Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౨. పచ్చయత్థేరగాథావణ్ణనా
2. Paccayattheragāthāvaṇṇanā
పఞ్చాహాహం పబ్బజితోతి ఆయస్మతో పచ్చయత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో ఇతో ఏకనవుతే కప్పే విపస్సిస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ఏకదివసం సత్థారం వినతాయ నామ నదియా తీరే గచ్ఛన్తం దిస్వా పసన్నమానసో మనుఞ్ఞదస్సనాని మహన్తాని ఉదుమ్బరఫలాని ఓచినిత్వా ఉపనామేసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన సుగతీసుయేవ సంసరన్తో ఇమస్మిం భద్దకప్పే కస్సపే భగవతి లోకే ఉప్పజ్జిత్వా పవత్తవరధమ్మచక్కే వేనేయ్యజనానుగ్గహం కరోన్తే తస్స సాసనే పబ్బజిత్వా విపస్సనం పట్ఠపేత్వా భావనమనుయుఞ్జన్తో ఏకదివసం సంసారదుక్ఖం చిన్తేత్వా
Pañcāhāhaṃpabbajitoti āyasmato paccayattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ vinatāya nāma nadiyā tīre gacchantaṃ disvā pasannamānaso manuññadassanāni mahantāni udumbaraphalāni ocinitvā upanāmesi. So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ bhaddakappe kassape bhagavati loke uppajjitvā pavattavaradhammacakke veneyyajanānuggahaṃ karonte tassa sāsane pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā bhāvanamanuyuñjanto ekadivasaṃ saṃsāradukkhaṃ cintetvā
అతివియ సఞ్జాతసంవేగో విహారే నిసిన్నో ‘‘అరహత్తం అప్పత్వా ఇతో న నిక్ఖమిస్సామీ’’తి చిత్తం అధిట్ఠాయ వాయమన్తో ఞాణస్స అపరిపక్కత్తా విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేతుం నాసక్ఖి. సో కాలఙ్కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే రోహితనగరే ఖత్తియకులే నిబ్బత్తిత్వా పచ్చయోతి లద్ధనామో వయప్పత్తో పితు అచ్చయేన రజ్జే పతిట్ఠితో ఏకదివసం మహారాజబలిం కాతుం ఆరభి. తత్థ మహాజనో సన్నిపతి. తస్మిం సమాగమే తస్స పసాదఞ్జననత్థం సత్థా మహాజనస్స పేక్ఖన్తస్సేవ ఆకాసే వేస్సవణేన నిమ్మితే రతనమయకూటాగారే రతనమయసీహాసనే నిసీదిత్వా ధమ్మం దేసేసి. మహతో జనకాయస్స ధమ్మాభిసమయో అహోసి. తం ధమ్మం సుత్వా పచ్చయరాజాపి రజ్జం పహాయ పురిమహేతుసఞ్చోదితో పబ్బజి. సో యథా కస్సపస్స భగవతో కాలే పటిఞ్ఞం అకాసి, ఏవం పటిఞ్ఞం కత్వా విహారం పవిసిత్వా విపస్సనం వడ్ఢేన్తో ఞాణస్స పరిపాకం గతత్తా తావదేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౩౯.౧౫-౨౦) –
Ativiya sañjātasaṃvego vihāre nisinno ‘‘arahattaṃ appatvā ito na nikkhamissāmī’’ti cittaṃ adhiṭṭhāya vāyamanto ñāṇassa aparipakkattā vipassanaṃ ussukkāpetuṃ nāsakkhi. So kālaṅkatvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rohitanagare khattiyakule nibbattitvā paccayoti laddhanāmo vayappatto pitu accayena rajje patiṭṭhito ekadivasaṃ mahārājabaliṃ kātuṃ ārabhi. Tattha mahājano sannipati. Tasmiṃ samāgame tassa pasādañjananatthaṃ satthā mahājanassa pekkhantasseva ākāse vessavaṇena nimmite ratanamayakūṭāgāre ratanamayasīhāsane nisīditvā dhammaṃ desesi. Mahato janakāyassa dhammābhisamayo ahosi. Taṃ dhammaṃ sutvā paccayarājāpi rajjaṃ pahāya purimahetusañcodito pabbaji. So yathā kassapassa bhagavato kāle paṭiññaṃ akāsi, evaṃ paṭiññaṃ katvā vihāraṃ pavisitvā vipassanaṃ vaḍḍhento ñāṇassa paripākaṃ gatattā tāvadeva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.15-20) –
‘‘వినతానదియా తీరే, విహాసి పురిసుత్తమో;
‘‘Vinatānadiyā tīre, vihāsi purisuttamo;
అద్దసం విరజం బుద్ధం, ఏకగ్గం సుసమాహితం.
