Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੨. ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
2. Paccayattheragāthāvaṇṇanā
ਪਞ੍ਚਾਹਾਹਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ ਇਤੋ ਏਕਨવੁਤੇ ਕਪ੍ਪੇ વਿਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਿਨਤਾਯ ਨਾਮ ਨਦਿਯਾ ਤੀਰੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਮਨੁਞ੍ਞਦਸ੍ਸਨਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਉਦੁਮ੍ਬਰਫਲਾਨਿ ਓਚਿਨਿਤ੍વਾ ਉਪਨਾਮੇਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਸੁਗਤੀਸੁਯੇવ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭਦ੍ਦਕਪ੍ਪੇ ਕਸ੍ਸਪੇ ਭਗવਤਿ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੇ વੇਨੇਯ੍ਯਜਨਾਨੁਗ੍ਗਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਭਾવਨਮਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ
Pañcāhāhaṃpabbajitoti āyasmato paccayattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ vinatāya nāma nadiyā tīre gacchantaṃ disvā pasannamānaso manuññadassanāni mahantāni udumbaraphalāni ocinitvā upanāmesi. So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ bhaddakappe kassape bhagavati loke uppajjitvā pavattavaradhammacakke veneyyajanānuggahaṃ karonte tassa sāsane pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā bhāvanamanuyuñjanto ekadivasaṃ saṃsāradukkhaṃ cintetvā
ਅਤਿવਿਯ ਸਞ੍ਜਾਤਸਂવੇਗੋ વਿਹਾਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਇਤੋ ਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਪਰਿਪਕ੍ਕਤ੍ਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਸੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤ੍વਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਰੋਹਿਤਨਗਰੇ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਿਤੁ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਜ੍ਜੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਮਹਾਰਾਜਬਲਿਂ ਕਾਤੁਂ ਆਰਭਿ। ਤਤ੍ਥ ਮਹਾਜਨੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਾਗਮੇ ਤਸ੍ਸ ਪਸਾਦਞ੍ਜਨਨਤ੍ਥਂ ਸਤ੍ਥਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਆਕਾਸੇ વੇਸ੍ਸવਣੇਨ ਨਿਮ੍ਮਿਤੇ ਰਤਨਮਯਕੂਟਾਗਾਰੇ ਰਤਨਮਯਸੀਹਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਮਹਤੋ ਜਨਕਾਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯਰਾਜਾਪਿ ਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਪੁਰਿਮਹੇਤੁਸਞ੍ਚੋਦਿਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋ ਯਥਾ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਅਕਾਸਿ, ਏવਂ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤੋ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਤਤ੍ਤਾ ਤਾવਦੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੩੯.੧੫-੨੦) –
Ativiya sañjātasaṃvego vihāre nisinno ‘‘arahattaṃ appatvā ito na nikkhamissāmī’’ti cittaṃ adhiṭṭhāya vāyamanto ñāṇassa aparipakkattā vipassanaṃ ussukkāpetuṃ nāsakkhi. So kālaṅkatvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rohitanagare khattiyakule nibbattitvā paccayoti laddhanāmo vayappatto pitu accayena rajje patiṭṭhito ekadivasaṃ mahārājabaliṃ kātuṃ ārabhi. Tattha mahājano sannipati. Tasmiṃ samāgame tassa pasādañjananatthaṃ satthā mahājanassa pekkhantasseva ākāse vessavaṇena nimmite ratanamayakūṭāgāre ratanamayasīhāsane nisīditvā dhammaṃ desesi. Mahato janakāyassa dhammābhisamayo ahosi. Taṃ dhammaṃ sutvā paccayarājāpi rajjaṃ pahāya purimahetusañcodito pabbaji. So yathā kassapassa bhagavato kāle paṭiññaṃ akāsi, evaṃ paṭiññaṃ katvā vihāraṃ pavisitvā vipassanaṃ vaḍḍhento ñāṇassa paripākaṃ gatattā tāvadeva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.15-20) –
‘‘વਿਨਤਾਨਦਿਯਾ ਤੀਰੇ, વਿਹਾਸਿ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮੋ।
‘‘Vinatānadiyā tīre, vihāsi purisuttamo;
ਅਦ੍ਦਸਂ વਿਰਜਂ ਬੁਦ੍ਧਂ, ਏਕਗ੍ਗਂ ਸੁਸਮਾਹਿਤਂ॥
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ, ਕਿਲੇਸਮਲਧੋવਨੇ।
‘‘Tasmiṃ pasannamānaso, kilesamaladhovane;
ਉਦੁਮ੍ਬਰਫਲਂ ਗਯ੍ਹ, ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਸ੍ਸਦਾਸਹਂ॥
Udumbaraphalaṃ gayha, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ.
