissāya upari desanā pavattā evāti.
យេ កុសលាទិធម្មេ បដិច្ចាតិ វុត្តា ‘‘កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច កុសលោ ធម្មោ ឧប្បជ្ជតិ ហេតុបច្ចយា’’តិអាទីសុ, តេ កុសលាទិធម្មា បដិច្ចត្ថំ ផរន្តា ហេតុអាទិបច្ចយដ្ឋំ សាធេន្តា កុសលាទិបច្ចយា ចេវាតិ អត្ថោ។ តេនេវាហាតិ យស្មា បច្ចយធម្មានំ បច្ចយុប្បន្នេសុ បដិច្ចត្ថផរណំ ឧភយេសំ តេសំ សហភាវេ សតិ, នាញ្ញថា។ តេនេវ ការណេនាហ ‘‘តេ ច ខោ សហជាតាវា’’តិ។ តេតិ ហេតុអាទិបច្ចយា។ តេសុ ហិ ហេតុសហជាតអញ្ញមញ្ញនិស្សយាទយោ សហជាតា, អនន្តរសមនន្តរាទយោ អសហជាតា បច្ចយា ហោន្តីតិ។ ឯតេហិ ទ្វីហិ វារេហិ ឥតរេតរត្ថពោធនវសេន បវត្តាយ ទេសនាយ កិំ សាធិតំ ហោតីតិ អាហ ‘‘ឯវញ្ច និរុត្តិកោសល្លំ ជនិតំ ហោតី’’តិ។
Ye kusalādidhamme paṭiccāti vuttā ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjati hetupaccayā’’tiādīsu, te kusalādidhammā paṭiccatthaṃ pharantā hetuādipaccayaṭṭhaṃ sādhentā kusalādipaccayā cevāti attho. Tenevāhāti yasmā paccayadhammānaṃ paccayuppannesu paṭiccatthapharaṇaṃ ubhayesaṃ tesaṃ sahabhāve sati, nāññathā. Teneva kāraṇenāha ‘‘te ca kho sahajātāvā’’ti. Teti hetuādipaccayā. Tesu hi hetusahajātaaññamaññanissayādayo sahajātā, anantarasamanantarādayo asahajātā paccayā hontīti. Etehi dvīhi vārehi itaretaratthabodhanavasena pavattāya desanāya kiṃ sādhitaṃ hotīti āha ‘‘evañca niruttikosallaṃ janitaṃ hotī’’ti.
តេ តេ បញ្ហេ ឧទ្ធរិត្វាតិ ‘‘សិយា កុសលោ ធម្មោ កុសលស្ស ធម្មស្ស ហេតុបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិអាទយោ យេ យេ បញ្ហា វិស្សជ្ជនំ លភន្តិ, តេ តេ បញ្ហេ ឧទ្ធរិត្វា។ បមាទលេខា ឯសាតិ ឥទំ ‘‘កុសលោ ហេតុ ហេតុសម្បយុត្តកានំ ធម្មាន’’ន្តិ លិខិតំ សន្ធាយ វុត្តំ។ បដិច្ចសហជាតវារេសុ សហជាតបច្ចយោ, បច្ចយនិស្សយវារេសុ និស្សយបច្ចយោ, សំសដ្ឋសម្បយុត្តវារេសុ សម្បយុត្តបច្ចយោ ឯកន្តិកោតិ កត្វា វុត្តោតិ អាហ ‘‘បុរិមវារេសុ…បេ.… និយមេត្វា’’តិ។ តត្ថាតិ តេសុ បុរិមវារេសុ ឆសុ។ ន វិញ្ញាយន្តិ សរូបតោ អនុទ្ធដត្តា។ ឯវមាទីហិ បញ្ហេហិ។ ហេតាទិបច្ចយបច្ចយុប្បន្នេសូតិ ហេតុអាទីសុ បច្ចយធម្មេសុ សម្បយុត្តក្ខន្ធាទិភេទេសុ តេសំ បច្ចយុប្បន្នេសុ។ និទ្ធារណេ ចេតំ ភុម្មំ។ ហេតាទិបច្ចយានំ និច្ឆយាភាវតោតិ ‘‘ឥមេ នាម តេ ហេតុអាទយោ បច្ចយធម្មា’’តិ និច្ឆយាភាវតោ សរូបតោ អនិទ្ធារិតត្តា។ យថា ហិ នាម នានាជដាជដិតំ គុម្ពន្តរគតញ្ច តំសទិសំ សរូបតោ អទិស្សមានំ ឥទំ តន្តិ ន វិនិច្ឆិនីយតិ, ឯវំ ញាតុំ ឥច្ឆិតោបិ អត្ថោ សរូបតោ អនិទ្ធារិតោ និជ្ជដោ និគុម្ពោ ច នាម ន ហោតិ និច្ឆយាភាវតោ, សរូបតោ បន តស្មិំ និទ្ធារិតេ តព្ពិសយស្ស និច្ឆយស្ស វសេន បុគ្គលស្ស អសម្ពុទ្ធភាវាប្បត្តិយា សោ បញ្ហោ និជ្ជដោ និគុម្ពោ ច នាម ហោតីតិ អាហ ‘‘និច្ឆយាភាវតោ តេ បញ្ហា និជ្ជដា និគុម្ពា ច កត្វា ន វិភត្តា’’តិ, ‘‘ន កោចិ បុច្ឆាសង្គហិតោ…បេ.… វិភត្តា’’តិ ច។ តន្តិ បញ្ហាវិស្សជ្ជនំ សន្ធាយ និជ្ជដតា ន វុត្តា, អថ ខោ និច្ឆយុប្បាទនន្តិ អធិប្បាយោ។
Tete pañhe uddharitvāti ‘‘siyā kusalo dhammo kusalassa dhammassa hetupaccayena paccayo’’tiādayo ye ye pañhā vissajjanaṃ labhanti, te te pañhe uddharitvā. Pamādalekhā esāti idaṃ ‘‘kusalo hetu hetusampayuttakānaṃ dhammāna’’nti likhitaṃ sandhāya vuttaṃ. Paṭiccasahajātavāresu sahajātapaccayo, paccayanissayavāresu nissayapaccayo, saṃsaṭṭhasampayuttavāresu sampayuttapaccayo ekantikoti katvā vuttoti āha ‘‘purimavāresu…pe… niyametvā’’ti. Tatthāti tesu purimavāresu chasu. Na viññāyanti sarūpato anuddhaṭattā. Evamādīhi pañhehi. Hetādipaccayapaccayuppannesūti hetuādīsu paccayadhammesu sampayuttakkhandhādibhedesu tesaṃ paccayuppannesu. Niddhāraṇe cetaṃ bhummaṃ. Hetādipaccayānaṃ nicchayābhāvatoti ‘‘ime nāma te hetuādayo paccayadhammā’’ti nicchayābhāvato sarūpato aniddhāritattā. Yathā hi nāma nānājaṭājaṭitaṃ gumbantaragatañca taṃsadisaṃ sarūpato adissamānaṃ idaṃ tanti na vinicchinīyati, evaṃ ñātuṃ icchitopi attho sarūpato aniddhārito nijjaṭo nigumbo ca nāma na hoti nicchayābhāvato, sarūpato pana tasmiṃ niddhārite tabbisayassa nicchayassa vasena puggalassa asambuddhabhāvāppattiyā so pañho nijjaṭo nigumbo ca nāma hotīti āha ‘‘nicchayābhāvato te pañhā nijjaṭā nigumbā ca katvā na vibhattā’’ti, ‘‘na koci pucchāsaṅgahito…pe… vibhattā’’ti ca. Tanti pañhāvissajjanaṃ sandhāya nijjaṭatā na vuttā, atha kho nicchayuppādananti adhippāyo.