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘తస్మిం పసన్నమానసో, కిలేసమలధోవనే;
‘‘Tasmiṃ pasannamānaso, kilesamaladhovane;
ఉదుమ్బరఫలం గయ్హ, బుద్ధసేట్ఠస్సదాసహం.
Udumbaraphalaṃ gayha, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ.
‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, యం ఫలమదదిం తదా;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఫలదానస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ఇమమ్హి భద్దకే కప్పే, సంవిగ్గమానమానసో;
‘‘Imamhi bhaddake kappe, saṃviggamānamānaso;
కస్సపస్స భగవతో, సాసనే పబ్బజిం అహం.
Kassapassa bhagavato, sāsane pabbajiṃ ahaṃ.
‘‘తథా పబ్బజితో సన్తో, భావనం అనుయుఞ్జిసం;
‘‘Tathā pabbajito santo, bhāvanaṃ anuyuñjisaṃ;
న విహారా నిక్ఖమిస్సం, ఇతి కత్వాన మానసం.
Na vihārā nikkhamissaṃ, iti katvāna mānasaṃ.
‘‘ఉత్తమత్థం అసమ్పత్తో, న చ పత్తోమ్హి తావదే;
‘‘Uttamatthaṃ asampatto, na ca pattomhi tāvade;
ఇదాని పన ఞాణస్స, పరిపాకేన నిబ్బుతో;
Idāni pana ñāṇassa, paripākena nibbuto;
పత్తోమ్హి అచలం ఠానం, ఫుసిత్వా అచ్చుతం పదం.
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, phusitvā accutaṃ padaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా అత్తనో పటిపత్తికిత్తనముఖేన అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattikittanamukhena aññaṃ byākaronto –
౨౨౨.
222.
‘‘పఞ్చాహాహం పబ్బజితో, సేఖో అప్పత్తమానసో;
‘‘Pañcāhāhaṃ pabbajito, sekho appattamānaso;
విహారం మే పవిట్ఠస్స, చేతసో పణిధీ అహు.
Vihāraṃ me paviṭṭhassa, cetaso paṇidhī ahu.
౨౨౩.
223.
‘‘నాసిస్సం న పివిస్సామి, విహారతో న నిక్ఖమే;
‘‘Nāsissaṃ na pivissāmi, vihārato na nikkhame;
నపి పస్సం నిపాతేస్సం, తణ్హాసల్లే అనూహతే.
Napi passaṃ nipātessaṃ, taṇhāsalle anūhate.
౨౨౪.
224.
‘‘తస్స మేవం విహరతో, పస్స వీరియపరక్కమం;
‘‘Tassa mevaṃ viharato, passa vīriyaparakkamaṃ;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి. –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ఇమా తిస్సో గాథా అభాసి.
Imā tisso gāthā abhāsi.
తత్థ పఞ్చాహాహం పబ్బజితోతి పఞ్చాహో అహం, పబ్బజితో హుత్వా పఞ్చాహో, పబ్బజితదివసతో పఞ్చమో అహో నిట్ఠితోతి అత్థో. సేఖో అప్పత్తమానసోతి అధిసీలసిక్ఖాదీనం సిక్ఖనతో సేఖో. అనవసేసతో మానం సియతి సముచ్ఛిన్దతీతి మానసో, అగ్గమగ్గో, తంనిబ్బత్తితో మానసతో ఆగతం మానసం, అరహత్తం, తం, సో వా అప్పత్తో ఏతేనాతి అప్పత్తమానసో. విహారం మే పవిట్ఠస్స, చేతసో పణిధీ అహూతి ఏవం సేఖస్స మే వసనకవిహారం ఓవరకం పవిట్ఠస్స సతో ఏవరూపో ఇదాని వుచ్చమానాకారో చేతోపణిధి అహోసి, ఏవం మయా చిత్తం పణిహితన్తి అత్థో.
