| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អដ្ឋកថា • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
២. បច្ចយបច្ចនីយវណ្ណនា
2. Paccayapaccanīyavaṇṇanā
៤២-៤៤. ឥទានិ បច្ចនីយំ ហោតិ។ តំ ទស្សេតុំ សិយា កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច កុសលោ ធម្មោ ឧប្បជ្ជេយ្យ ន ហេតុបច្ចយាតិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ អនុលោមបុច្ឆាហិ សមប្បមាណោវ បុច្ឆាបរិច្ឆេទោ។ តេនេវេត្ថ ‘‘យថា អនុលោមេ ហេតុបច្ចយោ វិត្ថារិតោ, ឯវំ បច្ចនីយេបិ នហេតុបច្ចយោ វិត្ថារេតព្ពោ’’តិ វត្វា បុន បរិយោសានេ ‘‘យថា អនុលោមេ ឯកេកស្ស បទស្ស ឯកមូលកំ, ទុមូលកំ, តិមូលកំ, ចតុមូលកំ យាវ តេវីសតិមូលកំ, ឯវំ បច្ចនីយេបិ វិត្ថារេតព្ព’’ន្តិ វុត្តំ។ តេវីសតិមូលកន្តិ ឥទញ្ចេត្ថ ទុមូលកំយេវ សន្ធាយ វុត្តំ។ បរិយោសានេ បន សព្ពមូលកំ ចតុវីសតិមូលកម្បិ ហោតិយេវ។ តំ សព្ពំ សង្ខិត្តមេវាតិ។
42-44. Idāni paccanīyaṃ hoti. Taṃ dassetuṃ siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya na hetupaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha anulomapucchāhi samappamāṇova pucchāparicchedo. Tenevettha ‘‘yathā anulome hetupaccayo vitthārito, evaṃ paccanīyepi nahetupaccayo vitthāretabbo’’ti vatvā puna pariyosāne ‘‘yathā anulome ekekassa padassa ekamūlakaṃ, dumūlakaṃ, timūlakaṃ, catumūlakaṃ yāva tevīsatimūlakaṃ, evaṃ paccanīyepi vitthāretabba’’nti vuttaṃ. Tevīsatimūlakanti idañcettha dumūlakaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Pariyosāne pana sabbamūlakaṃ catuvīsatimūlakampi hotiyeva. Taṃ sabbaṃ saṅkhittamevāti.
តិកញ្ច បដ្ឋានវរំ…បេ.… ឆ បច្ចនីយម្ហិ នយា សុគម្ភីរាតិ ឯត្ថាបិ ទ្វេ បច្ចនីយានិ – ធម្មបច្ចនីយញ្ច បច្ចយបច្ចនីយញ្ច។ តត្ថ ‘‘កុសលា ធម្មា’’តិ ឯវំ អភិធម្មមាតិកាបទេហិ សង្គហិតានំ ធម្មានំ ‘‘ន កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច ន កុសលោ ធម្មោ’’តិ បច្ចនីយទេសនាវសេន បវត្តំ ធម្មបច្ចនីយំ នាម។ ‘‘នហេតុបច្ចយា នារម្មណបច្ចយា’’តិ ឯវំ ចតុវីសតិយា បច្ចយានំ បច្ចនីយទេសនាវសេន បវត្តំ បច្ចយបច្ចនីយំ នាម។ តត្ថ ហេដ្ឋា អដ្ឋកថាយំ ‘‘តិកញ្ច បដ្ឋានវរំ…បេ.… ឆ បច្ចនីយម្ហិ នយា សុគម្ភីរា’’តិ អយំ គាថា ធម្មបច្ចនីយំ សន្ធាយ វុត្តា។ ឥធ បន អយំ គាថា ធម្មានុលោមេយេវ បច្ចយបច្ចនីយំ សន្ធាយ វុត្តា។ តស្មា ‘‘ឆ បច្ចនីយម្ហិ នយា សុគម្ភីរា’’តិ អដ្ឋកថាគាថាយ ធម្មបច្ចនីយេ តិកបដ្ឋានាទយោ ឆ នយា សុគម្ភីរាតិ ឯវមត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ឥមស្មិំ បនោកាសេ ន ហេតុបច្ចយា នារម្មណបច្ចយាតិ ឯវំ បវត្តេ បច្ចយបច្ចនីយេ ឯតេ ធម្មានុលោមេយេវ តិកបដ្ឋានាទយោ ឆ នយា សុគម្ភីរាតិ ឯវមត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Tikañcapaṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyamhi nayā sugambhīrāti etthāpi dve paccanīyāni – dhammapaccanīyañca paccayapaccanīyañca. Tattha ‘‘kusalā dhammā’’ti evaṃ abhidhammamātikāpadehi saṅgahitānaṃ dhammānaṃ ‘‘na kusalaṃ dhammaṃ paṭicca na kusalo dhammo’’ti paccanīyadesanāvasena pavattaṃ dhammapaccanīyaṃ nāma. ‘‘Nahetupaccayā nārammaṇapaccayā’’ti evaṃ catuvīsatiyā paccayānaṃ paccanīyadesanāvasena pavattaṃ paccayapaccanīyaṃ nāma. Tattha heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti ayaṃ gāthā dhammapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Idha pana ayaṃ gāthā dhammānulomeyeva paccayapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Tasmā ‘‘cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti aṭṭhakathāgāthāya dhammapaccanīye tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo. Imasmiṃ panokāse na hetupaccayā nārammaṇapaccayāti evaṃ pavatte paccayapaccanīye ete dhammānulomeyeva tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo.
តេសុ អនុលោមតិកបដ្ឋានេយេវ កុសលត្តិកមត្តស្ស វសេន អយំ ឥមស្មិំ បដិច្ចវារស្ស បណ្ណត្តិវារេ សង្ខិបិត្វា បុច្ឆាបភេទោ ទស្សិតោ។ សេសេសុ បន តិកេសុ សេសបដ្ឋានេសុ ច ឯកាបិ បុច្ឆា ន ទស្សិតា។ តតោ បរេសុ បន សហជាតវារាទីសុ កុសលត្តិកស្សាបិ វសេន បុច្ឆំ អនុទ្ធរិត្វា លព្ភមានកវសេន វិស្សជ្ជនមេវ ទស្សិតំ។ ‘‘ឆ បច្ចនីយម្ហិ នយា សុគម្ភីរា’’តិ វចនតោ បន ឥមស្មិំ បច្ចយបច្ចនីយេ ឆបិ ឯតេ បដ្ឋាននយា បុច្ឆាវសេន ឧទ្ធរិត្វា ទស្សេតព្ពា។ បដ្ឋានំ វណ្ណយន្តានញ្ហិ អាចរិយានំ ភារោ ឯសោតិ។
Tesu anulomatikapaṭṭhāneyeva kusalattikamattassa vasena ayaṃ imasmiṃ paṭiccavārassa paṇṇattivāre saṅkhipitvā pucchāpabhedo dassito. Sesesu pana tikesu sesapaṭṭhānesu ca ekāpi pucchā na dassitā. Tato paresu pana sahajātavārādīsu kusalattikassāpi vasena pucchaṃ anuddharitvā labbhamānakavasena vissajjanameva dassitaṃ. ‘‘Cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti vacanato pana imasmiṃ paccayapaccanīye chapi ete paṭṭhānanayā pucchāvasena uddharitvā dassetabbā. Paṭṭhānaṃ vaṇṇayantānañhi ācariyānaṃ bhāro esoti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / ៣. បុច្ឆាវារោ • 3. Pucchāvāro