ឋបនំ នាម ឥធ វិនេយ្យសន្តានេ បតិដ្ឋបនំ, តំ បន តស្ស អត្ថស្ស ទីបនំ ជោតនន្តិ អាហ ‘‘បកាសិតត្តា’’តិ។ បការេហីតិ ហេតុអាទិបច្ចយប្បការេហិ, កុសលាទិបច្ចយបច្ចយុប្បន្នប្បការេហិ វា។
Ṭhapanaṃ nāma idha vineyyasantāne patiṭṭhapanaṃ, taṃ pana tassa atthassa dīpanaṃ jotananti āha ‘‘pakāsitattā’’ti. Pakārehīti hetuādipaccayappakārehi, kusalādipaccayapaccayuppannappakārehi vā.
២៥-៣៤. បរិកប្បនំ វិទហនន្តិ កត្វា អាហ ‘‘បរិកប្បបុច្ឆាតិ វិធិបុច្ឆា’’តិ។ សិយាតិ ភវេយ្យាតិ អត្ថោ។ ឯសោ វិធិ កិំ អត្ថីតិ ឯតេន ‘‘សិយា’’តិ វិធិម្ហិ កិរិយាបទំ។ បុច្ឆា បន វាក្យត្ថសិទ្ធា វេទិតព្ពា។ តមេវ ហិ វាក្យត្ថសិទ្ធំ បុច្ឆំ ទស្សេតុំ អដ្ឋកថាយម្បិ ‘‘កិំ សោ កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច សិយា’’តិ វុត្តំ។ សំបុច្ឆនំ បរិកប្បបុច្ឆាតិ តស្មិំ បក្ខេ ហិ កិរិយាយ បទេនេវ បុច្ឆា វិភាវីយតីតិ វុត្តំ ហោតីតិ។ ‘‘សិយា កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច កុសលោ ធម្មោ ឧប្បជ្ជេយ្យ ហេតុបច្ចយា’’តិ ឯត្ថ ‘‘កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច ហេតុបច្ចយា’’តិ ឧភយមិទំ បច្ចយវចនំ, ‘‘កុសលោ ធម្មោ ឧប្បជ្ជេយ្យា’’តិ បច្ចយុប្បន្នវចនំ។ តេសុ បច្ចយធម្មស្ស បច្ចយភាវេ វិភាវិតេ បច្ចយុប្បន្នស្ស ឧប្បត្តិ អត្ថតោ វិភាវិតាយេវ ហោតីតិ បច្ចយធម្មោវ បុច្ឆិតព្ពោ។ តត្ថ ច បច្ចយធម្មវិសិដ្ឋោ បដិច្ចត្ថោ វា បុច្ឆិតព្ពោ សិយា បច្ចយវិសិដ្ឋោ វាតិ ទុវិធា បុច្ឆិតព្ពាយេវ អត្ថវិកប្បា អដ្ឋកថាយំ វុត្តា។ តេសុ បឋមស្មិំ បុច្ឆា សទោសាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘យោ កុសលោ ធម្មោ ឧប្បជ្ជេយ្យា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ សព្ពបុច្ឆានំ បវត្តិតោតិ កុសលមូលាទីនំ សត្តសត្តបុច្ឆានំ បវត្តនតោ, ឧប្បជ្ជមានំ កុសលំ។ តេហិ បច្ចយេហីតិ បច្ឆាជាតវិបាកបច្ចយេហិ ឧប្បត្តិ អនុញ្ញាតាតិ អាបជ្ជតិ, ន ច តំ យុត្តន្តិ អធិប្បាយោ។ តំតំបច្ចយាតិ តតោ តតោ យោនិសោមនសិការាទិបច្ចយតោ។ ភវនមត្ថិតា ឯត្ថ ន ច បុច្ឆិតាតិ ‘‘កិំ សិយា’’តិ វុត្តយោជនាយ ទោសមាហ។ ឯវញ្ច កត្វាតិ ឧប្បត្តិយា ឯវ បុច្ឆិតត្តា។
25-34. Parikappanaṃ vidahananti katvā āha ‘‘parikappapucchāti vidhipucchā’’ti. Siyāti bhaveyyāti attho. Eso vidhi kiṃ atthīti etena ‘‘siyā’’ti vidhimhi kiriyāpadaṃ. Pucchā pana vākyatthasiddhā veditabbā. Tameva hi vākyatthasiddhaṃ pucchaṃ dassetuṃ aṭṭhakathāyampi ‘‘kiṃ so kusalaṃ dhammaṃ paṭicca siyā’’ti vuttaṃ. Saṃpucchanaṃ parikappapucchāti tasmiṃ pakkhe hi kiriyāya padeneva pucchā vibhāvīyatīti vuttaṃ hotīti. ‘‘Siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccayā’’ti ettha ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca hetupaccayā’’ti ubhayamidaṃ paccayavacanaṃ, ‘‘kusalo dhammo uppajjeyyā’’ti paccayuppannavacanaṃ. Tesu paccayadhammassa paccayabhāve vibhāvite paccayuppannassa uppatti atthato vibhāvitāyeva hotīti paccayadhammova pucchitabbo. Tattha ca paccayadhammavisiṭṭho paṭiccattho vā pucchitabbo siyā paccayavisiṭṭho vāti duvidhā pucchitabbāyeva atthavikappā aṭṭhakathāyaṃ vuttā. Tesu paṭhamasmiṃ pucchā sadosāti dassento ‘‘yo kusalo dhammo uppajjeyyā’’tiādimāha. Tattha sabbapucchānaṃ pavattitoti kusalamūlādīnaṃ sattasattapucchānaṃ pavattanato, uppajjamānaṃ kusalaṃ. Tehi paccayehīti pacchājātavipākapaccayehi uppatti anuññātāti āpajjati, na ca taṃ yuttanti adhippāyo. Taṃtaṃpaccayāti tato tato yonisomanasikārādipaccayato. Bhavanamatthitā ettha na ca pucchitāti ‘‘kiṃ siyā’’ti vuttayojanāya dosamāha. Evañca katvāti uppattiyā eva pucchitattā.
