| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
១០. បច្ចយសុត្តវណ្ណនា
10. Paccayasuttavaṇṇanā
២០. ទសមេ បដិច្ចសមុប្បាទញ្ច វោ ភិក្ខវេ, ទេសេស្សាមិ បដិច្ចសមុប្បន្នេ ច ធម្មេតិ សត្ថា ឥមស្មិំ សុត្តេ បច្ចយេ ច បច្ចយនិព្ពត្តេ ច សភាវធម្មេ ទេសេស្សាមីតិ ឧភយំ អារភិ។ ឧប្បាទា វា តថាគតានន្តិ តថាគតានំ ឧប្បាទេបិ, ពុទ្ធេសុ ឧប្បន្នេសុ អនុប្បន្នេសុបិ ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ, ជាតិយេវ ជរាមរណស្ស បច្ចយោ។ ឋិតាវ សា ធាតូតិ ឋិតោវ សោ បច្ចយសភាវោ, ន កទាចិ ជាតិ ជរាមរណស្ស បច្ចយោ ន ហោតិ។ ធម្មដ្ឋិតតា ធម្មនិយាមតាតិ ឥមេហិបិ ទ្វីហិ បច្ចយមេវ កថេតិ។ បច្ចយេន ហិ បច្ចយុប្បន្នា ធម្មា តិដ្ឋន្តិ, តស្មា បច្ចយោវ ‘‘ធម្មដ្ឋិតតា’’តិ វុច្ចតិ។ បច្ចយោ ធម្មេ និយមេតិ, តស្មា ‘‘ធម្មនិយាមតា’’តិ វុច្ចតិ។ ឥទប្បច្ចយតាតិ ឥមេសំ ជរាមរណាទីនំ បច្ចយា ឥទប្បច្ចយា, ឥទប្បច្ចយាវ ឥទប្បច្ចយតា។ តន្តិ តំ បច្ចយំ។ អភិសម្ពុជ្ឈតីតិ ញាណេន អភិសម្ពុជ្ឈតិ។ អភិសមេតីតិ ញាណេន អភិសមាគច្ឆតិ។ អាចិក្ខតីតិ កថេតិ។ ទេសេតីតិ ទស្សេតិ។ បញ្ញាបេតីតិ ជានាបេតិ។ បដ្ឋបេតីតិ ញាណមុខេ ឋបេតិ។ វិវរតីតិ វិវរិត្វា ទស្សេតិ។ វិភជតីតិ វិភាគតោ ទស្សេតិ។ ឧត្តានីករោតីតិ បាកដំ ករោតិ។ បស្សថាតិ ចាហាតិ បស្សថ ឥតិ ច វទតិ។ កិន្តិ? ជាតិបច្ចយា, ភិក្ខវេ, ជរាមរណន្តិអាទិ។
20. Dasame paṭiccasamuppādañca vo bhikkhave, desessāmi paṭiccasamuppanne ca dhammeti satthā imasmiṃ sutte paccaye ca paccayanibbatte ca sabhāvadhamme desessāmīti ubhayaṃ ārabhi. Uppādā vā tathāgatānanti tathāgatānaṃ uppādepi, buddhesu uppannesu anuppannesupi jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, jātiyeva jarāmaraṇassa paccayo. Ṭhitāva sā dhātūti ṭhitova so paccayasabhāvo, na kadāci jāti jarāmaraṇassa paccayo na hoti. Dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatāti imehipi dvīhi paccayameva katheti. Paccayena hi paccayuppannā dhammā tiṭṭhanti, tasmā paccayova ‘‘dhammaṭṭhitatā’’ti vuccati. Paccayo dhamme niyameti, tasmā ‘‘dhammaniyāmatā’’ti vuccati. Idappaccayatāti imesaṃ jarāmaraṇādīnaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayāva idappaccayatā. Tanti taṃ paccayaṃ. Abhisambujjhatīti ñāṇena abhisambujjhati. Abhisametīti ñāṇena abhisamāgacchati. Ācikkhatīti katheti. Desetīti dasseti. Paññāpetīti jānāpeti. Paṭṭhapetīti ñāṇamukhe ṭhapeti. Vivaratīti vivaritvā dasseti. Vibhajatīti vibhāgato dasseti. Uttānīkarotīti pākaṭaṃ karoti. Passathāti cāhāti passatha iti ca vadati. Kinti? Jātipaccayā, bhikkhave, jarāmaraṇantiādi.