‘‘ਏਕਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਫਲਮਦਦਿਂ ਤਦਾ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਫਲਦਾਨਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ਇਮਮ੍ਹਿ ਭਦ੍ਦਕੇ ਕਪ੍ਪੇ, ਸਂવਿਗ੍ਗਮਾਨਮਾਨਸੋ।
‘‘Imamhi bhaddake kappe, saṃviggamānamānaso;
ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਂ ਅਹਂ॥
Kassapassa bhagavato, sāsane pabbajiṃ ahaṃ.
‘‘ਤਥਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਨ੍ਤੋ, ਭਾવਨਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਿਸਂ।
‘‘Tathā pabbajito santo, bhāvanaṃ anuyuñjisaṃ;
ਨ વਿਹਾਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਸ੍ਸਂ, ਇਤਿ ਕਤ੍વਾਨ ਮਾਨਸਂ॥
Na vihārā nikkhamissaṃ, iti katvāna mānasaṃ.
‘‘ਉਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਨ ਚ ਪਤ੍ਤੋਮ੍ਹਿ ਤਾવਦੇ।
‘‘Uttamatthaṃ asampatto, na ca pattomhi tāvade;
ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਞਾਣਸ੍ਸ, ਪਰਿਪਾਕੇਨ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ।
Idāni pana ñāṇassa, paripākena nibbuto;
ਪਤ੍ਤੋਮ੍ਹਿ ਅਚਲਂ ਠਾਨਂ, ਫੁਸਿਤ੍વਾ ਅਚ੍ਚੁਤਂ ਪਦਂ॥
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, phusitvā accutaṃ padaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕਿਤ੍ਤਨਮੁਖੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattikittanamukhena aññaṃ byākaronto –
੨੨੨.
222.
‘‘ਪਞ੍ਚਾਹਾਹਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਸੇਖੋ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮਾਨਸੋ।
‘‘Pañcāhāhaṃ pabbajito, sekho appattamānaso;
વਿਹਾਰਂ ਮੇ ਪવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ, ਚੇਤਸੋ ਪਣਿਧੀ ਅਹੁ॥
Vihāraṃ me paviṭṭhassa, cetaso paṇidhī ahu.
੨੨੩.
223.
‘‘ਨਾਸਿਸ੍ਸਂ ਨ ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮਿ, વਿਹਾਰਤੋ ਨ ਨਿਕ੍ਖਮੇ।
‘‘Nāsissaṃ na pivissāmi, vihārato na nikkhame;
ਨਪਿ ਪਸ੍ਸਂ ਨਿਪਾਤੇਸ੍ਸਂ, ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇ ਅਨੂਹਤੇ॥
Napi passaṃ nipātessaṃ, taṇhāsalle anūhate.
੨੨੪.
224.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮੇવਂ વਿਹਰਤੋ, ਪਸ੍ਸ વੀਰਿਯਪਰਕ੍ਕਮਂ।
‘‘Tassa mevaṃ viharato, passa vīriyaparakkamaṃ;
ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Imā tisso gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚਾਹਾਹਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਤਿ ਪਞ੍ਚਾਹੋ ਅਹਂ, ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਾਹੋ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਦਿવਸਤੋ ਪਞ੍ਚਮੋ ਅਹੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਖੋ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮਾਨਸੋਤਿ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਸਿਕ੍ਖਨਤੋ ਸੇਖੋ। ਅਨવਸੇਸਤੋ ਮਾਨਂ ਸਿਯਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਮਾਨਸੋ, ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੋ, ਤਂਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤੋ ਮਾਨਸਤੋ ਆਗਤਂ ਮਾਨਸਂ, ਅਰਹਤ੍ਤਂ, ਤਂ, ਸੋ વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮਾਨਸੋ। વਿਹਾਰਂ ਮੇ ਪવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ, ਚੇਤਸੋ ਪਣਿਧੀ ਅਹੂਤਿ ਏવਂ ਸੇਖਸ੍ਸ ਮੇ વਸਨਕવਿਹਾਰਂ ਓવਰਕਂ ਪવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਤੋ ਏવਰੂਪੋ ਇਦਾਨਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਕਾਰੋ ਚੇਤੋਪਣਿਧਿ ਅਹੋਸਿ, ਏવਂ ਮਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਣਿਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha pañcāhāhaṃ pabbajitoti pañcāho ahaṃ, pabbajito hutvā pañcāho, pabbajitadivasato pañcamo aho niṭṭhitoti attho. Sekho appattamānasoti adhisīlasikkhādīnaṃ sikkhanato sekho. Anavasesato mānaṃ siyati samucchindatīti mānaso, aggamaggo, taṃnibbattito mānasato āgataṃ mānasaṃ, arahattaṃ, taṃ, so vā appatto etenāti appattamānaso. Vihāraṃ me paviṭṭhassa, cetaso paṇidhī ahūti evaṃ sekhassa me vasanakavihāraṃ ovarakaṃ paviṭṭhassa sato evarūpo idāni vuccamānākāro cetopaṇidhi ahosi, evaṃ mayā cittaṃ paṇihitanti attho.
ਨਾਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਚਿਤ੍ਤਪਣਿਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਨਾਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਭੋਜਨਂ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਂ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇ ਮਮ ਹਦਯਗਤੇ ਅਨੂਹਤੇ ਅਨੁਦ੍ਧਤੇਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪਾਤਬ੍ਬਂ ਨ ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮਿ। વਿਹਾਰਤੋ ਨ ਨਿਕ੍ਖਮੇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਾ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਗਬ੍ਭਤੋ ਨ ਨਿਕ੍ਖਮੇਯ੍ਯਂ। ਨਪਿ ਪਸ੍ਸਂ ਨਿਪਾਤੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਮਮ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਦ੍વੀਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਏਕਮ੍ਪਿ ਪਸ੍ਸਂ ਕਾਯਕਿਲਮਥવਿਨੋਦਨਤ੍ਥਂ ਨ ਨਿਪਾਤੇਸ੍ਸਂ, ਏਕਪਸ੍ਸੇਨਪਿ ਨ ਨਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Nāsissantiādinā cittapaṇidhiṃ dasseti. Tattha nāsissanti yaṃkiñci bhojanaṃ na bhuñjissaṃ na bhuñjissāmi taṇhāsalle mama hadayagate anūhate anuddhateti evaṃ sabbapadesu yojetabbaṃ. Na pivissāmīti yaṃkiñci pātabbaṃ na pivissāmi. Vihārato na nikkhameti imasmā idāni mayā nisinnagabbhato na nikkhameyyaṃ. Napi passaṃ nipātessanti mama sarīrassa dvīsu passesu ekampi passaṃ kāyakilamathavinodanatthaṃ na nipātessaṃ, ekapassenapi na nipajjissāmīti attho.
ਤਸ੍ਸ ਮੇવਂ વਿਹਰਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਣਿਧਾਯ ਦਲ਼੍ਹવੀਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਨੁਯੋਗવਸੇਨ વਿਹਰਤੋ। ਪਸ੍ਸ વੀਰਿਯਪਰਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ વਿਧਿਨਾ ਈਰਯਿਤਬ੍ਬਤੋ ‘‘વੀਰਿਯਂ’’ ਪਰਂ ਠਾਨਂ ਅਕ੍ਕਮਨਤੋ ‘‘ਪਰਕ੍ਕਮੋ’’ਤਿ ਚ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਉਸ੍ਸੋਲ਼੍ਹੀਭੂਤਂ વਾਯਾਮਂ ਪਸ੍ਸ ਜਾਨਾਹਿ। ਯਸ੍ਸ ਪਨਾਨੁਭਾવੇਨ ਮਯਾ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਮੇવ।
Tassa mevaṃ viharatoti tassa me evaṃ cittaṃ paṇidhāya daḷhavīriyādhiṭṭhānaṃ katvā vipassanānuyogavasena viharato. Passa vīriyaparakkamanti vidhinā īrayitabbato ‘‘vīriyaṃ’’ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato ‘‘parakkamo’’ti ca laddhanāmaṃ ussoḷhībhūtaṃ vāyāmaṃ passa jānāhi. Yassa panānubhāvena mayā tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsananti vuttatthameva.
ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paccayattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੨. ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 2. Paccayattheragāthā