តត្ថាតិ ‘‘អថ វា’’តិអាទិនា វុត្តេ អត្ថន្តរេ។ ឧប្បជ្ជេយ្យាតិ ឧប្បត្តិំ អនុជានិត្វាតិ ‘‘ឧប្បជ្ជេយ្យា’’តិ ឯត្ថ វុត្តំ កុសលបច្ចយំ ឧប្បត្តិំ អនុជានិត្វា។ តស្សាតិ ឧប្បត្តិយា។ ភវនបុច្ឆនន្តិ ហេតុបច្ចយា ភវនបុច្ឆនំ ន យុត្តន្តិ សម្ពន្ធោ។ បុន តស្សាតិ ហេតុបច្ចយា ឧប្បត្តិយា។ ភវនបុច្ឆនន្តិ កេវលំ ភវនបុច្ឆនំ។ តស្មាតិ យស្មា វុត្តនយេន ឧភយត្ថាបិ ឧប្បត្តិអនុជាននមុខេន ភវនបុច្ឆនំ អយុត្តំ, តស្មា។ អនុជាននញ្ច អដ្ឋកថាយំ វុត្តេ អត្ថវិកប្បទ្វយេ អត្ថតោ អាបន្នំ, តំ អននុជានន្តោ អាហ ‘‘អននុជានិត្វាវា’’តិអាទិ។ សំបុច្ឆនមេវាតិ ឥមិនា សំបុច្ឆនេ ‘‘ឧប្បជ្ជេយ្យា’’តិ ឥទំ កិរិយាបទន្តិ ទស្សេតិ។ យទិ ឯវំ ‘‘សិយា’’តិ ឥទំ កថន្តិ អាហ ‘‘សិយាតិ…បេ.… បុច្ឆតី’’តិ។ អយំ នយោតិ ‘‘សិយា’’តិអាទិនា អនន្តរវុត្តោ អត្ថនយោ។ ន វិញ្ញាយតិ អនាមដ្ឋវិសេសត្តា។ ទ្វេបិ បុច្ឆាតិ សម្ភវនបុច្ឆា តព្ពិសេសបុច្ឆា ចាតិ ទុវិធាបិ បុច្ឆា ឯកាយេវ បុច្ឆា សំបុច្ឆនភាវតោ ឯកាធិករណភាវតោ ច។
Tatthāti ‘‘atha vā’’tiādinā vutte atthantare. Uppajjeyyāti uppattiṃ anujānitvāti ‘‘uppajjeyyā’’ti ettha vuttaṃ kusalapaccayaṃ uppattiṃ anujānitvā. Tassāti uppattiyā. Bhavanapucchananti hetupaccayā bhavanapucchanaṃ na yuttanti sambandho. Puna tassāti hetupaccayā uppattiyā. Bhavanapucchananti kevalaṃ bhavanapucchanaṃ. Tasmāti yasmā vuttanayena ubhayatthāpi uppattianujānanamukhena bhavanapucchanaṃ ayuttaṃ, tasmā. Anujānanañca aṭṭhakathāyaṃ vutte atthavikappadvaye atthato āpannaṃ, taṃ ananujānanto āha ‘‘ananujānitvāvā’’tiādi. Saṃpucchanamevāti iminā saṃpucchane ‘‘uppajjeyyā’’ti idaṃ kiriyāpadanti dasseti. Yadi evaṃ ‘‘siyā’’ti idaṃ kathanti āha ‘‘siyāti…pe… pucchatī’’ti. Ayaṃ nayoti ‘‘siyā’’tiādinā anantaravutto atthanayo. Na viññāyati anāmaṭṭhavisesattā. Dvepi pucchāti sambhavanapucchā tabbisesapucchā cāti duvidhāpi pucchā ekāyeva pucchā saṃpucchanabhāvato ekādhikaraṇabhāvato ca.