ឥតិ ខោ, ភិក្ខវេតិ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ។ យា តត្រាតិ យា តេសុ ‘‘ជាតិបច្ចយា ជរាមរណ’’ន្តិអាទីសុ។ តថតាតិអាទីនិ បច្ចយាការស្សេវ វេវចនានិ។ សោ តេហិ តេហិ បច្ចយេហិ អនូនាធិកេហេវ តស្ស តស្ស ធម្មស្ស សម្ភវតោ តថតាតិ, សាមគ្គិំ ឧបគតេសុ បច្ចយេសុ មុហុត្តម្បិ តតោ និព្ពត្តានំ ធម្មានំ អសម្ភវាភាវតោ អវិតថតាតិ, អញ្ញធម្មបច្ចយេហិ អញ្ញធម្មានុប្បត្តិតោ អនញ្ញថតាតិ, ជរាមរណាទីនំ បច្ចយតោ វា បច្ចយសមូហតោ វា ឥទប្បច្ចយតាតិ វុត្តោ។ តត្រាយំ វចនត្ថោ – ឥមេសំ បច្ចយា ឥទប្បច្ចយា, ឥទប្បច្ចយា ឯវ ឥទប្បច្ចយតា, ឥទប្បច្ចយានំ វា សមូហោ ឥទប្បច្ចយតា។ លក្ខណំ បនេត្ថ សទ្ទសត្ថតោ វេទិតព្ពំ។
Itikho, bhikkhaveti evaṃ kho, bhikkhave. Yā tatrāti yā tesu ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’ntiādīsu. Tathatātiādīni paccayākārasseva vevacanāni. So tehi tehi paccayehi anūnādhikeheva tassa tassa dhammassa sambhavato tathatāti, sāmaggiṃ upagatesu paccayesu muhuttampi tato nibbattānaṃ dhammānaṃ asambhavābhāvato avitathatāti, aññadhammapaccayehi aññadhammānuppattito anaññathatāti, jarāmaraṇādīnaṃ paccayato vā paccayasamūhato vā idappaccayatāti vutto. Tatrāyaṃ vacanattho – imesaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayā eva idappaccayatā, idappaccayānaṃ vā samūho idappaccayatā. Lakkhaṇaṃ panettha saddasatthato veditabbaṃ.
អនិច្ចន្តិ ហុត្វា អភាវដ្ឋេន អនិច្ចំ។ ឯត្ថ ច អនិច្ចន្តិ ន ជរាមរណំ អនិច្ចំ, អនិច្ចសភាវានំ បន ខន្ធានំ ជរាមរណត្តា អនិច្ចំ នាម ជាតំ។ សង្ខតាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ ឯត្ថ ច សង្ខតន្តិ បច្ចយេហិ សមាគន្ត្វា កតំ។ បដិច្ចសមុប្បន្នន្តិ បច្ចយេ និស្សាយ ឧប្បន្នំ។ ខយធម្មន្តិ ខយសភាវំ។ វយធម្មន្តិ វិគច្ឆនកសភាវំ។ វិរាគធម្មន្តិ វិរជ្ជនកសភាវំ។ និរោធធម្មន្តិ និរុជ្ឈនកសភាវំ។ ជាតិយាបិ វុត្តនយេនេវ អនិច្ចតា វេទិតព្ពា។ ជនកបច្ចយានំ វា កិច្ចានុភាវក្ខណេ ទិដ្ឋត្តា ឯកេន បរិយាយេនេត្ថ អនិច្ចាតិអាទីនិ យុជ្ជន្តិយេវ។ ភវាទយោ អនិច្ចាទិសភាវាយេវ។
Aniccanti hutvā abhāvaṭṭhena aniccaṃ. Ettha ca aniccanti na jarāmaraṇaṃ aniccaṃ, aniccasabhāvānaṃ pana khandhānaṃ jarāmaraṇattā aniccaṃ nāma jātaṃ. Saṅkhatādīsupi eseva nayo. Ettha ca saṅkhatanti paccayehi samāgantvā kataṃ. Paṭiccasamuppannanti paccaye nissāya uppannaṃ. Khayadhammanti khayasabhāvaṃ. Vayadhammanti vigacchanakasabhāvaṃ. Virāgadhammanti virajjanakasabhāvaṃ. Nirodhadhammanti nirujjhanakasabhāvaṃ. Jātiyāpi vuttanayeneva aniccatā veditabbā. Janakapaccayānaṃ vā kiccānubhāvakkhaṇe diṭṭhattā ekena pariyāyenettha aniccātiādīni yujjantiyeva. Bhavādayo aniccādisabhāvāyeva.
