| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
೨. ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚನೀಯವಣ್ಣನಾ
2. Paccayapaccanīyavaṇṇanā
೪೨-೪೪. ಇದಾನಿ ಪಚ್ಚನೀಯಂ ಹೋತಿ। ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ನ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಾತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಅನುಲೋಮಪುಚ್ಛಾಹಿ ಸಮಪ್ಪಮಾಣೋವ ಪುಚ್ಛಾಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ತೇನೇವೇತ್ಥ ‘‘ಯಥಾ ಅನುಲೋಮೇ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೋ ವಿತ್ಥಾರಿತೋ, ಏವಂ ಪಚ್ಚನೀಯೇಪಿ ನಹೇತುಪಚ್ಚಯೋ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ‘‘ಯಥಾ ಅನುಲೋಮೇ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ಏಕಮೂಲಕಂ, ದುಮೂಲಕಂ, ತಿಮೂಲಕಂ, ಚತುಮೂಲಕಂ ಯಾವ ತೇವೀಸತಿಮೂಲಕಂ, ಏವಂ ಪಚ್ಚನೀಯೇಪಿ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇವೀಸತಿಮೂಲಕನ್ತಿ ಇದಞ್ಚೇತ್ಥ ದುಮೂಲಕಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನ ಸಬ್ಬಮೂಲಕಂ ಚತುವೀಸತಿಮೂಲಕಮ್ಪಿ ಹೋತಿಯೇವ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಖಿತ್ತಮೇವಾತಿ।
42-44. Idāni paccanīyaṃ hoti. Taṃ dassetuṃ siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya na hetupaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha anulomapucchāhi samappamāṇova pucchāparicchedo. Tenevettha ‘‘yathā anulome hetupaccayo vitthārito, evaṃ paccanīyepi nahetupaccayo vitthāretabbo’’ti vatvā puna pariyosāne ‘‘yathā anulome ekekassa padassa ekamūlakaṃ, dumūlakaṃ, timūlakaṃ, catumūlakaṃ yāva tevīsatimūlakaṃ, evaṃ paccanīyepi vitthāretabba’’nti vuttaṃ. Tevīsatimūlakanti idañcettha dumūlakaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Pariyosāne pana sabbamūlakaṃ catuvīsatimūlakampi hotiyeva. Taṃ sabbaṃ saṅkhittamevāti.
ತಿಕಞ್ಚ ಪಟ್ಠಾನವರಂ…ಪೇ॰… ಛ ಪಚ್ಚನೀಯಮ್ಹಿ ನಯಾ ಸುಗಮ್ಭೀರಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ದ್ವೇ ಪಚ್ಚನೀಯಾನಿ – ಧಮ್ಮಪಚ್ಚನೀಯಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚನೀಯಞ್ಚ। ತತ್ಥ ‘‘ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಮಾತಿಕಾಪದೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ‘‘ನ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನ ಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚನೀಯದೇಸನಾವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ಧಮ್ಮಪಚ್ಚನೀಯಂ ನಾಮ। ‘‘ನಹೇತುಪಚ್ಚಯಾ ನಾರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪಚ್ಚನೀಯದೇಸನಾವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚನೀಯಂ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ತಿಕಞ್ಚ ಪಟ್ಠಾನವರಂ…ಪೇ॰… ಛ ಪಚ್ಚನೀಯಮ್ಹಿ ನಯಾ ಸುಗಮ್ಭೀರಾ’’ತಿ ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಧಮ್ಮಪಚ್ಚನೀಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ। ಇಧ ಪನ ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಧಮ್ಮಾನುಲೋಮೇಯೇವ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚನೀಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಛ ಪಚ್ಚನೀಯಮ್ಹಿ ನಯಾ ಸುಗಮ್ಭೀರಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಗಾಥಾಯ ಧಮ್ಮಪಚ್ಚನೀಯೇ ತಿಕಪಟ್ಠಾನಾದಯೋ ಛ ನಯಾ ಸುಗಮ್ಭೀರಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನೋಕಾಸೇ ನ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಾ ನಾರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಾತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತೇ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚನೀಯೇ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾನುಲೋಮೇಯೇವ ತಿಕಪಟ್ಠಾನಾದಯೋ ಛ ನಯಾ ಸುಗಮ್ಭೀರಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tikañcapaṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyamhi nayā sugambhīrāti etthāpi dve paccanīyāni – dhammapaccanīyañca paccayapaccanīyañca. Tattha ‘‘kusalā dhammā’’ti evaṃ abhidhammamātikāpadehi saṅgahitānaṃ dhammānaṃ ‘‘na kusalaṃ dhammaṃ paṭicca na kusalo dhammo’’ti paccanīyadesanāvasena pavattaṃ dhammapaccanīyaṃ nāma. ‘‘Nahetupaccayā nārammaṇapaccayā’’ti evaṃ catuvīsatiyā paccayānaṃ paccanīyadesanāvasena pavattaṃ paccayapaccanīyaṃ nāma. Tattha heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti ayaṃ gāthā dhammapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Idha pana ayaṃ gāthā dhammānulomeyeva paccayapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Tasmā ‘‘cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti aṭṭhakathāgāthāya dhammapaccanīye tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo. Imasmiṃ panokāse na hetupaccayā nārammaṇapaccayāti evaṃ pavatte paccayapaccanīye ete dhammānulomeyeva tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo.
ತೇಸು ಅನುಲೋಮತಿಕಪಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಕುಸಲತ್ತಿಕಮತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಚ್ಚವಾರಸ್ಸ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೇ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಾಪಭೇದೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಸೇಸೇಸು ಪನ ತಿಕೇಸು ಸೇಸಪಟ್ಠಾನೇಸು ಚ ಏಕಾಪಿ ಪುಚ್ಛಾ ನ ದಸ್ಸಿತಾ। ತತೋ ಪರೇಸು ಪನ ಸಹಜಾತವಾರಾದೀಸು ಕುಸಲತ್ತಿಕಸ್ಸಾಪಿ ವಸೇನ ಪುಚ್ಛಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಲಬ್ಭಮಾನಕವಸೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಮೇವ ದಸ್ಸಿತಂ। ‘‘ಛ ಪಚ್ಚನೀಯಮ್ಹಿ ನಯಾ ಸುಗಮ್ಭೀರಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚನೀಯೇ ಛಪಿ ಏತೇ ಪಟ್ಠಾನನಯಾ ಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ। ಪಟ್ಠಾನಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಾನಞ್ಹಿ ಆಚರಿಯಾನಂ ಭಾರೋ ಏಸೋತಿ।
Tesu anulomatikapaṭṭhāneyeva kusalattikamattassa vasena ayaṃ imasmiṃ paṭiccavārassa paṇṇattivāre saṅkhipitvā pucchāpabhedo dassito. Sesesu pana tikesu sesapaṭṭhānesu ca ekāpi pucchā na dassitā. Tato paresu pana sahajātavārādīsu kusalattikassāpi vasena pucchaṃ anuddharitvā labbhamānakavasena vissajjanameva dassitaṃ. ‘‘Cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti vacanato pana imasmiṃ paccayapaccanīye chapi ete paṭṭhānanayā pucchāvasena uddharitvā dassetabbā. Paṭṭhānaṃ vaṇṇayantānañhi ācariyānaṃ bhāro esoti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪಟ್ಠಾನಪಾಳಿ • Paṭṭhānapāḷi / ೩. ಪುಚ್ಛಾವಾರೋ • 3. Pucchāvāro