គមនុស្សុក្កវចនន្តិ គមនស្ស ឧស្សុក្កវចនំ។ គមនកិរិយាយ យថា អត្តនោ កត្តា ឧបរិ កត្តព្ពកិរិយាយ យោគ្យរូបោ ហោតិ, ឯវមេវ ឋានំ គមនុស្សុក្កនំ តស្ស ពោធនំ វចនំ។ ឯវំភូតា ច កិរិយា យស្មា អត្ថតោ កិរិយន្តរាបេក្ខា នាម ហោតិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘គមនស្ស…បេ.… អត្ថោ’’តិ។ កថំ បនេតស្មិំ សហជាតបច្ចយបដ្ឋានេ បដិច្ចវារេ បដិច្ចសទ្ទស្ស បច្ឆិមកាលកិរិយាបេក្ខតាតិ ចោទនំ មនសិ កត្វា អាហ ‘‘យទិបី’’តិអាទិ។ តេនេតំ ទស្សេតិ ‘‘អសតិបិ បដិអយនុប្បជ្ជនានំ កាលភេទេ អញ្ញត្រ ហេតុផលេសុ ទិស្សមានំ បុរិមបច្ឆិមកាលតំ ហេតុផលតាសាមញ្ញតោ ឥធាបិ សមារោបេត្វា រុឡ្ហីវសេន បុរិមបច្ឆិមកាលវោហារោ កតោ’’តិ។ តេនាហ ‘‘គហណប្បវត្តិអាការវសេន…បេ.… ទដ្ឋព្ពោ’’តិ។ តត្ថ អត្តបដិលាភោ ឧប្បាទោតិ អត្ថោ។
Gamanussukkavacananti gamanassa ussukkavacanaṃ. Gamanakiriyāya yathā attano kattā upari kattabbakiriyāya yogyarūpo hoti, evameva ṭhānaṃ gamanussukkanaṃ tassa bodhanaṃ vacanaṃ. Evaṃbhūtā ca kiriyā yasmā atthato kiriyantarāpekkhā nāma hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘gamanassa…pe… attho’’ti. Kathaṃ panetasmiṃ sahajātapaccayapaṭṭhāne paṭiccavāre paṭiccasaddassa pacchimakālakiriyāpekkhatāti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘yadipī’’tiādi. Tenetaṃ dasseti ‘‘asatipi paṭiayanuppajjanānaṃ kālabhede aññatra hetuphalesu dissamānaṃ purimapacchimakālataṃ hetuphalatāsāmaññato idhāpi samāropetvā ruḷhīvasena purimapacchimakālavohāro kato’’ti. Tenāha ‘‘gahaṇappavattiākāravasena…pe… daṭṭhabbo’’ti. Tattha attapaṭilābho uppādoti attho.
គមនន្តិ ‘‘បដិច្ចា’’តិ ឯត្ថ លព្ភមានំ អយនកិរិយំ បរិយាយន្តរេនាហ។ សា បនត្ថតោ បវត្តិ, បវត្តិ ច ធម្មានំ យថាបច្ចយំ ឧប្បត្តិយេវ។ សភាវធម្មានញ្ហិ ឧប្បត្តិយំ លោកេ សព្ពោ កិរិយាការកវោហារោ, តស្មា ‘‘បដិច្ចា’’តិ ឯត្ថ លព្ភមានំ យំ បដិអយនំ បដិគមនំ អត្ថតោ បដិឧប្បជ្ជមានំ, តញ្ច គច្ឆន្តាទិអបេក្ខាយ ហោតីតិ អាហ ‘‘គច្ឆន្តស្ស បដិគមនំ, ឧប្បជ្ជន្តស្ស បដិឧប្បជ្ជន’’ន្តិ។ តយិទំ គមនបដិគមនំ, ឧប្បជ្ជនបដិឧប្បជ្ជនំ សមានកិរិយា។ កថំ? យស្មា បដិករណំ បដិសទ្ទត្ថោ។ តស្មាតិ យស្មា សហជាតបច្ចយភូតស្ស ឧប្បជ្ជន្តស្ស បដិឧប្បជ្ជនំ ‘‘បដិច្ច ឧប្បជ្ជតី’’តិ ឯត្ថ អត្ថោ, តស្មា។ តទាយត្តុប្បត្តិយាតិ សហយោគេ ករណវចនំ, ករណត្ថេ, ហេតុត្ថេ វា, តស្មិំ ឧប្បជ្ជមានេ កុសលធម្មេ អាយត្តាយ បដិពទ្ធាយ ឧប្បត្តិយា សហេវ បដិគន្ត្វាតិ អត្ថោ។ តេន បដិអយនត្តលាភានំ សមានកាលតំ ទស្សេតិ។ តេនេវាហ ‘‘សហជាតបច្ចយំ កត្វាតិ វុត្តំ ហោតី’’តិអាទិ។ ននុ ច សមានកាលកិរិយាយំ ឦទិសោ សទ្ទប្បយោគោ នត្ថិ, បុរិមកាលកិរិយាយមេវ ច អត្ថីតិ? នាយមេកន្តោ សមានកាលកិរិយាយម្បិ កេហិចិ ឥច្ឆិតត្តា។ តថា ហិ –
Gamananti ‘‘paṭiccā’’ti ettha labbhamānaṃ ayanakiriyaṃ pariyāyantarenāha. Sā panatthato pavatti, pavatti ca dhammānaṃ yathāpaccayaṃ uppattiyeva. Sabhāvadhammānañhi uppattiyaṃ loke sabbo kiriyākārakavohāro, tasmā ‘‘paṭiccā’’ti ettha labbhamānaṃ yaṃ paṭiayanaṃ paṭigamanaṃ atthato paṭiuppajjamānaṃ, tañca gacchantādiapekkhāya hotīti āha ‘‘gacchantassa paṭigamanaṃ, uppajjantassa paṭiuppajjana’’nti. Tayidaṃ gamanapaṭigamanaṃ, uppajjanapaṭiuppajjanaṃ samānakiriyā. Kathaṃ? Yasmā paṭikaraṇaṃ paṭisaddattho. Tasmāti yasmā sahajātapaccayabhūtassa uppajjantassa paṭiuppajjanaṃ ‘‘paṭicca uppajjatī’’ti ettha attho, tasmā. Tadāyattuppattiyāti sahayoge karaṇavacanaṃ, karaṇatthe, hetutthe vā, tasmiṃ uppajjamāne kusaladhamme āyattāya paṭibaddhāya uppattiyā saheva paṭigantvāti attho. Tena paṭiayanattalābhānaṃ samānakālataṃ dasseti. Tenevāha ‘‘sahajātapaccayaṃ katvāti vuttaṃ hotī’’tiādi. Nanu ca samānakālakiriyāyaṃ īdiso saddappayogo natthi, purimakālakiriyāyameva ca atthīti? Nāyamekanto samānakālakiriyāyampi kehici icchitattā. Tathā hi –
‘‘និហន្ត្វា តិមិរំ លោកេ, ឧទិតោ សតរំសមិ;
‘‘Nihantvā timiraṃ loke, udito sataraṃsami;
លោកេកចក្ខុភូតោយ-មត្ថមេតិ ទិវាករោ។
Lokekacakkhubhūtoya-matthameti divākaro.