សម្មប្បញ្ញាយាតិ សវិបស្សនាយ មគ្គបញ្ញាយ។ បុព្ពន្តន្តិ បុរិមំ អតីតន្តិ អត្ថោ។ អហោសិំ នុ ខោតិអាទីសុ ‘‘អហោសិំ នុ ខោ ននុ ខោ’’តិ សស្សតាការញ្ច អធិច្ចសមុប្បត្តិអាការញ្ច និស្សាយ អតីតេ អត្តនោ វិជ្ជមានតញ្ច អវិជ្ជមានតញ្ច កង្ខតិ។ កិំ ការណន្តិ ន វត្តព្ពំ, ឧម្មត្តកោ វិយ ពាលបុថុជ្ជនោ យថា វា តថា វា បវត្តតិ។ កិំ នុ ខោ អហោសិន្តិ ជាតិលិង្គុបបត្តិយោ និស្សាយ ‘‘ខត្តិយោ នុ ខោ អហោសិំ, ព្រាហ្មណវេស្សសុទ្ទគហដ្ឋបព្ពជិតទេវមនុស្សានំ អញ្ញតរោ’’តិ កង្ខតិ។ កថំ នុ ខោតិ សណ្ឋានាការំ និស្សាយ ‘‘ទីឃោ នុ ខោ អហោសិំ រស្សឱទាតកណ្ហបមាណិកអប្បមាណិកាទីនំ អញ្ញតរោ’’តិ កង្ខតិ។ កេចិ បន ‘‘ឥស្សរនិម្មានាទីនិ និស្សាយ ‘កេន នុ ខោ ការណេន អហោសិ’ន្តិ ហេតុតោ កង្ខតី’’តិ វទន្តិ។ កិំ ហុត្វា កិំ អហោសិន្តិ ជាតិអាទីនិ និស្សាយ ‘‘ខត្តិយោ ហុត្វា នុ ខោ ព្រាហ្មណោ អហោសិំ…បេ.… ទេវោ ហុត្វា មនុស្សោ’’តិ អត្តនោ បរម្បរំ កង្ខតិ។ សព្ពត្ថេវ បន អទ្ធានន្តិ កាលាធិវចនមេតំ។ អបរន្តន្តិ អនាគតំ អន្តំ។ ភវិស្សាមិ នុ ខោ ននុ ខោតិ សស្សតាការញ្ច ឧច្ឆេទាការញ្ច និស្សាយ អនាគតេ អត្តនោ វិជ្ជមានតញ្ច អវិជ្ជមានតញ្ច កង្ខតិ។ សេសមេត្ថ វុត្តនយមេវ។
Sammappaññāyāti savipassanāya maggapaññāya. Pubbantanti purimaṃ atītanti attho. Ahosiṃ nu khotiādīsu ‘‘ahosiṃ nu kho nanu kho’’ti sassatākārañca adhiccasamuppattiākārañca nissāya atīte attano vijjamānatañca avijjamānatañca kaṅkhati. Kiṃ kāraṇanti na vattabbaṃ, ummattako viya bālaputhujjano yathā vā tathā vā pavattati. Kiṃ nu kho ahosinti jātiliṅgupapattiyo nissāya ‘‘khattiyo nu kho ahosiṃ, brāhmaṇavessasuddagahaṭṭhapabbajitadevamanussānaṃ aññataro’’ti kaṅkhati. Kathaṃ nu khoti saṇṭhānākāraṃ nissāya ‘‘dīgho nu kho ahosiṃ rassaodātakaṇhapamāṇikaappamāṇikādīnaṃ aññataro’’ti kaṅkhati. Keci pana ‘‘issaranimmānādīni nissāya ‘kena nu kho kāraṇena ahosi’nti hetuto kaṅkhatī’’ti vadanti. Kiṃ hutvā kiṃ ahosinti jātiādīni nissāya ‘‘khattiyo hutvā nu kho brāhmaṇo ahosiṃ…pe… devo hutvā manusso’’ti attano paramparaṃ kaṅkhati. Sabbattheva pana addhānanti kālādhivacanametaṃ. Aparantanti anāgataṃ antaṃ. Bhavissāmi nu kho nanu khoti sassatākārañca ucchedākārañca nissāya anāgate attano vijjamānatañca avijjamānatañca kaṅkhati. Sesamettha vuttanayameva.
