Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၂. ပစ္စယတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
2. Paccayattheragāthāvaṇṇanā
ပဉ္စာဟာဟံ ပဗ္ဗဇိတောတိ အာယသ္မတော ပစ္စယတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဝိနတာယ နာမ နဒိယာ တီရေ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော မနုညဒသ္သနာနိ မဟန္တာနိ ဥဒုမ္ဗရဖလာနိ ဩစိနိတ္ဝာ ဥပနာမေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဘဒ္ဒကပ္ပေ ကသ္သပေ ဘဂဝတိ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကေ ဝေနေယ္ယဇနာနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တေ တသ္သ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တော ဧကဒိဝသံ သံသာရဒုက္ခံ စိန္တေတ္ဝာ
Pañcāhāhaṃpabbajitoti āyasmato paccayattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ vinatāya nāma nadiyā tīre gacchantaṃ disvā pasannamānaso manuññadassanāni mahantāni udumbaraphalāni ocinitvā upanāmesi. So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ bhaddakappe kassape bhagavati loke uppajjitvā pavattavaradhammacakke veneyyajanānuggahaṃ karonte tassa sāsane pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā bhāvanamanuyuñjanto ekadivasaṃ saṃsāradukkhaṃ cintetvā
အတိဝိယ သဉ္ဇာတသံဝေဂော ဝိဟာရေ နိသိန္နော ‘‘အရဟတ္တံ အပ္ပတ္ဝာ ဣတော န နိက္ခမိသ္သာမီ’’တိ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ ဝာယမန္တော ဉာဏသ္သ အပရိပက္ကတ္တာ ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေတုံ နာသက္ခိ။ သော ကာလင္ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရောဟိတနဂရေ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ပစ္စယောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတော ဧကဒိဝသံ မဟာရာဇဗလိံ ကာတုံ အာရဘိ။ တတ္ထ မဟာဇနော သန္နိပတိ။ တသ္မိံ သမာဂမေ တသ္သ ပသာဒဉ္ဇနနတ္ထံ သတ္ထာ မဟာဇနသ္သ ပေက္ခန္တသ္သေဝ အာကာသေ ဝေသ္သဝဏေန နိမ္မိတေ ရတနမယကူဋာဂာရေ ရတနမယသီဟာသနေ နိသီဒိတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ မဟတော ဇနကာယသ္သ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ တံ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပစ္စယရာဇာပိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပုရိမဟေတုသဉ္စောဒိတော ပဗ္ဗဇိ။ သော ယထာ ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ပဋိညံ အကာသိ, ဧဝံ ပဋိညံ ကတ္ဝာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေန္တော ဉာဏသ္သ ပရိပာကံ ဂတတ္တာ တာဝဒေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၃၉.၁၅-၂၀) –
Ativiya sañjātasaṃvego vihāre nisinno ‘‘arahattaṃ appatvā ito na nikkhamissāmī’’ti cittaṃ adhiṭṭhāya vāyamanto ñāṇassa aparipakkattā vipassanaṃ ussukkāpetuṃ nāsakkhi. So kālaṅkatvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rohitanagare khattiyakule nibbattitvā paccayoti laddhanāmo vayappatto pitu accayena rajje patiṭṭhito ekadivasaṃ mahārājabaliṃ kātuṃ ārabhi. Tattha mahājano sannipati. Tasmiṃ samāgame tassa pasādañjananatthaṃ satthā mahājanassa pekkhantasseva ākāse vessavaṇena nimmite ratanamayakūṭāgāre ratanamayasīhāsane nisīditvā dhammaṃ desesi. Mahato janakāyassa dhammābhisamayo ahosi. Taṃ dhammaṃ sutvā paccayarājāpi rajjaṃ pahāya purimahetusañcodito pabbaji. So yathā kassapassa bhagavato kāle paṭiññaṃ akāsi, evaṃ paṭiññaṃ katvā vihāraṃ pavisitvā vipassanaṃ vaḍḍhento ñāṇassa paripākaṃ gatattā tāvadeva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.15-20) –
‘‘ဝိနတာနဒိယာ တီရေ၊ ဝိဟာသိ ပုရိသုတ္တမော။
‘‘Vinatānadiyā tīre, vihāsi purisuttamo;
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ။
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘တသ္မိံ ပသန္နမာနသော၊ ကိလေသမလဓောဝနေ။
‘‘Tasmiṃ pasannamānaso, kilesamaladhovane;
ဥဒုမ္ဗရဖလံ ဂယ္ဟ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌသ္သဒာသဟံ။
Udumbaraphalaṃ gayha, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ.