‘‘សិរីវិលាសរូបេន, សព្ពសោភាវិភាវិនា;
‘‘Sirīvilāsarūpena, sabbasobhāvibhāvinā;
ឱភាសេត្វាទិតោ ពុទ្ធោ, សតរំសិ យថា បរោ’’តិ។ –
Obhāsetvādito buddho, sataraṃsi yathā paro’’ti. –
ច បយោគា ទិស្សន្តិ។
Ca payogā dissanti.
៣៥-៣៨. តាសូតិ ទុកមូលកនយេ ហេតារម្មណទុកេ ឯកូនបញ្ញាសបុច្ឆា, តាសុ។ ហេតារម្មណទុកេតិ ‘‘ហេតុបច្ចយា អារម្មណបច្ចយា’’តិ ឯវំ ហេតុបច្ចយអារម្មណបច្ចយានំ វសេន អាគតេ បច្ចយទុកេ។ ទ្វិន្នំ បុច្ឆានំ ទស្សិតត្តាតិ យស្មិំ វាចនាមគ្គេ កុសលបទមូលា កុសលបទាវសានា , កុសលាទិបទត្តយមូលា កុសលាទិបទត្តយាវសានា ច ឯកូនបញ្ញាសាយ បុច្ឆានំ អាទិបរិយោសានភូតា ទ្វេ ឯវ បុច្ឆា ទស្សិតា, តំ សន្ធាយ វុត្តំ។ ឯត្ថាតិ ឯតស្មិំ បណ្ណត្តិវារេ បុច្ឆានំ វុត្តោ ន បច្ចយានន្តិ អត្ថោ។ បុច្ឆាយ ហិ វសេន ហេតុបច្ចយេ ហេតុបច្ចយសង្ខាតំ ឯកមូលំ ឯតស្សាតិ ឯកមូលកោ, នយសទ្ទាបេក្ខាយ ចាយំ បុល្លិង្គនិទ្ទេសោ។ ឯវំ អារម្មណបច្ចយមូលកាទីសុ។ តថា ហេតុអារម្មណបច្ចយសង្ខាតានិ ទ្វេ មូលានិ ឯតស្សាតិ ទ្វិមូលកោតិអាទិនា យោជេតព្ពា។ បច្ចយានំ បន វុច្ចមានេ បឋមនយស្ស ឯកមូលកតា ន សិយា។ ន ហិ តត្ថ បច្ចយន្តរំ អត្ថិ, យំ មូលភាវេន វត្តព្ពំ សិយា។ តេនាហ ‘‘បច្ចយានំ បន វសេនា’’តិអាទិ។ ហេតារម្មណទុកាទីនន្តិ អវយវេ សាមិវចនំ, អធិបតិអាទីនន្តិ សម្ពន្ធោ។ តតោ បរំ មូលស្ស អភាវតោ សព្ពមូលកំ អនវសេសានំ បច្ចយានំ មូលភាវេន គហិតត្តា។ ន ហិ មូលវន្តភាវេន គហិតា បច្ចយា មូលភាវេន គយ្ហន្តិ។ បច្ចយគមនំ បាឡិគមនន្តិ វិញ្ញាយតិ អភិធេយ្យានុរូបំ លិង្គវចនាទីតិ កត្វា។ ឥធាតិ អនុលោមេ។ ច-សទ្ទោ ឧបចយត្ថោ។ សោ តេវីសតិមូលស្ស សព្ពមូលភាវំ ឧបចយេន វុច្ចមានំ ជោតេតិ។
35-38. Tāsūti dukamūlakanaye hetārammaṇaduke ekūnapaññāsapucchā, tāsu. Hetārammaṇaduketi ‘‘hetupaccayā ārammaṇapaccayā’’ti evaṃ hetupaccayaārammaṇapaccayānaṃ vasena āgate paccayaduke. Dvinnaṃ pucchānaṃ dassitattāti yasmiṃ vācanāmagge kusalapadamūlā kusalapadāvasānā , kusalādipadattayamūlā kusalādipadattayāvasānā ca ekūnapaññāsāya pucchānaṃ ādipariyosānabhūtā dve eva pucchā dassitā, taṃ sandhāya vuttaṃ. Etthāti etasmiṃ paṇṇattivāre pucchānaṃ vutto na paccayānanti attho. Pucchāya hi vasena hetupaccaye hetupaccayasaṅkhātaṃ ekamūlaṃ etassāti ekamūlako, nayasaddāpekkhāya cāyaṃ pulliṅganiddeso. Evaṃ ārammaṇapaccayamūlakādīsu. Tathā hetuārammaṇapaccayasaṅkhātāni dve mūlāni etassāti dvimūlakotiādinā yojetabbā. Paccayānaṃ pana vuccamāne paṭhamanayassa ekamūlakatā na siyā. Na hi tattha paccayantaraṃ atthi, yaṃ mūlabhāvena vattabbaṃ siyā. Tenāha ‘‘paccayānaṃ pana vasenā’’tiādi. Hetārammaṇadukādīnanti avayave sāmivacanaṃ, adhipatiādīnanti sambandho. Tato paraṃ mūlassa abhāvato sabbamūlakaṃ anavasesānaṃ paccayānaṃ mūlabhāvena gahitattā. Na hi mūlavantabhāvena gahitā paccayā mūlabhāvena gayhanti. Paccayagamanaṃ pāḷigamananti viññāyati abhidheyyānurūpaṃ liṅgavacanādīti katvā. Idhāti anulome. Ca-saddo upacayattho. So tevīsatimūlassa sabbamūlabhāvaṃ upacayena vuccamānaṃ joteti.