ឯតរហិ វា បច្ចុប្បន្នំ អទ្ធានន្តិ ឥទានិ វា បដិសន្ធិមាទិំ កត្វា ចុតិបរិយន្តំ សព្ពម្បិ វត្តមានកាលំ គហេត្វា។ អជ្ឈត្តំ កថំកថី ភវិស្សតីតិ អត្តនោ ខន្ធេសុ វិចិកិច្ឆី ភវិស្សតិ។ អហំ នុ ខោស្មីតិ អត្តនោ អត្ថិភាវំ កង្ខតិ។ យុត្តំ បនេតន្តិ? យុត្តំ អយុត្តន្តិ កា ឯត្ថ ចិន្តា។ អបិចេត្ថ ឥទំ វត្ថុម្បិ ឧទាហរន្តិ – ចូឡមាតាយ កិរ បុត្តោ មុណ្ឌោ, មហាមាតាយ បុត្តោ អមុណ្ឌោ, តំ បុត្តំ មុណ្ឌេសុំ, សោ ឧដ្ឋាយ ‘‘អហំ នុ ខោ ចូឡមាតាយ បុត្តោ’’តិ ចិន្តេសិ។ ឯវំ អហំ នុ ខោស្មីតិ កង្ខា ហោតិ។ នោ នុ ខោស្មីតិ អត្តនោ នត្ថិភាវំ កង្ខតិ។ តត្រាបិ ឥទំ វត្ថុ – ឯកោ កិរ មច្ឆេ គណ្ហន្តោ ឧទកេ ចិរដ្ឋានេន សីតិភូតំ អត្តនោ ឩរុំ មច្ឆោតិ ចិន្តេត្វា បហរិ។ អបរោ សុសានបស្សេ ខេត្តំ រក្ខន្តោ ភីតោ សង្កុដិតោ សយិ, សោ បដិពុជ្ឈិត្វា អត្តនោ ជណ្ណុកានិ ទ្វេ យក្ខាតិ ចិន្តេត្វា បហរិ។ ឯវំ នោ នុ ខោស្មីតិ កង្ខតិ។
Etarahivā paccuppannaṃ addhānanti idāni vā paṭisandhimādiṃ katvā cutipariyantaṃ sabbampi vattamānakālaṃ gahetvā. Ajjhattaṃ kathaṃkathī bhavissatīti attano khandhesu vicikicchī bhavissati. Ahaṃ nu khosmīti attano atthibhāvaṃ kaṅkhati. Yuttaṃ panetanti? Yuttaṃ ayuttanti kā ettha cintā. Apicettha idaṃ vatthumpi udāharanti – cūḷamātāya kira putto muṇḍo, mahāmātāya putto amuṇḍo, taṃ puttaṃ muṇḍesuṃ, so uṭṭhāya ‘‘ahaṃ nu kho cūḷamātāya putto’’ti cintesi. Evaṃ ahaṃ nu khosmīti kaṅkhā hoti. No nu khosmīti attano natthibhāvaṃ kaṅkhati. Tatrāpi idaṃ vatthu – eko kira macche gaṇhanto udake ciraṭṭhānena sītibhūtaṃ attano ūruṃ macchoti cintetvā pahari. Aparo susānapasse khettaṃ rakkhanto bhīto saṅkuṭito sayi, so paṭibujjhitvā attano jaṇṇukāni dve yakkhāti cintetvā pahari. Evaṃ no nu khosmīti kaṅkhati.
