Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൨. പച്ചയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
2. Paccayattheragāthāvaṇṇanā
പഞ്ചാഹാഹം പബ്ബജിതോതി ആയസ്മതോ പച്ചയത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ ഇതോ ഏകനവുതേ കപ്പേ വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം സത്ഥാരം വിനതായ നാമ നദിയാ തീരേ ഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ മനുഞ്ഞദസ്സനാനി മഹന്താനി ഉദുമ്ബരഫലാനി ഓചിനിത്വാ ഉപനാമേസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന സുഗതീസുയേവ സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ഭദ്ദകപ്പേ കസ്സപേ ഭഗവതി ലോകേ ഉപ്പജ്ജിത്വാ പവത്തവരധമ്മചക്കേ വേനേയ്യജനാനുഗ്ഗഹം കരോന്തേ തസ്സ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ ഭാവനമനുയുഞ്ജന്തോ ഏകദിവസം സംസാരദുക്ഖം ചിന്തേത്വാ
Pañcāhāhaṃpabbajitoti āyasmato paccayattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ vinatāya nāma nadiyā tīre gacchantaṃ disvā pasannamānaso manuññadassanāni mahantāni udumbaraphalāni ocinitvā upanāmesi. So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ bhaddakappe kassape bhagavati loke uppajjitvā pavattavaradhammacakke veneyyajanānuggahaṃ karonte tassa sāsane pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā bhāvanamanuyuñjanto ekadivasaṃ saṃsāradukkhaṃ cintetvā
അതിവിയ സഞ്ജാതസംവേഗോ വിഹാരേ നിസിന്നോ ‘‘അരഹത്തം അപ്പത്വാ ഇതോ ന നിക്ഖമിസ്സാമീ’’തി ചിത്തം അധിട്ഠായ വായമന്തോ ഞാണസ്സ അപരിപക്കത്താ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേതും നാസക്ഖി. സോ കാലങ്കത്വാ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ രോഹിതനഗരേ ഖത്തിയകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ പച്ചയോതി ലദ്ധനാമോ വയപ്പത്തോ പിതു അച്ചയേന രജ്ജേ പതിട്ഠിതോ ഏകദിവസം മഹാരാജബലിം കാതും ആരഭി. തത്ഥ മഹാജനോ സന്നിപതി. തസ്മിം സമാഗമേ തസ്സ പസാദഞ്ജനനത്ഥം സത്ഥാ മഹാജനസ്സ പേക്ഖന്തസ്സേവ ആകാസേ വേസ്സവണേന നിമ്മിതേ രതനമയകൂടാഗാരേ രതനമയസീഹാസനേ നിസീദിത്വാ ധമ്മം ദേസേസി. മഹതോ ജനകായസ്സ ധമ്മാഭിസമയോ അഹോസി. തം ധമ്മം സുത്വാ പച്ചയരാജാപി രജ്ജം പഹായ പുരിമഹേതുസഞ്ചോദിതോ പബ്ബജി. സോ യഥാ കസ്സപസ്സ ഭഗവതോ കാലേ പടിഞ്ഞം അകാസി, ഏവം പടിഞ്ഞം കത്വാ വിഹാരം പവിസിത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢേന്തോ ഞാണസ്സ പരിപാകം ഗതത്താ താവദേവ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൩൯.൧൫-൨൦) –
Ativiya sañjātasaṃvego vihāre nisinno ‘‘arahattaṃ appatvā ito na nikkhamissāmī’’ti cittaṃ adhiṭṭhāya vāyamanto ñāṇassa aparipakkattā vipassanaṃ ussukkāpetuṃ nāsakkhi. So kālaṅkatvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rohitanagare khattiyakule nibbattitvā paccayoti laddhanāmo vayappatto pitu accayena rajje patiṭṭhito ekadivasaṃ mahārājabaliṃ kātuṃ ārabhi. Tattha mahājano sannipati. Tasmiṃ samāgame tassa pasādañjananatthaṃ satthā mahājanassa pekkhantasseva ākāse vessavaṇena nimmite ratanamayakūṭāgāre ratanamayasīhāsane nisīditvā dhammaṃ desesi. Mahato janakāyassa dhammābhisamayo ahosi. Taṃ dhammaṃ sutvā paccayarājāpi rajjaṃ pahāya purimahetusañcodito pabbaji. So yathā kassapassa bhagavato kāle paṭiññaṃ akāsi, evaṃ paṭiññaṃ katvā vihāraṃ pavisitvā vipassanaṃ vaḍḍhento ñāṇassa paripākaṃ gatattā tāvadeva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.15-20) –
‘‘വിനതാനദിയാ തീരേ, വിഹാസി പുരിസുത്തമോ;
‘‘Vinatānadiyā tīre, vihāsi purisuttamo;
അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ഏകഗ്ഗം സുസമാഹിതം.