៣៩-៤០. ឯវំ សតីតិ ‘‘អារម្មណបច្ចយា ហេតុបច្ចយា’’តិ អារភិត្វា ‘‘អារម្មណបច្ចយា អវិគតបច្ចយា, អារម្មណបច្ចយា ហេតុបច្ចយា’’តិ ឯវំ វាចនាមគ្គេ សតិ។ ចក្កពន្ធនវសេន បាឡិគតិ អាបជ្ជតុ, កោ ទោសោតិ កទាចិ វទេយ្យាតិ អាហ ‘‘ហេដ្ឋិមសោធនវសេន ច ឥធ អភិធម្មេ បាឡិ គតា’’តិ។ តថា ហិ ខន្ធវិភង្គាទីសុបិ បាឡិ ហេដ្ឋិមសោធនវសេន បវត្តា។ គណនចារេន តមត្ថំ សាធេតុំ ‘‘ឯវញ្ច កត្វា’’តិអាទិ វុត្តំ។ អារម្មណាទីសូតិ អារម្មណមូលកាទីសុ នយេសុ។ តស្មិំ តស្មិន្តិ តស្មិំ តស្មិំ អារម្មណាទិបច្ចយេ។ សុទ្ធិកតោតិ សុទ្ធិកនយតោ។ តស្មាតិ អារម្មណមូលកាទីសុ សុទ្ធិកនយស្ស អលព្ភមានត្តា។ ឯកមូលកនយោ ទដ្ឋព្ពោ អារម្មណមូលកេតិ អធិប្បាយោ។ ‘‘អារម្មណបច្ចយា…បេ.… អវិគតបច្ចយាតិ វា’’តិអាទិ តាទិសំ វាចនាមគ្គំ សន្ធាយ វុត្តំ។ យត្ថ ‘‘អារម្មណបច្ចយា ហេតុបច្ចយា, អារម្មណបច្ចយា អធិបតិបច្ចយា, អារម្មណបច្ចយា…បេ.… អវិគតបច្ចយា’’តិ ឯវំ អារម្មណមូលកេ អនន្តរបច្ចយមូលភូតា អារម្មណបច្ចយបរិយោសានមេវ ឯកមូលកំ ទស្សេត្វា ឧបរិ អវសិដ្ឋឯកមូលកតោ បដ្ឋាយ យាវ សព្ពមូលកេ វិគតបច្ចយា, តាវ សំខិបិត្វា អវិគតបច្ចយោវ ទស្សិតោ។ តេនាហ ‘‘ឯកមូលកេសូ’’តិអាទិ។ ឥតោ បរេសុបិ ឯទិសេសុ ឋានេសុ ឯសេវ នយោ។ មូលមេវ ទស្សេត្វាតិ អធិបតិមូលកេ ឯកមូលកស្ស អាទិមេវ ទស្សេត្វា។ ន សុទ្ធិកទស្សនន្តិ ន សុទ្ធិកនយទស្សនំ។ ‘‘សុទ្ធិកនយោ ហិ វិសេសាភាវតោ អារម្មណមូលកាទីសុ ន លព្ភតី’’តិ ហិ វុត្តំ។ នាបិ សព្ពមូលកេ កតិបយបច្ចយទស្សនំ ឧបរិ សព្ពមូលកេ ឯកមូលកស្ស អាគតត្តា។
39-40. Evaṃ satīti ‘‘ārammaṇapaccayā hetupaccayā’’ti ārabhitvā ‘‘ārammaṇapaccayā avigatapaccayā, ārammaṇapaccayā hetupaccayā’’ti evaṃ vācanāmagge sati. Cakkabandhanavasena pāḷigati āpajjatu, ko dosoti kadāci vadeyyāti āha ‘‘heṭṭhimasodhanavasena ca idha abhidhamme pāḷi gatā’’ti. Tathā hi khandhavibhaṅgādīsupi pāḷi heṭṭhimasodhanavasena pavattā. Gaṇanacārena tamatthaṃ sādhetuṃ ‘‘evañca katvā’’tiādi vuttaṃ. Ārammaṇādīsūti ārammaṇamūlakādīsu nayesu. Tasmiṃ tasminti tasmiṃ tasmiṃ ārammaṇādipaccaye. Suddhikatoti suddhikanayato. Tasmāti ārammaṇamūlakādīsu suddhikanayassa alabbhamānattā. Ekamūlakanayo daṭṭhabbo ārammaṇamūlaketi adhippāyo. ‘‘Ārammaṇapaccayā…pe… avigatapaccayāti vā’’tiādi tādisaṃ vācanāmaggaṃ sandhāya vuttaṃ. Yattha ‘‘ārammaṇapaccayā hetupaccayā, ārammaṇapaccayā adhipatipaccayā, ārammaṇapaccayā…pe… avigatapaccayā’’ti evaṃ ārammaṇamūlake anantarapaccayamūlabhūtā ārammaṇapaccayapariyosānameva ekamūlakaṃ dassetvā upari avasiṭṭhaekamūlakato paṭṭhāya yāva sabbamūlake vigatapaccayā, tāva saṃkhipitvā avigatapaccayova dassito. Tenāha ‘‘ekamūlakesū’’tiādi. Ito paresupi edisesu ṭhānesu eseva nayo. Mūlameva dassetvāti adhipatimūlake ekamūlakassa ādimeva dassetvā. Na suddhikadassananti na suddhikanayadassanaṃ. ‘‘Suddhikanayo hi visesābhāvato ārammaṇamūlakādīsu na labbhatī’’ti hi vuttaṃ. Nāpi sabbamūlakekatipayapaccayadassanaṃ upari sabbamūlake ekamūlakassa āgatattā.