Tattha pañcāhāhaṃ pabbajitoti pañcāho ahaṃ, pabbajito hutvā pañcāho, pabbajitadivasato pañcamo aho niṭṭhitoti attho. Sekho appattamānasoti adhisīlasikkhādīnaṃ sikkhanato sekho. Anavasesato mānaṃ siyati samucchindatīti mānaso, aggamaggo, taṃnibbattito mānasato āgataṃ mānasaṃ, arahattaṃ, taṃ, so vā appatto etenāti appattamānaso. Vihāraṃ me paviṭṭhassa, cetaso paṇidhī ahūti evaṃ sekhassa me vasanakavihāraṃ ovarakaṃ paviṭṭhassa sato evarūpo idāni vuccamānākāro cetopaṇidhi ahosi, evaṃ mayā cittaṃ paṇihitanti attho.
నాసిస్సన్తిఆదినా చిత్తపణిధిం దస్సేతి. తత్థ నాసిస్సన్తి యంకిఞ్చి భోజనం న భుఞ్జిస్సం న భుఞ్జిస్సామి తణ్హాసల్లే మమ హదయగతే అనూహతే అనుద్ధతేతి ఏవం సబ్బపదేసు యోజేతబ్బం. న పివిస్సామీతి యంకిఞ్చి పాతబ్బం న పివిస్సామి. విహారతో న నిక్ఖమేతి ఇమస్మా ఇదాని మయా నిసిన్నగబ్భతో న నిక్ఖమేయ్యం. నపి పస్సం నిపాతేస్సన్తి మమ సరీరస్స ద్వీసు పస్సేసు ఏకమ్పి పస్సం కాయకిలమథవినోదనత్థం న నిపాతేస్సం, ఏకపస్సేనపి న నిపజ్జిస్సామీతి అత్థో.
Nāsissantiādinā cittapaṇidhiṃ dasseti. Tattha nāsissanti yaṃkiñci bhojanaṃ na bhuñjissaṃ na bhuñjissāmi taṇhāsalle mama hadayagate anūhate anuddhateti evaṃ sabbapadesu yojetabbaṃ. Na pivissāmīti yaṃkiñci pātabbaṃ na pivissāmi. Vihārato na nikkhameti imasmā idāni mayā nisinnagabbhato na nikkhameyyaṃ. Napi passaṃ nipātessanti mama sarīrassa dvīsu passesu ekampi passaṃ kāyakilamathavinodanatthaṃ na nipātessaṃ, ekapassenapi na nipajjissāmīti attho.
తస్స మేవం విహరతోతి తస్స మే ఏవం చిత్తం పణిధాయ దళ్హవీరియాధిట్ఠానం కత్వా విపస్సనానుయోగవసేన విహరతో. పస్స వీరియపరక్కమన్తి విధినా ఈరయితబ్బతో ‘‘వీరియం’’ పరం ఠానం అక్కమనతో ‘‘పరక్కమో’’తి చ లద్ధనామం ఉస్సోళ్హీభూతం వాయామం పస్స జానాహి. యస్స పనానుభావేన మయా తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనన్తి వుత్తత్థమేవ.
Tassa mevaṃ viharatoti tassa me evaṃ cittaṃ paṇidhāya daḷhavīriyādhiṭṭhānaṃ katvā vipassanānuyogavasena viharato. Passa vīriyaparakkamanti vidhinā īrayitabbato ‘‘vīriyaṃ’’ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato ‘‘parakkamo’’ti ca laddhanāmaṃ ussoḷhībhūtaṃ vāyāmaṃ passa jānāhi. Yassa panānubhāvena mayā tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsananti vuttatthameva.
పచ్చయత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paccayattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౨. పచ్చయత్థేరగాథా • 2. Paccayattheragāthā