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘തസ്മിം പസന്നമാനസോ, കിലേസമലധോവനേ;
‘‘Tasmiṃ pasannamānaso, kilesamaladhovane;
ഉദുമ്ബരഫലം ഗയ്ഹ, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സദാസഹം.
Udumbaraphalaṃ gayha, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ.
‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ഫലമദദിം തദാ;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ഇമമ്ഹി ഭദ്ദകേ കപ്പേ, സംവിഗ്ഗമാനമാനസോ;
‘‘Imamhi bhaddake kappe, saṃviggamānamānaso;
കസ്സപസ്സ ഭഗവതോ, സാസനേ പബ്ബജിം അഹം.
Kassapassa bhagavato, sāsane pabbajiṃ ahaṃ.
‘‘തഥാ പബ്ബജിതോ സന്തോ, ഭാവനം അനുയുഞ്ജിസം;
‘‘Tathā pabbajito santo, bhāvanaṃ anuyuñjisaṃ;
ന വിഹാരാ നിക്ഖമിസ്സം, ഇതി കത്വാന മാനസം.
Na vihārā nikkhamissaṃ, iti katvāna mānasaṃ.
‘‘ഉത്തമത്ഥം അസമ്പത്തോ, ന ച പത്തോമ്ഹി താവദേ;
‘‘Uttamatthaṃ asampatto, na ca pattomhi tāvade;
ഇദാനി പന ഞാണസ്സ, പരിപാകേന നിബ്ബുതോ;
Idāni pana ñāṇassa, paripākena nibbuto;
പത്തോമ്ഹി അചലം ഠാനം, ഫുസിത്വാ അച്ചുതം പദം.
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, phusitvā accutaṃ padaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ അത്തനോ പടിപത്തികിത്തനമുഖേന അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattikittanamukhena aññaṃ byākaronto –
൨൨൨.
222.
‘‘പഞ്ചാഹാഹം പബ്ബജിതോ, സേഖോ അപ്പത്തമാനസോ;
‘‘Pañcāhāhaṃ pabbajito, sekho appattamānaso;
വിഹാരം മേ പവിട്ഠസ്സ, ചേതസോ പണിധീ അഹു.
Vihāraṃ me paviṭṭhassa, cetaso paṇidhī ahu.
൨൨൩.
223.
‘‘നാസിസ്സം ന പിവിസ്സാമി, വിഹാരതോ ന നിക്ഖമേ;
‘‘Nāsissaṃ na pivissāmi, vihārato na nikkhame;
നപി പസ്സം നിപാതേസ്സം, തണ്ഹാസല്ലേ അനൂഹതേ.
Napi passaṃ nipātessaṃ, taṇhāsalle anūhate.
൨൨൪.
224.
‘‘തസ്സ മേവം വിഹരതോ, പസ്സ വീരിയപരക്കമം;
‘‘Tassa mevaṃ viharato, passa vīriyaparakkamaṃ;
തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി. –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ഇമാ തിസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി.
Imā tisso gāthā abhāsi.
തത്ഥ പഞ്ചാഹാഹം പബ്ബജിതോതി പഞ്ചാഹോ അഹം, പബ്ബജിതോ ഹുത്വാ പഞ്ചാഹോ, പബ്ബജിതദിവസതോ പഞ്ചമോ അഹോ നിട്ഠിതോതി അത്ഥോ. സേഖോ അപ്പത്തമാനസോതി അധിസീലസിക്ഖാദീനം സിക്ഖനതോ സേഖോ. അനവസേസതോ മാനം സിയതി സമുച്ഛിന്ദതീതി മാനസോ, അഗ്ഗമഗ്ഗോ, തംനിബ്ബത്തിതോ മാനസതോ ആഗതം മാനസം, അരഹത്തം, തം, സോ വാ അപ്പത്തോ ഏതേനാതി അപ്പത്തമാനസോ. വിഹാരം മേ പവിട്ഠസ്സ, ചേതസോ പണിധീ അഹൂതി ഏവം സേഖസ്സ മേ വസനകവിഹാരം ഓവരകം പവിട്ഠസ്സ സതോ ഏവരൂപോ ഇദാനി വുച്ചമാനാകാരോ ചേതോപണിധി അഹോസി, ഏവം മയാ ചിത്തം പണിഹിതന്തി അത്ഥോ.