៤១. ឯកស្មិញ្ចាតិ អវិគតមូលកាទិកេ ច នយេ។ សង្ខេបន្តរគតោតិ សង្ខេបស្ស សង្ខិបិតស្ស អព្ភន្តរគតោ, សង្ខិបិតព្ពោតិ អត្ថោ។ មជ្ឈិមានំ ទស្សនន្តិ មជ្ឈិមានំ នយតោ ទស្សនំ, អញ្ញថា សង្ខេបោ ឯវ ន សិយា។ គតិទស្សនន្តិ អន្តទស្សនំ អកត្វា បាឡិគតិយា ទស្សនំ, តញ្ច អាទិតោ បដ្ឋាយ កតិបយទស្សនមេវ។ តេន វិគតបច្ចយុទ្ធារណេន ឱសានចតុក្កំ ទស្សេតិ អវិគតមូលកេ វិគតបច្ចយស្ស ឱសានភាវតោ។ សព្ពមូលកស្ស អវសានេន ‘‘វិគតបច្ចយា’’តិ បទេន។
41. Ekasmiñcāti avigatamūlakādike ca naye. Saṅkhepantaragatoti saṅkhepassa saṅkhipitassa abbhantaragato, saṅkhipitabboti attho. Majjhimānaṃ dassananti majjhimānaṃ nayato dassanaṃ, aññathā saṅkhepo eva na siyā. Gatidassananti antadassanaṃ akatvā pāḷigatiyā dassanaṃ, tañca ādito paṭṭhāya katipayadassanameva. Tena vigatapaccayuddhāraṇena osānacatukkaṃ dasseti avigatamūlake vigatapaccayassa osānabhāvato. Sabbamūlakassa avasānena ‘‘vigatapaccayā’’ti padena.
យថា ហេតុអាទីនំ បច្ចយានំ ឧទ្ទេសានុបុព្ពិយា ទុកតិកាទិយោជនា កតា, ឯវំ តត្ថ អារម្មណាទិបច្ចយេ លង្ឃិត្វាបិ សក្កា យោជនំ កាតុំ, តថា កស្មា ន កតា? យទិបិ អនវសេសតោ បច្ចយានំ មូលភាវេន គហិតត្តា កេសញ្ចិ កេហិចិ យោជនេ អត្ថវិសេសោ នត្ថិ, អារម្មណមូលកាទីសុ បន អារម្មណាធិបតិទុកាទីនំ ហេតុមូលកេ ច ហេតុអធិបតិអនន្តរតិកាទីនំ តំតំអវសិដ្ឋបច្ចយេហិ យោជនាយ អត្ថេវ វិសេសោ, ឯវំ សន្តេបិ យស្មា ឧប្បដិបាដិយា យោជនា ន សុខគ្គហណា, សក្កា ច ញាណុត្តរេន បុគ្គលេន យថាទស្សិតេន នយេន យោជិតុន្តិ ឧប្បដិបាដិយា បច្ចយេ អគ្គហេត្វា បដិបាដិយាវ តេ យោជេត្វា ទស្សិតាតិ ឥមមត្ថមាហ ‘‘ឯត្ថ ចា’’តិអាទិនា។
Yathā hetuādīnaṃ paccayānaṃ uddesānupubbiyā dukatikādiyojanā katā, evaṃ tattha ārammaṇādipaccaye laṅghitvāpi sakkā yojanaṃ kātuṃ, tathā kasmā na katā? Yadipi anavasesato paccayānaṃ mūlabhāvena gahitattā kesañci kehici yojane atthaviseso natthi, ārammaṇamūlakādīsu pana ārammaṇādhipatidukādīnaṃ hetumūlake ca hetuadhipatianantaratikādīnaṃ taṃtaṃavasiṭṭhapaccayehi yojanāya attheva viseso, evaṃ santepi yasmā uppaṭipāṭiyā yojanā na sukhaggahaṇā, sakkā ca ñāṇuttarena puggalena yathādassitena nayena yojitunti uppaṭipāṭiyā paccaye aggahetvā paṭipāṭiyāva te yojetvā dassitāti imamatthamāha ‘‘ettha cā’’tiādinā.
តញ្ច គមនំ យុត្តន្តិ យំ សព្ពេហិ តិកេហិ ឯកេកស្ស ទុកស្ស យោជនាវសេន បាឡិគមនំ, តំ យុត្តំ តិកេសុ ទុកានំ បក្ខេបភាវតោ។ តត្ថាតិ ទុកេសុ។ ឯកេកស្មិន្តិ ឯកេកស្មិំ ទុកតិកេ។ នយាតិ អនុលោមនយាទយោ វារេ វារេ ចត្តារោ នយា, បុច្ឆា បន សត្តវីសតិ។ យទិ ឯវំ កស្មា ហេតុទុកេន សមានាតិ? តំ តិកបទេសុ បច្ចេកំ ហេតុទុកស្ស លព្ភមានស្ស ហេតុទុកភាវសាមញ្ញតោ វុត្តំ។
Tañca gamanaṃ yuttanti yaṃ sabbehi tikehi ekekassa dukassa yojanāvasena pāḷigamanaṃ, taṃ yuttaṃ tikesu dukānaṃ pakkhepabhāvato. Tatthāti dukesu. Ekekasminti ekekasmiṃ dukatike. Nayāti anulomanayādayo vāre vāre cattāro nayā, pucchā pana sattavīsati. Yadi evaṃ kasmā hetudukena samānāti? Taṃ tikapadesu paccekaṃ hetudukassa labbhamānassa hetudukabhāvasāmaññato vuttaṃ.
វុត្តនយេនាតិ ‘‘ន ហី’’តិអាទិនា ទុកតិកេ វុត្តនយេន។ តត្ថ ហិ ន ទុកស្ស យោជនា អត្ថិ, អថ ខោ ទុកានំ ឯកេកេន បទេន តិកស្ស យោជនា។ តេនាហ ‘‘ឯកេកោ តិកោ ទុកសតេន យោជិតោ’’តិ។ ឯកេកស្មិន្តិ ឯកេកស្មិំ តិកទុកេ។
Vuttanayenāti ‘‘na hī’’tiādinā dukatike vuttanayena. Tattha hi na dukassa yojanā atthi, atha kho dukānaṃ ekekena padena tikassa yojanā. Tenāha ‘‘ekeko tiko dukasatena yojito’’ti. Ekekasminti ekekasmiṃ tikaduke.
