| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဉ္စပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
၂. ပစ္စယပစ္စနီယဝဏ္ဏနာ
2. Paccayapaccanīyavaṇṇanā
၄၂-၄၄. ဣဒာနိ ပစ္စနီယံ ဟောတိ။ တံ ဒသ္သေတုံ သိယာ ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ န ဟေတုပစ္စယာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အနုလောမပုစ္ဆာဟိ သမပ္ပမာဏောဝ ပုစ္ဆာပရိစ္ဆေဒော။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘ယထာ အနုလောမေ ဟေတုပစ္စယော ဝိတ္ထာရိတော, ဧဝံ ပစ္စနီယေပိ နဟေတုပစ္စယော ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္ဝာ ပုန ပရိယောသာနေ ‘‘ယထာ အနုလောမေ ဧကေကသ္သ ပဒသ္သ ဧကမူလကံ, ဒုမူလကံ, တိမူလကံ, စတုမူလကံ ယာဝ တေဝီသတိမူလကံ, ဧဝံ ပစ္စနီယေပိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေဝီသတိမူလကန္တိ ဣဒဉ္စေတ္ထ ဒုမူလကံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပရိယောသာနေ ပန သဗ္ဗမူလကံ စတုဝီသတိမူလကမ္ပိ ဟောတိယေဝ။ တံ သဗ္ဗံ သင္ခိတ္တမေဝာတိ။
42-44. Idāni paccanīyaṃ hoti. Taṃ dassetuṃ siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya na hetupaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha anulomapucchāhi samappamāṇova pucchāparicchedo. Tenevettha ‘‘yathā anulome hetupaccayo vitthārito, evaṃ paccanīyepi nahetupaccayo vitthāretabbo’’ti vatvā puna pariyosāne ‘‘yathā anulome ekekassa padassa ekamūlakaṃ, dumūlakaṃ, timūlakaṃ, catumūlakaṃ yāva tevīsatimūlakaṃ, evaṃ paccanīyepi vitthāretabba’’nti vuttaṃ. Tevīsatimūlakanti idañcettha dumūlakaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Pariyosāne pana sabbamūlakaṃ catuvīsatimūlakampi hotiyeva. Taṃ sabbaṃ saṅkhittamevāti.
တိကဉ္စ ပဋ္ဌာနဝရံ။ပေ.။ ဆ ပစ္စနီယမ္ဟိ နယာ သုဂမ္ဘီရာတိ ဧတ္ထာပိ ဒ္ဝေ ပစ္စနီယာနိ – ဓမ္မပစ္စနီယဉ္စ ပစ္စယပစ္စနီယဉ္စ။ တတ္ထ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဧဝံ အဘိဓမ္မမာတိကာပဒေဟိ သင္ဂဟိတာနံ ဓမ္မာနံ ‘‘န ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ န ကုသလော ဓမ္မော’’တိ ပစ္စနီယဒေသနာဝသေန ပဝတ္တံ ဓမ္မပစ္စနီယံ နာမ။ ‘‘နဟေတုပစ္စယာ နာရမ္မဏပစ္စယာ’’တိ ဧဝံ စတုဝီသတိယာ ပစ္စယာနံ ပစ္စနီယဒေသနာဝသေန ပဝတ္တံ ပစ္စယပစ္စနီယံ နာမ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တိကဉ္စ ပဋ္ဌာနဝရံ။ပေ.