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလမဒဒိံ တဒာ။
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒာနသ္သိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ဣမမ္ဟိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ သံဝိဂ္ဂမာနမာနသော။
‘‘Imamhi bhaddake kappe, saṃviggamānamānaso;
ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော၊ သာသနေ ပဗ္ဗဇိံ အဟံ။
Kassapassa bhagavato, sāsane pabbajiṃ ahaṃ.
‘‘တထာ ပဗ္ဗဇိတော သန္တော၊ ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇိသံ။
‘‘Tathā pabbajito santo, bhāvanaṃ anuyuñjisaṃ;
န ဝိဟာရာ နိက္ခမိသ္သံ၊ ဣတိ ကတ္ဝာန မာနသံ။
Na vihārā nikkhamissaṃ, iti katvāna mānasaṃ.
‘‘ဥတ္တမတ္ထံ အသမ္ပတ္တော၊ န စ ပတ္တောမ္ဟိ တာဝဒေ။
‘‘Uttamatthaṃ asampatto, na ca pattomhi tāvade;
ဣဒာနိ ပန ဉာဏသ္သ၊ ပရိပာကေန နိဗ္ဗုတော။
Idāni pana ñāṇassa, paripākena nibbuto;
ပတ္တောမ္ဟိ အစလံ ဌာနံ၊ ဖုသိတ္ဝာ အစ္စုတံ ပဒံ။
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, phusitvā accutaṃ padaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိကိတ္တနမုခေန အညံ ဗ္ယာကရောန္တော –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattikittanamukhena aññaṃ byākaronto –
၂၂၂.
222.
‘‘ပဉ္စာဟာဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ သေခော အပ္ပတ္တမာနသော။
‘‘Pañcāhāhaṃ pabbajito, sekho appattamānaso;
ဝိဟာရံ မေ ပဝိဋ္ဌသ္သ၊ စေတသော ပဏိဓီ အဟု။
Vihāraṃ me paviṭṭhassa, cetaso paṇidhī ahu.
၂၂၃.
223.
‘‘နာသိသ္သံ န ပိဝိသ္သာမိ၊ ဝိဟာရတော န နိက္ခမေ။
‘‘Nāsissaṃ na pivissāmi, vihārato na nikkhame;
နပိ ပသ္သံ နိပာတေသ္သံ၊ တဏ္ဟာသလ္လေ အနူဟတေ။
Napi passaṃ nipātessaṃ, taṇhāsalle anūhate.
၂၂၄.
224.
‘‘တသ္သ မေဝံ ဝိဟရတော၊ ပသ္သ ဝီရိယပရက္ကမံ။
‘‘Tassa mevaṃ viharato, passa vīriyaparakkamaṃ;
တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။ –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ဣမာ တိသ္သော ဂာထာ အဘာသိ။
Imā tisso gāthā abhāsi.
တတ္ထ ပဉ္စာဟာဟံ ပဗ္ဗဇိတောတိ ပဉ္စာဟော အဟံ, ပဗ္ဗဇိတော ဟုတ္ဝာ ပဉ္စာဟော, ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဉ္စမော အဟော နိဋ္ဌိတောတိ အတ္ထော။ သေခော အပ္ပတ္တမာနသောတိ အဓိသီလသိက္ခာဒီနံ သိက္ခနတော သေခော။ အနဝသေသတော မာနံ သိယတိ သမုစ္ဆိန္ဒတီတိ မာနသော, အဂ္ဂမဂ္ဂော, တံနိဗ္ဗတ္တိတော မာနသတော အာဂတံ မာနသံ, အရဟတ္တံ, တံ, သော ဝာ အပ္ပတ္တော ဧတေနာတိ အပ္ပတ္တမာနသော။ ဝိဟာရံ မေ ပဝိဋ္ဌသ္သ, စေတသော ပဏိဓီ အဟူတိ ဧဝံ သေခသ္သ မေ ဝသနကဝိဟာရံ ဩဝရကံ ပဝိဋ္ဌသ္သ သတော ဧဝရူပော ဣဒာနိ ဝုစ္စမာနာကာရော စေတောပဏိဓိ အဟောသိ, ဧဝံ မယာ စိတ္တံ ပဏိဟိတန္တိ အတ္ထော။
Tattha pañcāhāhaṃ pabbajitoti pañcāho ahaṃ, pabbajito hutvā pañcāho, pabbajitadivasato pañcamo aho niṭṭhitoti attho. Sekho appattamānasoti adhisīlasikkhādīnaṃ sikkhanato sekho. Anavasesato mānaṃ siyati samucchindatīti mānaso, aggamaggo, taṃnibbattito mānasato āgataṃ mānasaṃ, arahattaṃ, taṃ, so vā appatto etenāti appattamānaso. Vihāraṃ me paviṭṭhassa, cetaso paṇidhī ahūti evaṃ sekhassa me vasanakavihāraṃ ovarakaṃ paviṭṭhassa sato evarūpo idāni vuccamānākāro cetopaṇidhi ahosi, evaṃ mayā cittaṃ paṇihitanti attho.