តិកាទយោ ឆ នយាតិ ‘‘តិកញ្ច បដ្ឋានវរ’’ន្តិអាទិនា គាថាយំ វុត្តា តិកបដ្ឋានាទយោ ឆ នយា។ សត្តវិធម្បីតិ វារភេទេន សត្តធា ភិន្ទិត្វា វុត្តម្បិ។ អនុលោមន្តិ បច្ចយានុលោមំ អនុលោមភាវសាមញ្ញេន សហ គហេត្វា។ តថា ចតុព្ពិធម្បិ តិកបដ្ឋានំ តិកបដ្ឋានតាសាមញ្ញេន, ទុកបដ្ឋានាទីនិ ច ចត្តារិ ចត្តារិ តំសាមញ្ញេន សហ គហេត្វា។ ឥមមត្ថំ គហេត្វា ‘‘តិកញ្ច បដ្ឋានវរ’’ន្តិ គាថាយ អធិប្បាយវិភាវនវសេន ‘‘អនុលោមម្ហី’’តិអាទិនា វុត្តំ ឥមមត្ថំ គហេត្វា។ សត្តប្បភេទេតិ បដិច្ចវារាទិវសេន សត្តប្បភេទេ។ ឆបិ ឯតេ តិកាទិភេទេន ចតុចតុប្បភេទា ធម្មានុលោមាទិវសេន ឆ ឧទ្ធរិតព្ពាតិ ឥទំ ទស្សេតីតិ យោជនា។ អយញ្ហេត្ថ សង្ខេបត្ថោ – ធម្មានុលោមាទិវិភាគភិន្នាបិ តិកាទិភាវសាមញ្ញេន ឯកជ្ឈំ កត្វា វុត្តា តិកបដ្ឋានាទិសង្ខាតា តិកាទយោ ឆ ធម្មនយា បដិច្ចវារាទិវសេន វិភជិយមានា តត្ថ តត្ថ និទ្ធារិយមានេ អនុលោមតាសាមញ្ញេន អនុលោមន្តិ ឯកតោ គហិតេ បច្ចយានុលោមេ សុដ្ឋុ អតិវិយ គម្ភីរាតិ។ អដ្ឋកថាយំ បន ‘‘ឥធ បន អយំ គាថា តស្មិំ ធម្មានុលោមេ បច្ចយានុលោមំ សន្ធាយ វុត្តា’’តិ ធម្មានុលោមោ បច្ចយានុលោមស្ស វិសេសនភាវេន និយមេត្វា វុត្តោ។ ឯស នយោ បច្ចនីយគាថាទីសុបិ។ តិកបដ្ឋានស្ស ទុកបដ្ឋានស្ស ច បុព្ពេ អត្ថោ វុត្តោតិ អាហ ‘‘ទុកតិកបដ្ឋានាទីសូ’’តិ។ តិកេហិ បដ្ឋានន្តិ តិកេហិ នានប្បការតោ បច្ចយវិភាវនំ, តិកេហិ វា ញាណស្ស បវត្តនដ្ឋានំ។ ទុកសម្ពន្ធិ តិកបដ្ឋានំ, ទុកវិសិដ្ឋានំ វា តិកានំ បដ្ឋានំ ទុកតិកបដ្ឋានន្តិ ឥមមត្ថំ ទស្សេន្តោ ‘‘ទុកាន’’ន្តិអាទិមាហ។ ទុកាទិវិសេសិតស្សាតិ ទុកាទិបទវិសេសិតស្ស ទុកាទិភាវោ ទដ្ឋព្ពោ ‘‘ហេតុំ កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច, នហេតុំ កុសលំ ធម្មំ បដិច្ចា’’តិអាទិវចនតោ។
Tikādayocha nayāti ‘‘tikañca paṭṭhānavara’’ntiādinā gāthāyaṃ vuttā tikapaṭṭhānādayo cha nayā. Sattavidhampīti vārabhedena sattadhā bhinditvā vuttampi. Anulomanti paccayānulomaṃ anulomabhāvasāmaññena saha gahetvā. Tathā catubbidhampi tikapaṭṭhānaṃ tikapaṭṭhānatāsāmaññena, dukapaṭṭhānādīni ca cattāri cattāri taṃsāmaññena saha gahetvā. Imamatthaṃ gahetvā ‘‘tikañca paṭṭhānavara’’nti gāthāya adhippāyavibhāvanavasena ‘‘anulomamhī’’tiādinā vuttaṃ imamatthaṃ gahetvā. Sattappabhedeti paṭiccavārādivasena sattappabhede. Chapi ete tikādibhedena catucatuppabhedā dhammānulomādivasena cha uddharitabbāti idaṃ dassetīti yojanā. Ayañhettha saṅkhepattho – dhammānulomādivibhāgabhinnāpi tikādibhāvasāmaññena ekajjhaṃ katvā vuttā tikapaṭṭhānādisaṅkhātā tikādayo cha dhammanayā paṭiccavārādivasena vibhajiyamānā tattha tattha niddhāriyamāne anulomatāsāmaññena anulomanti ekato gahite paccayānulome suṭṭhu ativiya gambhīrāti. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘idha pana ayaṃ gāthā tasmiṃ dhammānulome paccayānulomaṃ sandhāya vuttā’’ti dhammānulomo paccayānulomassa visesanabhāvena niyametvā vutto. Esa nayo paccanīyagāthādīsupi. Tikapaṭṭhānassa dukapaṭṭhānassa ca pubbe attho vuttoti āha ‘‘dukatikapaṭṭhānādīsū’’ti. Tikehi paṭṭhānanti tikehi nānappakārato paccayavibhāvanaṃ, tikehi vā ñāṇassa pavattanaṭṭhānaṃ. Dukasambandhi tikapaṭṭhānaṃ, dukavisiṭṭhānaṃ vā tikānaṃ paṭṭhānaṃ dukatikapaṭṭhānanti imamatthaṃ dassento ‘‘dukāna’’ntiādimāha. Dukādivisesitassāti dukādipadavisesitassa dukādibhāvo daṭṭhabbo ‘‘hetuṃ kusalaṃ dhammaṃ paṭicca, nahetuṃ kusalaṃ dhammaṃ paṭiccā’’tiādivacanato.
បច្ចយានុលោមវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paccayānulomavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / ៣. បុច្ឆាវារោ • 3. Pucchāvāro
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ១. បច្ចយានុលោមវណ្ណនា • 1. Paccayānulomavaṇṇanā