កិំ នុ ខោស្មីតិ ខត្តិយោវ សមានោ អត្តនោ ខត្តិយភាវំ កង្ខតិ។ ឯសេវ នយោ សេសេសុបិ។ ទេវោ បន សមានោ ទេវភាវំ អជានន្តោ នាម នត្ថិ, សោបិ បន ‘‘អហំ រូបី នុ ខោ អរូបី នុ ខោ’’តិអាទិនា នយេន កង្ខតិ។ ខត្តិយាទយោ កស្មា ន ជានន្តីតិ ចេ? អបច្ចក្ខា តេសំ តត្ថ តត្ថ កុលេ ឧប្បត្តិ។ គហដ្ឋាបិ ច បោត្ថលិកាទយោ បព្ពជិតសញ្ញិនោ, បព្ពជិតាបិ ‘‘កុប្បំ នុ ខោ មេ កម្ម’’ន្តិអាទិនា នយេន គហដ្ឋសញ្ញិនោ។ មនុស្សាបិ ច រាជានោ វិយ អត្តនិ ទេវសញ្ញិនោ ហោន្តិ។ កថំ នុ ខោស្មីតិ វុត្តនយមេវ។ កេវលញ្ហេត្ថ អព្ភន្តរេ ជីវោ នាម អត្ថីតិ គហេត្វា តស្ស សណ្ឋានាការំ និស្សាយ ‘‘ទីឃោ នុ ខោស្មិ រស្សចតុរស្សឆឡំសអដ្ឋំសសោឡសំសាទីនំ អញ្ញតរប្បការោ’’តិ កង្ខន្តោ កថំ នុ ខោស្មីតិ? កង្ខតីតិ វេទិតព្ពោ។ សរីរសណ្ឋានំ បន បច្ចុប្បន្នំ អជានន្តោ នាម នត្ថិ។ កុតោ អាគតោ សោ កុហិំ គាមី ភវិស្សតីតិ អត្តភាវស្ស អាគតិគតិដ្ឋានំ កង្ខន្តោ ឯវំ កង្ខតិ។ អរិយសាវកស្សាតិ ឥធ សោតាបន្នោ អធិប្បេតោ, ឥតរេបិ បន តយោ អវារិតាយេវាតិ។ ទសមំ។
Kiṃ nu khosmīti khattiyova samāno attano khattiyabhāvaṃ kaṅkhati. Eseva nayo sesesupi. Devo pana samāno devabhāvaṃ ajānanto nāma natthi, sopi pana ‘‘ahaṃ rūpī nu kho arūpī nu kho’’tiādinā nayena kaṅkhati. Khattiyādayo kasmā na jānantīti ce? Apaccakkhā tesaṃ tattha tattha kule uppatti. Gahaṭṭhāpi ca potthalikādayo pabbajitasaññino, pabbajitāpi ‘‘kuppaṃ nu kho me kamma’’ntiādinā nayena gahaṭṭhasaññino. Manussāpi ca rājāno viya attani devasaññino honti. Kathaṃ nu khosmīti vuttanayameva. Kevalañhettha abbhantare jīvo nāma atthīti gahetvā tassa saṇṭhānākāraṃ nissāya ‘‘dīgho nu khosmi rassacaturassachaḷaṃsaaṭṭhaṃsasoḷasaṃsādīnaṃ aññatarappakāro’’ti kaṅkhanto kathaṃ nu khosmīti? Kaṅkhatīti veditabbo. Sarīrasaṇṭhānaṃ pana paccuppannaṃ ajānanto nāma natthi. Kuto āgato so kuhiṃ gāmī bhavissatīti attabhāvassa āgatigatiṭṭhānaṃ kaṅkhanto evaṃ kaṅkhati. Ariyasāvakassāti idha sotāpanno adhippeto, itarepi pana tayo avāritāyevāti. Dasamaṃ.
អាហារវគ្គោ ទុតិយោ។
Āhāravaggo dutiyo.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១០. បច្ចយសុត្តំ • 10. Paccayasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១០. បច្ចយសុត្តវណ្ណនា • 10. Paccayasuttavaṇṇanā