နာသိသ္သန္တိအာဒိနာ စိတ္တပဏိဓိံ ဒသ္သေတိ။ တတ္ထ နာသိသ္သန္တိ ယံကိဉ္စိ ဘောဇနံ န ဘုဉ္ဇိသ္သံ န ဘုဉ္ဇိသ္သာမိ တဏ္ဟာသလ္လေ မမ ဟဒယဂတေ အနူဟတေ အနုဒ္ဓတေတိ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ န ပိဝိသ္သာမီတိ ယံကိဉ္စိ ပာတဗ္ဗံ န ပိဝိသ္သာမိ။ ဝိဟာရတော န နိက္ခမေတိ ဣမသ္မာ ဣဒာနိ မယာ နိသိန္နဂဗ္ဘတော န နိက္ခမေယ္ယံ။ နပိ ပသ္သံ နိပာတေသ္သန္တိ မမ သရီရသ္သ ဒ္ဝီသု ပသ္သေသု ဧကမ္ပိ ပသ္သံ ကာယကိလမထဝိနောဒနတ္ထံ န နိပာတေသ္သံ, ဧကပသ္သေနပိ န နိပဇ္ဇိသ္သာမီတိ အတ္ထော။
Nāsissantiādinā cittapaṇidhiṃ dasseti. Tattha nāsissanti yaṃkiñci bhojanaṃ na bhuñjissaṃ na bhuñjissāmi taṇhāsalle mama hadayagate anūhate anuddhateti evaṃ sabbapadesu yojetabbaṃ. Na pivissāmīti yaṃkiñci pātabbaṃ na pivissāmi. Vihārato na nikkhameti imasmā idāni mayā nisinnagabbhato na nikkhameyyaṃ. Napi passaṃ nipātessanti mama sarīrassa dvīsu passesu ekampi passaṃ kāyakilamathavinodanatthaṃ na nipātessaṃ, ekapassenapi na nipajjissāmīti attho.
တသ္သ မေဝံ ဝိဟရတောတိ တသ္သ မေ ဧဝံ စိတ္တံ ပဏိဓာယ ဒဠ္ဟဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ ကတ္ဝာ ဝိပသ္သနာနုယောဂဝသေန ဝိဟရတော။ ပသ္သ ဝီရိယပရက္ကမန္တိ ဝိဓိနာ ဤရယိတဗ္ဗတော ‘‘ဝီရိယံ’’ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနတော ‘‘ပရက္ကမော’’တိ စ လဒ္ဓနာမံ ဥသ္သောဠ္ဟီဘူတံ ဝာယာမံ ပသ္သ ဇာနာဟိ။ ယသ္သ ပနာနုဘာဝေန မယာ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနန္တိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။
Tassa mevaṃ viharatoti tassa me evaṃ cittaṃ paṇidhāya daḷhavīriyādhiṭṭhānaṃ katvā vipassanānuyogavasena viharato. Passa vīriyaparakkamanti vidhinā īrayitabbato ‘‘vīriyaṃ’’ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato ‘‘parakkamo’’ti ca laddhanāmaṃ ussoḷhībhūtaṃ vāyāmaṃ passa jānāhi. Yassa panānubhāvena mayā tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsananti vuttatthameva.
ပစ္စယတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Paccayattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၂. ပစ္စယတ္ထေရဂာထာ • 2. Paccayattheragāthā