Tattha pañcāhāhaṃ pabbajitoti pañcāho ahaṃ, pabbajito hutvā pañcāho, pabbajitadivasato pañcamo aho niṭṭhitoti attho. Sekho appattamānasoti adhisīlasikkhādīnaṃ sikkhanato sekho. Anavasesato mānaṃ siyati samucchindatīti mānaso, aggamaggo, taṃnibbattito mānasato āgataṃ mānasaṃ, arahattaṃ, taṃ, so vā appatto etenāti appattamānaso. Vihāraṃ me paviṭṭhassa, cetaso paṇidhī ahūti evaṃ sekhassa me vasanakavihāraṃ ovarakaṃ paviṭṭhassa sato evarūpo idāni vuccamānākāro cetopaṇidhi ahosi, evaṃ mayā cittaṃ paṇihitanti attho.
നാസിസ്സന്തിആദിനാ ചിത്തപണിധിം ദസ്സേതി. തത്ഥ നാസിസ്സന്തി യംകിഞ്ചി ഭോജനം ന ഭുഞ്ജിസ്സം ന ഭുഞ്ജിസ്സാമി തണ്ഹാസല്ലേ മമ ഹദയഗതേ അനൂഹതേ അനുദ്ധതേതി ഏവം സബ്ബപദേസു യോജേതബ്ബം. ന പിവിസ്സാമീതി യംകിഞ്ചി പാതബ്ബം ന പിവിസ്സാമി. വിഹാരതോ ന നിക്ഖമേതി ഇമസ്മാ ഇദാനി മയാ നിസിന്നഗബ്ഭതോ ന നിക്ഖമേയ്യം. നപി പസ്സം നിപാതേസ്സന്തി മമ സരീരസ്സ ദ്വീസു പസ്സേസു ഏകമ്പി പസ്സം കായകിലമഥവിനോദനത്ഥം ന നിപാതേസ്സം, ഏകപസ്സേനപി ന നിപജ്ജിസ്സാമീതി അത്ഥോ.
Nāsissantiādinā cittapaṇidhiṃ dasseti. Tattha nāsissanti yaṃkiñci bhojanaṃ na bhuñjissaṃ na bhuñjissāmi taṇhāsalle mama hadayagate anūhate anuddhateti evaṃ sabbapadesu yojetabbaṃ. Na pivissāmīti yaṃkiñci pātabbaṃ na pivissāmi. Vihārato na nikkhameti imasmā idāni mayā nisinnagabbhato na nikkhameyyaṃ. Napi passaṃ nipātessanti mama sarīrassa dvīsu passesu ekampi passaṃ kāyakilamathavinodanatthaṃ na nipātessaṃ, ekapassenapi na nipajjissāmīti attho.
തസ്സ മേവം വിഹരതോതി തസ്സ മേ ഏവം ചിത്തം പണിധായ ദള്ഹവീരിയാധിട്ഠാനം കത്വാ വിപസ്സനാനുയോഗവസേന വിഹരതോ. പസ്സ വീരിയപരക്കമന്തി വിധിനാ ഈരയിതബ്ബതോ ‘‘വീരിയം’’ പരം ഠാനം അക്കമനതോ ‘‘പരക്കമോ’’തി ച ലദ്ധനാമം ഉസ്സോള്ഹീഭൂതം വായാമം പസ്സ ജാനാഹി. യസ്സ പനാനുഭാവേന മയാ തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനന്തി വുത്തത്ഥമേവ.
Tassa mevaṃ viharatoti tassa me evaṃ cittaṃ paṇidhāya daḷhavīriyādhiṭṭhānaṃ katvā vipassanānuyogavasena viharato. Passa vīriyaparakkamanti vidhinā īrayitabbato ‘‘vīriyaṃ’’ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato ‘‘parakkamo’’ti ca laddhanāmaṃ ussoḷhībhūtaṃ vāyāmaṃ passa jānāhi. Yassa panānubhāvena mayā tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsananti vuttatthameva.
പച്ചയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Paccayattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൨. പച്ചയത്ഥേരഗാഥാ • 2. Paccayattheragāthā