။ ဆ ပစ္စနီယမ္ဟိ နယာ သုဂမ္ဘီရာ’’တိ အယံ ဂာထာ ဓမ္မပစ္စနီယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပန အယံ ဂာထာ ဓမ္မာနုလောမေယေဝ ပစ္စယပစ္စနီယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘ဆ ပစ္စနီယမ္ဟိ နယာ သုဂမ္ဘီရာ’’တိ အဋ္ဌကထာဂာထာယ ဓမ္မပစ္စနီယေ တိကပဋ္ဌာနာဒယော ဆ နယာ သုဂမ္ဘီရာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပနောကာသေ န ဟေတုပစ္စယာ နာရမ္မဏပစ္စယာတိ ဧဝံ ပဝတ္တေ ပစ္စယပစ္စနီယေ ဧတေ ဓမ္မာနုလောမေယေဝ တိကပဋ္ဌာနာဒယော ဆ နယာ သုဂမ္ဘီရာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Tikañcapaṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyamhi nayā sugambhīrāti etthāpi dve paccanīyāni – dhammapaccanīyañca paccayapaccanīyañca. Tattha ‘‘kusalā dhammā’’ti evaṃ abhidhammamātikāpadehi saṅgahitānaṃ dhammānaṃ ‘‘na kusalaṃ dhammaṃ paṭicca na kusalo dhammo’’ti paccanīyadesanāvasena pavattaṃ dhammapaccanīyaṃ nāma. ‘‘Nahetupaccayā nārammaṇapaccayā’’ti evaṃ catuvīsatiyā paccayānaṃ paccanīyadesanāvasena pavattaṃ paccayapaccanīyaṃ nāma. Tattha heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti ayaṃ gāthā dhammapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Idha pana ayaṃ gāthā dhammānulomeyeva paccayapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Tasmā ‘‘cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti aṭṭhakathāgāthāya dhammapaccanīye tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo. Imasmiṃ panokāse na hetupaccayā nārammaṇapaccayāti evaṃ pavatte paccayapaccanīye ete dhammānulomeyeva tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo.
တေသု အနုလောမတိကပဋ္ဌာနေယေဝ ကုသလတ္တိကမတ္တသ္သ ဝသေန အယံ ဣမသ္မိံ ပဋိစ္စဝာရသ္သ ပဏ္ဏတ္တိဝာရေ သင္ခိပိတ္ဝာ ပုစ္ဆာပဘေဒော ဒသ္သိတော။ သေသေသု ပန တိကေသု သေသပဋ္ဌာနေသု စ ဧကာပိ ပုစ္ဆာ န ဒသ္သိတာ။ တတော ပရေသု ပန သဟဇာတဝာရာဒီသု ကုသလတ္တိကသ္သာပိ ဝသေန ပုစ္ဆံ အနုဒ္ဓရိတ္ဝာ လဗ္ဘမာနကဝသေန ဝိသ္သဇ္ဇနမေဝ ဒသ္သိတံ။ ‘‘ဆ ပစ္စနီယမ္ဟိ နယာ သုဂမ္ဘီရာ’’တိ ဝစနတော ပန ဣမသ္မိံ ပစ္စယပစ္စနီယေ ဆပိ ဧတေ ပဋ္ဌာနနယာ ပုစ္ဆာဝသေန ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ဒသ္သေတဗ္ဗာ။ ပဋ္ဌာနံ ဝဏ္ဏယန္တာနဉ္ဟိ အာစရိယာနံ ဘာရော ဧသောတိ။
Tesu anulomatikapaṭṭhāneyeva kusalattikamattassa vasena ayaṃ imasmiṃ paṭiccavārassa paṇṇattivāre saṅkhipitvā pucchāpabhedo dassito. Sesesu pana tikesu sesapaṭṭhānesu ca ekāpi pucchā na dassitā. Tato paresu pana sahajātavārādīsu kusalattikassāpi vasena pucchaṃ anuddharitvā labbhamānakavasena vissajjanameva dassitaṃ. ‘‘Cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti vacanato pana imasmiṃ paccayapaccanīye chapi ete paṭṭhānanayā pucchāvasena uddharitvā dassetabbā. Paṭṭhānaṃ vaṇṇayantānañhi ācariyānaṃ bhāro esoti.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ပဋ္ဌာနပာဠိ • Paṭṭhānapāḷi / ၃. ပုစ္ဆာဝာရော • 3. Pucchāvāro
